Hormony – związki organiczne wytwarzane przez rośliny, regulują procesy wzrostu i rozwoju.

Występują u wszystkich gatunków roślin, powstają w określonych

częściach roślin, np. w stożkach wzrostu pędu.aktywne w bardzo małych stężeniach. Uczestniczą w regulacji wielu procesów fizjologicznych.
 Auksyny (stymulator) - Stymulują podział komórkowy, zwłaszcza kariokinezę, stymulują wzrost elongacyjny komórek, wywołują zjawisko dominacji
wierzchołkowej, indukują wytwarzanie korzeni przybyszowych, wywołują partenokarpię (brak nasion), zapobiegają opadaniu liści i owoców przez hamowanie
warstwy odcinającej, wywołują tropizmy. Ich biosynteza odbywa się w merystemach wierzchołkowych pędów i młodych liści, w rosnących tkankach, młodych
liściach, pąkach, kwiatach i owocach, z aminokwasu tryptofanu w szeregu reakcji utleniania, dezaminacji i dekarboksylacji. Występują w postaci aktywnej,
wolnej oraz nieaktywnej jako koniugaty z innymi związkami. Ich transport odbywa się głównie w kierunku podstawy pędu, bazypetalnie. Mają niską
specyficzność, jest ona uzależniona od stężenia, różna w różnych tkankach i stopniach rozwoju. Auksyny naturalne: IAA, IBA; syntetyczne: kwas naftylo-1-
octowy, kwas 2,4-dichlorofenoksyoctowy
 Cytokininy (stymulator) - Stymulują podział komórkowy, zwłaszcza cytokinezę, zwiększają rozmiary i masę komórek, hamują procesy starzenia, stymulują
kiełkowanie nasion, stymulują rozwój pąków bocznych poprzez znoszenie dominacji wierzchołkowej, pobudzają różnicowanie się komórek i organogenezę. Ich
biosynteza odbywa się głównie w korzeniu roślin, ale także w owocach i młodych liściach, z pochodnych purynowych, z pirofosforanu izopentenylenu i AMP,
występują w postaci aktywnej, wolnej i nieaktywnej jako koniugaty z cukrami, aminokwasami. Ich transport odbywa się głównie w kierunku wierzchołka,
akropetalny. Mają niską specyficzność, która jest uzależniona od stężenia, różna w różnych organach i tkankach, silne oddziaływanie wykazują w tkankach o
intensywnym wzroście. Naturalne cytokininy: zeatyna; syntetyczne: kinetyna, BAP Zastosowanie praktyczne: przechowywanie warzyw, owoców, kwiatów
ciętych, rozkrzewianie roślin, odmładzanie liści
 Gibereliny (stymulator) - Wywołują tropizmy, biorą udział w procesie wychodzenia nasion ze stanu spoczynku, stymulują wydłużanie pędów poprzez
pobudzanie wydłużania międzywęźli, przywracają normalny wzrost karłowatym mutantom, stymulują kiełkowanie poprzez indukcję aktywności enzymów
hydrolizujących substancje zapasowe nasiona, stymulują kwitnienie, wytwarzają owoce partenokarpiczne. Ich biosynteza odbywa się w młodych,
rozwijających się nasionach i owocach, w pręcikach kwiatów, w rosnących wierzchołkowatych partiach pędu i w korzeniu, z kwasu mewalonowego, który jest
substratem 5-węglowych jednostek izoprenowych pirofosforanu izopentenylenu. Występują w postaci wolnej, aktywnej lub nieaktywnej jako koniugaty z
innymi związkami. Np. GA1, GA3 Zastosowanie praktyczne: przerywanie stanu spoczynku nasion, przyspieszanie zakwitania niektórych RDD, np. chryzantem,
otrzymywanie owoców partenokarpicznych, np. winogron
 Etylen (inhibitor) - Stymuluje starzenie się liści i kwiatów, indukuje opadanie liści, pobudza dojrzewanie owoców klimakterycznych. Jest odpowiedzialny za
potrójną odpowiedź u roślin (gdy nasiono kiełkuje i napotyka przeszkodę, etylen stymuluje grubienie łodygi, zmniejszenie elongacji i wykrzywienie się rośliny
tak, by ta mogła wydostać się na powierzchnię). Biosyntezowany jest przez wszystkie komórki, w organach roślinnych starzejących się, w warunkach
stresogennych, z aminokwasu metioniny. Jako gazowa, niepolarna substancja małocząsteczkowa łatwo przechodzi przez błony komórkowe, dyfunduje w
symplaście i apoplaście. Zastosowanie praktyczne: pobudzanie dojrzewania owoców składowanych w przechowalniach, wykorzystywany do ukorzeniania
obciętych będów
 ABA (inhibitor) - Kwas abscysynowy; hamuje wzrost objętościowy komórek, odpowiada za stan spoczynkowy nasion, jest inhibitorem kwitnienia, jest
odpowiedzialny za tworzenie warstwy odcinającej podczas opadania liści, owoców, kwiatów, przyspiesza starzenie się tkanek. Jego synteza odbywa się głównie
w dojrzałych liściach i owocach, w korzeniach, jego wysoki poziom w roślinie jest odpowiedzią na stres, przemieszcza się głównie łykiem, odpowiada za reakcje
rośliny na stres stymulując zamykanie aparatów szparkowych. Powstaje na szlaku kwasu mewalonowego lub przez oksydacyjną degradację karotenoidów.
Zastosowanie praktyczne: zwalczanie chwastów (jest składnikiem preparatów chwastobójczych)

o Fitohormony należą do regulatorów wzrostu i są substancjami chemicznymi produkowanymi w danym miejscu w roślinie i transportowany mi do innych
miejsc, gdzie wywołują specyficzne efekty fizjologiczne. Są to endogenne regulatory wzrostu u roślin. Fitohormony są wydzielane w niewielkich
stężeniach, czyli już niewielkie ich stężenie jest niezbędne do pobudzenia lub zahamowania pewnych procesów u roślin.
o Regulatory wzrostu to są związki organiczne, zdolne do przemieszczania się w roślinie. Obejmują fitohormony i substancje wzrostowe. Nie występują
powszechnie, występowanie ich w roślinie jest cechą gatunkową
o Cechy wspólne:
 zarówno fitohormony jak i regulatory wzrostu przemieszczają się w roślinie
 są związkami drobnocząsteczkowymi które wywołują reakcje w roślinie.
o Zasadnicze różnice:
 fitohormony działają w niewielkich stężeniach, a regulatory wzrostu w wysokich stężeniach
 fitohormony należą do regulatorów wzrostu, są endogennymi regulatorami wzrostu
 regulatory wzrostu są specyficzne dla gatunków natomiast fitohormony są powszechne
- Wymień hormony stresu u roślin.

o ABA- Hamuje kiełkowanie przez co wprowadza nasiona w stan spoczynku dopóki warunki środowiskowe nie poprawią się; ponadto reguluje poziom
wody w roślinie poprzez zamykanie aparatów szparkowych (chroni roślinę przed nadmierną utratą wody). Ponadto ABA indukuje powstawanie białek
umożliwiających aklimatyzację. Utrzymuje też niskie stężenie Na+ w cytozolu. Umożliwia uśpienie nasion przy niekorzystnych warunkach
środowiskowych.
o Etylen (wywołuje tzw potrójna odpowiedź- m.in. przyrost siewki na grubość. Jest także sygnalną cząsteczką w hamowaniu wzrostu i przestawianiu rośliny
na strategie obrony)
- Wymień znane niehormonalne regulatory wzrostu roślin.

o Endogenne
 Salicylany, np. kwas salicylowy
 Poliaminy, regulują cykle kom., np. spermina
 Fenole
o Egzogenne:
 Retardanty wzrostu, hamowanie wzrostu elongacyjnego pędów, np. CCC chlorek chlorocholiny
 Morfaktyny, zahamowanie transportu auksyn, pochodne fluorenu
 Herbicydy, rodzaj pestycydów służących do zwalczania szkodników, np. pielik
- Czym różnią się herbicydy totalne od selektywnych?

o Herbicydy totalne- Działają na wszystkie gatunki chwastów np Roundup.

o Herbicydy selektywne- Działają tylko na konkretne gatunki chwastow. Np pielik.
 WODA
 bierze udział w transporcie składników mineralnych i metabolitów  woda i sole mineralne transportowane przez tkankę przewodzącą – drewno/ksylem;
substancje odżywcze powstałe w czasie fotosyntezy transportowane przez łyko/floem.
 jest substratem lub produktem wielu reakcji chemicznych  r. fotolizy – u roślin z udziałem światła woda rozkładana jest na wodór i tlen (substrat w
reakcjach fotosyntezy); jest produktem spalania cukrów, lipidów, kwasów organicznych (r. spalania)
 warunkuje turgor komórek i całej rośliny  przez oddzielenie wody od środowiska pozakomórkowego błoną komórkową, zgromadzone przede wszystkim
w wakuoli odpowiada za utrzymanie turgoru
 woda hydratacyjna odpowiada za strukturę białek, kwasów, lipidóworaz błon i decyduje o ich aktywności metabolicznej metabolicznej; warunkuje
uwodnienie makromolekuł  …
 woda jest ważnym czynnikiem termoregulacji  parowanie wody z nadziemnych organów pozwala regulować temperaturę (transpiracja) – woda
opuszczająca roślinę unosi ze sobą ciepło pochłonięte podczas zmiany stanu skupienia-zapobiega to przegrzaniu
 umożliwia szybki wzrost elongacyjny – wydłużeniowy  wzrost elongacyjny wiąże się z koniecznością pobierania przez komórki roślinne wody, ponieważ
ten wzrost polega na wzroście objętości komórek. Aby mogło dość do wzrostu objętości komórek, konieczne jest pobieranie wody do środka komórki, w
wyniku czego jej turgor wzrasta
 w komórkach roślinnych stanowi rozpuszczalnik dla substancji biologicznie czynnych i środowisko reakcji  woda jest dobrym rozpuszczalnikiem związków
o charakterze jonowym i niejonowych o budowie polarnej.
 Dyfuzja – mieszanie się ze sobą cząsteczek, w wyniku dochodzi do przemieszczania się substancji ze środowiska o większym stężeniu do tego, gdzie jest
mniejsze. Zachodzi w każdej temp., szybkość dyfuzji wzrasta po podwyższeniu temp. Zachodzi pomiędzy gazami, cieczami i ciałami stałymi. Zapewnia
przemieszczanie substancji na małe odległości, ale zachodzi zbyt wolno, aby zapewnić transport.
 Osmoza – spontaniczne przmieszczanie się wody przez błonę zgodnie z gradientem stężeń bez nakładu energii. Błony są selektywnie przepuszczalne, czyli
przepuszczają tylko wybrane substancje, np. wodę i inne cząsteczki, pozbawione ładunku elektrycznego.
 transpiracja i jej rodzaje
o Transpiracja jest to proces parowania wody z nadziemnych części rośliny, odpowiada za regulację temperatury
- parowanie potencjalne - w warunkach nieograniczonej podaży wody
- parowanie rzeczywiste - nie dochodzi do całkowitego uzupełnienia strat
o Jest bardzo ważna w transporcie ksylemowym, polega na przenoszeniu wody i soli mineralnych z korzeni do liści- zaopatrzenie
o Reguluje temperaturę w roślinie. Cząsteczki wody opuszczają roślinę przez aparaty szparkowe lub kutykule. Zapobiega przegrzewaniu się
organów wystawionych na działanie promieni słonecznych:
- Transpiracja kutykularna - parowanie z całej zewnętrznej pow. Rośliny, czyli przez epidermę pokrytą kutikulą
- Transpiracja perydermalna - powierzchnie przesycone suberyną
- Transpiracja szparkowa - para uchodzi przez aparaty szparkowe, czyli wytwory epidermy
 Susza fizjologiczna – brak możliwości pobrania wody przez roślinę mimo jej obecności nawet w dużych ilościach. Wywołana jest wysokim potencjałem
osmotycznym roztworu glebowego. Przyczyny: niska temp., niedobór tlenu, zasolenie

 Plazmoliza – Jest to kurczenie się protoplastu komórki roślinnej w wyniku utraty wody i tym samym turgoru. Zachodzi w komórkach żywych umieszczonych w
roztworze o wyższym stężeniu, czyli niższym potencjale wody w porównaniu do soku komórkowego. Środowisko hipertoniczne
 Deplazmoliza – Proces odwrotny do plazmolizy, polegający na pobieraniu wody przez komórkę przeniesioną z roztworu hipertonicznego i zanurzoną w
roztworze hipotonicznym. W wyniku deplazmolizy komórka odzyskuje turgor, a błona komórkowa w komórkach roślinnych, ponownie w pełni przylega do
ściany komórkowej
 Potencjał wody- Jest to różnica energii swobodnej w danym miejscu i energii swobodnej czystej wody, przypadająca na 1 mol wody. Przepływ wody następuje
samorzutnie z miejsca o wyższym potencjale wody do miejsca o niższym potencjale wody.
o Potencjał osmotyczny- Zawsze ujemny; zależny od stęż substancji rozpuszczonych i temp. Im więcej subst rozpuszcz. tym niższy
o Potencjał ciśnieniowy- Ujemny dla podciśnienia, dodatni dla nadciśnienia. Podwyższa potencjał wody w komórce
o Potencjał grawitacyjny- Wzrasta z wysokością i przedstawia wpływ ciążenia ziemskiego na zdolność wody do przepływu. Przyjmuje wartości dodatnie w
ksylemie łodygi.
o Potencjał pary wodnej- Zależy od wilgotności otoczenia
o Potencjał matrycowy/macierzy, napięcie powierzchniowe w mikrokapilarach ścian. Bardzo niskie wartości (ujemne) przyjmuje w suchych nasionach i suchej
glebie. W cytoplazmie komórek nasyconych wodą przyjmuje wartość zerową.
 Masowy przepływ wody - przepływ wody i asymilatow w drewnie z miejsca o wyższym ciśnieniu hydrostatycznym do miejsca o niższym ciśnieniu
hydrostatycznym. Główny mechanizm przemieszczania się wody w drewnie na duże odległości. Uwarunkowany potencjałem wody.
o Wyróżniamy ciśnienie hydrostatyczne (wynika z ciężary cieczy w polu grawitacyjnym zależy od głębokości i gęstości roztworu, nie zależy od wielkości i
kształtu zbiornika/komórki) i ciśnienie turgurowe - ciśnienie wywierane przez protoplast na ścianę komórkową. Jest utrzymywany dzięki centralnej wakuoli)
 Parcie korzeniowe - Ciśnienie płynu powstające w tkankach korzeniowych, odpowiedzialne za tłoczenie wody i rozpuszczonych w niej substancji do tkanek.
Współdziała z transpiracją. Jest aktywnym sposobem przemieszczania się wody w roślinie. Polega na tym, że w sposób aktywny są przez korzenie pobierane
jony, jony te są magazynowane w roślinie, co wywołuje gradient stężeń. Ten gradient stężeń z kolei powoduje powstawanie siły ssącej osmotycznej
umożliwiającej przepływ wody przez wiązki przewodzące do ksylemu. Ten przepływ wody wywołuje różnicę potencjałów wody między ksylemem a
miękiszem.
 Droga przemieszczania się wody w roślinie - pobieranie i transport wody w roślinie przebiegają tylko w jednym kierunku: od korzeni do liści. Bez transpiracji
proces ten wymagałby znacznych ilości energii.
o I etap: transport poziomy w poprzek korzenia – woda i sole mineralne są pobrane przez włośniki transportowane przez komórki kory pierwotnej do walca
osiowego, a stamtąd do elementów przewodzących. I tam odbywa się transport 2 kanałami: apoplastycznym (wzdłuż ścian) i symplstycznym (przez żywe
elementy komórek)
o II etap: transport pionowy z korzeni do liści – woda i sole są przenoszone z korzeni do liści przez elementy przewodzące w łodydze. Transport odbywa się
dzięki transpiracji, parciu korzeniowemu i włąściwościom tkanki przewodzącej \
o III etap: transport poziomy przez tkanki liścia – transport w obręgie tkank liścia przebiega poziomo, podobnie jak w korzeniu kanałem apoplastycznym i
symplastycznym. Polega na przemieszczaniu się substancji do wiązek przewodzących przez komórki miękiszu do aparatów szparkowych. No a tam kończy się
wyparowywaniem wody z powierzchni liści.
 Kanały przemieszczania się wody w korzeniu – Kanał apoplastyczny – apoplast to martwa część komórki roślinnej, czyli jej ściana. Transport
krótkodystansowy wody polegający na migracji wody przez system połączonych ze sobą ścian komórkowych oraz przestworów komórkowych.
o Kanał symplastyczny - przykład transportu krótkodystansowego wody w korzeniu polegający na migracji wody przez cytoplazmę poszczególnych komórek
połączonych plazmodesmami.
o Ruch w drodze osmotycznej z wakuoli do wakuoli – pozwala na to potencjał wody malejący w głąb korzenia
 Woda w glebie – która jest dostępna dla roślin?
 o Woda grawitacyjna - opadowa, szybko opada do głębszych warstw. Dostępna dla roślin w ograniczonym stopniu. Łatwo dostępna dla korzeni, ale tylko po
opadzie. Na jej miejsce wchodzi powietrze glebowe.
o Woda kapilarna - znajduje się w kanalikach między cząsteczkami gleby. Najbardziej dostępna. Wypełnia kapilary glebowe i jest zatrzymywana, odporna na
siłę ciążenia. Potencjał w korzeniu musi być niższy niż w glebie, aby nastąpiło osmotyczne przeniknięcie.
o Woda kątowa - na styku pomiędzy cząsteczkami gleby, dostępna
o Woda higroskopowa - związana z koloidami glebowymi. Błonkowata- zaabsorbowana na powierzchni okruchów, formuje kolejne warstwy otoczki wokół
miceli koloidów glebowych. Niedostępna

 Gutacja - To oddawanie przez roślinę nadmiaru wody. Następuje gdy roślina ma dostęp do dużej ilości wody oraz w warunkach niesprzyjających transpiracji
wskutek parcia korzeniowego (wysoka wilgotność powietrza). Pomaga pozbyć się nadmiaru turgoru i niektórych soli.
 Polowa pojemność wodna - Maksymalna ilość wody w glebie jaka może się utrzymac mimo grawitacji, czyli ile wody gleba jest w stanie pomieścić. Jest
uzależniona od występowania cząstek drobnoziarnistych w glebie. Największa w glebie próchniczej, najmniejsza w piasku. Określa zdolność gleby do
magazynowania wody i wyraża w g wody/100g gleby
 Punkt trwałego więdnięcia - zawartość wody w glebie, przy której staje się niedostępna dla rośliny. Więdnięcie ustępuje jedynie, gdy zawartość wody w glebie
wzrośnie. Jeśli susza jest długotrwała następuje śmierć rośliny. Wartość PWP (punktu trwałego więdnięcia) jest zależna od stanu gleby i potencjału wody.
Mieści się w granicach od -6 do -0,7 MPa.
 Rośliny pojkilohydryczne:
o Nie mają centralnej wakuoli
o Szybko dochodzi u nich do wyrównania zawartości wody ze środowiskiem (między kom a środ)
o Wysychanie nie prowadzi u nich do zniszczenia ich struktury ale do stopniowego zahamowania metabolizmu
o Zmartwychwstanki naczyniowe (są w stanie wytrzymać w skrajnej suszy) -Np. Róża jeryhońska Np. bakterie, sinice, zielenice, grzyby, porosty, ziarna pyłu
 Rośliny homeohydryczne:
o Posiadają centralną wakuolę - obecna w niej woda pomaga utrzymać stałe uwodnienie
o Utraciły zdolność tolerowania desykacji (nie tolerują)
o Utworzyły bariery mechaniczne, aby zapobiec intensywnej utracie wody: kutikulę, zmniejszenie powierzchni liści, aparaty szparkowe). Np. Zielenice
 Czynny i bierny mechanizm pobierania wody przez korzenie:
o Czynny - Parcie korzeniowe: Współdziała z transpiracją. W wyniku pobierania i akumulacji jonów w komórkach korzeni powstaje gradient stężenia i
nieustannie jest utrzymywana wysoka siła ssąca osmotyczna, która powoduje pobieranie wody z podłoża i wyciskanie jej ku górze. Jony transportowane są
aktywnie przez błony komórkowe w stronę systemu przewodzącego i kierowane do ksylemu. Generuje to różnicę potencjału wody pomiędzy miękiszem
korzenia a ksylemem. Bierny – nie wymaga energii. Dzięki siłom kohezji i adhezji woda w ksylemie tworzy nieprzerwany słup cieczy, który jest podciągany na
znaczne wysokości w wyniku podciśnienia hydrostatycznego wywołanego transpiracją, tworzy ujemne ciśnienie hydrostatyczne w ksylemie. Sprawcą
pobierania i transportu wody są liście a nie korzenie

 Cyrkulacja wody wg. Hipotezy Muncha

o Wyjaśnia współzależność przepływu wody we floemie i ksylemie w przeciwnych kierunkach
o Siłą motoryczną w rurkach sitowych jest gradient ciśnienia hydrostatycznego między punktem załadunku i rozładunku floemu.
o W miejscu załadunku floemu następuje przemieszczenie substancji do floemu powodując wzrost stężenia asymilatów i tym samym spadek potencjału
osmotycznego tj potencjału wody, co powoduje przepływ wody z ksylemu do floemu, powodujący wzrost ciśnienia wody we floemie
o W miejscach rozładunku następuje zmniejszenie stężenia soku floemowego, rośnie potencjał osmotyczny jak i potencjał wody- woda jest transportowana do
ksylemu.
 Równowaga Donnana
o Jest to zjawisko nierównomiernego rozmieszczenia anionów i kationów po obu stronach błony, co jest wynikiem obecności jonów niedyfundujących (np
koloidalnych) po jednej ze stron błony biologicznej. Jeżeli po wewnętrznej stronie znajdują się unieruchomione ładunki ujemne a na zewnątrz kationy i aniony
to kationy będą wciągane do środka.
 Gutacja - to oddawanie przez roślinę nadmiaru wody. Następuje gdy roślina ma dostęp do dużej ilości wody oraz w warunkach niesprzyjających transpiracji
wskutek parcia korzeniowego (wysoka wilgotność powietrza). Pomaga pozbyć się nadmiaru turgoru i niektórych soli. Woda jest wydzielana przez blaszki
liściowe z miejscu zakończenia wiązek przewodzących. Efekt parcia korzeniowego
 Woda w glebie dostępna dla roślin
o Woda grawitacyjna - opadowa, szybko opada do głębszych warstw. Dostępna dla roślin w ograniczonym stopniu. Łatwo dostępna dla korzeni,
ale tylko po opadzie. Na jej miejsce wchodzi powietrze glebowe.
o Woda kapilarna - znajduje się w kanalikach między cząsteczkami gleby. Najbardziej dostępna. Wypełnia kapilary glebowe i jest zatrzymywana,
odporna na siłę ciążenia. Potencjał w korzeniu musi być niższy niż w glebie, aby nastąpiło osmotyczne przeniknięcie.
o Woda kątowa - na styku pomiędzy cząsteczkami gleby, dostępna
o Woda higroskopowa - związana z koloidami glebowymi. Błonkowata- zaabsorbowana na powierzchni okruchów, formuje kolejne warstwy
otoczki wokół miceli koloidów glebowych. Niedostępna
 Teoria kohezyjno-transpiracyjna przemieszczania się wody w roślinie

o Jest to mechanizm pasywny, bierny, kohezyjny, nie wymagający energii, a sprawcą pobierania i transportu wody są liście
o Dzięki kohezji (spójność cząstek wody) i adhezji (przyleganie cząstek wody do ścian naczyń) woda w ksylemie tworzy słup cieczy. Jest on
podciągany na różne wysokości (transpiracja w liściach) – tworzy się ujemne ciśnienie hydrostatyczne w ksylemie. Istnieją też siły utrudniające
transport wody (grawitacja, tarcie, opory) – [sprawcą pobierania transportu są liście]
 Organogeny – podstawowe składniki cząsteczek związków organicznych, które rośliny tworą w procesie fotosyntezy, np. węgiel, wodór, tlen. Węgiel pobierany
w postaci CO2, wodór H2O, tlen O2
 Mikroelementy – pierwiatski występujące w bardzo małych ilościach w organizmach roślinnych, zawartość nie przekracza 0,1% suchej masy, np. żelazo – jest
ważnym pierwiastkiem dla wydajności fotosyntezy, mangan – niedobór prowadzi do usychania liści, miedź – niedobór prowadzi do zakłóceń fotosyntezy cynk –
niedobór prowadzi do zahamowania wzrostu, bor – niedobór prowadzi do zahamowania rozwoju owoców i nasion
 Makroelementy – pierwiatki występujące w większych ilościach – wartość przekracza 0,1% suchej masy, współuczestniczą w utrzymaniu odpowiedniej
równowagi pomiędzy kationami jednowartościowymi (potas) a dwuwartościowymi (magnez) Makroelementy występujące w soku komórkowym w większych
ilościach wpływają na potencjał osmotyczny komórki oraz jej siłę ssącą. Niedobór pierwiastków biogennych (C, H, O, N, S, P) prowadzi do zaburzenia funkcji
życiowych
 Ultraelementy – pierwiastki występujące w ilościach śladowych, jednak są konieczne do prawidłowego funkcjonowania komórek. Są aktywatorami procesów
metabolicznych. Np. srebro – jony srebra w połączeniu z nadtlenkiem wodoru działają stymulująco na regenerację tkanek roślinnych, rad, złoto
 P – fosfor: -Składnik: fosfolipidów, nukleotydów, P-inozytoli, koenzymów, kwasów nukleinowych, kluczowa rola w fosforylacji, akumulacji energii i reakcji
przenoszenia. Występuje w formie mineralnej, umożliwia transport przez floem i ksylem.Zahamowanie wzrostu, liście ciemnozielone, często od dolnej strony
fioletowo purpurowe (pomidory), łatwa reutylizacja.
 Mg – magnez: -Składnik chlorofilu, aktywator wielu enzymów- głównie uczestniczących w przenoszeniu reszt fosforanowych, transport przez floem i
ksylemChloroza brzegów blaszek liściowych, w skrajnych przypadkach nekroza brzegów liści. Łatwa reutylizacja
 K – potas:-Występuje w formie jonowej, aktywator wielu enzymów, uczestniczy w osmoregulacji (np aparatów szparkowych) i równowadze jonowej, transport
przez floem i ksylemPlamy chlorytyczne i nekrotyczne (od wierzchołka do brzegów blaszki), zahamowany wzrost (szczególnie organów spichrzowych),
łatwa reutylizacja
 Ca – wapń: -Kofaktor enzymów, stabilizator receptorów, wchodzi w skład pektyn i ściany komórkowej, stabilizator błon komórkowych, wtórny przekaźnik
informacji w regulacji metabolizmu, transport prawie wyłącznie przez ksylemDrastyczne zahamowanie wzrostu, zamieranie wierzchołków pędu,
śluzowacenie korzeni, nietypowe chlorozy, deformacja liści, zasychanie wierzchołków, gorzka plamistość jabłek, sucha zgnilizna owoców: pomidora i papryki
 Fe – żelazo: -Składnik: ferrodoksyny, cytochromów, dysmutazy ponadtlenkowej, katalazy, peroksydazy, reduktazy azotanowej. Stymulator syntezy
chlorofilu.-Chloroza całych młodych liści
 Cu – miedź Składnik plastocyjaniny, oksydazy cytochromowej i askorbinianowej, tyrozynazy.Występuje w SOD i reduktazie azotynowej. W komórce głównie
w chloroplastach -Nekrotyczne plamy, niebieskozielona barwa liści, czasem brak turgoru. Zaburzenia w formowaniu organów generatywnych. Zahamowanie
wypełniania ziarniaków zbóż.
 Mn – mangan: -Aktywator karboksylaz, dehydrogenaz, występuje w kompleksie PSII białko, w dysmutazie ponadtlenkowej, w kwaśnej fosfatazie. Uczestniczy
w wydzielaniu O2 w fotosyntezie -Mozaikowa chloroza, nekroza międzyżyłkowa, niekiedy smugowate plamy u zbóż. Zahamowanie wzrostu, opadanie liści,
mała reutylizacja.
 Zn – cynk -Składnik dehydrogenazy alkoholowej, anhydrazy węglanowej, SOD, polimerazy RNA, palców cynkowych, aktywator metabolizmu cukrowców i
białek, regulacja ekspresji genów, stabilizacja struktur białkowychZahamowanie wydłużania międzywęźli, redukcja powierzchni blaszek liściowych,
przebarwienia jasnozielone liści starszych. Dezintegracja rybosomowego RNA.
 Wymień formy pierwiastków w glebie i podaj miejsce ich występowania.

o Niejonowa- Związana z minerałami glebowymi i skałą macierzystą; niedostępne dla roślin Wymienna- w kompleksie sorpcyjnym Rozpuszczona- W
roztworze glebowym
 Minerały w glebie. Mechanizmy pobierania jonów.

o Rośliny pobierają minerały z gleby głównie przez tkanki merystematyczne oraz strefę włośnikową korzenia
o Mechanizm bierny (zgodnie z gradientem stężeń) – dyfuzja prosta (od stęż większego do mniejszego, ustaje gdy zostanie osiągnięty stan równowagi),
dyfuzja złożona (szybkość zależy też od gradientu ciśnienia osmotycznego i potencjału elektrostatycznego). Dyfuzja jest nieselektywna. Wymiana jonowa
(między korzeniem a glebą – pobiera kationy/aniony, wydziela wodór, skutkiem przewagi pobierania kationów jest zakwaszenie podłoża a anionów
alkalizacja gleby. Dyfuzja ułatwiona (jony pobrane wędrują strumieniem apoplastycznym i wnikają do symplastu dzięki selektywnym kanałom jonowym)
o Mechanizm aktywny (wbrew gradientowi, z udziałem energii metabolicznej) – transport przez białka kanałowe, pompy pierwotne czy nośniki białkowe z
udziałem energii w symplaście. I etap-działanie białek nośnikowych i powstanie w ten sposób gradientu elektrochemicznego w poprezk błony; II etap-
transport sprzężony, powstaje odpowiedni gradient elektrochemiczny [przenosi składniki komórkowe]
 Dostępność pierwiastków – formy w jakich roślina je pobiera.
 CO2, tlen, H2O – roślina pobiera z atmosfery i gleby, pozostałe pierwiastki są pobierane przez korzenie z gleby jako: aniony niemetali (azotany, siarczany,
fosforany), kationy metali alkalicznych (potas, magnez, wapń), kationy metali przejściowych (żelazo,miedź,cynk)
 Podaj i opisz czynniki wpływające na odżywianie mineralne roślin.

o
pH podłoża(stężenie jonów wodorowych wpływa bezpośrednio na pobieranie innych jonów i pośrednio na fizykochemiczne właściwości gleb
o
Temperatura (wpływa na płynność błony, lepkość cytoplazmy i rozpuszczalność składników w soku glebowym) między 4st a 4st
o
Aeracja gleby (hipoksja-niedobór tlenu hamuje pobieranie składników mineralnych- ogranicza oddychanie korzeni) [brak energii]
o
Stężenie roztworu glebowego- Zbyt małe nie wpływa korzystnie na odżywianie mineralne roślin, nie zapewnia roślinom dostatecznego zaopatrzenia w
minerały. Zbyt duże może upośledzać pobór wody.
o Światło- Wpływ pośredni. Energia świetlna jest niezbędna do procesu fotosyntezy, która dostarcza substratów oddechowych, a te są źródłem energii
niezbędnej do aktywnego pobierania i transportu składników mineralnych. Transpiracja zachodząca w świetle uruchamia bierny transport wody i składników
mineralnych
 Skąd rośliny mogą czerpać azot?
o Ze stawonogów (rośliny drapieżne)
o Z gleby (azot znajduje się tam w formie jonów (amonowych lub azotanowych)
 o Mogą pobierać azot w formie aminokwasów
o Najwięcej azotu znajdziemy w wierzchniej warstwie gleby, gdzie gradzie się próchnica
o Rośliny motylkowe wchodzą w symbiozę z bakteriami brodawkowatymi, które przebywając w ich korzeniach mogą pobierać azot w formie elementarnej.
 Asymilacja azotu przez rośliny – opisz substraty i cały proces.
o Rośliny pobierając azot w formie jonu amonowego lub azotanowego, pobieranie którejś z form zależy od gatunku i czynników środowiska (azotanowe
rozproszone w roztworze glebowym, łatwiej pobierane przy niskim pH, amonowe związane z koloidami, pobierane w pH obojętnym).
o Redukcja azotanów do formy amonowej poprzedza właściwą asymilację azotu, czyli redukcyjną aminację 2-okso-kwasów. I etap to redukcja azotanów do
azotynów zachodząca w cytozolu przey udziale reduktazy azotanowej i Nadh lub NADPH. Jest to enzym indukcyjnt, jego synteza regulowana jest przez
substart i światło absorbowane przez fitochrom, zawiera molibden, więc rośliny bez tego składnika nie mogą przyswoić azotanów. Produktem tej reakcji są
azotyny transportowane dla plastydów. II etap to przekształcenie azotynów do amoniaku zachodzące w chloroplastach przy udziale reduktazy azotynowej i
zredukowanej ferrodoksyny (donor elektronów). Reakcja ferrodoksyny związana jest z fotosyntetycznym transportem elektronów – stąd zależność od światła.
Gdy brak światła, ferrodoksyna jest redukowana z udziałem NADPH.
o Głównym mechanizmem asymilacji azotu w formie amonowej jest cykl syntetazy glutaminowej który powadzi redukcyjną aminację 2-okso-kwasów. Jony
amonowe są wbudowywane w aminokwasy.
o [Aminacja glutaminianu – azot wbudowany w strukturę glutaminy (enzym GS-syntetaza glutaminowa
o Powstała glutamina i 2-oksygulataran przekształcone są do glutaminianu (enzym GOGAT-syntaza glutaminianowa, zależna od NADH /ferrod
o Glutamina-kluczowy metabolit asymilacji azotu, w jej formie magazynowane są grupy aminowe

 Jaką rolę odgrywa azot w roślinach i w jakich związkach występuje?

oWystępuje w próchnicy gleby, resztkach obumarłych organizmów i mineralnych związkach w postaci azotanów, azotynów, soli amonowych. Jest też
składnikiem skał macierzystych.
o Jest to pierwiastek niezbędny do budowy związków o podstawowym znaczeniu dla procesów życiowych rośliny. Jego brak wiąże się ze zmniejseniem syntezy
aminokwasów, białek, kwasów nukleinowych, nukleotydów magazynujących energię i fosfolipidów.
o Pobieranie przez rośliny azotu w formie NH4 + jest dla nich korzystniejsze, bo nie wymaga energii ale mimo to częściej pobierają azot w formie NO3 -
ponieważ występuje on w glebie w większych ilościach i powszechniej.
 Asymilacja siarki przez rośliny – opisz substraty i cały proces.
 Siarka jest pobierana jako anion siarczanowy. Redukcja siarczanów do -SH zachodzi etapowo, głównie w chloroplastach
 Aktywacja siarczanów zachodzi przez tworzenie wiązań bezwodnikowych z resztami fosforanowymi AMP. Adeny-lilo-transferaza siarczanowa katalizuje
wymianę siarczanu na reszty priofosforanowe ATP i tworzenie aktywnego siarczanu czyli APS. APS przenoszony jest na grupę tiolową. Nośnikiem może
być glutation – z wydzieleniem AMP. Powstaje tiosulfonian, który jest redukowany przy udziale ferrodoksyny do disulfidu. Inkorporacja czyli
przeniesienie grupy tiolowej na O-acetyloserynę prowadzi do syntezy cysteiny.
 Cysteina jest związkiem wyjściowym do syntezy wszystkich organicznych związków które zwierają grupy -SH. Ma ważne znaczenie w strukturze i
aktywności katalitycznej enzymów i nie może zostać zastąpiona przez żaden inny aminokwas.
 Fotosynteza – proces przemiany energii świetlnej w energię wiązań chemicznych. Proces anaboliczny polegający na redukcji CO2 z wykorzystaniem
barwników fotosyntetyzujących i enzymów cyklu Calvina. Prowadzi do powstania związków organicznych (np. glukoza), utrzymuje wysoki poziom tlenu w
atmosferze. Zachodzi w organach fotosyntetycznych – blaszki liściowe, łodygi, owoce, strąki, liścienie
 F. jasna – reakcje fotochemiczne wymagające światła. Zachodzi chloroplastachtylakoidach, gdzie jest chlorofil. Cel: zgromadzić/związać energię ,która
pochodzi ze światła aby w F ciemna wykorzystana została do wytworzenia życiodajnego cukru przy użyciu dwutlenku węgla
 Produktami są siła asymilacyjna w postaci NADPH i ATP i tlen (uboczny). Biorą udział 2 fotosystemy chlorofilu: I – chrolofil a i karotenoidy 700nm; II –
chlorofil a i b, ksantofile, 680nm.działają razem, inaktywacja jednego nie wstrzymuje fotosyntezy. [transport elektronów uczestniczą PSI, PSII, B6f,
plastochinoni plastocyjanina, kompleksy barwnikowo-lipidowo-białkowe.
 Fosforylacja niecykliczna (2 fotosystemy PSI i PSII, powstaje ATP, NADPH i tlen) – energia kwantów światła przekazana do centrum reakcji fotoukładu II
powoduje wybicie 2 elektronów.elektron jest przekazywany fofitynie….. od plastocyjaniny elektrony idą do fotoukładu I (wcześniej zostały z niego wybite
elektrony i powstała luka elektronowa) i wypełniają w nim lukę. Elektron wybity z PSI jest przekazywany na NADP+ i powstaje NADPH, za pomocą kilku
przekaźników, np. ferrodoksyny. Lukę elektronową PSII wypełniają elektrony pochodzące z fotolizy wody. Powstaje gradient protonowy (uwalnianie protonów
z fotolizy wody wewnątrz tylakoidu, pobieranie protonów podczas redukcji NADP+ w stromie i innego transportu protonów ze stromy do wnętrza), wewnątrz
tylakoidów jest więcej protonów niż w stromie. Jest to wykorzystywane przez syntazę ATP do wytworzenia ATP, synteza transportuje protony.
 Fosforylacja cykliczna (tylko fotosystem PSI, powstaje tylko ATP) – elektrony wybite z chlorofilu z PSI są transportowane na ferrodoksynę. Z ferrodoksyny
elektrony idą na kompleks cytochromowy B6f, potem na plastocyjaninę. Powracają do PSI i wypełniają tam lukę elektronową. Temu transportowi towarzyszy
przenoszenie protonów przez błonę tylakoidu, powstaje gradient stężeń protonów i działa syntaza ATP, pompuje protony ze stromy do wnętrza tylakoidu,
powstaje ATP.
 Fotoliza wody – rozpad wody pod wpływem światła na elektrony, jony wodorowe i cząsteczki tlenu. Zachodzi w f. jasnej, podczas fosforylacji niecyklicznej
dzięki kompleksowi rozkładającemu wodę (atom wapnia, chloru, 4 atomów manganu) wewnątrz tylakoidu (PSII). Elektrony fotolizy wody sa przenoszone na
p680 i redukują go.
 F. ciemna – cykl Calvina to redukcyjny szlak pentozo-fosforanowy. Zachodzi w stromie chloroplastów. Jest to drugi etap fotosyntezy, niezależny od światła.
Zostają zużyte produkty f.jasnej – ATP, NADPH i z CO2 zostają wytworzone cukry proste w postaci heksoz. Wyróżniamy 3 fazy: karboksylacyjną, redukcyjną i
regeneracyjną.pierwotnym produktem jest aldehyd-3-fosfoglicerynowy, przekształcany w glukozę. ???????????????????
 Barwniki fotosyntetyzujące: chlorofil – zielony barwnik syntetyzowany w chloroplastach najczęściej w odmianach a i b. Jest pochodną porfiryny. Składa się z
głowy feoporfiryny i niepolarnego ogona fitolu. Wchodzą w skład fotosystemów i układów antenowych. Max absorpcji dla chlorofilu a-430nm, 662nm, b-
453nm, 642nm. Karetenoidy – pomarańczowo-czerwone karoteny (beta karoten), i żółto-pomarańczowe ksantofile (wiolaksantyna, zeaksantyna), pełnią one
pomocniczą rolę w fotosyntezie, wchodzą w skład anten, uczestniczą w absorpcji światła w transferze energii wzbudzonej na chlorofil. Pełnią funkcję obronną
przed antyoksydacją (cykl ksantofilowy). Fitokobiliny – u glonów i cyjanobakterii, są to pochodne biliwerdyny. Powiązane z białkami rozpuszczonymi w
wodzie, przekazują energię na chlorofil.
 Przystosowanie liści do fotosyntezy: duża powierzchnia w stosunku do obj – max absorpcja światła; fototropizm dodatni-pełne wykorzystanie powierzchni;
aparaty szpark-dostep do CO2 i możliwość parowania wody i dyfuzji tlenu; przestwory komórkowe-ułatwiona wymiana gaz.wewnątrz tkanek; sieć wiązek
przewodzących-doprowadza H2O i sole miner.
 Asymilacja CO2 u roślin C3 – rożliny klimatu umiarkowanego, asymilują CO2 jedynie w cyklu Calvina.
Pierwszy etap to karboksylacja-przyłączenie CO2 do Rybulozo-1,5-bifosforanu, reakcja katalizowana przez enzym Rubisco. Konieczne przyłączenie jonu
magnezu do enzymu.powstają 2 cząsteczki kwasu PGA. W fazie redukcji PGA przy udziale ATP ulega fosforylacji, powstaje ADP. Produkt jest potem
redukowany przy użyciu NADPH do aldehydu PGAL. PGAL może ulec kondensacji i powstaje heksoza, która jest przekształcana w glukozę i przechodzi do
kolejnego etapu. W fazie regeneracyjnej zostaje odtworzony 5-cio węglowy akceptor CO2. Ostatecznie powstaje cukier i inne metabolity, a ATP zostaje
zredukowane do ADP.
 Asymilacja CO2 u roślin C4 – rośliny klimatu tropikalnego, np. kukurydza. Wykształciły mechanizmy pozwalające na zwiększenie stęż CO2 w komórkach,
gdzie zachodzi cykl Calvina. cykl Calvina poprzedza dodatkowy mechanizm wiązania CO2. CO2 jest asymilowany w komórkach mezofilu do 4-węglowego
kwasu organicznego szczawiooctowego, co jest katalizowane przez karboksylazę PEP, a ona nie ma skłonności do wiązania tlenu. Szczawiooctan jest następnie
przekształcany do jabłczanu, który może być transportowany do komórek pochwy wiązkowej, tam ulega rozpadowi uwalniając cząsteczki CO2. Potem CO2
ulega asymilacji przy udziale Rubisco do cukrów przez cykl Calvina.stale duże stęż CO2 w pochwie wiązkowej minimalizuje fotooddychanie.
 Asymilacja CO2 u roślin CAM – rośliny CAM ograniczają fotooddychanie. Asymilacja zachodzi w nocy, gdy aparaty są otwarte. Nastąpiło u nich czasowe
rozdzielenie wstępnego wiązania CO2 i wiązania CO2 w cyklu Calvina. Rośliny te muszą prowadzić oszczędną gospodarkę wodną. W nocy do PEP jest
przyłączany CO2, powstaje szczwiooctan i jest redukowany do jabłczanu. CO2 jest transportowany do wakuoli i magazynowany. W dzień jabłczan z wakuoli
transportowany jest do cytozolu, gdzie zachodzi dekarboksylacja. Wydzielony CO2 pokrywa apotrezbowanie cyklu Calvina w okresie, kiedy intensywniej
zachodzi f.jasna, a pobieranie CO2 jest ograniczone w wyniku zamknięcia aparatów szparkowych. Gromadzący się w wakuoli sok jabłkowy powoduje silnie
kwasowy odczyn.

 W nocy aparaty szparkowe są otwarte, CO2 wnika i jest przyłączany do PEP, powstaje szczawiooctan, jest on dalej redukowany do jabłczanu i
transportowany do wakuoli, czemu towarzyszy działanie ATPazy
 Krótki okres początku dnia, kiedy aparaty szparkowe pozostają otwarte na CO2. Cykl Calvina zachodzi z niewielkim natężeniem, na świetle enzym
Rubisco ulega aktywacji, a karboksylaza PEP jest dezaktywowana. Jabłczan przestaje być wytwarzany, a zwiększa się szybkość reakcji Calvina
 Większą część dnia aparaty szparkowe pozostają zamknięte w celu ograniczenia utraty wody. Cykl Calvina zachodzi dzięki wydzieleniu CO2 w procesie
dekarboksylacji jabłczanu uwalnianego z wakuoli. Podczas dekarboksylacji wytwarzany jest CO2 i PEP lub pirogronian. CO2 wykorzystywany jest do
wytwarzania węglowodanów, a związki trójwęglowe przekształcane powtórnie w cukry w procesie glukogenezy
  Krótki okres końca dnia, kiedy aparaty szparkowe otwierają się i powtórnie CO2 jest włączany w cykl Calvina. W tym okresie jabłczan z wakuoli jest już
wyczerpany.

 Oddychanie - Zachodzi w każdej żywej komórce i zachodzi cały czas. Jest procesem katabolicznym, prowadzącym do uzyskania ATP a tym samym energii w
wyniku rozkładania związków organicznych. Część energii jest magazynowana w cząsteczkach ATP, a część uwalniana w postaci ciepła. W wyniku oddychania
komórkowego powstają około 33 cząsteczki ATP. Substraty: Cukry (skrobia, sacharoza, fruktoza, glukoza) - Glikoliza, r. pomostowa. Tłuszcze
(triacyloglicerole, kwasy organiczne) - beta-oksydacja, cykl glioksalamowy, glukoneogeneza Białka (prolina) - rozbicie do aminokwasów i ewentualnie
transformacja w ketokwasy .
 Oddychanie dzieli się na 4 etapy:
o Glikolizę (zachodzi w cytoplazmie; w jej wyniku glukoza przekształcana jest na 2 cząsteczki pirogronianu i powstają 2 cząsteczki ATP i 2NADPH. Podczas
glikolizy zachodzi fosforylacja substratowa)
 [Substraty: glukoza, ADP, NADP+, P
 Produkty: pirogronian, ATP, NADH + H+]
o Reakcja pomostowa – zachodzi w macierzy mitochondrialnej. Dochodzi tu do pierwszej dekarboksylacji w procesie oddychania. Substratem jest tu pirogronian,
który jest dekarboksylowany, przez co dochodzi do powstania Acetylo-CoA (będzie on substratem w cyklu Krebsa)
 [Substraty: pirogronian, koenzym A, NAD+
 Produkty: acetylo-CoA, NADH + H+, CO2]
o Cykl Krebsa (zachodzi w macierzy mitochondrialnej;. Substratem jest Acetylo CoA). W cyklu Krebsa dochodzi do fosforylacji substratowej. Produkty: 2CO2,
FADH2, 3NADH2, ATP (jeden obrót)
 [Substraty: acetylo-CoA, szczawiooctwan, H2O]
o Łańcuch oddechowy (zachodzi na wewnętrznej błonie mitochondrialnej; podczas łańcucha oddechowego ma miejsce fosforylacja oksydacyjna; powstaje około
30 cząsteczek ATP które są produktami; substratem jest NADH2 i FADH2 które powstały w cyklu Krebsa).
 Fosforylacja substratowa – ma miejsce, gdy reszta substratowa zostanie przeniesiona bezpośrednio do ATP przy wykorzystaniu energii organicznego
substratu. Ten sposób ładowania ATP nie wymaga udziału tlenu i zachodzi w glikolizie oraz cyklu Krebsa. Jest ewolucyjnie najstarsza, jednak niezbyt korzystna
energetycznie
 Fosforylacja oksydacyjna – wytwarzanie wysokoenergentycznych wiązań w cząsteczce ATP podczas przepływu elektronów przez łańcych oddechowy.
Zmiany entalpii swobodnej reakcji przenoszenia elektronów umożliwiają wykorzystywanie części wytworzonej energii przez ADP i dzięki tej energii przy
udziale fosforanów nieorganicznych jest syntetyzowany ATP

 Allelopatia – to szkodliwe lub korzystne wzajemne biochemiczne oddziaływania pomiędzy roślinami i innymi organizmami żywymi. Chemiczny mechanizm
oddziaływania pozytywnego lub negatywnego jest formą obrony przed konkurencją. Drogi uwalniania: ewaporacja (uwalnianie substancji lotnych), ługowanie
(wymywanie związków przez wodę deszczową, rosę z nadziemnych części roślin), eksudacja (wydzielanie przez system korzeniowy), rozkład nekromasy
roślinnej (obumarłe części roślin).
 Związki allelopatyczne – związki chemiczne uwalniane przez rośliny i mikroorganizmy. Mogą mieć wpływ na akceptor pozytywny (allelopadia dodatnia) lub
negatywny (allelopatia ujemna). Akceptorem może być mikroorganizm oraz roślina.
 Marazminy- Związki wydzielane przez mikroorganizmy i mające negatywny wpływ na rośliny wyższe np. amoniak Fitoncydy – wydzielane przez rośliny i
mają szkodliwy wpływ na mikroorganizmy, np. allicyna. Antybiotyki – wydzielane przez mikroorganizmy i mają szkodliwy wpływ na inne mikroorganizmy,
np. penicylina Koliny – wydzielane przez rosliny i mają negatywny wpływ na inne rośliny

o Stres - Ograniczenie procesów życiowych rośliny poniżej jej możliwości zdeterminowanych genetycznie w wyniku działania na nią negatywnego bodźca
(stresora).
 Dualizm polega na tym, że stresem nazywamy zarówno pojęcie czynnika stresowego, czyli bodźca, jak i reakcji stresowej
 Czynniki stresowe u roślin: To każdy czynnik środowiska, który może powodować u rośliny zaburzenie jej funkcjonowania.
o BIOTYCZNE czynniki stresowe:
 Rośliny (zagęszczenie- prowadzi do zmniejszenia światła przyp. na roślinę; allelopatia; rośliny pasożytnicze)
 Zwierzęta (zgryzanie; deptanie- prowadzi do ograniczenia tlenu; pasożytnictwo)
 Mikroorganizmy (wirusy, bakterie, grzyby)
 Antropogeniczne (przemysł, pestycydy- prowadzą do zakwaszenia gleb, obecności metali ciężkich, zasolenia gleb, zachwiania równowagi mienralnej;
ubicie gleby; promieniowanie jonizujące; promieniowanie elektromagnetyczne; pożary)
o ABIOTYCZNE czynniki stresowe:
 Promieniowanie (Niedobór- prowadzi do tego m.in. duże zagęszczenie roślin co jest czynnikiem biotycznym; nadmiar; UV)
 Temperatura (zbyt wysoka-powoduje zakłócenia w metabolizmie rośliny, śmierć - w odpowiedzi zwiększona podukcja antyoksydantów; chłód –
zakłócenia w przepływie cytoplazmy i powstanie reaktywnych form tlenu, zwiększenie wytrzymałości na chłód – przebudowa błon komórkowych i
reakcje pozwalające na utrzymanie na niskim poziomie wolnych rodników; mróz- prowadzi do powstawania lodowych pokryw, zamarzanie wody w
przestrzeniach kom. Prowadzi do odwodnienia komórek, )
 Woda (suche powietrze- prowadzi do tego wysoka temperatura; susza glebowa; zatopienie- prowadzi do ograniczenia ilości tlenu)
 Gazy (niedobór tlenu- prowadzi do tego zatopienie i deptanie; gazy wulkaniczne)
 Minerały (zasolenie, metale ciężkie, zachwianie równowagi, zakwaszenie- prowadzi do tego przemysł i pestycydy; niedobór; nadmiar; alkalizacja)
 Mechaniczne (wiatr; zasypanie, pokrywa śnieżna, powłoka lodowa- prowadzą do zatopienia)
o Fazy syndromu reakcji na stres u roślin
o Faza alarmu (reakcja i restytucja): Kiedy stresor dociera do rośliny następuje reakcja rośliny co skutkuje gwałtownym obniżeniem prawidłowego
funkcjonowania rośliny poniżej normy (reakcja). Jeżeli taki spadek będzie utrzymywać się, nastąpi ciężkie uszkodzenie rośliny. Po reakcji następuje
restytucja. Jest to wzrost prawidłowych procesów życiowych i przemian w roślinie do poziomu normy.
o Faza odporności (hartowanie i dostosowanie): Jeżeli restytucja utrzymuje się długo, wzrasta powyżej normy intensywność prawidłowych procesów
życiowych rośliny, roślina uodparnia się na czynnik stresowy, osiąga maksimum odporności na dany stresor (hartowanie). Faza odporności rozpoczyna się
w chwili syntezy białek lub substancji ochronnych. Utrzymywanie się prawidłowych przemian w roślinie powyżej normy nazywamy z kolei
dostosowaniem.
o Faza wyczerpania: Długotrwałe działanie stresora na roślinę może prowadzić do jej wyczerpania, tzn prawidłowe procesy życiowe w roślinie zaczynają dość
gwałtownie spadać poniżej normy. Roślina jest wówczas bardzo podatna na oddziaływanie mikroorganizmów chorobotwórczych. Jest to spowodowane
pewnym zmęczeniem rośliny, co może spowodować jej śmierć.
o Faza regeneracji: Zamiast wyczerpania może dojść do regeneracji. Może do tego dojść jeśli w czasie trwania fazy wyczerpania stresor przestaje działać.
Procesy życiowe w roślinie spadają tylko do zakresu normy.
 Elementy odporności roślin:
o Własności organizmu - Są one warunkowanymi genetycznie możliwościami organizmu roślinnego do ochrony przed stresorami/ wytrzymałościami struktur
na stres. Własności organizmu są uzależnione oczywiście od stadium rozwojowego rośliny/ organu/ tkanki, gdyż np siewki są bardziej narażone na działanie
stresora niż dorosłe rośliny.
o Zdolność do naprawy uszkodzen- Zdolność do szybkiej i w miarę pełnej regeneracji makromolekuł, tkanek i organów
o Zdolności dostosowawcze- Zdolności do modyfikacji fizykochemicznych właściwości struktur komórkowych, umożliwiające stabilność tych struktur i
funkcjonowanie metabolizmu w suboptymalnych warunkach. Wiąże się z tym aklimatyzacja i adaptacja.
 Stres oksydacyjny- Stan braku równowagi między nadmiarem reaktywnych form tlenu a biologiczną zdolnością do szybkiej detoksykacji reaktywnych
produktów pośrednich lub naprawy wyrządzonych szkód. Niektóre RFT są jednak w niewielkim stężeniu niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania rośliny,
np H2O2 która jest molekułą sygnalną.
o Skutki: peroksydacja lipidów (skutkiem jest zmiana struktury i stanu fizycznego błony, co powoduje zakłócenia w funkcjach błony, uszkodzenia
oksydacyjne białek (sutkiem może być zmiana ładunku elektrycznego, modyfikacje reszt aminokwasowych),uszkodzenia oksydacyjne DNA (powstanie
dodatkowych wiązań (między resztą tyminy DNA i cysteiny w białku))
o Bezpośrednie przyczyny stresu oksydacyjnego: Nagromadzenie się ReaktywnychFormTlemu takich jak: H2O2, tlen singletowy, anionorodnik ponadtlenkowy
itp.
o Pośrednie przyczyny: stres świetlny, zbyt wysoka temperatura (powoduje nieszczelność błon -> tworzą się ReaktywneFormyTlenu), tak naprawdę każdy stres!
 Reaktywne formy tlenu opisz skutki działania w roślinie
o Rodnikowe:
 Anionorodnik ponadtlenkowy – jeśli zareaguje z tlenkiem azotu to powstaje wysoko reaktywny anion (nadtlenazotanowy)
 Rodnik hydroksylowy – peroksydacja lipidów (proces utleniania lipidów)
 Rodnik wodoronadtlenkowy
o Nie rodnikowe:
  Nadtlenek wodoru
 Tlen singletowy
o – regulują śmierć komórki, mogą wzmacniać odpowiedź immunologiczną, indukują odpowiedź na hipoksję, uczestniczą w procesach aktywowania enzymów,
białek transportowych, uczestniczą w procesach krzepnięcia krwi
 Jak Rośliny eliminują nadmiar Reaktywnych Form Tlenu W roślinach funkcjonują antyoksydacyjne mechanizmy obronne, które zapobiegają powstawaniu
stresu oksydacyjnego, unieczynniają RFT, utleniając je do H2O. Wyróżniamy antyoksydanty enzymatyczne (np. peroksydaza, katalaza, reduktaza) i
nieenzymatyczne (karotenoidy, glutation, flawonoidy, poliaminy).

 Kiełkowanie Jest to zespół procesów biofizycznych i biochemicznych wewnątrz nasienia i stymulujących zarodek do wzrostu i rozwoju w młodą siewkę.
Kiełkowanie kończy się kiedy korzeń młodej siewki przebije łupinę nasienną. Później następuje wzrost siewki.
Faza pęcznienia – ustępuje spoczynek narzucony i rozpoczynają się procesy ustępowania spoczynku głębokiego.Charakteryzuje się gwałtownym wzrostem
oddychania, równolegle do pobierania wody; w początkowym okresie oddychania beztlenowego następuje uruchamianie mitochondrialnego aparatu
enzymatycznego (dojrzewanie mitochondriów) i oddychanie beztlenowe zostaje zastąpione tlenowym; substratem oddychania są monosacharydy występujące
w nasionach w ograniczonej ilości; w tej fazie następuje też aktywacja enzymów hydrolizujących polisacharydy ścian i polisacharydy zapasowe
Faza kataboliczna – zostaje uruchomiona hydroliza i degradacja wszystkich pozostałych wielkocząsteczkowych materiałów zapasowych, między innymi
tłuszczów i białek. Procesy te są kontynuowane przez cały czas kiełkowania, ale dominują w tej fazie
Faza anaboliczna – gdy uruchomiona jest większość procesów metabolicznych, dominują syntezy białek i innych metabolitów niezbędnych do inicjacji wzrostu i
rozwoju
 Biotyczne i abiotyczne czynniki kiełkowania.

o Biotyczne czynniki kiełkowania:

o Zewnętrzne:
 Zżeranie i deptanie- może mieć to negatywny wpływ na kiełkowanie ale może mieć też pozytywny- łupina zostaje nadtrawiona a poza tym nasionko
przeniesione może zostać wskutek zjedzenia i wydalenia na dalekie odległości.
 Allelopatiny
 Pestycydy- Również mogą mieć pozytywny lub negatywny wpływ na kiełkowanie ponieważ np herbicydy selektywne można użyc do ograniczenia
wzrostu np roślin jednoliściennych co umożliwia rozwój rośliny dwuliściennej
 Patogeny
o Wewnętrzne: Stymulatory (gibereliny, cytokininy), Inhibitory (ABA, fenole)
o Abiotyczne czynniki kiełkowania:
o Fizyczne: Światło (zwłaszcza u nasion fotoblastycznych), Ultradźwięki , Promieniowanie jonizujące, Magnetyzm
o Chemiczne: Woda (albo zbyt dużo albo zbyt mało), Sole mineralne, Atmosfera
 Spoczynek nasion - niezdolność nasion do kiełkowania, umożliwiająca roślinom między innymi przetrwanie niekorzystnych warunków środowiska.
Wyróżniamy spoczynek względny i spoczynek bezwględny.
 Spoczynek bezwzględny – bez względu na warunki pogodowe nasiona nie są w stanie wykiełkować, póki nie zmaleje stężenie inhibitorów wzrostu (np. nasiona
nie są w stanie wykiełkować nawet podczas ciepłej zimy. Przyczyny: nieprzepuszczalność łupiny nasiennej dla wody i tlenu, niedojarzałość morfologiczna lub
fizjologiczna zarodka, wpływ inhibitorów wzrostu i rozwoju roślin. Warunki przerwania spoczynku: uszkodzenie łupiny nasiennej (np. przez niską temp)
 Spoczynek względny – jest uzależniony od warunków pogodowych; przyczyny: niedostatek wody i tlenu, nieodpowiednia temperatura, nieodpowiednie
warunki świetlne; warunki przerwania: odpowiednia ilość wody w podłożu, wystarczająca ilość tlenu, optymalna temperatura, odpowiednie warunki świetlne
 Nasiona fotoblastyczne kiełkowanie zależy od warunków naświetlania. Wyróżniamy fotoblastię dodatnią, gdy światło stymuluje kiełkowanie i fotoblastię
ujemną, gdy światło hamuje kiełkowanie. Takie nasiona ma np. sałata (dodatnia), pomidor (ujemna)
 Stratyfikacja - Polega na przechowywaniu nasion przez okres kilku-kilkunastu miesięcy w warstwach wilgotnego podłoża (torf, piasek) w temperaturze 0-10
stopni Celsjusza. Zabieg ten ma imitować naturalne warunki, jakim poddane są nasiona w okresie zimy.
 Skaryfikacja - Polega na niszczeniu twardej, nieprzepuszczalnej skorupy nasiennej, szczególnie u nasion palm i roślin motylkowych; jeżeli skorupa jest
nieprzepuszczalna dla wody to nasiona nie są w stanie pęcznieć i nie wykiełkują.
 Hipogeiczny wzrost siewek - Jest to kiełkowanie podziemne. Szybciej wydłuża się epikotyl, czyli nadliścieniowa część łodygi zarodkowej, liścienie pozostają
w glebie, nie przeprowadzają fotosyntezy, funkcję asymilacyjną spełniają pierwsze liście. Np. nasiona grochu, nasiona pszenicy, żyta
 Epigeiczny wzrost siewek - Jest to kiełkowanie nadziemne. Szybciej wydłuża się hipokotyl, czyli podliścieniowa część łodygi zarodkowej, liścienie zostają
wyniesione ponad powierzchnię gleby, zazieleniają się i zaczynają przeprowadzać fotosyntezę. Np. nasiona fasoli
 Apomiksja - Typ rozmnażania, w którym do powstania zarodka i wytworzenia nasion dochodzi bez zapłodnienia, a zarodek powstaje wyłącznie z komórek
matczynych, np. partenokarpia.
 Sztuczne nasiona to nasiona, które otrzymuje się metodami biotechnologicznymi w hodowli in vitro; sam zarodek wetknięty w glebę nie miałby szans na dalszy
rozwój, dlatego należy mu stworzyć w sposób sztuczny mechanizmy ochronne, w które wyposażone jest normalne nasiono (pożywka); używana w rozmnażaniu
odmian roślin ozdobnych i sadowniczych.
 Priming – zainicjowanie przemian enzymatycznych, które zaczynają się podczas kiełkowania, ale jeszcze przed dostatecznym rozwinięciem zarodka; ten proces
trzeba przerwać w odpowiednim momencie i wysuszyć
 Kondycjonowanie nasion – polega na nawadnianiu nasion w ściśle kontrolowanych warunkach, tak, by pobudzić ich aktywność metaboliczną, ale nie tak, żeby
zainicjować wzrost zarodka i przebicie okrywy nasiennej (moment przebicia okrywy uznawane jest za koniec kiełkowania); po zabiegu nasiona są suszone do
początkowej zawartości wody
 Zaprawianie nasion – niszczenie patogenów i szkodników obecnych na powierzchni lub wewnątrz nasienia, albo innej części rośliny przeznaczonej do siewu;
ma chronić także młode rośliny przed zakażeniem patogenami występującymi w glebie
a) Bejcowanie – zaprawianie nasion za pomocą suchego preparatu lub poddawaniu nasion obróbce mokrej z użyciem zawiesiny lub preparatu
płynnego; najpowszechniejsza metoda
b) Powlekanie nasion – do preparatu zaprawiającego dodawane są lepiszcze, które zwiększają jego przyczepność do nasion; wymagane są tutaj
specjalistyczne technologie