Cel lekcji:

Dowiem się, jak zbudowana jest błona komórkowa, jakie są jej właściwości i funkcje.

WILF – WHAT am I LOOKING FOR

Kryteria sukcesu:
1. Na podstawie schematu wymienię elementy budowy błony komórkowej.
2. Wymienię właściwości błony komórkowej – omówię ich znaczenie dla pracy komórki.
3. Wymienię funkcje błon biologicznych.
4. Scharakteryzuję rodzaje transportu przez błony biologiczne.
5. Wyjaśnię terminy dyfuzja prosta, osmoza, dyfuzja ułatwiona.
6. Rozpoznam na ilustracji komórki roślinne i zwierzęce umieszczone w roztworach izotonicznym, hipertonicznym,
hipotonicznym, podam kierunki przepływu wody z lub do komórki.
 Błony biologiczne wchodzą w skład wszystkich komórek.
Komórki prokariotyczne maja tylko błonę komórkową.
Komórki eukariotyczne oprócz błony komórkowej maja również błony śródplazmatyczne.

błona komórkowa

https://osbornehighschool.typepad.com/.a/6a00d83453bc9369e2019aff8113e4970c-pi
 Budowa błon biologicznych.

łańcuch cukrowy

białko
płaszcz węglowodanowy powierzchniowe
(glikokaliks) glikoproteina
glikolipid cholesterol

ogon fosfolipidu
dwuwarstwa lipidowa
głowa fosfolipidu

białko integralne
związane
z jedną warstwą lipidową białka integralne transbłonowe

cytozol
Płaszcz węglowodanowy występuje po zewnętrznej stronie błony
połączone z tłuszczami (glikolipidy) lub z białkami (glikoproteiny)
odgrywa ważną rolę m.in. w rozpoznawaniu się komórek, chroni komórkę przed uszkodzeniami.

Białka połączone z jedną warstwą lipidów lub przechodzić przez obie warstwy,
transportują substancje i odbierają sygnały ze środowiska zewnętrznego.

Dwuwarstwa lipidowa stanowi barierę, która oddziela wnętrze komórki od środowiska zewnętrznego.

Cholesterol usztywnia błonę komórkową, występuje w komórkach zwierzęcych.

cytozol
 WILF – WHAT am I LOOKING FOR
Kryteria sukcesu:
1. Na podstawie schematu wymienię elementy budowy błony komórkowej.
 Właściwości błon biologicznych.
Płynność błony – spowodowana przemieszczaniem się fosfolipidów,

Asymetria błony – wynika z różnic w składzie chemicznym warstw lipidowych tworzących dwuwarstwę
oraz innym zestawem osadzonych w nich białek.

Selektywna przepuszczalność – półprzepuszczalność błony – błona biologiczna może być przepuszczalna dla jednych substancji,
a nieprzepuszczalna dla innych.

https://cdn.kastatic.org/ka-perseus-images/8e3f9b3f17b39d929a75c4151338e9225218efcb.png
 WILF – WHAT am I LOOKING FOR
Kryteria sukcesu:
2. Wymienię właściwości błony komórkowej – omówię ich znaczenie dla pracy komórki.
 Funkcje błon biologicznych.

Oddzielają wnętrze komórki od środowiska zewnętrznego.

Tworzą w komórce przedziały – kompartmenty – co umożliwia m. in. równoczesne zachodzenie przeciwstawnych

procesów metabolicznych – anabolicznych i katabolicznych.

Uczestniczą w odbieraniu sygnałów wpływających na metabolizm komórki, płynących ze środowiska zewnętrznego.

Kontrolują transport substancji w obrębie komórki oraz między komórką a środowiskiem zewnętrznym.

Płaszcz węglowodanowy (glikokaliks) chroni komórkę przed uszkodzeniami mechanicznymi i chemicznymi,

uczestniczy we wzajemnym rozpoznawaniu się komórek i ułatwia ich przyleganie (adhezję), tak jak w wypadku komórki
jajowej i plemnika.

https://typowybiochem.files.wordpress.com/2018/01/bc582ona.jpg
 WILF – WHAT am I LOOKING FOR
Kryteria sukcesu:
3. Wymienię funkcje błon biologicznych.
 Transport przez błony biologiczne.
Rodzaje.

transport bierny - pasywny nakład energii transport czynny - aktywny.

odbywa się one ze środowiska o większym stężeniu odbywa się ze środowiska

substancji rozpuszczonych o mniejszym stężeniu substancji rozpuszczonych
do środowiska o ich mniejszym stężeniu do środowiska o większym stężeniu,
czyli wbrew różnicy stężeń
nie wymaga nakładu energii
wymaga nakładu energii
w postaci ATP
dyfuzja prosta dyfuzja ułatwiona
zawsze uczestniczą białka błonowe
swobodne przenikanie cząsteczki przenoszone biernie,
substancji ale z udziałem
przez błonę biologiczną transportujących białek błonowych
większość związków chemicznych
małe cząsteczki
potrzebnych do życia
takie jak tlen (O2)
np. glukoza i aminokwasy,
i dwutlenek węgla (CO2)
produkty przemiany materii

osmoza przenikanie wody przez błonę biologiczną

 Transport przez błony biologiczne.
Rodzaje.
transport bierny transport czynny
- zgodny z gradientem stężeń, - odbywa się wbrew gradientowi stężeń,
- nie wymaga nakładu energii - uczestniczą w nim białka transportujące,
- wymaga nakładu energii,
- transportowane są jony sodu i potasu
(pompa sodowo- potasowa)

O2 Na+ glukoza Na+ K+

ATP ADP + Pi
O2 Na+ glukoza Na+ K+
dyfuzja prosta dyfuzja ułatwiona
- nie uczestniczą - wymaga obecności
białka transportujące, białek transportujących
- odmiana – osmoza, (nośnikowych lub kanałowych,
- transportowane małe cząsteczki - transportowane
niepolarne m.in. CO2, O2, niektóre jony
oraz polarne oraz większe cząsteczki polarne
bez ładunku elektrycznego, m.in. H2O, bez ładunku, np. aminokwasy,
glicerol, etanol, mocznik glukoza, nukleotydy
 dyfuzja prosta
osmoza
rodzaj dyfuzji prostej
przenikanie wody przez błonę biologiczną
cząsteczki wody przemieszczają się biernie z roztworu o niższym stężeniu do roztworu o wyższym stężeniu.

https://weirdscience.eu/images/a/a3a69224803a39afaf5adac7e3cc27ea.jpeg
 WILF – WHAT am I LOOKING FOR
Kryteria sukcesu:
4. Scharakteryzuję rodzaje transportu przez błony biologiczne.

5. Wyjaśnię terminy dyfuzja prosta, osmoza, dyfuzja ułatwiona.

 osmoza
roztwór izotoniczny roztwór hipertoniczny roztwór hipotoniczny
S1= S2 S1< S2 S1> S2

komórka roślinna
H2O H2O
H2O
H2O

komórki chłoną wodę, komórki tracą wodę

ściana komórkowa i błona
zwiększa się objętość wakuoli, i jędrność, w miarę utraty wody
komórkowa nie są napięte,
ściana komórkowa rozciąga się nieznacznie, cytoplazma kurczy się
objętość wakuoli pozostaje bez zmian
ale nie pęka i odstaje od ściany komórkowej,
wakuola się zmniejsza

komórka roślinna
H2O
H2O
H2O
H2O

komórki komórki chłoną wodę, komórki tracą wodę,

nie zmieniają kształtu pęcznieją i pękają kurczą się i rozpadają
 WILF – WHAT am I LOOKING FOR
Kryteria sukcesu:
6. Rozpoznam na ilustracji komórki roślinne i zwierzęce umieszczone w roztworach
izotonicznym, hipertonicznym, hipotonicznym, podam kierunki przepływu wody z lub do komórki.
 Podsumowanie lekcji biologii.
W ramach podsumowania naszej wspólnej pracy na lekcji proszę aby po każdej lekcji w zeszycie obok lub pod kartą pracy
znalazła się notatka do lekcji.
Jaką formę przyjmie Twoja notatka zależy tylko i wyłącznie od Ciebie.
Może to być:
kilka (3) zdań , tabelka, rysunki, wykres, mapa myśli, komiks
lub wszystko to co przyjdzie Ci do głowy.
Pamiętaj proszę aby notatka znalazła się na tej samej stronie co karta pracy, której ta notatka dotyczy.
Jeśli zabraknie ci miejsca doklej kawałek kartki. Nie rób proszę notatki na następnej stronie.
Tam jest miejsce na następną kartę pracy.
Jeśli chcesz możesz skorzystać z poniższych zdań podsumowujących albo opracować swoje.
Na dzisiejszej lekcji:
dowiedziałam/em się, że …,
przypomniałam/ em sobie, że…,
zapamietałam/ em …
chciałabym/em sobie powtórzyć …
zaciekawiło mnie …
zaskoczyło mnie …
chciałabym/ chciałbym dowiedzieć się więcej o …
zaczynam się zastanawiać …,
sądzę, że …
nie mogę się zgodzić z …
Pamiętaj, że obecność notatek i prac domowych będę sprawdzać i oceniać podczas sprawdzianu z danego działu.
Powodzenia 