BLONY BIOLOGICZNE

Błony biologiczne występują u wszystkich komórek, prokariotyczne mają tylko błonę komórkową, a eukariotyczne posiadają
również błony śródplazmatyczne. Błona:
• Oddziela wnętrze komórki od środowiska
• Tworzy przedziały w komórce to pozwala na zachodzenie procesów anabolicznych i katabolicznych
• Uczestniczy w odbieraniu sygnałów ze środowiska
• Kontrolują transport substancji w obrębie komórki oraz między komórką a środowiskiem
• Glikokaliks (płaszcz węglowodanowy) chroni przed uszkodzeniami mechanicznymi i chemicznymi

BUDOWA BLONY
Wszystkie błony zbudowane są z dwuwarstwy lipidowej oraz z białek błonowych. W zewnętrznej warstwie występują też
glikolipidy. W komórkach zwierzęcych łańcuchy cukrowe glikolipidów i łańcuchy cukrowe glikoprotein tworzą glikokaliks
(płaszcz węglowodanowy). Między fosfolipidami będzie występował cholesterol, który uszczelnia warstwę lipidową.

BIALKA BLONOWE
• Białka integralne – są zanurzone w dwuwarstwie lipidowej
o Transbłonowe – przebijają błonę i wystają z obu stron
o Nieprzebijające – nie przebijają błony, wnikają do niej tylko z jednej strony
• Białka powierzchniowe – peryferyczne, nie są zanurzone w dwuwarstwie, ale są z nią połączone

FUNKCJE BIALEK
• Białka transportujące – białka kanałowe lub nośnikowe, transportują substancje
• Białka kotwiczące – zwiększają odporność mechaniczną
• Białka receptorowe – odbierają sygnały ze środowiska, umożliwiają komunikowanie się komórki z otoczeniem
• Białka enzymatyczne – przyśpieszają przebieg reakcji w komórce

WLASCIWOSCI BLONY
• Asymetryczność – każda z dwóch warstw błony ma charakterystyczny układ lipidów oraz białek. Np. glikolipidy i
glikoproteiny są charakterystyczne dla zewnętrznej warstwy
• Selektywna przepuszczalność – mogą przez nią przepływać swobodnie tylko niektóre substancje
• Płynność – jest wynikiem ciągłego ruchu fosfolipidów, stopień płynności zależy od rodzaju fosfolipidów
o Lipidy o krótkich i nienasyconych łańcuchach węglowodorowych zwiększają płynność
o Lipidy o długich i nasyconych łańcuchach zmniejszają płynność
TRANSPORT PRZEZ BLONE
Transport przez błonę dzielimy na:
• Bierny – jest zgodny z gradientem stężeń i nie wymaga nakładu energii, jest to:
o Dyfuzja prosta – nie uczestniczą w tym białka, jest to odmiana
osmozy, w ten sposób transportowane są małe cząsteczki niepolarne,
oraz polarne bez ładunku elektrycznego
o Dyfuzja ułatwiona – wymaga białek nośnikowych lub kanałowych,
w ten sposób transportowane są niektóre jony oraz większe
cząsteczki polarne bez ładunku
• Czynny (aktywny) – wbrew gradientowi stężeń, uczestniczą w nim białka
transportujące nośnikowe, wymaga nakładu energii, w ten sposób
transportowane są jony sodu i potasu

TRANSPORT PECHERZYKOWY
• Endocytoza – transport substancji do wnętrza komórki za pomocą pęcherzyków które powstały z udziałem błony
komórkowej, jest to sposób odżywania np. protistów zwierzęcych. W ten sposób transportowane są płyny i małe
cząsteczki (pinocytoza) lub względnie duże cząsteczki np. inne organizmy (fagocytoza)
• Egzocytoza – jest to transport substancji na zewnątrz komórki za pomocą pęcherzyków które powstały z udziałem
błony komórkowej, błona pęcherzyka łączy się z błoną uwalniając, transportowaną substancję, w ten sposób
transportowane mogą być lipidy i białka (potrzebne do budowy błony), hormony, śluzy i enzymy trawienne

OSMOZA
Osmoza to odmiana dyfuzji prostej, polega na przenikaniu (zwykle wody) przez błonę z roztworu o mniejszym stężeniu do
roztworu o większym stężeniu. Efektem jest wyrównanie stężeń substancji rozpuszczonej po obu stronach błony.
Turgor to stan jędrności żywej komórki roślinnej, przyczyną jest wypełnienie wakuoli wodą. Turgor jest wynikiem działania
ciśnienia, które wywiera woda na błonę i ścianę komórkową

Stężenie substancji w obu roztworach jest takie samo, z komórki do roztworu przepływa
tyle samo wody, co z roztworu do komórki, komórki zwierzęce nie zmieniają kształtu, a
roślinne nie osiągają pełnego turgoru

Stężenie substancji w roztworze na zewnątrz jest większe niż w roztworze w komórce, woda
będzie wypływać z komórki na zewnątrz. Komórki zwierzęce tracą wodę, kurczą się i rozpadną.
Komórki roślinne tracą wodę i obniża się ich turgor, zajdzie plazmoliza, protoplast (część
komórki bez ściany komórkowej) kurczy się i zaczyna odstawać od ściany komórkowej

Stężenie substancji w roztworze na zewnątrz komórki jest mniejsze niż w

roztworze w komórce, woda będzie napływać z zewnątrz do komórki. Komórki
zwierzęce chłoną wodę, pęcznieją i pękają. Komórki roślinne wchłaniają wodę,
zwiększa się ich turgor, jeśli komórkę splazmolizowaną, umieścimy w roztworze
hipotonicznym, zajdzie deplazmoliza, czyli powrót komórki do stanu przed plazmolizy