ÖZEL ÖĞRETİM

YÖNTEMLERİ
PROF. DR. ALİ OSMAN
ENGİN
(DERLEME)
 Öğretim
Öğrenci gelişimini amaçlayan,
öğrenmenin başlatılması,
sürdürülmesi ve
gerçekleştirilmesi için
düzenlenen planlı etkinliklerden
oluşan bir süreçtir.
 Öğretim aşamaları;
 Edinim
 Akıcılık
 Kalıcılık
 Genelleme
 Edinim:
 öğrencinin, öğreneceği kavram ya
da beceriyi ilk kez edinmesi, ilk
kez yaşantı kurması, öğrenmesi.
 Akıcılık :
 Öğrencinin, öğrenilen beceriyi
yada beceri zincirini normal bir
hızda ve pratik bir şekilde yapar
hale gelmesi.
 Kalıcılık:
 beceri edinim ve akıcılık
düzeyinde öğrenildi.
 becerinin belli bir zaman dilimi
geçtikten sonra da istenilen
düzeyde yapılıyor olması,
 Genelleme:
 Öğrenci, beceriyi;
 farklı zamanlarda,
 farklı ortamlarda,
 farklı araçlar kullanarak ve
 farklı kişilerin gözetiminde
gerçekleştiriliyor olmasıdır.
 Özel eğitim gereksinimi olan bireyle öğretim
yapılırken ipucu ve pekiştirme en büyük
dayanaklarımızdır.
 İpucu
 Bireyin tepkide bulunmasından önce
uygulamacı tarafından, bireyin doğru
tepkide bulunma olasılığını arttırmak üzere
sunulan uygulamacı yardımıdır.
 İpucu çeşitleri:
 İşaret ipucu
 Sözel ipucu
 Model ipucu
 Fiziksel ipucu
 İşaret ipucu:
 Bireyin tepkide bulunmasından önce
uygulamacı tarafından, bireye sunulan
işaret yardımıdır.
 Sözel ipucu:
 Bireyin tepkide bulunmasından önce
uygulamacı tarafından, bireyin doğru
tepkide bulunma olasılığını arttıran sözel
yardımdır.
 Model ipucu:
 Bireyin tepkide bulunmasından önce
uygulamacı tarafından, bireye model
olunarak sunulan yardımdır.
 Fiziksel ipucu:
 Bireyin tepkide bulunması esnasında
bireye fiziksel olarak yardım etmektir.
Fiziksel yardım da iki basamağa ayrılır;
Tam fiziksel yardım:
Kısmi fiziksel yardım:
 tam fiziksel yardım da; bireye öğretimin
her aşamasında yardım edilir.
 Kısmi fiziksel yardım da; bireye öğretimin
bazı aşamalarında yardım edilir.
 Pekiştireç
 bir davranışın ortaya çıkma olasılığını
arttıran her türlü uyarana pekiştireç
denir.
 Pekiştireç türleri;
 Birincil pekiştireçler,
 İkincil pekiştireçler,
 Birincil pekiştireçler

 Birincil Pekiştireçler : Biyolojik

gereksinimleri karşılamaya yönelik
yiyecek , içecek ... gibi pekiştireçlerdir.
 Dada çok küçük yaş grupları için
idealdir.
 Eğitim düzeyi arttıkça bu pekiştireçlerin
kullanım sıklığı azalır.
 İkincil pekiştireçler

 İkincil Pekiştireçler : Öğrenme sonucu

edinilmiş pekiştireçlerdir.
 İkincil pekiştireçler;
 Nesnel,
 Ekinlik,
 Sosyal,
 Sembol,
 Nesnel pekiştireçler

 Bireyin hoşuna giden nesneler.

( oyuncak…vb.)
 Ekinlik pekiştireçleri
 bireyin hoşuna giden, sözel – bedensel bir
bir uğraş. Tv seyretmek , kitap okumak ,
şarkı söylemek , anneye yardım etmek.
 Sosyal pekiştireçler
 gülümseme ,sarılma , kucaklama , başını
okşama , ilgi , övgü.
 Sembol pekiştireçler
 kendi başına anlam olmayan ancak başka
pekiştireçlerle değiştirildiğinde anlam
içeren araçlardır.( yıldız ,jeton ,para ...)
 Eğitimde başvurulması ilk olarak gereken
pekiştireçler ikincil pekiştireçler olmalıdır.

 Sosyal pekiştireç doğal ve kolay uygulanır

olması nedeniyle özellikle tercih edilmelidir.
Eğer sosyal pekiştireç etkili değilse diğer
pekiştireçler kullanılmalıdır.

 Etkili pekiştireç belirlemek için bireyin

kendisine ya da yakınlarına danışılmalıdır.
Pekiştireç belirleme formu kullanılabilir.
 Pekiştirecin Etkililiği :

 Kolayca doyuma yol açmayacak özellikte

olmalı.
 Pekiştireç tarifesine göre verilmeli.
 Pekiştireç bireyin kişilik özelliğine uyum
sağlamalı (ilgi alanı , gelişim düzeyi ...)
 Pekiştireçler ucuz , kolay ulaşılır ve uygulanılır
olmalı
 Tek düzeliği önlemek için çeşitlendirilmeli
 Pekiştirme uygulaması
 Olumlu pekiştireç,
 Olumsuz pekiştireç,
 Olumlu pekiştireç
 istenilen davranışın yapılması sonucunda
verilerek o davranışın tekrarlanma olasılığını
artıran pekiştireçtir.
 bireyin hoşuna giden uyarıcılardır. birey olması
gerektiği gibi davrandığında verilir.
 örneğin:
 ödevini yapan çocuğa çikolata vermek. çikolata
burada olumlu pekiştireçtir.
 Olumsuz pekiştireç

 ortamdan çıkarıldığında bir davranışın görülme

olasılığını artıran pekiştireçtir.

 bireyden beklenen ve bireyin gösterdiği olumlu

davranışa karşılık ortamdan hoşa gitmeyen
uyarıcının çekilmesidir. ilk bakışta olumsuz gibi
görünsede bu pekiştireç organizmayı doğru
davranışa yönlendiren olumlu bir durumdur.
 şöyle ki başı ağrıdığı için ders çalışamayan
çocuğa annesinin ilaç verip başının ağrısını
geçirmesi olumsuz pekiştireçtir. Çünkü çocuk
için olumsuz olan bir durum olumlu hale getirilip
davranışın yapılma olasılığı artırılmıştır.
 başka örnek verecek olursak; kekeleyerek
konuşan bir çocuğa tüm sınıfın gülmesi üzerine
öğretmenin gülenleri susturması olumsuz
pekiştireçtir. Çünkü kekeleyen çocuk için
olumsuz olan gülme davranışı ortamdan
çekilerek çocuğun konuşma davranışı
pekiştirilmeye çalışılmıştır.
 Cezayla karıştırılmaması gereken
kavramdır. ceza ortama konur, olumsuz
pekiştireçse istenen davranışın
gerçekleşmesi için ortamdan alınır.
 Özel Eğitimde Öğretim
Yöntemleri
Geleneksel yöntem
Açık anlatım yöntemi
Yaratıcı yöntem
Basamaklandırılmış yöntem
Yanlışsız öğretim yöntemleri
 GELENEKSEL YÖNTEM
 Bu öğretim sürecinde belirlenen amaç, öğrencinin
değil öğretmenin amacıdır.
 Amaçlar, öğrencinin performansına göre değil;
programda öngörülen şekilde ele alınmaktadır.
Öğretmenler , programların, ders kitaplarının ve
dergilerin belirlediklerini amaç olarak almaktadırlar.
 Öğretme-öğrenme sürecinde yeterli pekiştirmeye yer
verilmediği gözlenmektedir. Öğrencinin adım adım
pekiştirilmesi olanaksızdır.
 Verilen pekiştirmeler öğrenciden çok sınıfa yöneliktir
ve süreklilik görülmemektedir.
 Geri dönütolayı da sistemli bir şekilde
verilmemektedir.
 Öğretmenler, daha çok sözel ipuçlarına yer
vermektedirler.

 İki boyutlu ve üç boyutlu

araçlardan yeterince
ve zamanında yararlanamamaktadırlar.

 Sınıf içi etkinliklerinde tek düze çalışmalar

sürüp gitmektedir
 YARATICI YÖNTEM
 Bu öğretim yöntemi, öğretmenin yardımı ve
rehberliğinde uygulanan öğrenci merkezli bir
yöntemdir.
 Öğrencilerin, öğretmen rehberliğinde kendi
başlarına hareket etmeleri beklenmektedir.
 Bu nedenle bu öğretim modeli rahat bir
atmosfer, farklı etkinlikler, zaman ve araçların
kullanımında esneklik sunmaktadır
 Bu öğretim yöntemi özel gereksinimli öğrenciler
için uygun bir yöntem değildir.
 AÇIK ANLATIM YÖNTEMİ
(doğrudan öğretim)

 Bu yöntemde, ayırdedici öğrenme sürecinden

yararlanılmaktadır.
 Öncelikle öğretmen tarafından kavramın analizi
yapılarak ilişkili ve ilişkisiz niteliklerin kolaydan
zora doğru sıraya konulmasıyla öğretim
basamakları oluşturulmaktadır.
 Bu basamaklara uygun olarak kavramın olumlu
ve olumsuz örnekleri hazırlanmaktadır.
 Öğrenciye kavramın olumlu ve olumsuz
örnekleri sunulmakta ve doğru tepkiler
pekiştirilmekte, yanlış tepkiler görmezlikten
gelinip, tekrar sunu yapılmaktadır.
 Ayrımlı pekiştirmelere yer verilerek öğretim
yapılır.
BASAMAKLANDIRILMIŞ YÖNTEM
 Bu yöntemde öğretim sürecinde belirlenen
amaç, öğretmenin değil öğrencinin amacıdır.
 Amaçlar, öğrencinin performansına göre
belirlenir.
 Bu yöntem, özellikle matematik kavram ve
becerilerinin öğretimi için geliştirilmiştir.
 Öğretilecek matematiksel kavram ya da beceri
küçük basamaklara bölünmektedir.
 Bu basamaklar somuttan soyuta bir sıra izler ve
üç basamaktan oluşur.
 Öğretmenin gerçek nesnelerle sunu yaptığı
‘‘yap’’
 Resimlerle sunu yaptığı ‘‘göster’’
 Yazılı ya da sözlü sembollerle sunu yaptığı
‘‘söyle’’ ya da ‘‘yaz’’
 Matematik beceri ve işlemlerin öğretiminde
öğretimsel içeriğin ve materyallerin hazırlanıp
sunulması için öğretmen, öğrenci ve öğretmen-
öğrenci-materyal arasında kurulan etkileşimi
içeren ve 16 değişik kombinasyondan oluşan
bir öğretim modelidir.
 Öğretmen-öğrenci etkileşimi dört basamağa
ayrılmıştır. Öğretmenin:

Yap: Gerçek nesnelerle

Göster: Resimlerle

Söyle: Sözlü sembollerle

Yaz: Yazılı sembollerle sunu yaptığı basamaklardır.

*** Bu basamaklar da kendi içlerinde, öğrencinin

gerçekleştireceği davranışlara göre dörder alt
basamağa ayrılmaktadır.
 ETKİLEŞİM ÜNİTESİ
BASAMAKLAR GİRDİ ÇIKTI
ÖĞRETMEN SUNUMU ÖĞRENCİ TEPKİSİ

YAP YAP-YAP İşlem ve becerilerin Nesneler kullanılır.

YAP-GÖSTER öğretiminde Resimlerle eşleme yapılır.
YAP-SÖYLE “nesnelere” yer Yazılı ve sözlü olarak ifade
verilir. edilir.
YAP-YAZ

GÖSTER GÖSTER-YAP İşlem ve becerilerin Nesneler kullanılır.

GÖSTER-GÖSTER öğretiminde “resimli Resimlerle eşleme yapılır.
GÖSTER-SÖYLE kartlara” yer verilir. Yazılı ve sözlü olarak ifade
edilir.
GÖSTER-YAZ

SÖYLE SÖYLE-YAP İşlem ve becerilerin Nesneler kullanılır.

SÖYLE-GÖSTER öğretiminde “sözlü Resimlerle eşleme yapılır.
SÖYLE-SÖYLE ifadelere” yer verilir. Yazılı ve sözlü olarak ifade
edilir.
SÖYLE-YAZ

YAZ YAZ-YAP İşlem ve becerilerin Nesneler kullanılır.

YAZ-GÖSTER öğretiminde Resimlerle eşleme yapılır.
YAZ-SÖYLE “sembollere/ Yazılı ve sözlü olarak ifade
rakamlara” yer edilir.
YAZ-YAZ verilir.
YANLIŞSIZ ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ

 Sabit bekleme süreli öğretim

 Eş zamanlı ip ucuyla öğretim
 Giderek artan ipucuyla öğretim
 Giderek Azalan ipucuyla öğretim
 Yanlışsız Öğretim Nedir?

 Yanlışsız öğretim; uyaran ya da hedef

davranışla ilgili araç-gereçlerin programlanarak
sunulmasıdır.

 Buprogramlamayla, bireyin üzerinde çalışılan

davranışa ilişkin doğru tepkide bulunması
amaçlanır.
 Ayırdedici
uyaranın varlığında ipucunun etkili
biçimde kullanılmasıyla bireyin ayırdedici
uyarana doğru tepkide bulunmasının
sağlanmasıdır.

 Öğretim sırasında hata yapılmasını önlemeye

çalışan yöntemlerdir.
 Tanımlar:
 Hedef Uyaran: Uygulamacının bireye
yönelttiği herhangi bir yönerge ya da sorudur.

 İpucu:Bireyin tepkide bulunmasından önce

uygulamacı tarafından bireye doğru tepkide
bulunma olasılığını arttırmak üzere sunulan
uygulamacı yardımıdır.

 Deneme: Davranış öncesi olayları, bireyin

davranışını ve davranış sonrası uyaranları
kapsar.
 Yanıt Aralığı: Hedef uyaran ve ipucu
sunulduktan sonra bireyin yanıt vermesini
beklemek üzere geçen süredir

 Denemeler Arası Süre: Bireye hedef uyaran

sunularak yanıt aralığı süresince bireyin yanıt
vermesini bekledikten sonra yeni bir hedef
uyaran sunmak üzere geçen süredir.
 Sabit Bekleme Süreli Öğretim
 İki aşmadan oluşmaktadır.
a) sıfır saniye süreli denemeler
b) sabit bekleme süreli denemeler
 Sabit bekleme süreli öğretim uygulamasında
gerçekleştirilen ilk birkaç oturumda, beceri
yönergesi ve kontrol edici ipucu eşzamanlı
olarak sunulur ve bu oturumlara sıfır saniye
bekleme süreli denemeler denir.
 Belirli sayıda sıfır saniye bekleme süreli
deneme oturumu gerçekleştirildikten sonra
uygulamacı beceri yönergesi ve kontrol edici
ipucu arasında geçen sabit süreyi belirler ve
tüm uygulamalarda bu sabit süre kadar bekler.
Bu sürece sabit bekleme süreli denemeler
denir.
 Beceri yönergesi ve kontrol edici ipucu
arasında geçen süreye ise ipucunu geciktirme
aralığı denir.
 Beş tür birey tepkisi vardır;
1. İpucundan önce doğru tepki
2. İpucundan sonra doğru tepki
3. İpucundan önce yanlış tepki
4. İpucundan sonra yanlış tepki
5. Tepkide bulunmama
 Sabit bekleme süreli öğretimde değerlendirme
öğretim oturumlarında yapılır ve öğretim anında
birey tepkileri kaydedilir.
 İpucundan önceki ve ipucundan sonraki doğru
tepkilerin tümü pekiştirilir.
 Eşzamanlı İpucuyla Öğretim
 Eşzamanlı ipucuyla öğretim, sabit bekleme
süreli öğretimin sıfır saniye denemeleri gibi
gerçekleştirilir.

 Eşzamanlı ipucuyla öğretimde hedef uyaran ve

kontrol edici ipucu eşzamanlı olarak sunulur ve
bireyden kontrol edici ipucunu model alarak
tepkide bulunması beklenir.
 Eşzamanlı ipucuyla öğretimde değerlendirme
öğretim oturumundan önce gerçekleştirilen
yoklama oturumlarında yapılır.

 Eşzamanlı ipucuyla öğretimde üç tür birey

tepkisi vardır:

1. doğru tepki
2. yanlış tepki
3. tepkide bulunmama
 Giderek İpucunun Arttırılmasıyla Öğretim
 Bireyin doğru tepkide bulunmasını gerçekleştirecek en
düşük düzeyde ipucu sunulmasıyla öğretime
başlanarak gerektikçe ipucunun türünü ve
yoğunluğunu değiştirerek bireyin bedeni üzerinde
daha fazla etkisi olan ipucu düzeyine geçilmesidir.
 En az üç düzeyden oluşan, genellikle 3-5 arasında bir
ipucu hiyerarşisi gerektirir. Bu hiyerarşi;
 yardım almadan tepkide bulunmayı gerektiren düzey,
 en az kontrol gerektiren ipucu
 tepkide bulunmayı kesinleştiren ipucu biçiminde
olmalıdır.
 Beş tür birey tepkisi vardır;
1. İpucundan önce doğru tepki
2. İpucundan sonra doğru tepki
3. İpucundan sonra doğru tepki
4. İpucundan sonra yanlış tepki
5. Tepkide bulunmama
 Giderek ipucunun arttırılmasıyla öğretimde
değerlendirme, öğretim oturumu sırasında
yapılır ve bireyin basamağı hangi ipucu
düzeyiyle gerçekleştirdiğini içerecek biçimde
kaydedilir. Tüm doğru tepkiler pekiştirilir.
 Giderek İpucunun Azaltılmasıyla
Öğretim
 Bireyin doğru tepkide bulunmasını gerçekleştirecek en
yüksek düzeyde ipucu sunulmasıyla öğretime
başlanarak gerektikçe ipucunun türünü ve
yoğunluğunu değiştirerek bireyin bedeni üzerinde
daha az etkisi olan ipucu düzeyine geçilmesidir.

 Başlangıçta, en az ılımlı olan ipucu, birey belli bir

ölçütü karşılar düzeyde performans sergileyinceye
kadar hedef uyaranla eşzamanlı olarak sunulur. Bu
düzeyde ölçüt karşılandıktan sonra ise, daha ılımlı
olan ipucunun sunulmasına geçilir.
 Beş tür birey tepkisi vardır;
1. İpucundan önce doğru tepki
2. İpucundan sonra doğru tepki
3. İpucundan sonra doğru tepki
4. İpucundan sonra yanlış tepki
5. Tepkide bulunmama
 Giderek ipucunun azaltılmasıyla öğretimde
değerlendirme, öğretim oturumu sırasında
yapılır ve bireyin basamağı hangi ipucu
düzeyiyle gerçekleştirdiğini içerecek biçimde
kaydedilir. Tüm doğru tepkiler pekiştirilir.
 EŞ ZAMANLI İPUCUYLA
ÖĞRETİM
 Eş zamanlı ipucuyla öğretimde; hedef
uyaranın hemen ardından kontrol edici
ipucu sunulur.
 Hedef uyaran: öğretimi yapılan kavram ya
da becerinin yönergesi
 Örn: 5 rakamının öğretimi;
 5
 Bu kaç? (hedef uyaran, beceri yönergesi)
 Hemen ardından
 Bu beş.(kontrol edici ipucu)
 Öğrenci kontrol edici ipucunu model alıyor.
 Eş zamanlı ipucuyla öğretimin
basamakları
 İpucu olarak verilecek uyaranı belirleme,
 Kontrol edici ipucunu belirleme,
 Eş zamanlı ipucuyla deneme oturumlarını
planlama,
 Yoklama oturumlarını planlama,
 Yanıt aralığı süresini belirleme,
 Öğrencinin tepkilerine ne şekilde yanıt
verileceğini belirleme,
 Denemeler arası süreyi belirleme,
 Veri kayıt yöntemini belirleme,
 Uygulama, kayıt tutma ve öğrencinin
gösterdiği performansa göre gerektiğinde
değişiklikler yapma,
 Öğrenciye tepkide bulunması için
ipucu olarak verilecek uyaranı
belirleme
 Hedef uyaran; beceri yönergesi, çevre
düzenlenesi ve doğal olarak oluşan olayların
kullanımı olmak üzere üç biçimde kullanılır.
 ‘’ Bu ne renk?’’ (beceri yönergesi)
 ‘’ Diş fırçası ve macunun öğrenciye
gösterilmesi’’ (çevre düzenlemesi)
 ‘’ Yemek sonrası’’ (doğal oluşan olay)
 Kontrol Edici İpucunu Belirleme
 Uygun ipucunu belirlerken öğrencinin özellikleri,
öğretilmesi amaçlanan davranışların özellikleri
vb. değişkenler dikkate alınmalıdır.
 ‘’ bu renk sarıdır.’’
 ‘’ dişler fırçalatılır.’’
 ‘’ eller yıkatılır.’’
 Deneme oturumlarını planlama
 Eş zamanlı ipucuyla öğretim 0 sn. bekleme
denemelerinden oluşmaktadır.
 Öğretmen bir öğretim oturumunda kaç tane 0
sn. bekleme denemesinin yer alacağına karar
vermelidir.
 Deneme sayısını belirlerken;
 Hedef davranış,
 Öğrenci özellikleri,
 Öğrenciye ayrılan öğretim süresi dikkate alınır.
 Yoklama oturumlarını planlama
 Yoklama oturumlarının amacı; uyaran kontrolü
transferinin gerçekleşip gerçekleşmediğini
ortaya koymaktır.
 Uyaran kontrolü transferi: deneme oturumları
sonucunda öğrencinin doğru tepkiyi vermesi.
 Yoklama oturumları bir sonraki gün öğretime
başlamadan hemen önce gerçekleştirilir.
 Bu oturumlarda öğretmen hiçbir biçimde ipucu
kullanmaz.
 Kaç yoklama oturumu yapılacağı belirlenir.
 Öğrencinin tepkilerine karşı ne şekilde tepkide
bulunulacağına karar verilir.
 Öğretimin gerçekleşmesi için ölçüt belirlenir.
 Yanıt aralığı süresini belirleme
 Eş zamanlı ipucuyla öğretimde, hedef uyaranın
ardından kontrol edici ipucu sunularak
öğrencinin belli bir süre içinde tepkide
bulunması beklenir. Yanıt aralığı genellikle 3-5
sn. olmalıdır.
 Öğrenci tepkilerine ne şekilde yanıt
verileceğini belirleme
 Üç tür öğrenci tepkisi vardır;
1. Doğru tepki,
2. Yanlış tepki,
3. Tepkide bulunmama,
Doğru tepkiler mutlaka pekiştirilmelidir.
Öğretim oturumlarında ölçüt karşılanıncaya
kadar sürekli pekiştirme tarifesi kullanılırken,
ölçüt karşılandıktan sonra pekiştirme
silikleştirilerek diğer pekiştirme tarifeleri
kullanılır.
 Öğretmen doğru tepkilerde olduğu
gibi yanlış tepkilerde ve tepkide
bulunmama durumlarda da ne
şekilde tepkide bulunacağını
önceden belirlemelidir.
 Öğretmen tepkileri;
1. Deneme tekrar ettirilir.
2. Hata düzeltmesi yapılır.
3. Görmezden gelinir.
 Veri kayıt yöntemini belirleme
 Öğretim etkinliğini değerlendirmek için
veri toplama formu hazırlanır.
 Veri toplama formunda;
1. Öğrenciye ve davranışa ilişkin verilere,
2. Öğrencinin performansına,
3. Bu performansına ilişkin betimsel
bilgilere yer verilir.
 Uygulama, kayıt tutma ve
öğrencinin performansına göre
gerektiğinde değişiklikler yapma
 Öğretmen gerektiğinde öğretim sürecinde
öğrencinin performansına göre değişiklikler
yapar.
 Sabit bekleme süreli öğretim
 İki aşamadan oluşur;
1. 0 sn. bekleme süreli denemeler
2. Sabit (4 sn.) bekleme süreli denemeler
Eş zamanlı ipucuyla öğretimde sadece 0 sn.
bekleme süreli denemeler yapılıyordu,
Sabit bekleme sürelide 0 sn. beklemeli
denemelerden sonra 3-5 sn. bekleme süreli
denemeler de yapılır. İdeal bekleme süresi 4
saniyedir.
 0 sn. denemeleri
 Beceri yönergesi ve kontrol edici ipucu eş
zamanlı olarak sunulur.
 1-10 arası 0 sn. denemeleri yapılabilir.
 Bu öğrencinin performansına göre
belirlenir.
 0 sn. denemeleri sırasında öğrenci doğru
tepki verirse kesilebilir.
 0 sn. denemeleri öğrenci doğru tepki
verinceye kadar da tekrarlanabilir.
 4 sn. bekleme süreli denemeler
 0 sn. denemelerinden hemen sonra sabit
bekleme süreli denemelere geçilir.
 Beceri yönergesi verildikten sonra
belirlenen süre kadar beklenir.(4sn.)
 Bu sürede üç tür öğrenci tepkisi vardır;
1. İpucundan önce yanlış tepki
2. İpucundan önce doğru tepki
3. Tepkide bulunmama
 4 sn. bekledikten sonra kontrol edici
ipucu verilir.
 Bu sürede üç tür öğrenci tepkisi vardır;
1. İpucundan sonra yanlış tepki
2. İpucundan sonra doğru tepki
3. Tepkide bulunmama
 Doğru tepkiler pekiştirilir.
 Yanlış tepkiler görmezden gelinir ya da
hata düzeltmesi yapılır.
 Giderek artan ipucuyla öğretim
 özel gereksinimli öğrencileri tek
basamaklı yada zincirleme becerileri
öğrenmesinde etkili biçimde kullanılan
bir tekniktir.
 Bu öğretim tekniği;
 Bir hedef uyaran ,
 giderek artan bir ipucu hiyerarşisi,

 ipucu hiyerarşisinin her düzeyinde

bağımsız tepki için fırsat verme

 doğru tepkilerin pekiştirilmesini içerir.

 öğretmen sanat etkinlikleri dersinde,
orta düzeyde zeka geriliği gösteren
öğrencisi Pelin’in “iri delikli boncukları
ipe dizmesini” hedeflemektedir. Bir
tabağın içinde altı adet iri delikli
boncuk ve boncuk geçirildiğinde diğer
ucundan geçmesini engelleyecek
şekilde ucu düğümlenmiş ip hazırlar.
Öğretmen Pelin’e “boncuk dizeceklerini
“ söyleyerek dikkatini etkinliğe çeker.
İp ve boncukları işaret ederek Pelin’in
tepkisini gözler.
Pelin elini boncuklara uzatır, fakat ipi
yada boncuğu almaz. Öğretmen 5
saniye kadar bekler. “boncuğu eline al”
der. Pelin tepki vermez. Öğretmen
Pelin’in sol elini boncuklara yönlendirir
ve elinin üstünden tutarak boncuğu
almasına yardım eder. Boncuğu
almasını “Bravo sana” diyerek
pekiştirir. Boncuk dizme becerisinin
tamamlanması için sonraki
basamaklarda aynı süreci uygularlar.
Bu örnekte öğretmen giderek artan ipucu
kullanmıştır. Başlangıçta öğretmen
sadece araçları göstermiştir (işaret ipucu).
Sonra boncuğu almasını söylemiştir.
(sözel ipucu). Daha sonra da elinden
tutarak almasına yardım etmiştir. (fiziksel
ipucu). Beceri basamağının
tamamlanmasını pekiştireç izlemiştir.
İpuçları becerinin tamamlanması için en
az yoğun olandan en çok yoğun olana
doğru giderek arttırılmıştır.
 Giderek azalan ipucuyla öğretim
 Artan öğretim tekniğinin tam tersidir.
 İpuçları becerinin tamamlanması için en
çok yoğun olandan en az yoğun olana
doğru giderek azaltılmıştır.
 Öğretime en yoğun ipucuyla (fiziksel
ipucuyla) başlanır, ipucu giderek azaltılır
(sözel ipucu) en az yoğun ipucuna ulaşılır.
 Öğrenci bağımsız yapar.
Eş zamanlı öğretimle 1 tane kavramını
öğretimi
 3 öğretim seti hazırlanır.
1. set: elma, portakal ve armut
2. set: kalem, silgi ve kalemtıraş
3. set: çatal, kaşık ve bıçak
 1. Öğretim setiyle öğretim
 Burada kaç tane elma var? (beceri
yönergesi)
 Bir tane elma var. (kontrol edici ipucu)
 Burada kaç tane portakal var?
 Bir tane portakal var.
 Burada kaç tane armut var?
 Bir tane armut var.
 2. ve 3. setle de aynı süreç
tekrarlanır.
 Bir gün sonra yoklama oturumu
düzenlenir. Veriler kayıt edilir.
 Ölçütün karşılanıp karşılanmadığına
bakılır.
 Ölçüt karşılanıncaya kadar öğretime
devam edilir.
 Sabit bekleme süreli öğretimle
1 tane kavramının öğretimi:
 3 öğretim seti hazırlanır.
 1. set: elma, portakal ve armut
 2. set: kalem, silgi ve kalemtıraş
 3. set: çatal, kaşık ve bıçak
 Bekleme süresi belirlenir. (4 sn.)
1. Öğretim setiyle 0 sn. denemeleri
 Burada kaç tane elma var? (beceri
yönergesi)
 Bir tane elma var. (kontrol edici ipucu)
 Burada kaç tane portakal var?
 Bir tane portakal var.
 Burada kaç tane armut var?
 Bir tane armut var.
2. Öğretim setiyle 0 sn. denemeleri
 Burada kaç tane kalem var? (beceri
yönergesi)
 Bir tane kalem var. (kontrol edici ipucu)
 Burada kaç tane silgi var?
 Bir tane silgi var.
 Burada kaç tane kalemtıraş var?
 Bir tane kalemtıraş var.
 3. Öğretim setiyle 0 sn. denemeleri
 Burada kaç tane çatal var? (beceri
yönergesi)
 Bir tane çatal var. (kontrol edici ipucu)
 Burada kaç tane kaşık var?
 Bir tane kaşık var.
 Burada kaç tane bıçak var?
 Bir tane bıçak var.
 1. Öğretim setiyle 4 sn. denemeleri
 Burada kaç tane elma var? (beceri yönergesi)
 4 sn. beklenir.
 Bir tane elma var. (kontrol edici ipucu)
 Burada kaç tane portakal var?
 4 sn. beklenir.
 Bir tane portakal var.
 Burada kaç tane armut var?
 4 sn. beklenir.
 Bir tane armut var.
 2. Öğretim setiyle 4 sn. denemeleri
 Burada kaç tane kalem var? (beceri yönergesi)
 4 sn. beklenir.
 Bir tane kalem var. (kontrol edici ipucu)
 Burada kaç tane silgi var?
 4 sn. beklenir.
 Bir tane silgi var.
 Burada kaç tane kalemtıraş var?
 4 sn. beklenir.
 Bir tane kalemtıraş var.
 3. Öğretim setiyle 4 sn. denemeleri
 Burada kaç tane çatal var? (beceri yönergesi)
 4 sn. beklenir.
 Bir tane çatal var. (kontrol edici ipucu)
 Burada kaç tane kaşık var?
 4 sn. beklenir.
 Bir tane kaşık var.
 Burada kaç tane bıçak var?
 4 sn. beklenir.
 Bir tane bıçak var.
 Yoklama oturumları

 Öğretimden bir gün sonra yoklama

oturumları düzenlenir.
 Öğrencinin ne yapıp ne yapamadığı
gözlenir.
 Duruma göre öğretime devam edilir.
 Okuma yazma öğretimi
 Sabit bekleme süreli öğretimle okuma öğretimi;
1. Araç seti:

a a a
 2. araç seti;

a a a
 3. araç seti;

a a a
 Toplam 9 farklı çalışma kartı.
 Önce 0 sn. beklemeli denemeler
yapılır.
 Her kart için 0 sn. beklemeli deneme
oturumu yapılır.
1. Kart gösterilir; Bu hangi ses ?
Hemen ardından ; Bu ‘’ a ’’ denir.
Diğer kartlarla da aynı süreç izlenir.
a
 0 sn. denemeleri yapıldıktan sonra sabit
bekleme süreli (4 sn.) denemelere geçilir.
1. Araç setinin ilk kartıyla öğretime başlanır;
Bu hangi ses? a 4 sn. bekliyoruz.

4 sn. sonra kontrol edici ipucunu sunuyoruz. Bu

‘’a’’
 Öğrenci doğru tepkileri pekiştirilir.
 Yanlış tepkiler de hata düzeltmesi yapılır.
 Tepkide bulunmama da kontrol edici ipucu
sunulur.
 Araç setleri;

al al al

al al al

al al al
 Araç setleri;

ala ala ala

ala ala ala

ala ala ala

 Yoklama Oturumu Veri Toplama
Formu
Hedef uyaran I.oturum II.oturum III.oturum
1. kart
2. kart
3. kart
4. kart
5. kart
6. kart
7. kart
8.kart
9. kart
 Sabit bekleme Oturumu Veri
Toplama Formu
Hedef uyaran ipucundan İpucundan
önce
sonra
1. kart
2. kart
3. kart
4. kart
5. kart
6. kart
7. kart
8.kart
 Davranışsal amaç:
 Öğrenci solunum sisteminde yer alan
organların isimlerini söyler.
 Burun
 Ağız
 Gırtlak
 Soluk borusu
 Akciğerler
 Bireysel Öğretim Planı (BÖP)
 I. Öğretim amacı:
Öğrenci burunun solunum organlarından
biri olduğunu söyler.
 II. Öğretim amacı: Öğrenci ağzın solunum
organlarından biri olduğunu söyler.
 III. Öğretim amacı: Öğrenci gırtlağın solunum
organlarından biri olduğunu söyler.
 IV. Öğretim amacı: Öğrenci nefes borusunun solunum
organlarından biri olduğunu söyler.
 V. Öğretim amacı: Öğrenci akciğerlerin solunum
organlarından biri olduğunu söyler.
.
 I. Öğretimsel Amacın Öğretimi
 Görsel, işitsel ve dokunsal uyaranlara yönelik
hedef uyaranlar.
 Öğrenci üzerinde; görsel, işitsel ve dokunsal
uyaranları kullanarak öğretim.
 Maket üzerinde; görsel, işitsel ve dokunsal
uyaranları kullanarak öğretim.
 Şema üzerinde; görsel ve işitsel uyaranları
kullanarak öğretim.
Etkileşim ünitesi:
 küçük gruplar içinde öğrencinin performansına
dayalı öğretimin gerçekleştirmesine olanak
sağlar,
 farklı eğitim ortamlarında aynı matematik
konularının farklı etkileşim yolları kullanılarak
işlenebilmesine olanak sağlar,
 ayrı eğitim ortamlarında olduğu gibi normal
sınıflarda kaynaştırma programına katılan
öğrencilerin özelliklerine uygun öğretim
düzenlemelerinde yarar sağlayabilir.
 Test (Değerlendirme) Örneklerinin Seçimi ve
Uygulanması
 Kavram öğretimi serilerinde edinim, ayırdetme
ve genelleme test örnekleri kullanılmalıdır.
Öğretim serileri gibi test örnekleri de kavram,
öğrenci ve öğretimsel amaca bağlı olmalıdır.
 Olumlu ve olumsuz örnekler baştan sona
sunulduğunda duyulan ilk kaygı öğrencinin
kavramı kazanıp kazanmadığı olur. Bunu test
etmek için de öğretimi yapılan kavramın
değerlendirilmesi gerekir.
 Test örnekleri kavramın özelliğine göre aynı ya
da farklı materyallerden oluşmalıdır.
 Test örnekleri tahmin edilemeyen bir sıra içeren
bir düzende olması gerekir. Test örnekleri
tahmin edilemeyen bir düzende olduğu zaman
öğrenci, örneklerin özelliklerine dikkat etmek
için kendisini zorlar.
Hataların Analiz Edilmesi ve Düzeltilmesi
Yapılan büyük hatalar genellikle;
 fazla ve az genelleme yapma
 yanlış öğrenmeler şeklindedir.

Fazla genellemeyle ilgili hatalar, öğrenci örnek

olmayan (olumsuz örnek) örnekleri, ilişkisiz
nitelikleri olan bazı örnekleri tanımladığı zaman
oluşur.
Az genellemeyle ilgili hatalar, öğrenci örneklerin
hepsini o kavramın örnekleri olarak algılamaz.
Yanlış öğrenmelerden dolayı oluşan hatalar
öğrencinin kavramın ilişkisiz niteliklerini, kavramın
ilişkili nitelikleri olarak tanımladığında oluşur. Bu
hatalar düzeltilmesi en zor olan hatalardır.
Öğretim Öncesi ve öğretimde Dikkat Edilmesi
Gereken Noktalar
 Ortam düzenlenmelidir. (Ortamın
havalandırması, aydınlığı, sıcaklığı ve
sessizliği kontrol edilmeli ve öğrencinin
dikkatini dağıtacak şeyler ortadan
kaldırılmalıdır)
 Öğrenciyle iyi iletişim kurulmalıdır. (Masaya
konulan araçlara dikkat çekilmeli ve
öğretmene bakması sağlanmalıdır.)
 Öğretimde sırasında kullanılan sözcük ve
yönergelere dikkat edilmelidir. * Ayırdetme
öğretiminde kavramın adı verilmemelidir!
 Öğrencinin yanlış tepkilerine cevap verilmeden
sunu tekrar edilmelidir.
 Öğrencinin doğru tepkileri pekiştirilmelidir.

 Öğretilecek kavramlar her ne kadar birbirine

anlam olarak çok yakın olsalar da her bir
kavram tek tek öğretilmelidir.