Chương 3

Tư tưởng Hồ Chí Minh về độc lập dân tộc

và chủ nghĩa xã hội

4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn

 NỘI DUNG CHƯƠNG 3


I. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ ĐỘC LẬP DÂN TỘC

II. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ CNXH VÀ

XÂY DỰNG CNXH Ở VIỆT NAM

III. TƯ TƯỞNG HCM VỀ MỐI QUAN HỆ GIỮA ĐỘC LẬP

DÂN TỘC VÀ CNXH

IV. VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG HCM VỀ ĐỘC LẬP

DÂN TỘC VÀ CNXH

4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn

 I. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ ĐỘC LẬP DÂN TỘC

1. Vấn đề độc lập dân tộc

2. Về cách mạng giải phóng dân tộc

4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn

 1. Vấn đề độc lập dân tộc

Độc lập, tự Độc lập dân

Độc lập dân Độc lập dân
do là quyền tộc phải là
tộc gắn liền tộc phải gắn
thiêng liêng, nền độc lập
với tự do, liền với thống
bất khả xâm thật sự,
hạnh phúc nhất và toàn
phạm của hoàn toàn
của nhân dân vẹn lãnh thổ
các dân tộc và triệt để

4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn

a. Độc lập, tự do là quyền thiêng liêng bất khả xâm phạm của
các dân tộc

Tự mình tồn tại, hoạt động,

Có chủ quyền, không phụ thuộc vào
ĐỘC LẬP không nương tựa hoặc phụ thuộc vào
nước khác
LÀ GÌ? ai, vào cái gì khác
(Nghĩa quốc
(Nghĩa cá nhângia, dân
mỗi tộc)
người)

Quyền
Quyền con
người
dân tộc
Không bị
Quyền tựsựquyết
ép buộc,
mọicó vấn
cơ hội
đềđểcủa
lựa quốc
chọn
TỰ DO và hành động theo đúng với ý chí nguyện
gia mình
LÀ GÌ? vọng của chính mình (Nghĩa cá nhân mỗi
(Nghĩa quốc gia dân tộc)
người)
 Tuyên ngôn độc lập Tuyên ngôn Nhân
1776 Mỹ quyền và dân quyền Tuyên ngôn độc lập
pháp 1791 Việt Nam 1945

4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn

 Hỡi đồng bào cả nước,
Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hóa cho
họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những
quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu
hạnh phúc".
Lời bất hủ ấy ở trong bản Tuyên ngôn Độc lập năm 1776 của
nước Mỹ… Bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Cách
mạng Pháp năm 1791 cũng nói: Người ta sinh ra tự do và bình
đẳng về quyền lợi; và phải luôn luôn được tự do và bình đẳng về
quyền lợi.
Đó là những lẽ phải không ai chối cãi được.
Trích «Tuyên Ngôn Độc Lập»

4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn

“Tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình
đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền
sung sướng và quyền tự do”.
4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn
Quyền độc lập, tự do được Hồ Chí Minh thể hiện trong suốt quá trình hình
thành và thực tiễn cách mạng của Người

 Được thể hiện trong Bản yêu sách 8 điểm (1919): Đòi quyền tự do,
dân chủ cho nhân dân Việt Nam
 Thể hiện trong các văn kiện mà người soạn thảo: chánh cương vắn
tắt, sách lược vắn tắt….Trong Hội Nghị thành lập Đảng (1930):
“Đánh đổ đế quốc và bọn phong kiến làm cho nước Nam hoàn toàn
độc lập”.
Trong tổng khởi nghĩa tháng 8/1945: “Dù phải đốt cháy dãy
Trường Sơn cũng phải kiên quyết giành cho được độc lập”.

4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn

 Quyền độc lập, tự do được Hồ Chí Minh thể hiện trong suốt quá trình hình
thành và thực tiễn cách mạng của Người

 Năm 1946, trong lời kêu gọi Liên hợp quốc: “Nhân dân chúng tôi
thành thật mong muốn hòa bình. Nhưng nhân dân chúng tôi cũng kiên
quyết chiến đấu đến cùng để bảo vệ những quyền thiêng liêng nhất.
Trong Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến (19/12/1946): “Không! Chúng
ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, không chịu
làm nô lệ”.
Trong Lời kêu gọi đồng bào và chiến sĩ cả nước (1966): “Không có gì
quý hơn độc lập tự do”.

4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn

b. Độc lập dân tộc phải gắn liền với tự do, hạnh phúc
của nhân dân

“Tôi chỉ có một sự ham muốn,

ham muốn tột bậc, là làm sao cho
nước ta được hoàn toàn độc lập,
dân ta được hoàn toàn tự do,
đồng bào ai cũng có cơm ăn áo
mặc, ai cũng được học hành”
(Trả lời các nhà báo nước ngoài
năm 1946)
 c. Độc lập dân tộc phải là nền độc lập thật sự, hoàn toàn
và triệt để
CHÍNH TRỊ

QUÂN SỰ KINH TẾ

QUYỀN
TỰ
QUYẾT

NGOẠI GIAO VĂN HÓA

XÃ HỘI

4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn

d. Độc lập dân tộc phải gắn liền với hòa bình, thống nhất và toàn vẹn
lãnh thổ

LỜI PHÁT BIỂU TẠI KỲ HỌP THỨ HAI,

QUỐC HỘI NƯỚC VIỆT NAM DÂN CHỦ
CỘNG HÒA, KHÓA III
 Vấn đề độc lập dân tộc trong tư tưởng Hồ Chí Minh

Bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống

nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc
Kim chỉ nam
của Đảng
Bảo đảm trên hết và trước hết lợi ích quốc gia -
dân tộc trên cơ sở các nguyên tắc lập pháp
quốc tế.

Ý nghĩa vận dụng

4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn

 2. Về cách mạng giải phóng dân tộc
+ Khái niệm cách mạng:

Phá cái cũ đổi ra cái mới

Phá cái xấu, đổi ra cái tốt

+ Khái niệm cách mạng giải phóng dân tộc:

Nhân dân các

nước thuộc địa Chủ nghĩa thực dân
 2. Về Cách mạng
giải phóng dân tộc

Đi theo Do Đảng Lực Tiến hành Tiến hành

con Cộng sản lượng chủ động, bằng bạo
đường lãnh đạo toàn dân sáng tạo lực cách
CMVS tộc mạng

4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn

 a. CMGPDT muốn thắng lợi phải đi theo con đường
cách mạng vô sản

- Cơ sở 1: Rút bài học

X
Cách mạng vô sản là gì?
từ sự thất bại của các
con đường cứu nước
trước đó (thực tiễn
CMVN)

- Cơ sở 2: HCM
khảo sát, đánh giá

X
các cuộc cách mạng
Cách mạng tư sản Giai cấp tư sản Chế độ phong kiến
trên thế giới (thực
tiễn cách mạng TG)
Cách mạng tư sản Cách mạng vô sản

- Cơ sở 3: Luận
cương của Lênin về
vấn đề dân tộc và vấn
đề thuộc
Cách mạngđịa
vô sản Giai cấp công nhân Giai cấp tư sản
4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn
 b. CMGPDT trong điều kiện của VN muốn thắng lợi phải do Đảng Cộng
sản lãnh đạo

- Làm cách mạng trước hết

phải có đảng cách mạng

4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn

 b. CMGPDT trong điều kiện của VN muốn thắng lợi phải
do Đảng Cộng sản lãnh đạo

4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn

 Đảng (đảng phái chính trị) là một tổ
chức chính trị tự nguyện do một giai
Đảng là gì? cấp hay một tầng lớp, nhóm người
trong xã hội lập ra để đại diện cho lợi
ích của
Đảng dânmình.
chủ Mỹ Đảng dân chủ Đảng xã hội dân
Thái Lan chủ Nhật Bản

Đảng cộng
sản là gì?

Đảng Cộng sản Đảng Cộng sản Đảng Cộng sản

Nhật Bản Pháp Mỹ

Đảng Cộng
sản Việt Nam
là gì?
4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn
 Phong Tiểu tư
PHAN BỘI CHÂU Tư sản
ĐẢNG LẬP HIẾN NGUYỄN THÁI HỌC
kiến sản

THẤT BẠI
4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn
 1 2

4 3

4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn

 c. CMGPDT phải dựa trên lực lượng đại đoàn kết toàn dân tộc, lấy liên
minh Công – Nông làm nền tảng
- Cách mệnh là sự nghiệp chung của tất
cả mọi người

4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn

+ Trong khi khẳng định Công – Nông là “gốc”
cách mạng, nhưng Hồ Chí Minh không coi nhẹ
vai trò của các giai cấp, các tầng lớp khác.

Tiểu
tư
sản

Trung, tiểu Tư bản An

Phú nông
Trí địa chủ Nam
thức

Trung
nông
Phải lợi dụng hoặc làm cho họ trung lập

Trung, tiểu Tư bản An

Phú nông
địa chủ Nam
d. CMGPDT cần tiến hành chủ động, sáng tạo, có khả năng giành thắng lợi
trước cách mạng vô sản ở chính quốc

Cách mạng vô sản ở Cách mạng giải phóng dân

chính quốc là gì? tộc ở thuộc địa là gì?

GCCN THUỘC ĐỊA

Cách mạng Cách mạng giải

Vô sản phóng dân tộc
4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn
 Quan hệ giữa cách mạng thuộc địa với cách
mạng vô sản ở chính quốc

Quốc tế cộng sản:

Quan điểm này, vô
Thắng lợi của cuộc
hình chung đã làm
cách mạng thuộc địa
giảm tính chủ động,
phụ thuộc vào thắng
sáng tạo của các
lợi của cuộc cách
phong trào cách
mạng vô sản ở chính
mạng ở thuộc địa
quốc

4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn

 1 là, cách mạng thuộc địa và cách mạng vô sản có mối quan hệ
bình đẳng, không lệ thuộc
Quan
điểm
2 là, cách mạng thuộc địa không những không phụ thuộc vào
cách mạng vô sản ở chính quốc mà còn có thể giành
thắng lợi trước

3 là, thuộc địa có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng với chủ
nghĩa đế quốc – món mồi “béo bở”

4 là, tinh thần đấu tranh cách mạng của nhân dân các nước
thuộc địa – lực lượng khổng lồ khi được tập hợp, hướng dẫn
và giác ngộ cách mạng.
4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn
 Chính quốc THUỘC ĐỊA

Chủ nghĩa tư bản

Chính quốc
 Các dân tộc thuộc địa đứng lên đấu tranh giành
quyền độc lập dân tộc bằng sự nỗ lực của
“bản thân anh em”

Đây là luận điểm sáng tạo, có giá trị lý luận và thực

tiễn to lớn, một cống hiến rất quan trọng của Hồ Chí
Minh vào kho tàng lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin.

4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn

e. CMGPDT phải được tiến hành bằng phương
pháp bạo lực cách mạng

Thuộc
Thuộc địa-Tư tưởng
địa

- Tính tất bạo lực

yếu phải - Hình cách mạng
sử
Chủdụng
nghĩa thái bạo gắnThuộc
bó địa
thực dân
bạo lực
– đế quốc lực cách hữu cơ với
cách mạng tư tưởng
mạng nhân đạo,
Thuộc địa
hòa bình
 Add Your Text

+ Tự lực cánh sinh

cũng là một
Add Your Text phương châm
Add Your Text
chiến lược quan
4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn trọng của HCM
 + HCM luôn tranh thủ khả năng giành và giữ chính
1 quyền bằng con đường hòa bình. Việc tiến hành
chiến tranh chỉ là giải pháp bắt buộc cuối cùng

+ Trong khi tiến hành chiến tranh vẫn tìm mọi

2 cách cứu vãn hòa bình.

+ Quan điểm sử dụng BLCM của HCM ở đây

3 là đánh cho kẻ thù thui chột ý chí xâm lược chứ
không phải tiêu diệt toàn bộ lực lượng của địch

+ Có chính sách đối xử nhân đạo, nhân văn với

4 tù binh, hàng binh
4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn
 II. TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI VÀ
XÂY DỰNG CNXH Ở VIỆT NAM

1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về Chủ nghĩa xã hội

2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng CNXH

ở Việt Nam

3. Tư tưởng Hồ Chí Minh về thời kỳ quá độ lên CNXH ở

Việt Nam
4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn
 1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về chủ nghĩa xã hội

a. Quan niệm của Hồ Chí Minh về chủ nghĩa xã hội

CNXH như một chế độ xã hội hoàn chỉnh, là con đường

Chủ giải phóng nhân loại khỏi áp bức, bất công
nghĩa xã
hội là gì?

CNXH bằng cách chỉ ra một mặt nào đó của CNXH

CNXH bằng cách xác định mục tiêu, phương hướng để đạt
mục tiêu

CNXH bằng cách xác định động lực xây dựng CNXH
January 4, 2024 tamntt@hanu.edu.vn
 1 SỐ QUAN NIỆM CỦA HCM VỀ CNXH

- CNXH là lấy nhà máy, xe lửa, ngân hàng,… vv làm của chung (chế độ
sở hữu công cộng).
- Làm theo năng lực, hưởng theo lao động, có phúc lợi về mặt xã hội
nguyên tắc phân phối).
- CNXH là ai làm nhiều ăn nhiều, ai làm ít ăn ít, ai không làm thì không
ăn, tất nhiên trừ người già đau yếu và trẻ con (quan hệ phân phối)
- Mọi người được phát huy toàn diện với tinh thân dân chủ (về chính
trị).
- “CNXH nhằm làm cho nhân dân ngày càng sung sướng, ăn no, mặc
ấm, được học hành, ốm đau có thuốc” (về xã hội).

4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn

 Mục đích của cách mạng Việt Nam Tiến lên CNXH,
rồi đến chủ nghĩa
cộng sản

Giai đoạn thấp: Chủ nghĩa xã hội

(vẫn còn vết tích xã hội cũ)
Chủ nghĩa cộng sản Không còn áp bức
có 2 giai đoạn: bóc lột, xã hội
do nhân dân
Giai đoạn cao: Chủ nghĩa cộng sản
lao động làm chủ
(không còn vết tích xã hội cũ)

January 4, 2024 tamntt@hanu.edu.vn

 b. Tiến lên CNXH là một tất yếu khách quan

C.Mác Ph.Ăngghen V.I.Lênin

CNCS
CXNT CHNL PK CNTB

CNXH CNCS
(XHXHCN)
 Quan
điểm Sự phát triển của các hình thái kinh tế - xã
của CN hội là một quá trình lịch sử tự nhiên
Mác?

Sự ra đời của xã hội

XHCN là bước phát
triển tất yếu của lịch sử

Hồ Chí Minh khẳng định đi lên CNXH là quy luật vận động
chung của lịch sử nhân loại. Tuy nhiên, từng hoàn cảnh mà
các dân tộc phát triển theo con đường khác nhau.

January 4, 2024 tamntt@hanu.edu.vn

 Lộ trình phát triển của các dân tộc
theo hai phương thức:

Có thể trải qua giai đoạn phát Có thể bỏ qua giai đoạn phát triển
triển tư bản chủ nghĩa tư bản chủ nghĩa

Hồ Chí Minh chỉ ra tính chất chung của các quy luật phát triển
xã hội và tính đặc thù trong sự thể hiện các quy luật đó ở những
quốc gia cụ thể

Đi lên CNXH bỏ qua giai đoạn phát triển TBCN sau khi đánh
đổ đế quốc và phong kiến dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản

January 4, 2024 tamntt@hanu.edu.vn

 c. Một số đặc trưng cơ bản của CNXH

- -Về -văn
VềchủVề kinh
hóa, tế:
đạo làđức
xãCNXH:
hội có là
và các nền
quankinh tế hội:
hệtrình
xã phát triển
tập có cao,
trình độ dựa
phát
Vềthể
-trên xây
chính dựng
trị: CNXH là công
xã hội có chế thể
độ của
dân nhân
chủ dân
triển caolực
vềlượng
văn hóa
dưới sựsản xuất
đạo
lãnh hiện
đức,
đạo đại
bảo
của đảm
Đảngvà sự
chếcông
Cộng độ
sảncông
bằng,hữu
hợpvề
lý
tư liệu sản xuất chủ yếu
trong các quan hệ xã hội
 2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về
CNXH ở Việt Nam

a. Mục tiêu CNXH ở Việt Nam

Về văn hóa: Xây

Về chế độ Về kinh tế: Xây
dựng nền văn hóa Về quan hệ xã
dựng được nền
chính trị: mang tính dân hội: Phải bảo
kinh tế cao gắn
Xây dựng tộc, khoa học, đại đảm dân chủ,
bó mật thiết với
được chế độ chúng và tiếp thu công bằng, văn
mục tiêu về
dân chủ tinh hoa văn hóa minh
chính trị
nhân loại
January 4, 2024 tamntt@hanu.edu.vn
 b. Động lực của CNXH ở Việt Nam
Hệ thống động lực của CNXH theo HCM là rất
Động lực quyết định là nội lực
phong phúdân tộc, là nhân dân

Lợi ích Dân chủ Sức mạnh đoàn

của nhân dân của dân kết toàn dân

Phải đặt quyền lợi dân Địa vị cao nhất là dân, Lực lượng mạnh nhất
lên trên hết thảy dân là chủ trong tất cả các lực lượng

Chỉ phát huy được động lực thông qua phát huy sức mạnh của
nhân dân
 Phát huy động lực dân tộc thông qua những cộng
đồng người và những con người Việt Nam cụ thể:

Củng cố và tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng

Về hoạt động của Cộng sản, Mặt trận tổ quốc VN, nâng cao hiệu
những tổ chức: quả của các tổ chức chính trị - xã hội…

Cần bồi dưỡng ý thức làm chủ, xây dựng đất

Về con người nước; tinh thần tập thể… Đồng thời, chống lại tư
Việt Nam tưởng, tác phong xấu “chủ nghĩa cá nhân”

4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn

 3. Tư tưởng Hồ Chí Minh về thời kỳ quá độ lên CNXH ở Việt Nam

a. Tính chất, đặc điểm và nhiệm vụ của thời kỳ quá độ

b. Một số nguyên tắc xây dựng CNXH trong thời kỳ

quá độ

January 4, 2024 tamntt@hanu.edu.vn

 a. Tính chất, đặc điểm và nhiệm vụ của
thời kỳ quá độ

Tính Đây là thời kỳ cải biến sâu sắc nhất

chất nhưng phức tạp, lâu dài, khó khăn, gian
khổ. Đòi hỏi phải áp dụng toàn diện các
hình thức đấu tranh cả về chính trị,
kinh tế, văn hóa, xã hội… Vì vậy, tiến
lên CNXH không thể một sớm một
chiều, mà phải tuần tự, dần dần, từng
bước một.

January 4, 2024 tamntt@hanu.edu.vn

 Đặc điểm và mâu thuẫn
của thời kỳ quá độ

Đặc điểm Mâu thuẫn

chủ yếu chủ yếu
Nông nghiệp lạc Yêu cầu phát
triển cao của đất
hậu tiến thẳng
nước với thực
lên CNXH bỏ trạng KT - XH
qua TBCN quá thấp kém.

January 4, 2024 tamntt@hanu.edu.vn

 Nhiệm vụ của thời kỳ quá độ

Xây dựng các yếu tố

Đấu tranh cải tạo, xóa mới phù hợp với quy
bỏ tàn tích của chế độ luật tiến lên của
xã hội cũ CNXH trên tất cả
các lĩnh vực

Quan
Văn Kinh Chính
hệ xã
hóa tế trị
hội
4 January 2024 tamntt@hanu.edu.vn
 b. Một số nguyên tắc xây dựng
CNXH trong thời kỳ quá độ

Mọi tư tưởng,
hành động phải Phải đoàn kết,
được thực hiện Phải giữ vững
học tập kinh Xây phải đi đôi
trên nền tảng độc lập dân
nghiệm của các với chống
CN Mác - tộc
nước anh em
Lênin

January 4, 2024 tamntt@hanu.edu.vn

 III. TƯ TƯỞNG HCM VỀ MỐI QUAN HỆ GIỮA
ĐỘC LẬP DÂN TỘC VÀ CNXH

1. Độc lập dân tộc là cơ sở, tiền đề để tiến lên CNXH

2. CNXH là điều kiện để đảm bảo nền độc lập vững chắc

3. Điều kiện để đảm bảo độc lập dân tộc gắn liền với CNXH

January 4, 2024 tamntt@hanu.edu.vn

 IV. Vận dụng tư tưởng HCM về độc lập dân tộc gắn liền với
CNXH trong sự nghiệp cách mạng Việt Nam hiện nay

1. Kiên định mục tiêu

và con đường cách 2. Phát huy sức mạnh dân
mạng mà Hồ Chí Minh chủ xã hội chủ nghĩa
xác định

4. Đấu tranh chống những

3. Củng cố, kiện toàn,
biểu hiện suy thoái về tư
phát huy sức mạnh và
tưởng chính trị, đạo đức,
hiệu quả hoạt động của
lối sống và “tự diễn biến”,
toàn bộ hệ thống
“tự chuyển hóa” trong
chính trị
January 4, 2024 tamntt@hanu.edu.vn nội bộ