Komunikimi Mjekesor dhe

Mjekesia e Bazuar ne te
Dhena (EBM)

Prof. Xheladin Dracini

 Mjekesia e Bazuar ne te Dhena
(EBM)
„Mjekesia e bazuar ne
te dhena eshte
integrimi i te dhenave
me te mira te
kerkimit shkencor
me ekspertizen
klinike dhe vlerat e
pacienteve“
David Sackett
(1934 – 2015)
Evidence Based Medicine (EBM)
 Procesi i EBM
• „Praktika e Mjekesise te Bazuar ne te
Dhena eshte nje proces qe zgjat gjithe
jeten, i vetedrejtuar, i te mesuarit te bazuar
ne probleme dhe raste klinike, ne te cilin
perkujdesja per pacientin, krijon nevojen
per informacion te rendesishem klinik te
lidhur me diagnozen, prognozen, terapine
dhe ceshtje te tjera klinike dhe te kujdesit
shendetesor“
 Procesi i EBM
Pacienti Problem klinik apo pyetje gjate kujdesit per
pacientin.
Pyetja Ndertohet nje pyetje e strukturuar mire.

Burimi Gjendet burimi i informacionit dhe behet

kerkimi.
Vleresimi Vleresohet informacioni per vertetesine dhe
vleren ne praktiken klinike.
Pacienti Integrohet informacioni i marre me ekspertizen
klinike, preferencat e pacientit dhe aplikohet ne
praktike.

Vete- Vleresohet performanca personale per

vleresimi pacientin
 Ndertimi i pyetjes Klinike (PICO)
Patient Intervention Comparison Outcome
(Pacienti) (Nderhyrja) (Krahasimi) (Ecuria)
Kush? Cfare? Nderhyrje Ecuria
Alternative?
„Si do ta „Cilin trajtim, „Krahasuar me „Cila eshte
pershkruaja nje analize, cfare trajtimi ecuria e
grup ekzaminim apo tjeter, analize, orientuar per
pacientesh te nderhyrjeje ekzaminimi, pacientin –
ngjashem me tjeter mund te apo ndoshta prognoze me
kete pacient te perdor?“ krahasuar me e mire?
vecante? asnje trajtim?“ Perqindje me
e larte
sherimi?
 Llojet e pyetjeve qe marrin
pergjigje nga EBM
• Mbi Terapine;

• Mbi Prognozen;

• Mbi Diagnozen;

• Mbi Demin/Rrezikun e mundshem.

 Kriteret e Oxford (2001) per EBM
Niveli i te Kriteret vleresuese Shkallet e
dhenave rekomandimit
1a Permbledhje SPR dhe meta-analiza. A
1b SPR individuale A
1c Studime „gjithcka ose asgje“. B
2a Permbledhje studimesh kohort. B
2b Studim kohort individual ose SPR i dobet. B
2c Studim kerkimor. C
3a Permbledhje studimesh „rast – kontroll“. C
3b Studim individual „rast – kontroll“. C
4 Paraqitje rastesh; studime kohorte dhe „rast – C
kontroll“ te dobeta.

5 Mendim ekspertesh D
Shkallet e rekomandimeve sipas
Oxford (2001)
A Studime te klasit te I (shume te besueshme).

B Studime te klasit te II ose te III (te besueshme).

C Studime te klasit te IV (mesatare).

D Studime te klasit te V (te dobeta).

 Nje skeme e thjeshte e Niveleve te te
Dhenave
Niveli 1 Review sistematike (Meta-analiza) te SPRK
(Studime Perspektive te Randomizuara Klinike)
Niveli 2 Studime kohort

Niveli 3 Studime Rast - Kontroll

Niveli 4 Seri Rastesh Klinike

Niveli 5 Opinion Ekspertesh

 Disa perkufizime
• LOE – ‚Level of Evidence‘ - zakonisht per
nje studim.
• SOR – ‚Strength of Reccommendation‘ –
rekomandime te mbeshtetura ne shume
studime.
• POEMs – ‚Patient Oriented Evidence that
Matters‘ – te dhena te rendesishme nga
pikepamja e pacienteve dhe sigurise se
tyre.
 Klasifikimi i SOR (Shkalleve te
Rekomandimeve)
Shkalla Pershkrimi

A Ekzistojne te dhena te mbeshtetura ne kerkim te

nivelit te larte shkencor per ta mbeshtetur
rekomandimin.
B Ekzistojne te dhena te mbeshtetura ne kerkim te
nivelit te mjaftueshem shkencor per ta
mbeshtetur rekomandimin.
C Rekomandimi mbeshtetet ne opinion eksperti
dhe konsensus paneli ekspertesh.

x Ka te dhena qe nderhyrja ose trajtimi jane te

demshme.
Burimet e informacionit
Cilesia e artikujve ne periodikun
mjekesor
Revista Artikuj me Cilesi te Larte

N Eng J Med 17%

Ann Intern Med 13%
JAMA 12%
BMJ 9%
Lancet 8%
Cochrane Library
Kerkimi i informacionit - prioritetet
‚Piramida‘ e EBM
 Procesi Klinik dhe dijet e nevojshme Te dhenat e informacionit te
mbledhura ne kerkimet e literatures

Etiologjia
dije rreth shkakut
Kerkim Etiognostik
Prezantimi i pacientit
dije rreth diagnozes
Testim
•Anamneza
•Ekzaminimi Kerkim Diagnostik
•Hulumtime

Diagnoza
dije rreth prognozes
Kerkim Prognostik
Terapia
•Ndryshon prognozen
Kerkim mbi terapine
dije rreth efektivitetit te terapise
Ecuria Klinike
 Parimet e Praktikes se Mire Klinike
(GCP – Good Clinical Practice)
• GCP perkufizohet si standardi per projektimin,
sjelljen,performancen, monitorimin, auditimin,
rregjistrimin, analizen dhe raportimin e
kerkimeve apo studimeve klinike.
• Ndjekja dhe zbatimi i parimeve te GCP krijon
bindjen e publikut qe te drejtat, siguria dhe
mireqenia e subjekteve humane te perfshire ne
kerkim shkencor mbrohen dhe respektohen.
 Qellimet e GCP
• Te mbroje te drejtat, sigurine dhe mireqenien e
subjekteve humane, qe marrin pjese ne nje
kerkim shkencor eksperimental.
• Te siguroje cilesine, besueshmerine dhe
integritetin e te dhenave te mbledhura.
• Te krijoje standarde dhe udherrefyes per
zhvillimin e kerkimit shkencor.
• Praktika e Mire Klinike (GCP) = Etike + Te
dhena cilesore.
 13 parimet e GCP (1)
ETIKE
1. Zhvillim etik i studimeve;
2. Perfitimi perligj rreziqet;
3. Mbizoterojne te drejtat, siguria dhe mireqenia e
subjekteve.
PROTOKOLLI DHE SHKENCA
4. Informacioni klinik dhe jo-klinik mbeshtet
studimin;
5. Kompliance me nje protokoll te detajuar
shkencor.
 13 parimet e GCP (2)
PERGJEGJESITE
6. Miratim nga organet lokale dhe nderkombetare te
Etikes;
7. Kujdesi mjekesor/vendimet klinike jepen nga
mjeke te kualifikuar;
8. Cdo individ pjesemarres ne projekt eshte i
kualifikuar (edukim, trajnim, eksperience) per
detyren e tij/saj.
KONSENSUSI I INFORMUAR
9. Eshte dhene lirisht nga cdo subjekt perpara
pjesemarrjes.
 13 parimet e GCP (3)
CILESIA DHE INTEGRITETI I TE DHENAVE
10. Raportim, interpretim dhe verifikim i sakte i te
dhenave;
11. Mbrojtje e konfidencialitetit te te dhenave.
PRODUKTI I STUDIMIT
12. Duhet te jete ne pershtatje me parimet e
Praktikes se Mire Mjekesore dhe protokollit te
zbatuar.
KONTROLLI DHE SIGURIMI I CILESISE
13. Sistem me procedura qe sigurojne cilesine ne
cdo aspekt te studimit.
 Parimet e Praktikes se Mire Mjekesore
(GMP – Good Medical Practice) (1)
DIJET, AFTESITE DHE PERFORMANCA
1. Zhvillim dhe ruajtje e performances profesionale;
2. Aplikim i dijeve dhe eksperiences ne praktiken klinike;
3. Rregjistrim i punes se bere qarte, sakte dhe
lexueshem.
SIGURIA DHE CILESIA
4. Kontribut dhe pershtatje me sistemet e mbrojtjes se
pacienteve;
5. Pergjigje me ofrim sigurie ndaj rreziqeve;
6. Mbrojtje e pacienteve dhe kolegeve nga rreziqet qe
mund t‘ju vijne nga shendeti i mjekut;
 Parimet e Praktikes se Mire Mjekesore
(GMP – Good Medical Practice) (2)

KOMUNIKIMI, PARTNERITETI DHE PUNA NE

GRUP
7. Komunikim me efektivitet;
8. Pune e perbashket me koleget per ruajtjen dhe
permiresimin e kujdesit per pacientet;
9. Mesim, trajnim, mbeshtetje dhe vleresim per
pacientet;
10. Vijimesi dhe koordinim i kujdesit per pacientet;
11. Vendosje dhe ruajtje e partneritetit me
pacientet.
 Parimet e Praktikes se Mire Mjekesore
(GMP – Good Medical Practice) (3)

RUAJTJA E BESIMIT MJEK-PACIENT

12. Respekt per pacientet;
13. Trajtim i ndershem dhe pa diskriminim i
pacienteve dhe kolegeve;
14. Ndershmeri dhe integritet moral ne
ushtrimin e profesionit.
 Parimet e projektimit te kerkimit
shkencor
• Ekselenca dhe integriteti i kerkimit shkencor;
• Respekt, etike dhe standarde te larta profesionale;
• Ndershmeri dhe transparence;
• Hapje ndaj hetimit dhe transparence financiare;
• Mbeshtetje per trajnimin dhe permiresimin e aftesive (‚skills‘);
• Planifikim dhe mireadministrim i fondeve financiare;
• Integritet ne ruajtjen dhe perpunimin e te dhenave;
• Pune ne grup;
• Minimizim i riskut te keqperdorimit te studimit;
• Siguri maksimale per te gjitha grupet e interesit te perfshira;
• Publicizim adekuat ne respekt te ruajtjes se pronesise
intelektuale;
• Shmangje e konfliktit te interesit.
Tipet e projektimit te studimeve
Niveli (forca) e te dhenave)
Studimet Perspektive te
Randomizuara (RCTs)