Armia rzymska składała się z wojsk lądowych (legionów) i floty (chassis).

Jeśli chodzi o wojska naziemne to struktura ewoluowała w czasie, jak również uzbrojenie ale
to odrębny temat prezentacji. Jednakże skupimy się na armii w okresie wczesnej republiki i
jej schyłku.

Niezależnie od okresu w skład armii wchodziła piechota, lekko, jak i ciężko zbrojna, która
przeważała oraz jazda w niewielkiej liczbie (około 300, czyli 3 centurie), nie każdy legion
posiadał jazdę, raczej była ona przydzielana, gdy była taka potrzeba. Ponadto oddziały
zwiadowcze, inżynieryjne i aprowizacyjne, itd.

Przed Reformą Mariusza legion dzielił się na 30 manipułów (2 centurie). Każda centuria
posiadała 100 żołnierzy. Oczywiście liczebność zmieniała się wraz z biegiem czasu, gdyż
żołnierze ginęli i nie robiono nowych zaciągów do legionu, w trakcie trwania walk. Mimo, że
faktycznie powinien mieć 6 tys. żołnierzy to jego liczebność nie przekraczała 4 tys.

Natomiast po reformie powstała kohorta, którą tworzyły 3 manipuły tj. 6 centurii.

W zależności od okresu liczebność centurii wahała się w granicach 50-100 ale zazwyczaj było
to 80 żołnierzy.

Ponadto w skład 1 kohorty wchodziło 5 zamiast 6 centurii ale o podwójnym stanie

liczbowym, czyli de facto 10.

Legionem dowodził zarządca prowincji, zwany legatem, bądź legat specjalny tj. współczesny
generał. Posiadał on personel, zwany sztabem w którego skład wchodzili oficerowie:
dowódcy kohort, manipułów i centurii, oraz przygotowujący się do roli oficera, zwani
trybunami wojskowymi.

Legioniści walczyli w trzech szeregach, decydował o tym staż i wiek. Najmłodsi i najmniej
doświadczeni zwani hastai walczyli na przedzie, za nimi znajdowali się principes, natomiast
na tyle byli triarii (najbardziej doświadczeni weterani wojenni), których wprowadzano jedynie
w krytycznych momentach.

Zwierzchnictwo nad armią w okresie republiki leżało w rękach 2 konsulów, z których każdy
miał po dwa legiony lub armię konsularną. Kadra oficerska składała się w większości z
obywateli pochodzących z bogatych rodzin. Znakiem szczególnym, który wyróżniał
naczelnego wodza armii był czerwony płaszcz, zwany paludamentum. Również, oznaką
władzy były fascesy, pęki rózg z zatkniętymi w środku toporami, niesione przez dwunastu
liktorów. Konsulowi pomagał kwestor, który był odpowiedzialny za zarządzanie finansami
armii. Zajmował się zaopatrywaniem w żywność, podziałem lub sprzedażą łupów itp.
Zwierzchnik armii posiadał sztab, w którym byli wyżsi oficerowie mianowani osobiście przez
wodza, a mianowicie: Legaci – wybierani przez konsula spośród senatorów, z których każdy
sprawował dowództwo nad jednym legionem i miał także prawo dowodzić całą armią
rzymską w zastępstwie naczelnego wodza. Prefekci wojskowi dowodzący oddziałami
specjalnymi. Trybuni wojskowi – służący naczelnemu wodzowi. W każdym legionie służyło
sześciu trybunów: dwóch przez miesiąc sprawowało dowództwo nad legionem, zmieniając się
co drugi dzień, podczas gdy pozostałych czterech służyło naczelnemu wodzowi.

Oficerowie przypasywali miecz po swej lewej stronie, natomiast szeregowi legioniści

trzymali go po stronie prawej. Oficerowie i podoficerowie zaś, różnili się między sobą
zarówno uzbrojeniem, strojem, jak i oznakami.

Liczba legionów zmieniała się w zależności od czasu. Kiedy był pokój, było ich mniej,
natomiast w okresie walk czyniono większe zaciągi. W okresie bitwy pod Akcjum (31 p.n.e.)
Rzym dysponował 75 legionami. w trakcie wojny domowej Oktawiana Augusta z Markiem
Antoniuszem każda strona wystawiła po 40 legionów. Za cesarza Augusta w okresie
pokojowych stosunków z sąsiadami armia rzymska liczyła tylko 25 legionów.

Każdy manipuł (2 centurie) posiadał swój własny znak. Był on w kształcie podniesionej w
górę dłoni umieszczonej na drewnianym pręcie, niesiony był przez chorążego, który był do tej
funkcji przydzielony na stałe (signifer). Znakiem charakterystycznym chorążego była skóra
zwierzęcia: lwa, niedźwiedzia lub wilka, która była istotnym elementem o znaczeniu
sakralnym. Ponadto legiony posiadały swój znak kultowy, noszony przez chorążego,
najczęściej był to znak orła. Występowały też: wilki, wieprze, konie i minotaury. Znaki te
odgrywały istotną zarówno praktyczną, jak i symboliczną, ponadto umożliwiały łatwiejsze, i
sprawniejsze utrzymanie łączności pomiędzy oddziałami w walce, szczególnie podczas
wykonywaniu manewrów. Znaki były symbolem jedności oddziału i nienaruszalności
porządku wojskowego. Utrata znaku oznaczała hańbę dla żołnierzy. W razie niechybnej
klęski chorąży ratował znak, na przykład zrywając orła z drzewca.

Flota rzymska była doskonale zorganizowana, odgrywała istotną rolę w rzymskim imperium i
była potężną siłą morską. Stanowiła niezwykle istotny element militarny, jak również
handlowy, dzięki czemu umożliwiła Rzymowi kontrolowanie całego Morza Śródziemnego
oraz pozwoliła znacznie rozszerzerzyć wpływy na obszarach morskich i przybrzeżnych, co
spowodowało, że zdominowali świat starożytny.

Triera rzymska pochodzenia greckiego. Od III w. p.n.e. stanowiła podstawę

śródziemnomorskiej floty.

Pięciorzędowce Kwinkwerema lub pentera rzymska galera o kilku rzędach wioseł, w okresie
republiki najczęściej używany typ okrętu wojennego.

Okręty rzymskie najczęściej nazywano na cześć Bogów (Mars, Jupiter, Minerwa, Izyda),
herosów (Herkules) oraz pojęć takich jak Harmonia, Lojalność, Zwycięstwo (Concordia,
Fides, Victoria).

W różnych okresach czasu były stosowane przez rzymską flotę rozmaite typy uzbrojenia:
Kadłub statku był używany, aby łamać wiosła statku nieprzyjacielskiego, unieruchamiając go.
Tarany, używane były do zatapiania wrogich statków, przez zniszczenie kadłuba. Haki,
używane były w celu dokonywania abordażu.

Jak wyglądał abordaż? Kruki, czyli pomosty abordażowe z ciężkim szpicem na spodzie. Po
unieruchomieniu wcześniej nieprzyjacielskiego okrętu, przerzucano corvus, który wbijał się w
pokład. Następnie piechota wchodziła na wrogi okręt i wszystko rozstrzygała bitwa w walce
wręcz, a ponieważ rzymskie jednostki przewoziły znaczny kontyngent, to bez trudu
wygrywały takie starcia. Używano tego tylko na początku I wojny punickiej. Dlatego, że w
przypadku złych warunków atmosferycznych nie zawsze było to możliwe, gdyż statek mógł
stracić stabilność i pójść na dno, co zdarzyło się kilkukrotnie z całą flotą. Balisty, mocowane
były na pokładzie, aby bombardować statki nieprzyjacielskie pociskami, takimi jak strzały.
Czasem używano ładunków zapalających. Katapulty, mocowane na pokład, używano ich, by
bombardować statki nieprzyjacielskie pociskami, takimi jak kamienie. Czasem używano
ładunków zapalających. Podpalone strzały i oszczepy Wojsko z legionów, które mogło przed
bitwą podjąć próby ataku na wrogie statki. Marynarze, lekko uzbrojeni, ale także mogli
walczyć, kiedy zaszła taka potrzeba.

Flota rzymska w znacznej mierze została rozwiązana po zwycięstwie nad Kartaginą,

ponieważ poza nią nie było innej morskiej potęgi, która mogła by zagrozić Rzymowi.
Spowodowało to gwałtowny wzrost piractwa, z którym ostatecznie rozprawił się Pompejusz,
który w roku 67 p.n.e. otrzymał specjalne upoważnienia od senatu.