Professional Documents
Culture Documents
Dokumen - Tips - Kompletong Kasaysayan NG Pahayagan at Pahayagang Pangkampus Sa Pilipinas
Dokumen - Tips - Kompletong Kasaysayan NG Pahayagan at Pahayagang Pangkampus Sa Pilipinas
Ng
Pahayagan
Sa
Pilipinas
(1637) Succesos Felices
Nagsimula ang pamamahayag sa Pilipinas
sa paglalathala ni Tomas Pinpin, isang
Pilipinong manlilimbag ng Sucesos Felices,
isang polyeto (newsletter) sa Maynila.
(1846) La Esperanza
Disyembre 1, 1846 ay
kinikilalang unang pahayagang
pang-araw-araw maliban lamang sa
araw ng lunes ang La Esperanza
sa patnugot nina Felipe Lacorte
at Evarisco Calderon.
(1849)
El Instructor Filipino El Despertador
Ang El Isntructor Filipino y may lingguhang paglilimbag samantalang
araw-araw naman ang El Despertador na di naglaon ay nagsama’t
naging isa, subalit tumagal lamang ng ilang buwan at araw.
El Catolico Filipino
Ito ang tinaguriang kauna-unahang relihiyosong pahayagan
mula sa patnugot ni Mariano Sevilla.
El Pasig
Pahayagang Kastila na minsay nasasamahan ng mga artikulong
Tagalog upang magbigay edukasyon sa mambabasa. Dalawang
beses sa loob ng isang buwan ito kung maglathala ngunit
di rin nagtagal at tuluyang nawala.
(1863)
La Oceana Catolica El Correo de Filipinas
Ito ay pahayagang
nakatutok sa
mga sandatahang lakas
at di gaanong
binigyang interes
ng publiko kaya
tuluyan rin naglaho.
PANAHON NG HIMAGSIKAN
(1865)
El Povenir Filipino
Labindalawang taon (1865-1877)
na nakipagsapalaran ang pahagayan
na ito na laging muntik-muntikanan
nang bumagsak dahil sa hindi
pagkakasundo ng mga patnugot.
Revista Mercantil
(1869) El Comercio
Isang pahayagang pang-hapon ang muling binuo ni Joaquin de
Loyzaga at Francisco Diaz Puertas gamit ang kaparehong pangalan
(El Comercio) ng pahayagang unang lumabas noong 1858.
Kasabay man ng Diario de Manila at El Porvenir, ang El Comercio ang
may pinakamatatag at episyenteng naglathala ng pahayagan sa buong
kalupaan sa loob ng 56 taon (1858-1925) nang may parehong pangalan.
Ito ang pinakaprogresibong pahayagan noong panahon ng Kastila na
binili ni Senator Ramon Fernandez at isinamansa La Opinion. Ang unang
patnugot nito at si Joaquin de Loyzaga at nang pumanaw siya, si Francisco
Diaz Puertas ang pumalit. Nang siya ay pumanaw na rin ay si Jose de
Loyzaga na anak ni Joaquin de Loyzaga ang naging patnugot.
(1875)
Revista de Filipinas El Oriente
Linguhang pahayagan na naglalathala Linguhang pahayagan na
ng mga kaalamang may kaugnayan sa naglalathala ng ibat’ibang
agham at mga literaryong gawain. mga rebyu at ilustrasyon.
(1876)
Boletin Eclesiastico
El Correo de Manila del Arzobispo de Manila
(1877)
La Oceania Española El Avisador de Manila
Pumalit sa El Povenir at Nabuo ilang buwan matapos
nagpatuloy hanggang 1899. maganap ang Treaty of Paris
(1881)
La Linterna Ecuestre Boletin de Avisos
Naglathala ng linguhan ngunit Naglathala ng dalawang beses sa
sandaling panahon lamang. loob ng isang linggo ngunit
panandalian lamang din.
(1882)
Boletin de la Real Sociedad Economica
Filipina de Amigos del Pais
Ito ang pahayagang nakaukol sa Agrikulturang mga sulatin at anunsyo
buwan-buwan na tumagal hanggang 1899.
(1884)
El Eco de Vigan
Unang pamprobinsyang pahayagan na inilathala sa labas ng Maynila
ngunit nahinto rin sa parehong taon.
La Semana Elegante
Itinayo noong ika-1 ng Marso 1884 ni Pedro Groizard na may panulat-kamay
na “Larra”. Dahil sa mga eksposisyon at negatibong laman lagi ng pahayagan,
ito’y nagdulot ng kaguluhan at may dalawampung linggo bago tuluyang isinara.
La Opinion
Pahayagang naglalathala ng hayagang
pagsalungat sa mga prayle ,
pagpapaalis sa arsobispo at paghingi
ng reporma sa pamumuno ni Benito
Quiroga na sinundan ni Jesus
Polanco na tumagal hanggang 1889.
Ito ay muling binuhay noong
1890 sa pangalang
El Eco de Filipnos.
La Voz de Espafia
Binuo noong ika-4 ng Hulyo bilang pangontra sa mga pahayag ng
La Opinion sa patnugot ni Agustin Alfonso Moseras. Nang magretiro si
Mosares kalaunan ay pinamunuan ito ni Jose dela Rosa. Noong 1892
pinangalanan itong La Voz de Española sa pamumuno nina Federico at
Antonio Hidalgo at may islogan na "The Philippines by Spain and for Spain“.
(1888)
La España Oriental
Itinayo ni Manuel Schiednagel bilang pamahayagang laan sa pagbibigay
papuri sa mga Espanyol ukol sa nagawa nila sa bansa gaya ng tungkol sa
relihiyon, edukasyon at kung anu-ano pang ikinabuti nang buong sambayanan
dulot ng kanilang pamamahala. Tuluyang natalo at nadaig nito ang La Opinion.
Revista Catolico
Hunyo 1888 lumabas ang pahayagan na may isyu sa dalawang lenggwahe
na di kalaunan ay naging dalawang beses na lamang na isyu sa loob
ng isang buwan hanggang 1896.
El Enuciador Ilonggo
Nabuo rin noong Marso 1888 ngunit di rin nagtagal.
(1889)
La Correspondencia de Manila
Ibinenta at inilako sa kalsada sa halagang 2 sentimo ngunit
umiral lamang ito ng tatlong buwan.
La Alhambra
Binuo noong July 3, 1889 ni Jose Moreno de Lacalle, isang mayamang
abogadong Espanyol na naglathala ng mga sulatin sa sining , agham at sosyal
na interes. Dalawang isyu kada buwan ang paglathala na umiral hanggang
ika-30 ng Hunyo 1890.
Anales de Agricultura
Unang lumabas noong ika-27 ng Hulyo 1889.
La Solidaridad
Unang lumabas noong
ika-15 ng Pebrero, 1889
sa Madrid Spain na
ginastusan ni Dr. Pablo
Riazares mula sa patnugot
ni Graciano Lopez Jaena.
(1890)
La Caneco El Papelito Mercantil
Ika-21 ng Hunyo 1890 ang unang isyu ng La Caneco, ngunit di rin
nagtagal sa industriya tulad rin ng nangyari sa El Papelito Mercantil.
El Avisador Filipino
Ika-5 ng Abril 1890 ang unang lathala ngunit isang buwan lamang
tumagal.
El Resumen
Ika-10 ng Hunyo, 1890 ang unang lathala at nakatuon sa pulitika.
El Domingo
Ika-3 ng Agosto, 1890 ang unang lathala at huli na ng Oktubre..
El Pajaro Verde
Ika-4 ng Setyembre, 1890 ang unang labas sa patnugot ni Vicente Garcia
Valdez. Ito ay inilathala sa luntiang papel na may mga ilustrasyon at paalaala
upang maglibang ng mga mambabasa at makalimot sa kanilang mga problema.
La Lilliputense
Ika-6 ng Nobyembre, 1890 nabuo na may lingguhang isyu patungkol sa
mga kabataan ng bansa. Huling lathala ay noong ika- 12 ng Marso, 1891.
La Lectura Popular
Pahayagang patungkol sa mga katutubo mula sa patnugot ni Isabelo
delos Reyes na naglabas lamang ng ilang isyu.
(1891)
El Bello Sexo -Pahayagang laan para sa mga kababaihan.
(1893)
Bukod sa Boletin Oficial del Arzobispado na muling naglathala,
may mga bagong pamahayagan din ang umusbong tulad ng
El Ejercito de Filipinas, El Consultor del
Profesorado, Madrid-Manila, Toda en Broma,
El Foro Administrativo, La Pavera,Periodico Festivo,
La Puya (naglathala ng may kaugnayasn sa Pilipinas) , Los Miercoles
(naglathala ng isang isyu lamang) , Revista Mercantil de
Filipinas, Polichinela (naglathala lingguhang isyu) and the
Boletin de la Companiia de Explotacion y
Colonizacion de La Isla de Paragua.
(1894)
Apostolado de la Prensa, naklathala sa Tagalog. El Heraldo
Militar, sumunod ay lingguhng pahayagang tinawag na El Ejercito de
Filipinas. Manila-Santander, Boletin Oficial Agricola
El Consultor de Municipios, Manalilla-Sport (buwanan),
La Legislacion (dalawanng beses kada buwan maglabas ng isyu at ukol sa
pahalan at korte ang nilalaman), El Municipio Filipino (patnugot-
Isabelo de los Reyes) at Apostolado de La Prensa.(itinayo ng mga
prayle para sa mga pangrelihiyong gawainsa wikang Tagalog) El Album
Militar (itinayo ng sundalong opisyal). El Cinfe and Sorpresas-
Chicago ay dalawang komiks na itinayo ngunit nawala rin ng sumunod na
taon. El Espafiol na naglathala hanggang 1898.
(1895)
Boletin del MuseoBiblioteca sa patnugot ni Pedro A. Paterno na
bumalik mula Espanya. Boletin Oficial del Ministerio Filipino,
na nakatuon sa edukasyon at mga propesyon ang nilalaman . La
Exposition, La Campana, La Mosca at La Vida
Industrial de Filipinas na itinayo ni Jose Martin Martinez
(1896)
Ang Kalayaan
Kauna-unahang rebolusyonaryong
pahayagan ng Kataastaasang Kagalang-
galangang Katipunan ng mga Anak ng
Bayan. Na itinayo noong ika- 18 ng
Enero, 1896 Naglalayon itong ipahayag
sa lahat ang kasamaan at kasakiman ng
mga prayle at mga kastilang opisyal
upng makapag-organisa ng isang
rebolusyon. Nakalathala rin sa mga
artikulo ng pahayagan ang ilang
ebedensya upang makahikayat
nang mambabasa. Itinuturing itong isa
sa pinakamahalagang pahayagan sa
Kasaysaynng Pilipinas.
El Heraldo de la
Revolicion Filipina
Ika-29 ng Setyembre 1898
- inilathala sa Malolos
Bulacan sa unang
pagkakataon ang El
Heraldo de la Revolicion
Filipina.
Ito ay naging opisyal na
publikasyong pahayagan sa
panahong may rebolusyon
sina Heneral Emilio
Aguinaldo.
Bounding Billow
Inilathala rin ang kauna-unahang
pahayagang Amerikano kung saan
inihahayag ang pagkapanalo ni
Heneral Dewey at pagsaugpo niya
sa pwersang Amerikano sa Manila
Bay. Ito binubuo ng apat na pahina
at may habang labindalawang
pulgada at walong pulgada na lapad.
Mabibili ito sa halagang 25
sentimong ginto kada sipi at ito’y
naglatha at gumawa ng maraming
kopya bilang alaala na rin sa
nasabing tagumpay.
Manila
Daily Bulletin
Isa rin sa mga
pangaraw-araw na
pahayagan noong 1900
na tinatangkilik natin
magpahanggang ngayon.
http://quod.lib.umich.edu/p/philamer/ACR6448.0001.001?rgn=main;view=fulltext
http://newspaper.philippinecentral.com/
http://cegpst.wordpress.com/about-the-guild/history/
https://www.google.com.ph/search?q=Yank+Philippines&tbm=isch&ei=KavZU6iZHpSMuATWy4CoAg#q=guerill
a+newspaper&tbm=isch&imgdii=_
https://sites.google.com/a/upou.edu.ph/mms-100-final-project-topic-2-old-news-new-news/home-page-1/Ne
wspaper-in-the-Philippines/History-of-newspaper-in-the-Philippines
http://ejournals.ph/index.php?journal=malay&page=article&op=view&path%5B%5D=62