3.3.

Биорасположивост

Физичко-хемиски особини на фармаколошки

активните соединенија

Фармацевтска Хемија 1
Учебна 2019/2020 година Проф. Емилија Јаневиќ
Биорасположивост
Биорасположивост е дел од администрираната доза на лек што
ја стигнува системската циркулација во непроменета форма.
Биорасположивост на и.в. пат на апликација е: 100 %
Биорасположивост

Фракцијата на дозата на лекот (F) што влегува во општата сис

темска циркулација,

количинаF=
на лек која влегува во системска циркулација
администрирана доза
Биорасположивост
Корисно е да се споредат два различни лека или различни
дозирни форми на ист лек

Стапката на апсорпција зависи, делумно, од стапката на

растворање (што, пак, зависи од хемиската структура, рН,
коефициент на поделба, површината на апсорпција и сл.)

Исто така, метаболизмот на прв-премин е важен одредувачки

фактор
Биорасположивост
Концепт за орална администрација

Уништено во Уништено
Уништено Не
ѕидот на во црн дроб
во цревата апсорбирано цревата

Во системска
доза циркулација
Биорасположивост
Фактори кои влијаат на биорасположивоста:

 Форми на дозирање
  Хемиска форма
  Растворање и апсорпција на лекот
  Пат на администрација
  Присуство на храна / лекови во гастроинтестиналниот тракт
 Ефект на прв-промин
  Обемот на метаболизмот на лековите пред да се стигне
во системската циркулација
Безбедност и ефикасност на лековите
Не сите луѓе реагираат на слична доза на лек на ист начин, оваа
варијабилност се заснова на индивидуални разлики и е поврзана со
токсичност. Оваа варијабилност се смета дека е предизвикана од:

• Фармакокинетичките фактори придонесуваат да има различни

концентрации на лекот на целната област.

• Фармакодинамските фактори придонесуваат да има различни

физиолошки реакции на истата концентрација на лекови.

• Невообичаени, идиосинкратични, генетски утврдени или алергични,

имунолошки сензибилизирани одговори.
Безбедност и ефикасност на лековите
Крива на реакција на дозата /
Dose-response (DR) крива
висок
• Ја прикажува врската помеѓу дозата
на лекот и големината на ефектот на
лекот После оваа точка со
зголемување на
• Лековите можат да имаат повеќе од дозата не се

Ефект на лек
еден ефект постигнува појак
• Лековите варираат во ефикасноста ефект

• Различни места на дејство

• Различни афинитети за рецепторите
• Ефикасноста на лекот е во корелација
сонеговата безбедност (терапевтски
индекс)
мал

мал Доза на лек висок

 Безбедност и ефикасност на лековите

Потентност и ефикасност Потентност и ефикасност Лек 4

максимален ефект Лек 1

100% 100%

ефикасност
Лек 2

ефикасност
ефект
ефект

50% 50%
Лек 3

Log (ЕС50)

Log [лиганд]
Log [лиганд]

потентност потентност
Концепт на критичен праг

MEC (минимум ефикасна концентрација):

Минималното ниво на концентрација на лекот кое е потребно за да се
постигне/да има присутен посакуван терапевтски ефект.

MSC (Максимална безбедна концентрација):

Максималното ниво на концентрација на лекот над кое се појавуваат токсични
ефекти.
ИЛИ
MTC (Минимална токсична концентрација):
Минималното ниво на концентрација на леко кое предизвикува
токсични ефекти.
Концепт на критичен праг
Максимален ефект:
Најголем одговор што може да предизвика лекот, над кој не може да се
предизвика понатамошен одговор (понекогаш е наречен „пик на ефект“)

Почеток :
Колку време е потребно пред лекот да предизвика терапевтски ефект

Траење :
Колку долго трае ефектот на лекот
Криви на дозирање / криви на однос доза-одговор

% на проценка на праг на болка

хидроморфин
морфин
кодеин
100

75
аспирин

50

25

0
1 10 100

доза (мг)
Односот доза-одговор за 4 аналгетски лекови
Секоја крива претставува зголемување на прагот на болка како функци ја на дозата
Прагот на болка е големината на болниот стимул потребен за да се добие одговор
 Површина под крива - AUC (Area Under Curve)
Површина под крива која ја прикажува плазма концентрацијата на лекот како
функција од времето по негова администрација

време кога има максимална

концентрација на лекот

концентрација (mm/ml)
плазма концентрација

Максимум (пик) на
концентрација на лекот сегмент

AUC
на лекот

време Време (часови)

Површина под крива - AUC :
индикатор за биорасположивост на еден лек

 Дозата е пропорционална на лекот во ткивата

 Лекот е пропорционален на површината под кривата во
кривата на концентрација-распаѓање
Затоа имаме k = доза/AUC
 Бидејќи оралната администрација е полна со бариери,
фракцијата, F, што е достапна во системската циркулација,
може да не биде значаен
затоа FD = k(AUC) или k = FD/AUC
Патот на администрација ја одредува биора
сположивоста (AUC)

i.v.

концентрација i.p.
на лекот во
крвта i.m.

p.o.

инјeктирање време
 Површина под крива: i.v. апликација
За i.v. болус апликација, површината под крива (AUC) претставува вкупна количина на лек што стигнува
системската циркулација за одредено време

A. Б.
Престанок на инфузија

Cp

време Cp време

Форма различна за i.v. Инјекција

Варијацијата на концентрацијата на лекот во плазмата ( Ср) и времето на апликација
(А) брза (болус) единечна интравенозна ин јекци ја и (Б) интравенска инфузи ја.
При болус интравенски инјекции, графиконот не го покажува времето потребно за извршува ње на
инјекцијата. Кривата започнува во точката каде што се мерат првите концентрации на плазма.
Терапевтски индекс

Терапевтски индекс = токсична доза / ефективна доза

Ова е мерка за безбедност на лекот

- Голем број = широк простор на безбедност
- Мал број = мал простор на безбедност
Терапевтски прозорец
MTC (Минимална токсична концентрација)

Корисен опсег на концентрација на MSC (Максимална безбедна концентрација)

MEC (минимум ефикасна концентрација):
д кој лекот е терапевтски корисен.
Терапевтскиот прозорец може да вар
ира од пациент до пациент
траење на дејство

Лековите со тесни (мали)терапевтски

терапевтски

концентрација
прозорци бараат помали и поче опсег
сти дози или различен метод на
апликација на лекот

Лековите со бавна стапка на

елиминација може брзо да се
акумулираат на токсични нивоа
Можат да избере да дадат со голема
почетна дозаили само по мали дози
одредено
време време
орална и интравенска
биорасположивост
уста
Парцијално растворена таблета
Растворена активна фармацевтска состојка
Active Pharmaceutical Ingredient - API

езофагус
влез на интравенски влез на орално
аплицирана аплицирана
API во системска API во системска
циркулација циркулација
системска стомак
циркулација
црева