Ali Sami Koçyiğit

190505017 PDR 2.SINIF 1.ÖĞRETİM

Öğrenme Psikolojisi
Vize Ödevi
 Klasik Koşullanmanın Danışma ve Terapide Kullanılması
Davranışçı öğrenme kuramlarının öncülüğünü Watson yapmıştır. Watson, John
Locke’nin tabula rasa (boş levha) teorisinden esinlenerek kalıtımsal faktörleri reddetmiştir.
Davranışların oluşmasında her şeyin çevre tarafından belirlendiği savunulmuştur. Pavlov,
köpekler üzerinde yürüttüğü bir çalışmalarla organizmanın koşullanma yoluyla bazı tepkileri
kazanabileceğini ortaya koymuştur, Watson ise birçok davranışımızın bu yolla koşullanarak
ortaya çıktığını belirtmiştir. Klasik koşullanmaya örnek vermek gerekirse yolda giderken
keskin bir fren sesi bizi endişelendirirken acı bir fren sesiyle ilk kez karşılaşan bir çocuk
sadece irkilir. Neden biz endişelenirken ilk defa fren sesi duyan çocuk endişe duymaz sadece
irkilir. Bu sorulara alacağımız cevaplar bizi klasik koşullanmaya götürür.

Danışmada, klasik koşullanma yoluyla oluşan davranışları yok etme olarak dört farklı
yöntem kullanılır: Karşıt koşullanma, sistematik duyarsızlaşma, itici uyarıcıya koşullanma ve
karşı karşıya getirme.

Karşıt koşullanma, belli bir tepkiye neden olan koşullu bir uyarıcının, karşıt bir
tepkiye neden olan bir uyarıcıyla bağlantı kurulmasına dayanmaktadır. Başka bir deyişle
uygulama sonunda aynı uyarıcıya bir öncekinin zıttı bir tepki oluşturulur. Bu sayede olumsuz
bir tepkiyle yol açan uyarıcı, olumlu tepki oluşturacak hâle gelmesidir. Bunun için koşullu
uyarıcının eşleştiği ve olumsuz tepki oluşturan uyarıcı, olumlu tepki oluşturacak farklı bir
koşulsuz uyarıcı ile değiştirilmelidir. Örnek: İlkokul 3. Sınıf öğrencisi Ertuğrul okula gitmek
istememektedir. Sürekli şiddet uygulayan sınıf öğretmeni sebebiyle Ertuğrul’un okula ilişkin
olumsuz düşünceleri, korkuları olmuştur. Bu sorunu anlayan okul psikolojik danışmanı,
Ertuğrul’u başka bir sınıfa geçmesini sağlar. Ertuğrul yeni sınıfındaki öğretmenini çok sever
ve bunun üzerine okula da gitmek ister. Hatta Ertuğrul, artık okulu çok sevdiğini
söylemektedir. Okula ilişkin olumsuz tutumu ve korkuları ortadan kaybolmuş, yerini sevgiye
bırakmıştır. Yukarıda örnekte görüldüğü gibi okul uyaranı, şiddet ile eşleştirildiği için çocuk
okuldan korkuyordu. Ancak daha sonra okul uyaranı sevecen bir öğretmenle eşleştirilince
çocuk okulu sevmeye başladı. Bu sayede aynı uyarıcıya(okul), bir öncekine zıt tepki oluştu.
Başka bir deyişle, karşıt koşullanma sağlandı.

Sistematik duyarsızlaşma: Organizmanın duyarsızlaştırmada korku duyduğu,

istemediği uyarıcı zaman içinde, yavaş yavaş, aşama aşama organizmaya yaklaştırılır.
Böylece korkunun(istenmeyen davranışın) ortadan kaldırılması amaçlanır. Örneğin, topluluk
önünde konuşmaktan korkan bir öğrenciye önce 3-5 kişi önünde konuşturma yaptırılır. Sonra
10-20 kişi karşısında derken giderek artan geniş dinleyici kitlesi karşısında konuşma
yaptırılarak bu korkusu ortadan kaldırılır.

İtici uyarıcıya koşullanma: İtici uyarıcıya koşullanmada organizmanın koşullandığı

uyarıcının çekiciliği azaltmak için, bu uyarıcı itici bir uyarıcıyla eşleştirilir. Örnek olarak
emziği bırakma yaşı gelmiş çocuğun hâla bırakamaması durumunda annesi emziğe acı biber
sürerek emziği verir. Böylece emzik acı biberle eşleşmiş olur.

Karşı karşıya getirme: Organizmanın korku duyduğu(koşullandığı) bir uyarıcıyla bir

süre aynı ortamda kalması sağlanır. Böylece korku tepkisi ortadan kaldırılmaya çalışılır.
Örnek olarak çok temiz olma ve bu konuda giyimine dikkat etme noktasında obsesif
davranışlar sergileyen bir kişiden her hafta beş saat boyunca kirli kıyafetler giymesi istenir.
Kedilerden korkan bir çocuk, çok sayıda kedinin olduğu bir odaya götürülür ve bir süre
burada kedilerle birlikte olması sağlanır. Uygulama her hafta birkaç saat tekrarlanır.

Klasik koşullanmanın terapide kullanılması

Maruz bırakma teknikleri: Sistematik duyarsızlaştırma ve taşırma olarak ayrılır. Maruz
bırakma tekniklerinde, klasik koşullanma yoluyla geçmişte kurulan sağlıksız bağların yok
edilmesi amaçlanmıştır. Yeniden koşullanma sırasında, danışanın korkusunun sürmesine
neden olan güvenlik davranışları da ele alınır. Güvenlik davranışları, bireyi kaygı ve korku
gibi davranışlardan korur. Kısa vadede kişiye rahatlama sağlasa da uzun vadede sorunun
sürmesine yol açar. Kaçınma sık görülen bir güvenlik davranışıdır. Nesneler ve insanlar
güvenlik davranışları olarak kullanılabilirler: Kaybolacağından korktuğu için seyahat etmeyen
bir kadının, sadece kocası yanında olduğunda yolculuğa çıkması gibi örnekler verilebilir.
Maruz bırakma teknikleri, danışanı güvenlik davranışları olmaksızın uyarana maruz
bırakmayı amaçlar; böylece danışan sorunla başa çıkmayı öğrenebilir.

Sistematik Duyarsızlaştırma: Hem danışma da hem de terapi de kullanılır. Klasik

koşullanma ilkelerine dayanır. Kaygıyla ilgili bozukluklarda çok etkilidir. Üç aşamadan
oluşturulur.1-Gevşeme eğitimi vermek: Yöntemin amacı, kaslarda ve zihinde rahatlama
sağlamaktır. Danışana gevşemesi için bazı yönergeler verilir. Bu yönergelerde, danışandan
rahat ve sakin bir ortamda, dönüşümlü olarak kaslarını kasıp gevşetmesi ve derin, düzenli
nefes alması istenir. 2- Korku/kaygı hiyerarşisi oluşturmak: Kişinin kaygısının şiddetini
arttıran durumların dereceli olarak -en düşükten en yükseğe doğru– sıralanmasıdır. 3-
duyarsızlaştırma eşleştirmeleri yapmak: Uygulamada, danışan gevşetilir ve korku listesindeki
en alt maddeyi hayal etmesi istenir. Kaygı yaşarsa parmağını kaldırarak işaret verir. Terapist
tekrar gevşeme durumuna gelmesi için yardımcı olur. Durum danışan kaygı yaşamadan
sahneyi hayal edebilene kadar tekrar tekrar sunulur. Sonra diğer aşamaya geçilir.

Taşırma Tekniği: Bu teknikte, birey kaygı yaratan uyarıcıya uzun süre yoğun olarak
maruz bırakılır. Korku hiyerarşisi ile birlikte kullanılabilir. Kaçınma olmadan ya da herhangi
bir güvenlik davranışı yapılmadan korku yaratan uyarıcıya uzun süre maruz kalmak, kaygının
kendiliğinden azalmasına neden olur.
 Kaynakça
Cüceloğlu, D. (2011). İnsan ve Davranışı, Psikolojinin Temel Kavramları, Remzi
Kitabevi

Ormrod, J.E(2016). Öğrenme Psikolojisi, Nobel Akademik Yayıncılık