Sevgili arkadaşlar üçüncü ödeviniz aşağıdaki şekildedir.
Her kuram için en fazla bir kağıt,
toplamda en fazla beş kağıt kullanınız.
Klasik Koşullanma
Kuramın temel özellikleri nelerdir?
Açıklayınız.
Başlangıçta nötr olan uyarıcı
(koşullanmadan sonra koşullu uyarıcı
adını alır) hemen ardından koşulsuz
uyarıcı verilerek koşullu bir tepki
oluşturmaktır. Birinci tip koşullanmada
temel ihtiyaçlara ulaşmak istenen bir
koşulsuz uyarıcı varken, ikincide elektrik
şoku gibi istenmeyen uyarıcı vardır. Nötr
(koşullu) ve koşulsuz uyarıcıyı eşleştirme,
ikisininin arasındaki zaman, koşullu uyarıcı
sayısı ve bireyin özellikleri etkili
faktörlerdir. Bitişiklik uyarıcıların yakın
zamanlarda ve koşullu uyarıcının önce
verilmesini ifade eder. Pekiştireç koşulsuz
uyarıcıdır. Bir süre koşullu uyarıcının tek
başına verilirse koşullu tepki oluşmaz,
buna sönme denir. Ayırt etme, koşullu
uyarıcıyı diğerlerinden ayırt ederek sadece
ona tepki vermedir. Koşullu uyarıcıya
benzer uyarıcılara da aynı tepkinin
verilmesine genelleme denir.
Kendiliğinden geri gelme, sönen koşullu
tepkinin koşullu uyarıcı tekrar verildiğinde
ortaya çıkmasıdır. Birden fazla uyarıcıya
koşullama, ikinci bir nötr uyarıcının birinci
koşullu uyarıcı ile verilerek onun da
koşullu uyarıcı olmasıdır. Söndürme: Hoş
duygu yaratmayan koşullu uyarıcı
ortamdan çekilir. Karşıt koşullama: Hoş
duygu yaratmayan uyarıcı hoş duygu
yaratan başka bir uyarıcıyla verilir.
Sistematik duyarsızlaştırma: Korkulan
uyarıcıya yavaşça alıştırmaktır.
Öğretmen olduğunuzda kuramdan nasıl
yararlanırsınız? Açıklayınız.
Fobiler ve öğrenilmiş çaresizlik (öğrencinin
yeteneği/kapasitesi olmasına rağmen
başarısız olacağını düşünmesi gibi) klasik
koşullanma ile kazanıldığı için bunlar
tespit edilerek çözüm olarak karşı
koşullanma ya da duyarsızlaştırma yolları
kullanabilirim. Öğrencinin ders ile kaygı
duygusunu koşullandırmasını önlemek için
bağırıp azarlamamalıyız. Öğrencinin varsa
stres ve endişe gibi olumsuz duygularını
ortadan kaldırmak için okul ve
duygu-düşüncelerini açıklayabileceği rahat
ve demokratik bir ortam ile koşullanması
sağlanmalıyım. Ayrıca derse ilginç araç
gereçler getirerek öğrencilerde iyi tepkiler
oluşturarak dersten ve öğrenmekten zevk
almasını sağlayabilirim.
Sınıfta sorulan bir soruya verilen yanlış bir
cevap, hemen arkasından gelen sert bir
eleştiri veya cezayla koşullandığında
öğrencide istenmeyen kaygı gibi duygular
yaratır. Bu tekrarlandıkça öğrenci dersten
soğur o yüzden sert bir eleştiri ya da ceza
yerine olumlu duygular uyandıran nötr bir
uyarıcı vermeliyim böylece ders ile
koşullanarak derse karşı olumlu tepki
oluşturabilirim. Klasik koşullanmayı böyle
kullanarak okulu, dersleri, öğrenmeyi,
olumlu davranış gösteren, özgüvenli
bireyler yetiştirebiliriz.
Edimsel Koşullanma
Kuramın temel özellikleri nelerdir?
Açıklayınız.
Bilinçli yapılan davranışlarla ilgilenir. Bu
kurama göre çevrenin gösterdiği tepkiye
göre (ödüllendirme ya da ceza) davranış
devam eder ya da azalır. Öğrenme,
çevredeki tepkilerin davranışlarda
meydana getirdiği değişikliklerdir.
Pekiştirece benzer uyarıcılar aynı
davranışı üretir, cezaya benzeyenler ise
davranışı azaltır. İki tür pekiştireçten söz
edilir: Olumlu ve olumsuz pekiştireç.
Olumlu pekiştireç tepkinin ortaya çıkma
sıklığını arttıran pekiştirmedir. Olumsuz
pekiştireç ise istenilmeyen davranışın
ortamdan çekilmesi için itici uyarıcı verilir.
Birincil olumlu pekiştireçler temel
ihtiyaçları karşılayan doğal uyarıcılarken
ikincil olumlu pekiştireçler sosyal ve
manevi ihtiyaçları karşılar. Birincil
olumsuz pekiştireçler fiziksel acı veren
uyarıcılarken ikincil olumsuz
pekiştireçler hakaret ve kızgın bakışlar
gibi fiziksel acı vermeyen ancak rahatsız
eden uyarıcılar. Bunun yanında farklı
pekiştirme tarifeleri vardır: Sürekli, sabit
aralıklı, değişken aralıklı, sabit oranlı ve
değişken oranlı pekiştirme. Aralarından
en iyisi değişken oranlı tarifedir çünkü
pekiştirecin ne zaman geleceği belli
değildir. Davranış bazen 3. bazen 5.
yapılışında pekiştirilir. Premack ilkesine
göre, yapılma olasılığı yüksek olan,
yapılma olasılığı az olan davranışı
güçlendirir. Kısaca çok yapılan davranışı
az yapılan davranışın yapılma sıklığını
artırmak için kullanmaktır. Karmaşık bir
davranışı öğretmek için o yönde yapılan
tüm adımlar pekiştirerek davranışı öğretme
yöntemine davranış biçimlendirme denir.
Öğretmen olduğunuzda kuramdan nasıl
yararlanırsınız? Açıklayınız.
Öncelikle öğrencileri tanıyıp yetenekleri ve
eksikliklerini anlayarak kazandırılması
gereken davranışları analiz etmeliyim.
Kazanılması istenen davranışı
belirledikten sonra kullanılacak olan
pekiştireçlere karar vermeliyim.
Pekiştirecin olumlu ya da olumsuz olması
öğrenciden öğrenciye değiştiği için her
öğrenciyi tanıyıp ona göre olumlu/olumsuz
pekiştireci seçmeliyim. Mesela yorucu bir
günden sonra bir derste verilen 10 dakika
mola büyük ihtimalle olumlu br pekiştireç
olacaktır. O yüzden işlenmesi gereken
konuyu bitirdikten sonra pekiştireç olarak
10 dakika mola verebiliriz. İngilizce
öğretmenliği okuduğum için bu kuramı
gelecekteki derslerimde şu şekilde
kullanabilirim: Öğrencilerime kazandırmak
istediğim davranış kısa ingilizce bir
paragraf yazabilmek olsun. Bunun için
önce kullanabileceği kelimeleri öğrenmesi,
sonra o kelimelerle gramer açısından
doğru cümleler kurabilmesi ve son olarak
da o cümleleri mantıklı bir şekilde
birleştirip paragrafı oluşturabilmesi gerekir.
Basitten karmaşığa sıralanan bu adımların
her birinden sonra uygun pekiştireçler
vererek davranışını biçimlendirmiş,
kazandırmış olurum. Her öğrenciyi kendi
gelişimine göre ödüllendirmeliyim,
birbirleriyle karşılaştırmamalıyım.
Sosyal Öğrenme
Kuramın temel özellikleri nelerdir?
Açıklayınız.
Öğrenen kişi gözlemci, uyarıcı model
kişinin davranışlarıdır. Öğrenme,
gözlemcinin uyarıcılara verdiği tepkiler
sonucu oluşan zihinsel süreçlerle açıklanır.
Bandura’ya göre bir davranışı öğrenmek
için bir pekiştirme ya da cezaya gerek
yoktur. Yaparak öğrenme ve dolaylı
öğrenmeyi birbirinden ayırır. Bireyin kendi
etkinliklerinin sonuçlarından öğrenmesi
yaparak öğrenmedir. Modelin ceza ya da
ödüllendirilmesinin sonucunda
gözlemcinin öğrenmesi dolaylı öğrenmedir,
başka bir deyişle gözlemci dolaylı
pekiştirilir ya da dolaylı cezalandırılır.
İkinci olarak, Bandura taklit ve gözlem
yoluyla öğrenmeyi ayırır. Bir davranışı
gözlem yoluyla öğrenmek için taklit
zorunlu değildir. Birey, gözleyerek
olaylardan sonuç çıkarıp kendi yararına
kullanabilir. Bu yüzden gözlem yoluyla
öğrenme, taklit yoluyla öğrenmeden daha
karmaşıktır. Gözlemci önce modelin
davranışlarına dikkat etmelidir daha sonra
uygulamak için uzun süreli bellekte
kodlayıp hatırda tutar ve gözlemci
davranışı tekrar etmesi için pekiştirilirse
güdülenir. Modelin başarısı gözleyenin o
davranışı yapması için tetiklemesine
dolaylı güdülenme denir. Model alınan
kişi sevilen bir insansa onun sevdiklerini
sevme, onun korktuklarından korkma
eğilimine dolaylı duygusallık denir. Öz
Yeterlilik, bireyin kendi yeteneklerini nasıl
algıladığıdır. Kendini yeterli olarak
algılayan öğrenci zorluklara karşı daha çok
çabalar.
Öğretmen olduğunuzda kuramdan nasıl
yararlanırsınız? Açıklayınız.
Öğretmen olarak davranışlarımla onlara
model olmalıyım. Modelin yeterli olması,
gözlemcinin dikkatini etkilediği için
öğretmen olarak kendi alanımda yeterli
olmam gerekir. Model olabilecek insanları
da sınıfa davet etmek öğrencilerin ilgisini
çekecektir. Küçük yaştaki öğrenciler
çevreden çok çizgi filmlerden etkilendikleri
için oradaki karakterleri model olarak
kullanabilirim. Öğrenciler, öğretmenlerini
ve diğer başarılı insanları/çizgi film
karakterlerini model alabildiği gibi kendi
sınıf arkadaşlarını da model alabilir. Bu
yüzden derste hoş olmayan davranışlarda
bulunarak dersin düzenini bozan
öğrencileri uyarmalıyım. Gözlemci modelin
davranışlarına dikkat etmezse öğrenme
gerçekleşmez çünkü gözlem yoluyla
öğrenmenin ilk aşaması dikkattir. O
yüzden derse ilgi çekecek bir şekilde giriş
yapmak, yeni ve şaşırtıcı örnekler ve ilginç
materyaller kullanarak dikkatlerini
toplayabilirim. Renkli yazılar düz
yazılardan daha çok dikkat çektiğinden
ders esnasında vurgulamak istediğim
kısımları renkli yazabilirim. Öğrenciyi dersi
anlayıp başarılı olması açısından yeterli
olduğuna ikna ederek de öz yeterliliğini
geliştirebilirim. Her öğrencinin ilgi ve
becerisine uygun ve yarışmacı olmayan
bir öğrenme ortamı hazırlarsam kendilerini
yetersiz hissetmezler.
Gestalt
Kuramın temel özellikleri nelerdir?
Açıklayınız.
Öğrenme bir bütünü oluşturan parçalar,
tek tek değil toplu olarak algılayarak
gerçekleşir. Çevreden gelen uyarıcılara
kendisinden birşeyler katarak, yaşantıyı
yeniden örgütlediğine ve algıladığına
inanır. Yardımcı algılama yasalarını genel
bir yasa çerçevesinde toplamaya çalışmış
ve buna da Pragnanz yasası adını
vermişlerdir. Bu yasanın içeriği:
1. Şekil-zemin ilişkisi: İlk dikkat çeken
uyarıcı şekil; onun etrafındaki arka fonu
oluşturanlar zemin. 2. Yakınlık yasası:
Birbirini diğer nesnelerden daha yakın
olanlar grup olarak algılanır.3.Tamamlama
yasası: Tamamlanmamış uyarıcılar
tamamlanarak algılanır. 4. Benzerlik
yasası: Birbirine benzer özellikleri bulunan
uyarıcılar birlikte algılanır. 5. Basitlik
yasası: Uyarıcıları daha basit ve organize
edilmiş şekilde algılar. 6. Süreklilik
yasası: Aynı yönde giden birimlerin
gruplanarak algılanma eğilimindedir. 2 tip
çevre tanımlanmaktadır: fiziksel ve
psikolojik çevre. Fiziksel çevre, etrafta
duyu organlarımızla algıladığımız her
şeydir. Psikolojik çevre; fiziksel çevre ve
algı yasalardan etkilenir. Bireyin
duygu-düşünceleri, tutumları ve ihtiyaçları
süreci etkiler. İçgörüsel öğrenme, birey
problemin çözümünü bir süre düşündükten
sonra aniden bulur. 2 tür çözüm biçimi
belirtilmiştir: A türü çözümler; yaratıcılık
ve içgörünün olduğu çözümlerdir;
B türü çözümler ise; ezbere dayalı
çözümlerdir.
Öğretmen olduğunuzda kuramdan nasıl
yararlanırsınız? Açıklayınız.
Duyu organlarının hepsinin eğitime
katılmasını sağlamalıyım. Önemli noktaları
vurgulayıp tekrar ederek duyma ve
büyük/renkli/şekilli yazılar ile görseller
kullanarak görme duyusunu eğitime
katabilirim. Böylece öğrencinin konunun
içeriğini görmesini ve ögeler arasındaki
bağlantıyı kurararak ya da göstererek
bütünü örgütlü bir şekilde algılamasını
sağlayabilirim. Örneğin, bir gramer
konusunu anlatırken defalarca örnek
vererek ve varsa istisnaları vurgulayarak
öne çıkmasını sağlayabilirim. Ezbere
dayalı değil, anlamlandırarak öğretme
olmalıdır. O yüzden dersi uygulayarak ve
göstererek anlatmalıyım. Etkinliklerle
yaşatarak öğrenmelerini yani problemleri
verip kendilerinin çözmesini sadece
ipuçları vererek sağlamalıyım. Kelimeleri
vererek cümleleri tamamlamak gibi
etkinlikleri problem olarak verebilirim. A
türü üretici, yaratıcı çözümleri
kazanmasını sağlayabiliriz. Bu konuda
işlenecek konuya ilişkin tahminde
bulunmalarını isteyerek öğrencilerin
yaratıcı düşünmelerini tetikleyebilirim. Yeni
öğrenilen bilgiler ve önceki bilgiler
arasında bağlantı kurabilmelerini
sağlayabilirim. Verilen problemleri
anlaması ve tekrar oluşturularak çözümü
bulma süresinin kısaltılması sağlanmalıdır.
Örneğin, Bir gramer konusu üstünde
fazlaca pratik yaptırarak, o konudaki
soruları çözmesini hızlandırabilirim.
Öğrencilerin ilgi alanları, problem çözme
süreleri, gelişme ve algılama hızları gibi
farklılıkları gözeterek çeşitli ve değişik
değerlendirme teknikleri kullanmalıyım.
Yeni öğrenilmiş ögeleri pekiştirmek için ilgi
ve yetenekleriyle ilişkili etkinlikler (resmini
çizdirmek, kısa şiir/şarkı sözü yazdırmak
gibi) yapmalarını isteyebilirim.
Bilgiyi İşleme
Kuramın temel özellikleri nelerdir?
Açıklayınız.
Kuram temelde şu sorulara cevap
vermeye çalışır: Yeni bilgi dışarıdan nasıl
alınır ve işlenir? Bilgi uzun süreli nasıl
depolanır? Depolanan bilgi nasıl geriye
getirilip hatırlanır?
İnsanın bilgiyi işleme süreci bilgisayara
benzetilir. Bilgiyi alır, bilişsel süreçlerle
(dikkat, algı, tekrar, kodlama ge geri
getirme) işler, depolar ve ihtiyaç
duyulduğunda geri getirir. Uyarıcılar ilk
önce duyular aracılığıyla algılanır ve
duyusal kayda gelirler. Burada 1-4 sn
arasında kalır. Bilgiye dikkat edilirse ve
algılanırsa (yorumlanırsa) bilgi işlenerek
kısa süreli belleğe geçiş yapar. Bilginin
kalma süresi yaklaşık 20-30 sn’dir ama
gruplama işlemiyle bu sınırlılığı
arttırabiliriz. (Bu belleğe “çalışan bellek”
gibi isimler de verilmiştir çünkü birçok
işlevi vardır: gereksiz bilgileri unutur, bilgiyi
korumak için tekrar eder, tekrar edip
kodlayarak uzun süreli belleğe yollar,
ihtiyaç olduğunda bilgiyi uzun süreli
bellekten geri getirir.) Bu bilgi tekrar
edilirse ve kodlanırsa uzun süreli belleğe
kalıcı olarak depolanır. Bilgi unutulmaz
sadece geriye getirmede sıkıntılar olabilir.
Uzun süreli belleğe depolanan bilgiler üç
kategoriye ayrılmaktadır: anısal, anlamsal
ve işlemsel bellek. Anısal bellek
yaşantılarımızla ilgili bölümdür. Anlamsal
bellek, problem çözme becerilerinin,
kavram ve kuralların depolandığı
bölümdür. İşlemsel bellek sürecin
aşamaları kaydeden durum-etkinlik
deposudur.
Öğretmen olduğunuzda kuramdan nasıl
yararlanırsınız? Açıklayınız.
Öğrenciler dakikada ortalama 15
düşünceyi almak zorunda kalırlar ama
kapasiteleri dakikada ancak 6 düşüncedir.
O yüzden çok konuşup bilgi yüklemesi
yapmak yerine sadece önemli olanları
uygun bir şekilde verebilirim. Bilgileri sözel
ve görsel olarak organize bir biçimde
verirsem bilgiler kodlanarak anlamsal
belleğe geçmesini sağlayabilirim. Bilginin
geri getirilmesini kolaylaştırmak için yeni
bilgileri var olanlarla ilişkilendirmelerini
sağlamalıyım. Konuya dikkat çekmek için
ana hatları anlatarak derse başlayabilirim
ve jest, mimikler ve el-kol hareketleri
kullanabilirim. Öğrencilere adlarıyla hitap
ederek, vurgulayarak önemli yerlere
dikkatlerini çekebilirim. Aralıklı tekrar daha
iyi olduğu için haftada bir kez önceki
konuları kısaca özet geçebilirim, etkinlikler
yaptırabilirim, öğrendiklerini kendi
cümleleriyle özetlemesini isteyebilirim.
Öğrenilen bilgileri gruplayarak tablo,
grafik, şema ve kavram haritaları
kullanarak bilgilerin örgütlenmesini
sağlayabilirim. Anlatılacak konuyu bellek
destekleyici ipuçları ile verebilirim. Bireyin
öğrenme ve öğrendiğini hatırlama isteği
akılda tutmayı kolaylaştırdığı için ilgilerini
çekecek sorular sorarak konuya ilgi ve
istek uyandırabilirim. Sorularına hemen
dönüt verip düzeltebilirim.