Professional Documents
Culture Documents
Öğrenme Psi̇koloji̇si̇
Öğrenme Psi̇koloji̇si̇
Öğrenmenin Kriterler;
1-Yaşantı
2-Süreklilik
3-Davranış değişikliği
1-DoğuĢtan Gelenler
Olgunlaşma
Hazırbulunuşluk
Dikkat
Genel uyarılmışlık hali(organizmanın uyarıcı alma potansiyeldir.)
Kaygı(beklenti durumunda çıkan endişe hali)
Yaş
Zeka
Güdülenme
Aktarım
Ket(unutma) vurma
2-Öğreten ve Yöntemle İlgili Olanlar
Konunun yapısı(bütün-parça-bütün)
Zaman(aralıklı toplu öğrenme)
Öğrenci aktivitesi
Geribildirim(dönüt)
DAVRANIġÇI KURAMLAR
Klasik koşullanma
Bitişiklik kuramları
Bağlaşımcılık
Edimsel koşullanma
Mekanik davranışçılık
Özellikleri;
1-KLASĠK KOġULLANMA
Organizmanın daha önce tepki vermediği nötür uyarıcıya (zil) tepki verme sürecidir.
Duyuşsaldır(korku, sevgi, aşk..) Temel ilkesi bitişikliktir. Pekiştireç her zaman koşulsuz
uyarıcıdır(et) organizma pasiftir ödül ve ceza yoktur.
ĠLKELERĠ
Koşulsuz Tepki(doğal tepki): organizmada otomatik tepkiye yol açan uyarıcıdır. Ör: kaza
yapan adamın kokması.
Bitişiklik: Nötür uyarıcı ile koşulsuz uyarıcının zamansal ve mekânsal olarak eşleşmesidir.
İdeal zaman 0,5 saniyenin altında olmaması 30 saniyeninde üstüne çıkmamasıdır.
c)EĢ zamanlı KoĢullanma: Zil ile et aynı anda verilir.(ancak koşullanma olmaz)
e)Tersine KoĢullanma: Önce et verilir sonra zil verilir. (Normalde önce zil sonra et
verilmesidir.) Pavlova göre koşullanma olmaz Rescorla’ya göre olur.
Pekiştireç: Davranışı güçlendiren uyarıcı koşulsuz uyarıcıdır. Her zaman tepkiden önce gelen
koşulsuz uyarıcıdır.
Sönme: Pekiştireç(koşulsuz uyarıcı) ortamdan çıktığında veya koşullu uyarıcı tek başına
verildiğinde koşullu uyarıcıya verilen tepkinin azalmasıya da zamanla ortadan kalkmasıdır.
Kendiliğinden Geri Gelme: Pekiştireç ortamda olmadığı halde koşullu uyarıcıya verilen
tepkinin yeniden ortaya çıkmasıdır.
Uyarıcı Genellemesi: Benzer uyarıcılara aynı tepkinin verilmesidir. Ör: ete, balığa, tavuğa
salya akıtma.
Gölgeleme: İki uyarıcı aynı anda geldiğinde baskın olana tepki verilmesidr. Diğer uyarıcı
farkedilmez.
Engelleme: Bir uyarıcıya koşullandıktan sonra o uyarıcının ardından gelen diğer uyarıcılara
koşullanılmamasıdır. Ör: sürekli annesiyle parka gidip sevinen çocuğun babasıyla gitmemesi
(engelleme ve gölgelemeye dikkat sorularda mutlaka ikisinide seçeneklere koyarlar
karıştırılması için.)
Garcia Etkisi(Olumsuz tat koşullanması): Bitişikliğe karşı çıkar. Yediği bir şeyden sonra
hayati tehlike yaşarsa ondan uzak durur. Ör: yumurta yiyenin akşam midesinin bulanması.
Birde bunun dalga boyutu vardır.öğretmenden korkan çocuğun sınıftan okuldanda
korkmasıdır. (bana her şey seni hatırlatıyor mantığı)
Karşıt Koşullanma: Olumsuz tepkiye neden olan uyarıcının tam zıttının verilmesidir. Ör:
asıksuratlı öğretmen okul korkusu yapar, güler surat öğretmen okul sevgisi yapar. Tepkinin
olumlu hale gelmesi sağlanır okulu sever böylece.
İtici Uyarıcı İle Koşullanma: Organizmayı rahatsız eden uyarıcı sık sık verildiğinde
organizmanın vazgeçmesini sağlar. Ör: tırnak yeme davranışının bırakılması için tırnaklara
oje sürmek acı tat almasını sağlamak.
En Sık İlkesi: Sık tekrar edilen davranışlar daha kolay öğrenilir. Ancak Gutri bunu rededer
ona göre tek deneme yeterlidir tekrara gerek yoktur.
En Son İlkesi: En son yapılan davranış öğrenilir. Ör: bozulan tvye vurup çalıştıran adam bi
daha bozulunca aynısını yapar.
Zıt Tepki/ÇatıĢma: Sevilen uyarıcı ile sevilmeyen uyarıcı yanyana geldiğinde sevilenin
hatrına sevilmeyene katlanmaktır. Ör: kediyi sevmeyen çocuğun annesinin kucağında kediyi
sevdirme.
Uyarıcı ve tepki arasındaki sinirsel bağdır. Hoşa giden haz veren uyarıcı varsa tepki artar.
Tamamiyle psikomotor yöntem vardır. Düşünerek değil tesadüfü yöntemle ortaya çıkar.
Bilişsel bir süreç yoktur rastlantısal deneme yanılma vardır.
a)Birincil yasalar
Çoklu Tepkiler: Amaca giden yolda organizmanın ortaya koyduğu tüm etkinliklerdir.
Tepki Analojisi: Benzer durumlarda benzer davranışlar sergilenir. Transferlik söz konusudur.
Karşılaştığı problemi öğrendiği yolla çözme vardır.
Etki Yayılması: Bir davranışı ödüllendirmek isterken o davranışın öncesinde yada sonrasında
olan davranışlarıda farkında olmadan pekiştirmektir
Çağrışımsal Zıtlık: Çağrışım her zaman ileriye dönüktür. Tersini çevirememe vardır. Ör: a,b,c
giderken z,y,v olarak tersden gidememe.
4-EDĠMSEL KOġULLANMA
Klasik Edimsel
-Duyuşsal -Psikomotor
Sönme: Ödül/pekiştireç ortamdan çıktığında tepki önce artar(sönme patlaması) sonra azalır.
Alışma: Ödül/pekiştireç ortamda olduğu halde pekiştirece olan tepki azalır pekiştirece
alışmadır.
Tepki Genellemesi: Bir davranışın arkasından ödül geldiğinde aynı ödülüalabilmek için
benzer tepkilerin gösterilmesidir. Mutlaka ödül olmalıdır. Ör: odasını toplayan çocuğa annesi
teşekkür edince tekrar teşekkür etmesi için sofra hazırlamaya yardım etmesi.
Ayırt Edici Uyarıcı: tepkiden önce gelir. Ör: babanın yüzünün gülüp gülmediğine bakıp ona
göre konuşmak.
***Pekiştireç uyarıcıdır. Ör: parmak kaldıran çocuğa aferin demek. (aferin uyarıcı ).
Pekiştirme davranıştır. Ör: Aferin deyince çocuğun parmak kaldırmaya devam etmesi.
PekiĢtireçler
Yapılarına Göre
Doğuştan gelir, koşulsuz uyarıcıya karşılık gelir. Kazanılır. Koşullu uyarıcıya denk
Öğrenilmemiştir. Ör: yiyecek,içecek, sağlık, hastalık gelir. Ör: kpss, puan, kupa, beğeni
giden etki yapar. Ödül anlamını taşır. rahatsız eder. ceza etkisi yapar. ortamdan
Ortamdan çıkarsa rahatsız eder ceza anlamı taşır. çıkarsa organizma rahat eder. Ödül olur
PekiĢtirme
hoşa giden uyarıcı katılır. Sıklığı artar. mutsuz eden uyarıcıyı kaldırarak
Sıklığın artmasıdır.
Ceza
-ortama doğrudan organizmayı mutsuz -Ortamdan organizmayı mutlu eden hoşa giden
Eden rahatsız eden uyarıcı girer. Davranış sıklığı uyarıcıyı çıkarmaktır. Mahrum bırakmaktır.
azalır. Maruz kalma vardır. Ör: pedala basmaya ör: harçlığı kesmek.
3-Bıktırma
5-Bekleme
En düşüktür. Bir zaman sonra gücünü yitirir. PekiĢtirecin gelmesi zamana bağlıdır.
1-Eşzamanlı Tarife: Kişiye aynı anda birden fazla seçenek sunulmasıdır. Ör: Maaşınız nakit
mi olsun çek mi
4-Davranışta Konsrant (Zıtlık): Bir davranış vardır iki ortam bulunur birisinde davranış
pekiştirilir diğer ortamda pekiştirilmez pekiştirilen yerde artar diğerinde azalır, ortadan kalkar.
Ör: evde çocuğun bi şey isterken ağlaması okulda öğretmene karşı yapamaması
6-Crespi Etkisi: Pekiştireç arttıkça performans artar. ör: Bin tl’ye bir işse 5 bin tl’ye on iş.
Zincirleme DavranıĢ: Davranış sırayla yapılır. Biri yapılmadan diğerine geçilmez. Bireysel
fark önemsenmez. Pekiştireç davranış tamamlandıktan sonra verilir.
KoĢullu AnlaĢma: Kişinin istediği bir şeyi elde edebilmek için kendisiyle veya bir başkasıyla
yapmış olduğu sözleşmedir. Ortak bir anlaşma vardır. Davranışlar arasında ön koşul yoktur.
Ör: eğer tüm soruları çözersem sinemaya gideceğim.
Premack Ġlkesi: Koşullu anlaşmanın özel halidir. Bireyin en çok yapmak istediği şey ile en
az yapmak istediği davranışlar ön koşul olarak birbirne bağlanır. Bir başkasıyla yapılır. Ör:
ödevlerini yaparsan sinemaya gidebillirsin.
Kaçınma: Bireyin istenmeyen bir durum ihtimaline karşı önlem almasıdır. Ör: yağmur
yağacak diye şemsiye almak.
AĢamaları
Statü: Yüsek statüdeki modelin davranışları iyide kötüde olsa model alınır. Eşit stadülerde ise
sadece iyi olan davranış model alınır. Düşük statüdeki model hiç bi şekilde örnek alınmaz.
Model Alınan Davranışlar: ödüllendirilen davranışlar, basit davranışlar, pratik olanlar, fayda
sağlayanlar. Çocuklarda saldırgan davranışlar daha çok model alınır.
Gözlemcinin Özellileri
Dolaylı Güdülenme: Ödül yoktur sadece isteklilik vardır. Modelin yaptığı davranışın
arkasından ödül gelmesede güdülenir ve istek duyar. Ör: arkadaşının atandığını görmesi
Dolaylı Ceza: Modelin yaptığı davranışın arkasından ceza geldiğinde gözlemci o davranışı
yapmaz. Ör: yaramazlık yapan öğrenciye öğretmenin bağırması diğer çocuğun bunu görmesi.
Dolaylı Duygu: Modelin sahip olduğu bir duygunun gözlemcinin hiçbir yaşantısı olmasada
benimsemesidir. Ör: köpek balığından korkmak.
TOLMAN GĠZĠL(ĠġARET,AMAÇLI)ÖĞRENME
Öğrenme çevreyi keşfetme sürecidir. Gizil öğrenme farkına varmadan ödül olmadan
bilinçsizce yapılan öğrenmedir. İhtiyaç duyana kadar öğrendiğinin farkına varmaz.ör: yolda
farkına varmadan eczanenin yerini öğrenme
Yer Öğrenme Yeteneği: Kişinin çevre ve mekan bilgisini zihnine yerleştirme yeteneğidir.
Eşdeğer İnançlar: Asıl amaç ile alt amacın yer değiştirilmesidir. Ör: dersi geçsede 90 alıp
ağlayan öğrenci.
Alan Biliş Yolları: Bir problem durumunda organizmanın ortaya koyduğu çözüm
stratejileridir.
BĠLĠġSEL KURAMLAR
GESTALT KURAMI
İnsan zihni bütünden parçaya doğru algılama yapar. Bütün parçaların toplamından daha
anlamlıdır. Özellikler;
7-Tamamlama/Bütünleme: Eğer insan zihninde herhangi bir durumla ilgili tam bir algı varsa o
uyarıcı eksik bile olsa tam algılanır. Ör: yarım kalan dizinin düşüncede tamamlanması.
8-Phi-Fenomen: Hareket etmediği halde bir uyarıcının hareket ediyormuş gibi algılanmasıdır.
Algı Kuralları
a)Algıda DeğiĢmezlik: Her durumda ve her koşulda uyarıcı ile ilgili algının değişmesidir. Ör:
parlaklık, şekil, renk…
b)Algıda Seçicilik: Seçici algıdır. Kişinin ilgi ve ihtiyaç duyduğu uyarıcılrın diğer uyarıcılara
nazaran daha ön planda olmasıdır.
İlüsyon/Yanılsama: Uyarıcı vardır. Her inanda olabilir. Var olan uyarıcının farklı şekilde
algılanmasıdır. Ör: çay bardağındaki kaşığın eğik gibi algılanması.
**Kofka’nin Ġz Kuramına göre; öğrenme bellekte oluĢan izdir. Ona göre unutma iki
türlüdür: 1. YanlıĢ ipucu yerleĢtirme 2. Bellek izinin bozulmasıdır.
**Wertheimer’ın Üretici DüĢünme kuramında iki tip öğrenmeden bahseder. Ġlki A Tipi
çözümler(orjinaldir düĢünerek, algılayarak, mantıksal iliĢki kurarak yapılır) diğer B
Tipi çzümler(ezbere dayalı öğrenme). Üretici düĢünmeyi engelleyen faktörler
İnsan zihni her zaman tam olmak ister. İnsanı anlamak için tüm yönleriyle değerlendirilmesi
gerekir. İnsanı etkileyen fiziksel ve psikolojik çevre vardır. Fiziksel çevre bireyin
dışındakilerdir(ısı, ışık,gürültü) Psikolojik ise içseldir(duygu, istek, hayal)
Yaşam Alanı: bireyin algıladığı biçimiyle dünyadır. Kişinin hayatında en önemli olan
durumlar kişinin yaşam alanını oluşturur. Her yaşta yaşam alanı farkıdır. Ör: 2 yaşındaki
çocuğun merkez oyun varken 30 yaşındakinde iş eş vardır.
Donma Etkisi: Doğru veya yanlış bir davranış veya bir görevin sonuna kadar
tamamlanmasıdır.
3-Uzun Süreli Bellek: Kapasite ve saklama süresi sınırsızdır. Unutma yoktur.insan zihninin
arşividir.
1-Bilginin Duyuşsal Kayıttan 2-Bilginin Kısa Süreli Bellekten 3-Bilginin Kısa Süreliden 4-Bilginin Uzun Süreli
Kısa Süreliğe Aktarımı Tepkiye Dönüşmesi Uzun Süreliye Aktarımı Bellekten Kısa Süreliye Geri
-Kodlama/Anlamlandırma -Unutma
-Yanlış Yerleştirme
-Bilgiyi Değiştirme
-Yerleşim a)Akrostiş
-Zincirleme b)Akronim
Algı: Kişi için önemli olan ilgi çeken uyarıcıların diğerlerinden daha ön planda algılamasıdır.
Sürekli Tekrar: Bilginin ortamdan sürekli tekrar edilmesi bilginin ezberlenmesini buda
bilginin unutulmasına neden olur.
Gruplama: Kısa süreli bellekte daha fazla tutabilmek için rakam ve harflerle gruplama
yapılmasıdır.
Etkinlik: Yaparak yaşayarak öğrenmedir. Öğrenci aktivitesi ne kadar çok olursa o kadar iyi
öğrenme olur.
Açık/Örtük Tekrar: Bilginin aralıklarla tekrar edilmesidir. Aralıklı yapılan açık ve bütünsel
tekrarlar bilginin kalıcı hale gelmesini kolaylaştırır.
Zihinsel Ġmajlar
Askı sözcük: ilk olarak 1den 10 a kadar rakam yazılır. Her rakamla uyumlu bir sözcük
oluşturulur. Askı sözcük, somut net ve anlaşılır olmalıdır. Öğreneceğimiz bilgi ve askı sözcük
aynı cümlede kullanılmalıdır.
Anahtar Sözcük: Yabancı dil öğrenilirken kullanılır. Yabancı kavramın anlamı ve okunuşu
aynı cümlede yer alır. Ör: black/bilek
Sözel Semboller
Akronim: Kelimelerin baş harfleri ile kelime yada kısaltma oluşturmaktır. Ör: kpss, ösym
Kafiye Oluşturma: Birbirleriyle uyumlu ve ahenkli ifadeleri kullanarak kalıcı öğrenme
sağlamaktır.
Hatırlama
4-Seri Pozisyon: En baştaki veya en sondaki bilginin hatırlanması ancak arada kalan bilginin
hatırlanmamasıdır.
Unutma
Yürütücü Kontrol: İnsan zihninde yapılan tüm bilişsel süreçleri yöneten merkezdir.