ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Μάθημα 3ο:

Τυπολογίες κράτους πρόνοιας:

Ανήκει στο υποπεδίο της συγκριτικής κοινωνικής πολιτικής.
1990 πριν// 1990 μετά. Το 1990 είναι χρονιά ορόσημο, μιας και εκδίδεται το βιβλίο «οι τρεις
κόσμοι του καπιταλισμού της ευημερίας (welfare resign= καθεστώς ευημερίας)» , από τον
Έσπινκ Άντερσεν (Δανός κοινωνιολόγος), το οποίο αναφέρεται σε 3 μοντέλα κράτους
πρόνοιας ως ιδεοτυπικές απεικονίσεις. Κατά προέκταση, τα μοντέλα αυτά στην πλήρη τους
μορφή με όλα τους τα χαρακτηριστικά, δεν υπάρχουν αυτούσια στον κόσμο. Τα
χαρακτηριστικά των κρατών αυτών πρόνοιας, εξ ακολουθούν να ισχύουν ακόμα και σήμερα
σε μεγάλο βαθμό.
9/11/1989: Έχουμε σαν συγκείμενο, την πτώση του τείχους του Βερολίνου (συναφής ταινία
«τα φτερά του έρωτα», Βινς Βέντερς ).
Flexecurity, όρος που αναπτύσσεται στην Δανία (<Flex+ Security), από την συζήτηση για
ελαστικότητα και ασφάλειας στο πεδίο της εργασίας (δηλαδή την απόλυση πιο γρήγορα,
αλλά και την παράλληλη ύπαρξη πλούσιων επιδομάτων ανεργίας).
Η πρώτη περίοδος ξεκινάει από την δεκαετία του 60’ έως και το 90’, οπότε δημοσιεύεται το
βιβλίο. Τότε κυριαρχεί το Κευνσιανό κράτος πρόνοιας που ήταν εθνικό και διεπόταν από
κρατισμό. Την δεκαετία του 60’ έρχονται τα πρώτα βιβλιογραφικά στοιχεία που επιχειρούν
την σύγκριση της κοινωνικής πολιτικής μεταξύ κρατών, όντας όμως περιγραφικές. Η έμφαση
επίσης δίνεται σε κράτη του δυτικού κόσμου. Χώρες όπως η Ελλάδα, που δεν βιώνουν τη
χρυσή τριακονταετία και συνεπώς δεν αναπτύσσεται το κράτος πρόνοιας ακόμα (μόλις το 80’
θα αναπτυχθεί εγχώρια).
Θεωρητικές προσεγγίσεις του κράτους πρόνοιας: Γιατί αναπτύχθηκαν έτσι τα κράτη
πρόνοιας:
Α.) Πολιτικές προσεγγίσεις του κράτους πρόνοιας: Ο ρόλος του πολιτικού προσήμου του
κράτους (ιδεολογίες).
Β.) Λειτουργιστικές προσεγγίσεις (functionalism): Ο ρόλος κοινωνικοοικονομικών δυνάμεων
επί της ανάπτυξης του κράτους πρόνοιας (πχ. Εκβιομηχάνιση). Η κεντρική ιδέα ήταν ότι το
κράτος πρόνοιας αναπτύχθηκε για να εξυπηρετήσει κάποιες συγκεκριμένες ανάγκες.
Και οι δύο προσεγγίσεις έχουν τις ρίζες τους στην προ 1990 περίοδο.
Θεσμικές και πολιτισμικές εξηγήσεις, θα αναπτυχθούν μετά το 1990.
1945-75 :χρυσή τριακονταετία, οπότε και αναπτύσσεται πολύ ο κλάδος της κοινωνικής
πολιτικής. Ο Β’ Π.Π. αποτέλεσαι σταθμό για την ανάπτυξη του κράτους πρόνοιας, μιας και
είχε πλήξει ολιστικά τις εμπλεκόμενες κοινωνίες και τους πολίτες αυτών.
Το βιβλίο του Έσπινγκ Άντερσεν: Περίοδος μετά το 1990 που έχουμε αξιολογικές
προσεγγίσεις προς τις συγκριτικές αναλύσεις.
Από τον τίτλο καταλαβαίνουμε, ότι δίδεται έμφαση στην αλληλεπίδραση κράτους-
οικογένειας- αγοράς . Την περίοδο αυτή, το σουμπετεριανό κράτος πρόνοιας έχει
αντικαταστήσει το κευνσιανό ,με την έννοια της ευελιξίας να είναι κεντρική. Ζητούμενο
πλέον δεν είναι η πλήρης απασχόληση, αλλά η απασχολησιμότητα (δυνατότητα για
απασχόληση). Είναι ένα κράτος μετα- εθνικό και επαφίεται όλο και λιγότερο σε κρατικούς
μηχανισμούς τείνοντας στην μεικτή οικονομία της ευημερίας. Ανάγκη για μεγαλύτερη
θεωρητικοποίηση της κοινωνικής πολιτικής, δηλαδή την προσπάθεια ανάπτυξης θεωριών,
δηλαδή την προσπάθεια εξήγησης των εξελίξεων.
Οι κοινωνικές δαπάνες, που μελετιούνταν δεν ήταν επαρκής μεταβλητή για να μελετηθεί το
κράτος πρόνοιας. Η προσοχή μεταφέρεται στο είδος των κοινωνικών δικαιωμάτων, τις
επιδράσεις, το εισόδημα και την κοινωνική στρωμάτωση. Επίσης στο μικροσκόπιο
τοποθετούνται και οι ομάδες συμφερόντων. Ο ρόλος της συμμαχίας των εργατικών
συνδικάτων με κόμματα αριστερού ή σοσιαλδημοκρατικού προσήμου ήταν μεγάλος. Η
διαταξική συμμαχία λοιπόν παίζει τεράστιο ρόλο στις Σκανδιναβικές χώρες (όπως η Δανία).
Κατώτερα, ανώτερα και μεσαία στρώματα τάχθηκαν υπέρ της ανάπτυξης ενός προνοιακού
κράτους, με απαραίτητη προϋπόθεση την κυβέρνηση ενός αριστερού προσανατολισμού
κόμματος< Θεωρία των πόρων εξουσίας (Power resources theory). Έμφαση στον πολιτικό
προσανατολισμό.
Το κράτος πρόνοιας επηρεάζει την κοινωνική διαστρωμάτωση.
Η μελέτη του βασίζεται σε 18 χώρες του ΟΟΣΑ (οργανισμός οικονομικής συνεργασίας και
ανάπτυξης), όχι μόνο ευρωπαϊκές δηλαδή, κατά την δεκαετία του 80’. Στην μελέτη του, δεν
συμπεριλαμβάνονται οι μεσογειακές χώρες πλην της Ιταλίας που την κατατάσσει στο
συντηριτικό μοντέλο, βλέποντας κάποια κοινά στοιχεία με ηπειρωτικές χώρες όπως η
Γερμανία. Βέβαια, αργότερα και σε κριτική ματιά της θεωρίας του Άντερσεν, αναπτύχθηκε
το μεσογειακό μοντέλο, αντί της θεώρησης για ένα υπανάπτυκτο συντηριτικό μοντέλο.
Στο συντηρητικό μοντέλο έχει κομβικό ρόλο η οικογένεια και το αφήγημα του άντρα
κουβαλητή. Ο βαθμός επικουρικότητας είναι υψηλός, με το κράτος να μεταφέρει ευθύνες
στην οικογένεια και στην εκκλησία (ιδίως τις Ρωμαιοκαθολικές χώρες).
ΣΟΣ για τις εξετάσεις τα μοντέλα του Άντερσεν. (δες διαφάνεια)
Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία, ονομάζονται και χώρες των αντιπόδων, μιας και λόγω της
γεωγραφικής τους τοποθέτησης, στο Νότιο Ημισφαίριο, δίνουν την εντύπωση ότι βρίσκονται
στα πόδια των δυτικών χωρών.
Το 2044 αποτελεί κατά μελέτες, την χρονιά που το παγκόσμιο συνταξιοδοτικό σύστημα θα
καταρρεύσει, μιας και λόγω των υπεραιωνόβιων baby boomers (παιδιά μετά τον Β’ Π.Π.) και
της υπογεννεσιμότητας θα πρέπει λίγοι να δουλεύουν για πολλούς.
H Νορβηγία αποτελεί την πλουσιότερη χώρα της Σκανδιναβίας, μιας και το 60’ βρήκαν
πετρέλαιο. Η Φιλανδία από την άλλη αποτελεί την φτωχότερη σκανδιναβική χώρα (λόγω
της εθνοτικής της σύνθεσης).
Το φαινόμενο της γυάλινης οροφής: Υπάρχει ένα όριο στην εξέλιξη του καθενός ανάλογα με
τα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά (κυρίως σε σχέση με την έμφυλη ανισότητα).
Dual earnshipμοντέλο: Στο νοικοκυριό δουλεύει και η γυναίκα και ο άντρας.