PAMAHAYAGAN
nangyayari sa kapaligiran.
PANAHON NG KASTILA
LA ESTRELLA (1848) – na hinto na ang publikasyon
noong 1849.
DIARIO DE MANILA (1848) – sa patnugot ni Felipe
del Pan at tumagal hanggang 1852.
EL INSTRUCTOR FILIPINO EL DESPERTADOR
(1849)- tumagal lamang ng ilang araw at ilang buwan.
BOLETIN OFICIAL DE FILIPINAS (1852) – mula sa
dating diario de manila isinaayos itong muli at
pinangalanang BOLETIN OFICIAL DE FILIPINAS.
Binigyang opurtinadad nito ang kanilang mga
sabskrayber na mailathala ang kanilang patalastas nang
hanggang anim na linya lamang. Ito ay tumagal hanggang
1860.
EL COMERCIO (1858) – isang pahayagang paghapon
mula sa patnugot ni Ulpiano Fernandez at kalaunan ay
pinamunuan ni Gobernador Heneral Soler y Ovejero.
ILUSTRACION FILIPINA (1859) – unang nailathala
noong Marso 1, 1859 at nag labas ng dalawang beses
naisyu kada buwan. Ito’y tumagal lamang hanggang
Disyembre 15, 1860.
GACETA DE MANILA (1861) – Mula sa dating Boletin
de Oficial ay muling nirebisa ang mga nilalaman ng
pahayagang ito at pinangalanang Gaceta de Manila. Ilang
opisyal ng pamahalaan ang inobligang mag sabskaryb
dito ni Gobernador Heneral Blanco. Nag lalathala dito ng
mga batas militar para sa 8 lalawigan ng Luzon, mga
patalastas, ang gobyerno, opisyal na kautusan, mga court
orders at iba pang mahahalagang impormasyon. Ito ay
nanatili hanggang Agosto 8, 1895 limang araw bago tayo
sakupin ng mga Amerikano. Dahil sa ito’y namayagpag
ng 38 taon at itinuturing na pinakamatagumpay na
pahayagan sa panahon ng mga Kastila.
LA ESPAFIA OCEANICA (1862) – Una itong
pinangalanan na Revisa de Noticias y Anuncios nong
1861 na di kalaunan ay naging La Espafia Oceanica.
EL CATOLICO FILIPINO (1862) – ito ang kauna-
unahang relihiyosong pahayagan mula sa patnugot ni
Mariano Sevilla.
EL PASIG – Pahayagang Kastila na minsa’y
nasasamahan ng mga artikulong Tagalog upang mag
bigay edukasyon sa mambabasa. Dalawang beses sa loob
ng isang buwan ito kung mag lathala ngunit hindi rin
nagtagal at tuluyang nawala.
BOLETIN DEL EJERCITO (1864) – Ito ay
pahayagang nakatutok sa mga sandatahang lakas at
digaanong binigyang interes ng publiko kaya tuluyan
narin naglaho.
PANAHON NG HIMAGSIKAN
Hindi naging mabisa noong panahon ng Himagsikan ang
mga katha. Ang mga sanaysay at pahayagan ang naging
behikulo sa pagpapabatid sa mga tao ng mga tunay na
Ilang sa mga pahayagan noon ang:
1.) EL POVENIR FILIPINO (1865)
• Muntikan ng bumagsak dahil sa hindi
pagkakasundo ng mga patnugot.
• Bull Fighting na pinamumunuan ni Lorenzo
Sanchez isang bantog na torcador. (June 10 1871)
2.) REVISTA MERCANTIL (1865)
• Lingguhang pahayagang pangkomersyo ni
Joaquin de Loyzaga na di kalaunay nakipagsanib
sa El Commercio bilang contributor.
3.) PEVISTA DE ADMINISTRACION (1866)
• Pinasimulan ni Joaquin de Loyzaga
• Lahat ng mga patnugot at kontributor ay pawang
empleyado ng pamahalaan.
4.) EL COMERCIO (1869)
• Isang pahayagang panghapon na binuo muli ni
Joaquin De Loyzaga at Francisco Diaz Puertas.
• Namayagpag sa loob ng 56 na taon ( 1858-1925).
5.) KALAYAAN (1896)
• Kalayaan- Opisyal na pahayagan ng rebolusyon.
Kauna-unahang rebolusyonaryong pahayagan ng
Kataastaasang Kagalang- galangang Katipunan
ng mga Anak ng Bayan.
PANAHON NG PROPAGANDA
EL TRAVADOR FILIPINO (1874)
• Naglathala ng mga tula ng isang beses sa loob ng
isang lingo.
REVISTA DE FILIPINAS (1875)
• Linguhang pahayagan na naglalathala ng mga
kaalamang may kaugnayan sa agham at mga
literaryong Gawain.
EL ORIENTE (1875)
• Linguhang pahayagan na naglalathala ng iba’t
ibang mga rebyu at ilustrasyon.
EL ECO DE VIGAN
• Unang pamprobinsang pahayagan na nailathala
sa labas ng Maynila.
LA SEMANA ELEGANTE (1884)
• Itinayo noong Marso 1, 1884 ni Pedro Groizard
(“Larra”).
• Dahil sa negatibong laman lagi ng pahayagan
ito’y nagdulot ng kaguluhan.
EL POVENIR DE VISAYAS (CEBU)
• Itinayo sa pinakamatandang syudad ng Pilipinas
ni Eduardo Jimenez.
• Lingguhang pahayagan sa Cebu na tumagal
hanggang sa panahon bago masakop ng
Amerikano ang bansa.
LA OPINION (Abril 1, 1887)
• Pahayagang naglathala ng hayagang pagsalungat
sa mga prayle.
• Tumagal hanggang 1889 at ito ay muling binuhay
noong 1890 sa pangalang EL ECO DE
FILIPINOS.
LA ESPANA ORIENTAL (1888)
• Itinayo ni Manuel Schiednagel bilang
pamahayagang laan sa pagbibigay papuri sa mga
Espanyol.
• Tuluyang nadaig nito ang La Opinion.
EL ILOCANO (1889)
• Sinimulan ni Isabelo de los Reyes noong Hunyo
1889.
 • Ito ay neytib na pahayagan ng mga Ilocano na
may halong wikang Espanyol.
LA SOLIDARIDAD (Pebrero 15, 1889)
• Unang lumabas noong Pebrero 15, 1889 sa
Madrid Spain na ginastusan ni Dr. Pablo Riazares
mula sa patnugot ni Graciano Lopez Jaena.
Mga pahayagan sa Panahon ng Amerikano
El Nuevo Dia (Ang bagong Araw)
-Itinatag ni Sergio Osmeña noong 1900.
El Grito Del Pueblo (Ang Sigaw ng Bayan)
-Itinatag ni Pascual Poblete noong 1900.
El Renancimiento (Muling Pagsilang)
-Itinatag ni Rafael Palma noong 1900.
1. Maka- Kastila
•Cecilio Apostol
• Fernando Maria Guerrero
•Jesus Balmori
•Manuel Bernabe
•Claro M. Recto
2. Maka - Ingles (1910)
•Jorge Bocobo
•Francisco Benitez
•Jose Garcia Villa
•Maximo Kalaw
3. Maka- Pilipino
•Jose Corazon de Jesus
•Lope K. Santos
•Florentino Collantes
PANAHON NG HAPON
Sa panahon ng pananakop ng mga Hapones sa Pilipinas
mula 1942 hanggang 1945, ang kalagayan at kasaysayan
ng pahayagan ng Pilipinas ay sumasalamin sa mga
sumusunod:
• Pinamahalaan at sinupil ng mga Hapones ang
mga pahayagan sa Pilipinas.
• Pinagbawal ang paggamit ng wikang Ingles at iba
pang dayuhang wika sa pagsulat ng mga
pahayagan. Sa halip, pinagamit ang katutubong
wika, partikular ang wikang Tagalog.
• Ang mga pahayagan ay ginamit bilang
propaganda ng mga Hapones upang ipalaganap
ang kanilang ideolohiya at panghikayat sa mga
Pilipino.
• Maraming mga pahayagan ang pinalitan ng mga
Hapones ng kanilang sariling mga pahayagan na
naglalaman ng mga balita at impormasyon na
pabor sa kanila.
• Maraming mga pahayagan ang natigil sa
pagpapalimbag dahil sa mga patakaran at
pagsupil ng mga Hapones.
• May ilang mga pahayagan na nagpatuloy sa
pagpapalimbag sa ilalim ng pamamahala ng mga
Hapones, ngunit ang kanilang nilalaman ay
kontrolado at kinokontrol ng mga Hapones.
Pahayagang umiral sa panahon ng Hapones sa
Pilipinas
1. The Daily Tribune - Alejandro Roces Sr.
2. Manila Bulletin - Carson Taylor
3. Herald - Ramon Fernandez, Teodoro R.
Yangco, Mauro Prieto
4. Liwayway ( tanging magsaing umiiral noon )
Pahayagan bilang kasangkapan ng propaganda sa
pamamagitan ng mga sumusunod na paraan:
1. Kontrol sa nilalaman
2. Pagsusulong ng kanilang agenda
3. Pagpapakalat ng propaganda
4. Pagpapalaganap ng kanilang ideolohiya
PANAHON NG LIBERASYON
Nabuksan muli ang mga palimbagan ng mga pahayagan
at magasin.
Hindi lamang ang paggamit ng wika, naging Malaya din
ang mga Pilipino sa paksa at estilo.
MGA PAKSA SA PANAHON NG LIBERASYON
Kalupitan ng mga Hapones
Kahirapan ng pamumuhay noon
Pamahalaang Hapon
Kabayanihan ng mga Gerilya
Namalaksak sa panahon ito ang mga kathang
nanunuligsa, pumupuri, at humihikayat.
Buhay pa rin ang mga katutubong salawikain bagama't
pinakabago na ng paksa at aliw-iw.
•"Ang bayan ko'y ito" - isinulat ni Jose Villa Panganiban
• Lumabas rin ang mga magasin na:
-Yank. -The stars and stripes
-Daily Pacifican. - Times at News week
Nanalo si Manuel Roxas bilang pangulo noong Abril
1946.
Si Sergio Osmeña ay nagtatag ng Morning Sun.
Nagtatag naman si Manuel Roxas ng Daily News
Ang Manila Times na dating Lingguhan ang paglathala ay
naging tabloid noong ika-27 ng Mayo 1945.
Naibangon naman muli ni Roces ang The times
PAHAYAGANG PANG ARAW-ARAW SA WIKANG
INGLES
•Business World
• Manila Bulletin
•Philippine Daily Inquirer
•Philippine Star
•The Daily Tribune
•Manila Times
KASALUKUYANG PANAHON
Ang mga mamamahayag sa kasalukuyan ay madalas nang
gumamit ng Teknolohiya sa pagkalap at pagbabahagi ng
impormasyon sa bayan.
kalakip ng pagbabago ng panahon, ay ang pag-usbong ng
makabagong henerasyon ng mga mamamahayag o mga TUNGKULIN NG PAMAHAYAGAN
"Campus Journalist" na mga mag-aaral lamang ay 1. Maglathala ng balita.
napauunlad na ang kanilang kakayahan at talento sa 2. Magbigay puna sa balita.
larangang ito. 3. Tumulong sa mambabasa.
Ayon kay Education Supervisor for English at Division 4. Manlibang sa mambabasa.
Coordinator for Journalism Josephine Gammad, sa tagal 5. Maglathala ng anunsiyo.
niya sa serbisyo, mula nang siya'y naging head of
secretariat for journalism, kanyang nasubaybayan ang
pagyabong ng pamamahayag. ALITUNTUNIN AT LAYUNIN NG
Ayon sa pag-aaral ng Function Literacy, Education and PAMAHAYAGAN
Mass Media Survey (FLEMMS) ng Philipine Statistics
Authority (2013), halos isa lamang sa bawat sampung OBHETIBIDAD
Pilipino ang nagbabasa ng pahayagan sa araw-araw. ang - impormatibo at walang kinikilingan
mga magasin naman ay higit na mas kilala at KREDIBILIDAD
tinatangkilik. - mapagkakatiwalaang pinagmulan
sa kabilang dako, hindi ganoong humina ang magasin INTEGRIDAD
dahil higit na grapiko at puno ng kulay at litrato ang mga - sumunod sa etikal na pamantayan at hindi maglathala ng
ito kumpara sa pahayagan na mas lumilitaw ang mga pekeng balita
salita. PAGSUSULONG NG INTERES
- naayon ang paksa sa interes ng mamamayan
MGA SIMULAIN SA PAMAHAYAGAN
Pananagutan (RESPONSIBILITY) LAYUNIN NG PAMAHAYAGAN
Paglalahad ng sariwang impormasyon
-Kinakailangang isaalang-alang ang kapakanan ng Makapanghikayat
publiko. Nakapagtuturo at nagpapaniwala
Nakapaglilibang
Kalayaan ng Pamahayagan (FREEDOM OF THE Nakapagbabatikos para sa pagbabago
PRESS)
BATAS NG PAMAHAYAGAN
-May kalayaang magsalita o sumulat tungkol sa kahit
anong bagay, basta hindi ipinagbabawal o lumabag sa Batas Sibil
batas. Ang mga batas sibil ay nangangalaga sa karapatan ng
isang indibidwal sa pamumuhay at pansariling katayuan
Pansarili (INDEPENDENCE) Batas Administratibo
-Hindi naaayon sa matapat na pahayagan ang pribadong Kabilang sa mga batas na ito ang mga tuntuning
namamahala sa kapngyarihan, proseso, at Gawain sa
kapakanan laban sa pangkalahatang kabutihan.
pamumuno ng isang opisina o publikasyon

DEFAMATION
MGA SIMULAIN SA PAMAHAYAGAN defamation ay pagbibigay ng maling impormasyon o
Katapatan, Katotohanan, Ganap na Kawastuhan paninirang-puri patungkol sa isang indibidwal na
(SINCERITY, TRUTHFULNESS , ACCURACY ) nagiging sanhi upang masaktan o masira ang katayuan ng
-Ang buong pagtitiwala ng mambabasa ay pundasyon ng taong pinatutungkulan
lahat ng mahusay na pamahayagan.
-Kinakailangang maging matapat at wasto ang LIBELO (Pasulat)
pinahahayag ng pamahayagan. SLANDER (Pasalita)

Walang Kinikilingan (IMPARTIALITY)

-Walang halong kuro-kuro o pagkiling nino man ang PLAGIARISM
tunay na pagbabalita. Ang plagiarism ay isang nakagawiang pagsipi ng mga
artikulo na hindi kinikilala ang pinagkunan nito. sinadya
man o nakalimutan lang, na parang ikaw na mismo ang
Makatarungang Pakikitungo (FAIR PLAY) sumulat ng mga konseptong iyon.
-Dapat marinig ang magkabilang panig.
-Karapatan at responsibilidad ng pahayagan na iwasto ang KALAYAAN SA PAMAHAYAGAN
mga kamalian sa paksa o kuro-kuro. Ang pamamahayag ay isang sining ng paglalahad ng iba’t
ibang impormasyon mula sa mga nakalap na datos, mga
Magandang kaasalan (DECENCY) pangyayari sa lipunan, o mga isyung panlipunan na may
-Kumilos nang naaayon sa tama. halaga sa mga mamamayan o mga mambabasa,
-Hindi tapat ang isang pahayagan kung ito'y nagpapakita manonood at tagapakinig.
ng magandang asal, ngunit nanghihikayat naman ng mga
bagay na labag sa kabutihan ng lahat. Sa ating konstitusyong 1987, Artikulo 3 , Seksyon 4 ay
nasusulat: “No law shall be passed abridging the freedom
of speech, of expression, or of the press, or the right of the
people peaceably to assemble and petition
government for redress of grievances.
Bawat mamamayan ay mayroong karapatan sa kalayaan
sa pamamahayag.
Nararapat pakaisipin na ang pagpapahayag ay nararapat
lamang na nakabatay sa katotohanan.
LIBELO NG PAMAHAYAGAN
Ang libelo ay isang publikasyon, nasusulat o nalilimbag,
hayagang pagpula sa isang tao, maging buhay man o
patay.
Mga Pagkakakilanlan sa Libelo
Paninirang puri sa karangalan
Malisya, maing sa batas o sa paksa
Pagpapalimbag ng paninirang puri
Pagkilala’t pagtiyak sa biktima
Mga Mananagot sa Libelo
Naglilimbag
May akda at editor
May-ari ng palimbagan
ANG PAMAHAYAGAN
• Ang pamamahayag o peryodismo ay isang estilo ng
pagsulat ng tuwirang pag-uulat ng mga kaganapan.
• Isang uri ng paglilimbag.
• Ito ay naglalaman ng mga balita o tala tungkol sa mga
kaganapan na nangyayari sa lipunan.
SAKLAW NG PAMAHAYAGAN
• Pasulat - pahayagan, polyeto, magasin, aklat (Print
Media)
• Pagsasalita - radio, pagbabalita, komentaryo (Broadcast
Media)
• Pampaningin - telebisyon, pelikula, youtube
TUNGKULIN NG PAMAHAYAGAN
• Maglathala ng balita
• Magbigay puna sa balita
• Tumulong sa mambabasa
• Manlibang sa mambabasa
• Maglathala ng anunsiyo
PAMAHAYAGANG PANGKAMPUS
Kawili-wiling gawaing pampaaralan ng mga kaanib sa
patnugutan gaya ng pagpangalap, pagbubuo at paglalahad
ng mga balita, pagsulat ng mga editoryal, pitak at mga
lathalaing pampanitikan, pagwawasto ng mga kopya o
sipi, pag-aanyo, pagsulat ng ulo ng balita, pagwawasto ng
the pruweba tungo sa hangaring makapagpalabas ng isang
pampaaralang pahayagan.
LAYUNIN NG PAMPAARALANG PAHAYAGAN
1. Tulong Mag-aaral:
• Magbigay ng pagkakataon sa pagsasanay sa
nakawiwiling panulat.
•Magpasigla sa mga mag-aaral na magkaroon ng hilig at
panlasa at lugod sa pagbabasa.
• Luminang ng kakayahan sa pagmamasid at sa wastong
pagpapahalaga sa mga babasahin.
• Magpasigla sa lalong maningning at mabungang pag-
aaral.
• Magsanay, hindi lamang pang-akda at pasulat kundi sa
pamamahala, pagtuturo,paghahanap-buhay, pakikitungo
sa kapwa, pagsusuri sa kasiningan at kaaghaman ng mga
bagay-bagay .
• Maturuan ng wastong pagbasa ng mga pahayagan at ng
mga aklat.
• Maglinang ng mataas na pamantayan ng pagtutulungan,
katapatang- loob, pagpapaumanhin, pagkamaginoo,
pananagutan, pagkukusa at pagpapasunod.
2. Tulong sa Paaralan at Pamayanan:
• Ipaalam sa bayan ang mga gawain ng paaralan.
• Maglathala ng mga balitang pampaaralan at
pampamayanan.
• Magtaguyod ng pagkakaisa sa tahanan at paaralan.
• Tumulong sa paglinang ng mabuting pamantayan ng
pag-uugali.
• Lumikha at pagpahayag ng kuru-kuro ng paaralan.
• Magbigay daan sa pagkakaisa ng buong paaralan
• Magpasigla at magbunsod ng mga gawaing kapaki-
pakinabang.
• Mag-ukol ng pitak ng mga mungkahi ng mga mag-aaral
at ng kanilang mga magulang sa lalong ikabubuti ng
paaralan.
• Tumangkilik ng pakikipag-unawaan at pakikipag-
tulungan sa iba't-ibang paaralan.
• Mag-alaga at magpasigla sa diwang pampaaralan, gaya
ng paglikha ng matangkilik na pag-ibig sa bayan.
• Magpahayag at magpalaganap ng higit na diwa ng
ideyalismo kaysa materyalismo.
• Lumikha ng maagang pagtutulungan ng mga magulang
at mga guro.
BAHAGI AT PANGKAT NG PAHAYAGAN PANG-
ARAW-ARAW
• Pangmukhang Pahina (Front Page) - Makikita
rito ang pangalan ng pahayagan at ang mga
pangunahin o mahahalagang balita.
• Balitang Pandaigdig - Mababasa sa pahinang ito
ang mga balitang nagaganap sa iba't ibang bahagi
ng mundo.
 • Balitang Panlalawigan - Mababasa rito ang mga
balita muka sa mga lalawigan sa ating bansa.
• Pangulong Tudling/Editoryal - sa pahinang iti
mababasa ang kuru-kuro o puna na isinulat ng
patnugot hinggil sa isang napapanahong paksa o
isyu.
• Balitang Komersyo - mababasa ang mga balita
tungkol sa kalakala, industriya at komersyo.
• Anunsyong Klasipikado - anunsyo para sa iba't
ibang uri ng hanapbuhay, bahay, lupa, sasakyan,
at iba pang kagamitang ipinagbinili.
• Orbitwaryo - anunsyo para sa mga taong
namatay na.
• Libangan - balita tungkol sa artista, pelikula,
telebisyon, at iba pang sining. Narito rin ang mga
krosword, komiks, at horoscope.
• Isport - naglalaman ito ng mga balitang
pampalakasan.
MGA DISENYO NG PAMAHAYAGAN
BALANGKAS AT LATAG
Ang BALANGKAS ay ang magandang pagkakaayos ng
mga sangkap gaya ng ulo ng balita at ng balita, larawan
at mga ilustrasyon.
Ang LATAG ay ang magandang pagkakaayos ng mga
elementong nabanggit sa magasin o anunsiyo.
URI NG DISENYO NG PAMAHAYAGAN
DISENYONG PAHALANG (Horizontal Design)
• Ang teksto ng balita pati na ang ulo nito ay umuukupa
ng dalawa o mahigit pang kolum.
DISENYONG PATINDIG (Vertical Design)
• Ito ay kiling sa paglalathala ng maraming balita sa
pahina. Ang bawat balita ay nakalatag sa isang kolum
lamang. Kung tatlo kolum ang ginamit, tatlong kolum din
ang haba ng ulo nito.
DISENYONG PA-TABLOID
• Dito, ang ulo ng pinakamahalagang balita sa
pahayagan ay nakaladlad sa pangmukhang pahina at sa
pabalat ng aklat kung ito ay magasin.
• Karaniwang mas compact at mas maikli ang pahina.
May mas mataas na dami ng larawan, mas malalaking
ulo o pamagat, at mas kaakit-akit na disenyo. Madalas
na mas casual at mas moderno ang anyo, naglalayong
mang-akit ng mas bata at mas aktibong mambabasa.
• Naka- BIG BOLD TYPE
URI NG PAHAYAGAN
Broadsheet
• Ang broadsheet ay pormal na uri ng pahayagan,
karaniwang nakalagay sa malaking papel at nakasulat sa
Ingles na wika. Malawak ang nasasaklaw ng sirkulasyon
nito.
• Bukod sa mga balita sa loob ng bansa, naglalaman din
ang broadsheet ng mga internasyonal na mga kaganapan.
Ang target reader nito ay ang mga taong may mga kaya
sa buhay.
Tabloid
• Ito naman ay maituturing na impormal na uri ng
pahayagan. Ito ay mas maliit at konti ang nilalaman
kumpara sa broadsheet. Ang pangunahing wika na
ginagamit sa Tabloid ng Pilipinas ay Tagalog. Sa
dyaryong ito, maari makabasa ang isang tao ng mga
salitang balbal.
Group 3 CONTINUE SLIDE 36
"ANG PAGLALAKBAY SANGKAP AT
PAMATNUBAY NG BALITA"
Ang Paglalakbay ng Balita (The Journey of the News
Story) sa pamamagitan ng Letter Press
1. Ang Pangyayari (isang palatuntunan, paligsahan,
atb.)
a. Pagsulat ng balita tungkol sa sinubaybayang
pangyayari.
b. Pagdala ng kopya o sipi sa patnugot ng balita
2. Sa Silid-kamahan (at the Composing Room)
a. apaglinotipya ng balita (pagprint)
b.Pagwawasto ng mga mali sa gali (proofreading)
c. Pagbubuo ng pahina at ng ulo ng balita.
3.Sa Silid Limbagan (at the Printing Room)
a.Paglilimbag
b.Pamamahagi ng mga pahayagan sa mga mambabasa
Mga Sangkap ng Balita (Elements of News)
1. Kapanahunan / Napapanahon (Immediacy or
Timeliness) -kailangan ang pangyayari'y kagaganap o
katutuklas lamang. Napapanahon pa rin ang balita.
2. Kalapitan (Nearness or Proximity)
- Higit na kinagigiliwan ng karaniwang mambabasa ang
mga pangyayaring nagaganap sa malalayong pook, Ang
kalapitan ay maaaring tumukoy rin sa kalapitang
heograpiya.
3. Katanyagan (Prominence)
- kung ang paksa ng balita ay bantog o tanyag, ito ay
nakaaakit at nakatatawag-pansin.
4. Tunggalian (Conflict or Struggle)
- Ano mang pangyayaring naglalarawan ng paglalaban,
pagpapaligsahan at pagsasapalaran ay balitang
interesante.
5. Kahulugan o Kalalabasan (Significance or
Consequence) -kung ang isang pangyayari o bagay ay
may ibubungang kabutihan o kasamaan ay nakatawag-
pansin.
6. Di-karaniwan, Pambihira (Oddity, Unusualness)
- mga bagay na pambihirang mangyari gaya ng isang
lalaking napabalitang nagdalantao, o ng Isang taong patay
na nabuhay at nang nakita niyang nasa loob siya ng ataol,
siya'y namatay uli dahil sa takot.
7. Pagbabago (Change)
- Ano mang pagbabago, maging sa pag-unlad o sa
pagsama ay nakakatawag-pansin.
8. Pamukaw-Damdamin o Kawilihan (Human Interest)
- ito'y umaantig ng damdamin at kaukulang reaksyon ng
mambabasa upang siya'y paiyakin, patawarin, pagalitan,
pahangain atbp.
9. Romansa at Pakikipagsapalaran (Romance and
Adventure)
- Ito ay balitang nakaayon sa pagibig at pagmamahal.
Kabilang na rin ang mga isyung napapanahon ukol sa
pglalakbay sa iba't ibang lokasyon.
10. Hayop (Animals)
- magandang paksa sa balita ang mga hayop na may
katalinuhan.
11. Pangalan (Names)
- Kung marami ang mga pangalang nakalathala na
nasasangkot sa balita, dumarami rin ang mga mambabasa.
Tulad mga nakapasa sa mga board examinations.
12. Drama Ang misteryo, pag- aalinlingan (suspense) o
komedya ay nagbibigay ng kulay sa isang kuwento.
13. Kasarian (Sex)
- Ito'y nagbibigay ng kawilihan na karaniwang
natutunghayan sa romansa, pag-aasawa, paghihiwalay at
pagdidiborsyo.
14. Pag-unlad o Pagsulong (Progress or Advancement)
- magandang paksa ang mga ito sa balita.
15. Mga Bilang (Numbers)
- marami ang mahilig magbasa ng mga estatistiks tulad ng
ulat sa pananalapi, kinalabasan ng eleksyon, panalong
numero sa sweeptakes, vital statistics ng dalaga, atbp.
Ang Pamatnubay (The Lead)
ang panimula ng balita ay tinatawag na pamatnubay.
Ito ang pinakamahalagang bahagi ng balita sapagkat
ito ay unang pinagtutuunan ng pansin at siyang umaakit
sa mambabasa dahil ito ang buod.
Katangian ng Isang Mabisang Pamatnubay;
a. Ipinahahayag sa maikling pangungusap lamang ang
buod ng balita.
b. Sinasagot kaagad ang guston malamang ng
mambabasa: Ano ang nagyari? Sino ang mga
nasasangkot? Saan naganap? Kailan? Bakit? Paano
naganap?
c. Hinihikayat ang mambabasa na ipagpatuloy niya
ang kanyang pagbabasa.
SIMULAIN NG PAMATNUBAY
Pinipilit ng reporter na mailagay ang malaking lathalain
sa simula ng 6-8 salita,na karaniwang bumubuo sa unang
linya ng balita .Ito ay karaniwang nasa kumbensyonal na
balitang pamatnubay.
Halimbawa ng simula ng pamatnubay sa balita:
1. "Bagyong Odette, nagdulot ng malawakang pagbaha at
pagkasira sa Visayas."
2. "Pag-aaral ng bagong bakuna, nagpakita ng malaking
potensyal laban sa COVID-19."
3. "Pinuno ng bansa, naghayag ng bagong polisiya hinggil
sa kalusugan at seguridad."
4. "Edukasyon sa gitna ng pandemya, patuloy na
hinaharap ng mga guro at mag-aaral."
5. "Ekonomiya ng bansa, bumangon ng bahagya ngunit
may hamon pa rin sa pag-ahon."
PANGKALAHATANG URI NG PAMATNUBAY
-KOMBENSYONAL
- Kung minsan ito ay tinawag ding buod na pamatnubay,
karaniwan ang balita ay ginagamit ang ganitong
pamamaraan na tumatalakay sa natural at tuwirang
pamamaraan. Ito ay ang pinakaraniwang sumasagot sa
mga tanong na: SINO,ANO, SAAN,KAILAN,BAKITat
PAANO (5W's & H)
MGA URI NG KOMBENSYONAL
1.Pamatnubay na sino ( Who Lead)
- kung higit na pinakatampok ang tao o organisasyong
kasangkot sa pangyayari.
Halimbawa:
Binawi ni Nueva Vizcaya Rep, Rodolfo Agbayani,
kasapi ng LDP ang kaniyang pirma sa impeachment
complaint na inihain ng oposisyon, kahapon, matapos
itong katayin sa komite.
2.Pamatnubay na ano ( What Lead)
-Pinakamatuwid na pamatnubay na naghahayag ukol sa
balita.Ito ay kung ang pinakamahalagaang anggulo ng
balita ay ang pangyayari.
Halimbawa:
Isang lindol ang yumanig sa lalawigan ng Sorsogon at
Masbate na ikinamatay ng tatalong tao at ikinasira ng
mga bahay at gusali kahapon ng madaling araw.
3. Pamatnubay na saan (Where Lead)
-Kung saan higit na pinakamahalaga ang lugar na
pinangyarihan kaysa sa gawain o taoo na kasangkot dito.
Halimbawa:
Sa Naga City ginanap ang 2008 National Schools Press
Conference na dinaluhan ng mga batang manunulat sa
buong bansa.
4.Pamatnubay na kailan ( When Lead)
-Kung ang higit na mahalaga ang petsa kaysa sa iba pang
aspeto ng mga pangyayari.
Halimbawa:
Hanggang sa October 14 na lamang ang palugit na
ibinigay ng BIR para sa pagbabayad ng buwis sa
taunang kita.
5.Pamatnubay na bakit (Why Lead)
-Nagsasaad hinggil sa pinagmulan o sanhi ng tinatampok
na pangyayari.
Halimbawa:
Upang mapalawak at mas mapadali ang pagbabakuna,
inilunsad ang paggamit ng aplikasyon para
makapagrehistro.
6.Pamatnubay na paano (How Lead)
- Kung ang kaparaanan ng pangyayari ang
pinakamabisang anggulo na dapat itampok.
Hallimbawa:
Nagkunwaring naghahanap ng mapapasukan,isang babae
ang tumangay ng malaking halaga at mga alahas ,ng
isang ginang sa Lungsod ng Laguna, matapos itong
tanggapin bilang katulong.
-DI KOMBENSYONAL O MAKABAGONG
PAMATNUBAY
-Ang balitang lathalain ay gumagamit ng pamatnubay na
ito.Inilalahad dito ang intensyon ng pagpupunyagi, ng
manunulat sa pagpapakilala ng kaniyang balita sa
paraang naiiba.
URI NG DI-KOMBENSYONAL
1.QOUTATION LEAD
-Nakalahad ang sipi o sinabi ng taong ibinabalita.
Halimbawa:
" Lahat ng sumusuporta sa aking administrasyon ay
inaanyayahan kong magsuot ng yellow ribbon sa ika-28
ng Hulyo".Ito ay ang panawagan ni Pangulong Ninoy
Aquino sa kabila ng isyung kanyang kinakasasangkutan
sa Dispercement Acceleration Program o DAP.
2.QUESTION LEAD
-Nakalahad ang isang katanungan.
Halimbawa:
Makakamit ba ng Pilipinas ang hamon ng MDG 2015?.
Ito ang katanungan ng mga kinatawan ng United Nations
(UN).
3.DESCRIPTIVE LEAD
-Ang pamatnubay ay tiyakang naglalarawan
Halimbawa:
Masikip, marumi at hindi matitirahan. Iyan ang komento
ng nakararami sa mga nasalanta ng Bagyong Ondoy.
4 NARRATIVE LEAD
-Layunin ng pamatnubay ang maglahad.
Halimbawa:
Saksi ang maraming Pilipino sa pagsuko ng Diktaturang
Marcos at pagpalit ng Administrasyong Aquino.
5.EXCLAMATORY LEAD
- Ang pamatnubay ay may isa o higit pang salita na
naglalahad ng matinding damdamin.
Halimbawa:
Hustisya! Iyan ang panawagan ng mga mamamayang
Pilipino kaugnay sa isyung PDAF Scam na
kinasasangkutan ni Janet Lim-Napoles at tatlo pang
senador.
PARAAN SA PAGSULAT NG BUOD NG
PAMATNUBAY
1. Pag-aralang mabuti ang mga datos na nakalap mula sa
balita. Para sa mga baguhan, Itala ang mga katanungan
sa isang pirasong papel at sa tapat ng bawat isa isulat
ang angkop na pangyayari.
2. Pumili ng itatampok batay sa kahalagahan at interes
ng mga mambabasa.
3. Ayusin ang mga katanungan batay sa kahalagahan.
4. Alamin ang pinakamabisang paraan sa panimula ng
pamatnubay na pangungusap.
5. Isipin lahat ang mga katangian ng isang mabuting
buod ng pamatnubay.
PAGSURI SA BUOD NG PAMATNUBAY
1.Ang lahat ba ng mga mahalagang katanunga ay naisam?
2.Ang mga mahalag bang pangyaayaari ay naisaayos ba
ayon sa pagkakasunod-sunod?
3.Mayroon bang mga salita o detalye na hindi
kinakailangan.
4.Ang paamatnubay ba ay nagsimula nang tiyak at
nakapanghihikayat na mga salita.
5.Ang awtoridad ba ay nailalahad.
6.Ang lahat ba na may kinalaman ay naitala ?
7.Kung ang istorya ay batay sa nakaraan o kasalukuyang
balita,ang kaugnayan ba ay naging malinaw.
8.Maliwanag ba sa pagkakabuo o nilalaman?
9.May tama bang haba?
10.Maisulat ba nang maayos?
11.Binabatikos ba ang partikular na mambabasa ng
pahayagan?
12.Naisusulat ba nang makahulugan.
Mga patnubay sa pag-aanyo ng pahayagan
1. Ilagay ang pinakamahalagang balita sa kanang itaas. Sa
ibaba nito ay ang sumusunod na balitang may
kahalagahan.
2. Paglayuin ang mga lathalaing (magazine article)
magkasinghaba.
3. Ibahin ang anyo ng pahina sa bawat labas ng
pahayagan.
4. Iwasan ang hagdan-hagdang (step by step) ayos ng mga
balita.
5. Hanggang maaari, iwasan ang pagputol ng balita at ang
pagpapatuloy nito sa ibang pahina. Iwasan din ang siksik
na ayos.
6. Iwasan ang paglalapit ng hindi magkaugnay na larawan
at lathalain.
7. Iwasan ang paglalayo ng magkaugnay na lathalain at
larawan.
8. Iwasan ang paggamit ng maraming uri ng tipo (Fonts)
sa iisang pahina.
9. Iwasan ang paglalagay ng karugtong (jump story) sa
itaas ng pahina o sa pabalik na pahina (Avoid bad break).
10. Iwasan ang paglalagay ng pangalan ng pahayagan sa
ilalim ng lupi (Headline).
11. Iwasan ang abuhing talataan (gray areas or sea gray
areas). Maiiwasan ito sa pamamagitan ng
sabhed(subhead)
12. Iwasan ang paggamit ng baner o pangunahing ulo ng
balita kung hindi nararapat ito sa kahalagahan ng balita.
(Avoid screaming headline).
13. Huwag pabayaan na ang itaas na bahagi ng pahina ay
sobrang mabigat dahil sa paggamit ng malalaking larawan
at ulo ng balita. Maiiwasan ito sa pamamagitan ng
malawakang ulo sa ibabang bahagi ng lupi (Headline).
14. Iwasan ang paggamit ng maraming ulo ng mga balita
na may magkakaparehong tipo (Fonts), laki at uri.
15. Iwasan din ang paggamit ng maliliit na ulo (Mini
headline) sa mahaba at mahalagang balita.
KAHALAGAHAN NG PAG-AANYO NG PAHINA
1. Upang pagandahin ang pahina. (To make the page
attractive)
2. Upang bigyang antas ang bawat balita. (To grade the
news)
3. Upang magkaroon ang pahayagan ng sariling
personalidad.
MGA PARAAN NG PAG-AANYO NG PAHINA
1. Sa pamamagitan ng pag-aayos ng ulo at teksto ng
balita. (By way of headline and text arrangement)
2. Sa pamamagitan ng pag-aayos ng larawan at ibang
ilustrasyon. (By way of photo arrangement)
URI NG PAG-AAYOS AT PAG-AANYO
1. TIMBANG NA KAANYUHAN
- Ito ang uri ng pag-aanyo kung saan ang mga kwento,
ulo ng balita at mga larawan ay balanse o pantay sa
pahina.
2. Bai-baitang na kaanyuhan
- Ang ganitong uri ng pag-aanyo o layout ay ginagamit
kapag ang isang napaka makabuluhang kuwento ay
inilatag sa isang pahina sa paraang natatabunan nito ang
lahat ng iba pang mga kuwento.
- Ang ulo ng balita ay pahilis na nakaayos mula sa
kaliwang itaas hanggang sa kanang sulok sa ibaba o
kabaligtaran tulad ng isang brace na sumusuporta sa
bahay.
3. Bali-balitang kolum
- Ang pahina ay pinaghati-hati sa maraming maikling
bahagi upang magkaroon ng ispasyo para sa maraming
maikling balita.
4. Natatago o di-karaniwan
- Ito ay karaniwang tinatawag na nakatagong balanse
dahil ang ulo ng balita ay kapantay sa kanyang larawan o
illustrasyon.
5. Makabagong kaanyuan (Streamlined Make-up)
- Ang pangalan ng pahayagan ay pinapalutang sa gawing
kanan o sa kaliwa o sa gitna ng pahina. Ang mga ulo ng
balita ay istilong malaki-maliit, pantay kaliwa. 10 puntos
ang taas ng titik ng teksto. Mahigpit ang krapping ng mga
larawan. Karaniwa'y quarter box ang ginagamit sa
pagkakahon ng mga ulo ng balita o ng mga lathalain
upang mabigyan ito ng pansin.
6. Kaanyuang Sirkus (Circus Make-up)
- Nagpapahiwatig ito ng paghihimagsik sa dating
kaanyuang may timbang. Malalaki at mararaming uri ng
tipo ang ginagamit sa pag-uulo ng balita. Walang
kaayusan ang mga larawan, teksto at ang mga iba pang
bagay sa pahina na para bang nagpapaligsahan ng pansin.
Ito ang ginagamit ng mga tabloid gaya ng Abante, Bulgar
at Pinoy Times.
PAGSULAT NG BALITA
Katuturan ng Balita
Ang balita ay napapanahon at makatotohanang ulat ng
pangyayari sa loob at labas ng bansa na maaaring naganap
na, nagaganap o magaganap pa lamang. Ito ay maaaring
maibahagi sa pamamaraang pasalita, pasulat at
pampaningin.
Kahalagahan ng Balita
1. Nagbibigay-impormasyon
Halimbawa: Ang kakabaihang regular na natutulog nang
mas kokonti pa sa pitong oras gabi-gabi ay may mas
mataas na panganib sa pagtaas ng presyon ng dugo, ayon
sa isang bagong pag-aaral.
2. Nagtuturo
Halimbawa: Ang relaxation techniques ay isang mabuting
paraan para labanan ang stress at mapapanatili ang
magandang kalusugan.
3. Naglilibang
Halimbawa: Siyempre naman, nag-aalala ako nang
malaman ko na kinagat ng pusa si Gladys Reyes sa
Presscon ng My Only Love. Nakakaloka ang pusa dahil
gumawa ito ng sariling eksena para mapansin niya.
4. Nakapagpapabago Halimbawa:
Halimbawa: Matapos na masangkot sa anomaly ang mga US deploys first advance drones to Japan by Eric
pulis ng Manila Police District Station Anti-Illegal Drugs, Talmadge (Associated Press)
iniutos ni Manila Mayor Alfredo Lim ang pagbalasa sa
b. Balitang Di-inaasahan - tumutukoy sa pangyayari na
dalawang police station ng Manila Police District (MPD).
naganap na di inaasahan.
Mga Katangian ng Balita
Halimbawa:
1. Kawastuhan - ang mga datos ay inilahad nang walang
DTI: Presyo ng bilihin sa Kapaskuhan, 'di inaasahang
labis, walang kulang.
tumaas.
2. Katimbangan - inilahad ang mga datos na walang
2. Ayon sa pagkasunod-sunod
kinikilingan sa alinmang panig na sangkot.
c. Balitang Itinalaga - batay sa isang palagiang o
3.Makatotohanan - ang mga impormasyon ay tunay at
pirmihang pinagkukunan.
aktuwal at hindi gawa-gawa lamang.
Halimbawa:
4. Kaiklian - ang mga datos ay inilahad nang diretsahan,
hindi maligoy. Marawi Siege Victims Compensation Act, nais
amyendahan.
5. Kalinawan - ang mga impormasyon ay naunawaan.
d. Balitang Panubagbay - tumutukoy sa panibagong
6. Kasariwaan - ang mga paksa ay napapanahon.
pangyayari.
Halimbawa:
Mga salik na mahalaga sa Balita
10 estudyante patay sa aksindente sa Cebu.
1.Mga pangyayari
e. Balitang Rutin o Kinagawian - tumutukoy sa
2.Kawilihan inaasahang magaganap.
3.Mambabasa Halimbawa:
Pagpupulong ng mambabatas.
Kaayusan ng Balita 3. Ayon sa Anyo
Ang Balita ay sumasagot sa mga tanong na sino, ano, a. Tuwirang Balita (Straight News)
kailan, saan at paano
Halimbawa:
Dalawang bata ang patay sa sunog na tumama sa isang
Mga Uri ng Balita ayon sa Saklaw o Pinagmulan residential area sa Makati City nitong madaling araw ng
Linggo. Natagpuan ang mga labi ng mga bata na may
1. Ayon sa Saklaw o Pinagmulan
edad na 6 at 4 at apelyidong Arriola nitong linggo ng
a. Balitang lokal o nasyonal (local news) umaga matapos naapula ang apoy. Batay sa inisyal na
imbestigasyon, umalis ang kanilang ama, Manuel Arriola,
Halimbawa: mula sa kanilang tirahan upang pumunta sa palengke bago
Ilang lugar sa Zamboanga City binaha dahil sa masamang magsimula ang sunog bandang alas 12:05 ng linggo.
panahon. b. Balitang Lathalahin (News Features)
b. Balitang dayuhan o banyaga (foreign news) Halimbawa:
Halimbawa: Sigaw ng sambayanan: Duterte-Marcos, walang puwang
Magkasintahan sa China, binitay matapos ihulog ang mga sa Malacañang.
anak ng lalaki sa unang asawa. c. Balitang Iisang Paksa o Tala (Single feature or one-
1. Ayon sa Saklaw o Pinagmulan incident story)

c. Balitang may petsa at pinaggalingan (dateline news) Halimbawa:

Halimbawa: Dalawang katao nasawi, tatlo ang nasaktan at tatlong

Lungsod ng zamboanga, Abril 16, 2001, Malakas na
lindol ang pumatay ng maraming mamamayan at
puminsala dito ari-arian dito.
2. Ayon sa pagkasunod-sunod
a. Paunang Balita - tumutukoy sa mga balita ng
pangyayaring magaganap pa lamang.
gusali ang natupok sa isang sunog noong Oktubre 17 sa
Perlas St., Lungsod ng Pasay, sanhi ng nagliyab na kawad
ng kuryente sa kisame ng Ever Pharmacy.
d. Balitang Maraming Itinatampok (Several features
or Composite story)
Halimbawa:
Tatlong sunog ang naganap sa Metro Manila:sa Perlas St.,
Lungsod ng Pasay, Oktubre 17; sa 16-B Pas St., Paco,
Maynila sa araw rin yaon, at sa San Roque St., Pandacan,
Maynila, Oktubre 21.
4. Ayon sa Pagtalakay ng Paksa (According to
treatment of the topics)
a. Balitang may Pamukaw sa damdamin o Kawilihan
(Human interest story) - Ito'y umaantig ng damdamin at
kumukuha ng reaksiyon ng mambabasa.
b. Balitang may Pagpapakahulugan (Interpretative or
interpretive news) Ipinauunawa sa mambabasa ang
kahalagahan ng pangyayari. Dito ay hindi ipinahahayag
ang pangyayari sa payak o tuwirang paraan lamang, kundi
nilalakipan ng interpretasyon upang lalong maunawaan
ng mambabasa. Maaaring isama rito ang:
1) dahilan ng pangyayari, 2) sanligan (background),
3) katauhan ng pangunahing kasangkot sa balita
at 4) ang kabuluhan ng kahalagahan.
c. Balitang may Lalim (In depth report)
Pagbabalitang may paghamon sa kaisipan ng mga
mambabasa at kakayahan ng reporter. Tulad ng balitang
may pagpapakahulugan, ito ay higit pa sa karaniwang
balita na payak lamang ang paglalahad ng pangyayari.
5. Ayon sa Nilalaman (According to content)
A. Balitang Pang-agham (Science news)
B. Balitang Pangkaunlaran (Development news)
C. Balitang Pampalakasan (Sports news)
d. Mga Tanging Uri (Other Kinds)
1. Batay sa mga Talang Nakuha (Fact Story) -
Pagsasalaysay ng karaniwang pangyayari na kasagutan sa
Sino?, Ano?, Saan?, Kailan?, Bakit?, at Paano?
(Answering the traditional 5 Ws and H).
2. Batay sa kilos o aksyon (Action story) -
pagsasalaysay ng mga pangyayaring hindi lamang
paktwal kundi yaong tinatampukan ng kilos (action),
madulang pangyayari (dramatic incident, paglalarawan sa
tao (description of a person), pahayag ng isang saksi o
kaya mga nagpapaliwanag ng mga bagay-bagay
(explanatory data).
3. Ukol sa Talumpati o Panayam (Quote, Speech or
Interview story) - Isinasaad kung sino ang tagapagsalita
o kung sino ang kinapanayam, ang paksang diwa ng
kanyang talumpati; okasyon, oras at pook ng
pinagdausan, siping pangungusap, paglalarawan ng
madlang tagapanood, pati di-karaniwang kilos at
reaksyon nila.
4. Balitang Pangkatnig (Sidebar) - Maikling balitang
isinusulat nang hiwalay ngunit kaagapay at kaugnay ng
isang pangunahing balita. Ito'y ukol sa isang panig
lamang at inilalagay sa malapit sa kinauugnayang balita.
5. Balitang Kinipil (News brief) - Maiikling balita na
karaniwang binubuo ng hindi hihigit sa dalawang talata.
Ang pinagsama-samang balitang kinipil ay tinatawag na
news round-up.
6. Bulitin (Bulletin) - Habol o karagdagan sa kasalu-
kuyang mahalagang balita. Ito'y inilalagay sa unang
pahina, nakakahon at sa tipong mariin (bold face).
7. Dagliang Balita (Flash) - Pinakabuod ng bagong
mahalagang balita na kailangang mailathala kaagad dahil
huli na para mailathala ang buong balita.
MGA HAKBANG SA PAGSULAT NG BALITA
1. Isulat ang buod.
2. Itala ang mga pangyayari ayon sa pababa o paliit na
kahalagahan.
3.Isulat ang balita ayon sa pagkakasunod-sunod na
pangyayari batay sa pababang kahalagahan.
MGA MUNGKAHING PARAAN SA PAGSULAT
NG BALITA
1. Isulat kaagad ang balita pagkatapos makalap.
2. Bigyang-diin at palawakin ang nangingibabaw na
pangyayari.
3. Maging tumpak.
4. Iwasang magbigay ng opinyon.
5. Banggitin ang awtoridad o pinagmulan ng balita lalo na
kung
1) nangingibabaw ang opinyon kaysa tunay na
pangyayari,
2) ang balita ay kontrobersyal at
3) ang balita ay nagpapatalastas ng bagong regulasyon.
6. Ibigay ang buong pangalan ng tao sa unang pagbanggit.
* G. Sa apelyido
* Bb. O Gng.
7. Ilahad ang pangyayari nang walang kinikilingan.
8. Ipakilala ang pangalang binanggit.
9. Iwasan ang pagkakaron kulay sa paggamit ng salita
pariralang maaaring makapinsala sa paniniwala at asal ng
mambabasa o ibinabalita.
10. Simulan ang bawat talata sa mahalaga at kawili-wiling
pangyayari.
11. Sumulat ng maikling pangungusap.
12. Ilagay ang tuwiran at di- tuwirang sabi sa magkahiwal
talata.
13. Iwasan ang pampahaba o pampakapal lamang na mga
pangungusap at talata na pampuno lamang ng ispasyo.
14. Gumamit ng mga payak at tiyak na salita.
15. Sumulat ng mabisang pamatnubay.
16. Gamitin ang tinig na tukuyan (active voice) kaysa • Mahilig magbasa.
balintiyak (passive voice), maliban kung ang layon ay • Maraming alam sa pangkalahatan at kasalukuyang
higit na mahalaga kaysa gumaganap. impormayon.
• Alam ang mga batas tungkol sa libelo.
17. Sundin ang istilong pamahayagan.
• Kabisado ang mga pananda sa pagwawasto ng sipi.
• Metikuloso

PAMANTAYAN SA PAGHAHANDA NG O BATAYANG AYOS O KAYARIAN NG BALITA

PAGWAWASTO NG KOPYA/SIPI
INVERTED PYRAMID
ito’y isang paraan kung saan ang isang tagapagwasto ng
kopya (copyreader)ay inayos mabuti ang kopya,sipi o
manuskrito bago ito ipadala sa palimbagan. Ang kopya ay
maaring isang balita, editoryal o tudling, lathalain atbp,o
isang pitak na pampanitikan.

Tungkulin o pamamaraan ng tagawasto sa

paghahanda ng kopya/sipi
1. Magbigay ng tagubilin sa printers (printers direction)
tungkol sa uri at laki ng tipong nais gamitin at kung ilang
ems ang lapad ng kolum.
2. Magwasto ng mga kamalian sa mga talang nakalap
(errors in fact)
3. Magwasto ng mga kamalian sa balarila (errors in
grammar), sa pagbaybay palabantasan, daglatan, pag-
gamit ng malalaki at maliliit na titik, paggamit ng
tambilang at paggamit ng pang-ukol,panahunan atbp.
4. Magwasto ng mga kamalian sa kaanyuan (errors in
structure). Ang balita ay dapat ayos balita (baligtad na
piramide) at ang editoryal ay dapat ayos editoryal, atbp.
5. Magwasto ng kamalian sa istilo (errors in style) ayon
sa paggamit aklat pamamaraan o istilong pamahayagan o
stylebook.
6. Mag-ayos ng pamatnubay upang maging mabisa ito at
maikli.
7. Mag-alis ng di-mahalagang tala o paksa.
8. layos ang pagkabuo at pagkasunod-sunod ng mga
talaan sa artikulo,
9. Mag-alis ng mga salitang nagsasaad ng kuru-kuro o
opinyon kung ang winawasto ay balita.
10. Magpalit ng mga salitang tekniko (technical terms)
pabalbal na salita(jargons, slang, etc.) at gamitin ang mga
salitang nauunawaan ng mambabasa.
11. Mag-alis ng mga salitang walang kabuluhan (verbal
deadwood)kagaya ng sinampal sa mukha, isinandal ang
likod, para sa balikat atbp.
12. Mag-alis ng mga salitang naninirang puri (libelous
material) at naghihikayat ng sedisyon, rebelyon o yaong
lumalabag sa batas.
13. Magsulat ng ulo ng balita at slug.

Mga katangian ng mabisang editor sa pagwawasto ng

Kopya
• Malawak na kaaalaman sa wika.
• Mahusay sa gramatika at pagbaybaya
• Malawak ang kaalaman sa talasalitaan.
 pangulong tudling, artikulong may pangalan (by-line) ng
sumulat at sa balitang isport o pampalakasan.
5. Banggitin ang awtoridad o pinagmulan (source or
attribution) ng balita lalo na kung: 10 nangingibabaw
ang opinyon kaysa sa tunay na pangyayari, 2) ang balita
ay kontrobersyal at 3) ang balita ay nagpapatalastas ng
bagong regulasyon.
6. Ibigay ang buong pangalan ng tao sa unang
pagbanggit. Pagkatapos gamitin na lamang ang G., sa
apelyido ng lalaki; Bb. o Gng. sa babae o ano
mangtanging titulo sa mga sumusunod pang pagbanggit.
7. Ilahad ang pangayari ng walang kinikilingan.

Modelo o Huwaran ng Balita

Batayang Ayos o Kayarian
Pagsulat ng Balita
Ang kaayusan ng paglalahad ng mga datos sa balita ay
Katuturan
sumusunod sa baligtad na piramide o inverted pyramid.
Ang pagsulat ng balita ay dapat sumusunod sa mga
hakbang;
- Ang balita ay napapanahon at makatotohanang ulat ng
mga pangyayaring naganap na, nagaganap at magaganap
pa lamang.Ito ay maaaring maibahagi sa pamamaraang
1. Isulat ang buod (summary)
pasalita, pasulat at pampaningin.
2. Itala ang mga pangyayari ayon sa pababa o paliit
- Pasalita kung ang ginagawang midyum ay ang radio at
na kahalagahan (decreasing importance).
telebisyon.
3. Hanapin ang impormasyong itatampok sa
- Pasulat kung ito ay ipinalimbag sa pahayagan at iba pang
pamatnubay. Unahin ang pinakatampok.
uri ng babasahin.
4. Isulat ang balita ayon sa pagkakasunod-sunod na
- Pampaningin kung ang midyum ay ang telebisyon at
pangyayari batay sa pababang kahalagahan.
sine.

Kasukdulan Balitang Panlibangan- Ang ganitong balita ay

(Climax) tumatalakay sa mga libangan, hobbies o recreation na
karaniwang kinatatampukan ng mga sikat na personalidad
at naglalayong makapagbigay ng impluwensiya o
kasiyahan.
Kahalgahan

Balitang Pampalalaksan - Ito ay balitang tumutukoy sa

isports na ginaganap man sa bansa o pandaigdig.

Datos
Balitang Pangkabuhayan- Ang mga balitang ulol sa
hanapbuhay gaya ng halaga ng piso, pagtaas ng presyo ng
mga bilihin at iba pang balita na may tiyak na epekto sa
kaunlaran ng bansa.

Ang pagsulat ng balita ay dapat sumusunod sa mga

mungkahing paraan sa pagsulat ng balita;
1. Isulat kaagad ang balita pagkatapos makalap.
2. Bigyang-diin at palawakin ang nangingibabaw na
pangyayari.
3. Maging tumpak.
4. Iwasan ang magbigay ng opinyon (No editorializing).
Ang mga opinyon ay nararapat lamang sa mga kolum,