ФАРМАКОДИНАМИЈА

Проф. д-р Марија Дарковска Серафимовска

 Фармакодинамија

ФАРМАКОДИНАМИЈА
-------------------------------------------
- последици од врзување лек-
„Што лекот му прави на телото“ рецептор
- взаемни дејства на лековите
- интеракции на лековите
 Квиз прашање

• Дали пациент кој прима бета блокатори треба да ја

прекине терапијата ден пред операцијата?

• Дали пациент кој прима бета блокатори треба да ја

прекине терапијата на самиот ден на операцијата?
 Фармакодинамија

• Афинитет = способност на лекот да се врзе за рецепторот

• Jaчина на дејство (потентност, potency) e израз за афинитетот на лекот за рецепторот

• Ефикасност на лекот e сооднос помеѓу окупираноста на рецепторот и способноста да се

иницира одговор на молекуларно, клеточно, ткивно и системско ниво

• Mаксимална ефикасност (Intrinsic activity)

• Неми рецептори: ако по врзување на лекот за рецепторот не се јави стимулус ниту ефект
Ефикасност на лек
 Антагонизам

Компетитивен Некомпетитивен
 Mаксимална ефикасност (Intrinsic activity)

Интринзичка активност (IA) - одговор кој настанува

после активација на рецепторот

• Агонисти (стимулатори, миметици) се супстанции кои, по врзувањето за рецепторот, предизвикуваат

ефект во целната клетка (го поддржуваат дејството на ендогените регулаторни супстанции)
✓ полни агонисти (IA = 1)
✓ парцијални агонисти (IA = 0~1)

• Антагонисти (блокатори) се супстанции кои после врзувањето со рецепторот, не

предизвикуваат ефект на целната клетка, туку само го блокираат и така го
оневозможуваат врзувањето (и дејството) на ендогените супстанции (IA = 0)

• Инверзните агонисти - спротивен од ефектот на агонистите

 Фармакодинамија – механизам на дејство на лековите

РЕЦЕПТОРИ

нисходна (надолна) регулација – долготрајна употреба на агонисти

намалување на бројот и афинитетот нa рецепторите

усходна (нагорна) регулација - долготрајна употреба на антагонисти

зголемување на бројот и афинитетот нa рецепторите
 Квиз прашање

• Дали пациент кој прима бета блокатори треба да ја

прекине терапијата ден пред опрерацијата?

• Дали пациент кој прима бета блокатори треба да ја

прекине терапијата на самиот ден на опрерацијата?

Бета блокаторите треба да се земаат:

• стандардно како се препишани
• пред операција обавезно и
• на денот на операција обавезно

НЕ ТРЕБА ДА СЕ ПРЕКИНУВААТ Зошто?

Затоа што ќе имаме нагорна регулација на рецепторите,

зголемен ризик од исхемија, тахикардија, крвен притисок
 Доза – ефект

• Потенција – (прв ден) доза потребна за да се остигне 50% од максималниот ефект (ED50)
- (втор ден) релативната доза од два или повеќе агонисти за да се постигне истиот ефект

• Афинитетот е директно пропорционален со потенцијата (поголем афинитет, поголема потенција)

• Потенцијата се чита на x-оската

• Ефикасност – мерка колку добро лекот дава одговор (се чита на y-оската)

• Ако се зголеми дозата (2-3 пати) нема да добиете поголем ефект – единствено што ќе добиете се несакни
ефекти
 Степенест однос доза - ефект

• Степенест однос доза : eфект постои кога интензитетот на ефектот се

зголемува пропрционално со применетата доза

• Интензитетот на одговорот на дозата е најизразен на почетните дози

а понатаму ефектот расте. Понекогаш дупла доза не дава дупли
ефект

• Кога ќе се постигне максимално можен ефект зголемувањето на

дозата не предизвикува никаков ефект
 Квантален однос доза - ефект

• oвој однос постои кога со зголемување на дозата се зголемува и бројот

на биолошките единки кои реагираат на лекот.

• спротивно на тоа, кај степенестиот однос доза : eфект со зголемување

на дозата се зголемува интензитетот на ефектот на еден биолошки
систем (ткиво, орган, цел организам)

• поради тоа:
✓ кванталниот сооднос се испитува на голем број (популација) на
животни
✓ степенестиот сооднос се испитува на една единка или еден орган,
еден вид клетки и др.

ПРИНЦИП НА СЕ ИЛИ НИШТО

 Взаемни дејства на лековите

СИНЕРГИЗАМ AНТАГОНИЗАМ
појачано дејство ослабено дејство

Адитивен синергизам Супраадитивен синергизам

 Взаемни дејства на лековите

СИНЕРГИЗАМ AНТАГОНИЗАМ
појачано дејство ослабено дејство

Адитивен синергизам Супраадитивен синергизам

• Вo клиничката пракса често истовремено се употребуваат повеќе лекови без

тоа да е оправдано - ПОЛИПРАГМАЗИЈА (нерационално)
Взаемно дејство на лекови - агонист + компетитивен антагонист