KLASK KOULLANMA

ve PAVLO

RENME VE RETMENN KURAMSAL TEMELLER

I.BLM Davran renme Kuram II. BLM A-Klasik Koullanma

A1 Ivan PAVLOV A2 Klasik Koullanma Sreci A3 Koullanmada Temel Kavramlar A4 Klasik Koullanmann Temel lkeleri A5 Eitim Asndan ncelenimi

 renme kuramlar 4 ana grupta toplanr: Davran renme Kuram Bilisel Davran renme kuram Bilisel renme Kuram Nrofizyolojik renme Kuram

 I.BLM
Davran renme Kuram

Davran renme Kuram renme ile ilgili deneysel aratrmalar ve almalar hayvan ve insan davranlar zerinde younlatran psikolojik yaklam; davran yaklamdr. Davran kuramclar,bireyi ya da hayvan etkileyen uyarclar ile bu uyarclar karsnda gsterilen insan ve hayvan davranlarna anlam vermeye alrlar.

 Organizmay harekete geiren i ve d olaylar uyarc, nsan ve hayvan, renen yani organizma, Bir uyarc karsnda organizmada meydana gelen fizyolojik ya da psikolojik deiim; davranm, Davranmlarn bir araya gelmesiyle oluan eylem, davran, Organizmann davranlarnda deiiklik olumasyla gerekleen sre, renmedir. renmede insan ve hayvan davranlarn benzer ele alanlara davran, Davranlarn gelitirdikleri bu kurama da davran kuram denilmitir.

Davranlar renmeyi uyarc ile davran arasnda ba kurma ii olarak grr. Birey tecrbesine dayanarak bir uyarcya gelitirdii cevabn ne olabileceini nceden kestirir. nsan davranlarn biimlendirmede, kltrel geii salamada, alkanlklarn kazanlmas, istenmeyen davranlarn bastrlmasnda; bu yntem kullanlr. Bu yntemle salanan renme eidi, koullu renmedir.

BLM II KLASK KOULLANMA ve PAVLOV

Ivan Pavlov
Pavlov; klasik koullanma yntemini ve ilkelerini gelitiren Rus fizyoloudur. 1904 ylnda sindirim fizyolojisi ile ilgili almasndan dolay Nobel dln almtr. Pavlov; artl tepki yoluyla renmeyi ilk defa deneysel olarak inceledii iin bu renme trne;klasik koullanma denmitir. lk olarak kpeklerde mide ve tkrk salglar almas srasnda kpein henz eti grmeden deneyi yapan kiinin ayak seslerini duyduunda da ayn gte salya salglamas, Pavlovun dikkatini ekmitir. Bu olaydan sonra koullu refleks adn verdii bu tepkiyi sistematik olarak incelemitir.

 Pavlov, kontroll deneysel ortam oluturduktan sonra artlanmann olumas iin kpee uyarc anlamnda zil sesi vermitir. Kpek balangta bu uyarcy duyduunda herhangi bir tepkide bulunmad iin bu uyarcya ntr uyarc denmitir. Pavlov daha sonra dzenli olarak zil sesinin hemen arkasndan yiyecek vermitir.

 Bylece zil sesi ile yiyecek eletirilmitir. Bu ilikinin birok kez tekrarlanmasnn sonucunda; kpee yiyecek verilmedii durumlarda da zil sesini duyduu zaman kpein salya salgladn grmtr.

Klasik Koullanmada Temel Kavramlar

Bir tepkiye yol amayan uyarc; ntr uyarcdr (Zil) Organizma iin doal olan tepkiyi meydana getiren uyarc; koulsuz uyarcdr (et) Koulsuz uyarcnn meydana getirdii doal ve otomatik tepki koulsuz tepkidir.

artlandrma ileminden sonra koullu uyarcnn meydana getirdii tepki, koullu tepki (salya)
Balangta etkisiz olan fakat koulsuz uyarc eletirilmesi sonucu koullu tepkiyi uyandrr hale gelen uyarc, koullu uyarcdr (zil)

Klasik Koullanma lkeleri

Koullanmann meydana gelmesi iin koullanma srecinde dikkat edilmesi gereken ilkeler vardr.

 Bitiiklik: Koulsuz ve koullu uyarclarn verilme zaman birbirine ok yakn olmaldr. Snme: Koulsuz uyarc (et) olmadan koullu uyarc tek bana verildiinde bir sre sonra, koullu tepkinin (salya) azald ve yok olduu grlr. *Her hafta dzenli olarak devam ettii derste, retim elemannn derse devama nem vermediini gren rencinin bir sre sonra o derse devam etmeyi brakmas

Pekitirme: Koulsuz uyarcnn meydana getirdii etkidir. Bu uyarc pekitiretir. Koulsuz tepkiyi (salya) meydana getiren koulsuz uyarcya (et) birincil pekitire, koullu tepkiyi (salya) meydana getiren koullu uyarcya (ses) ikincil pekitire denir. **Klasik koullanmada pekitirme tepkiye bal olarak verilmez. Bu ynyle dierlerinden ayrlr. Davrann renilmesinde tekrar nemli olduu iin pekitire bu noktada devreye girer.

**Klasik koullanmann olumas iin kuvvetli alk duyulmaldr. Bu ihtiya doyurulduunda doyum olur. Bu doyum pekitirmedir. rnek; endieli rencinin baar ihtiyacnn younluu ve onun endie dzeyini drmek iin anlatlan fkrann rahatlatma gc, rencinin daha sonraki endie dzeyini etkiler. Bu ekilde korku artlanmas nlenir.

Habercilik: Koullu uyarc kendisinden sonra gelecek koulsuz uyarcnn haber vericisi niteliinde olmasdr. rnek: Zil-etin geleceinin habercisi olmas Genelleme: Koullu uyarcya benzer dier uyarclara da koullu tepkinin verilmesidir. Pavlovun genelleme kavramyla Thorndiken Transferde Benzer eler Tablosu birbirine benzer. rnek: Beyaz tyl her hayvann tavana benzetilmesi

Ayrt etme: Genellemenin tersidir. Organizmann koullanma srecinde kullanlan koullu uyarcy dierlerinden ayrt ederek tepkide bulunmasdr. rnek: niformal kiiler arasndan askerlerin ve polislerin ayrt edilmesi. Glgeleme: ki koullu uyarc birlikte verildiinde koullanma daha ok dikkati eken koullu uyarcya kar meydana gelmesi ve dierinin etkisiz kalmas. rnek: Ik ve iddetli grltl ortamda hayvann grltye tepki vermesi

st dzey koullanma: Organizmaya koullu tepki yerletirildikten sonra ayn sistem iinde yaplan almalarla baka bir koullu uyarcya kar da koullanmann salanmasdr. rnek: Zil-et arasnda kurulan tepki ba ayn ilem sonucunda k (2.koullu uyarc) uyarmna da gelitirilmesi. Bu ekilde zil etin, k ise zilin yerine geer.

Transfer: Gsterilen bir davrann baka bir davran renmeyi kolaylatrmas ya da baka bir davran renmeyi zorlatrmas renilmi aresizlik: Klasik koullanmada organizma aresiz durumdadr. Yaplan almalarda kpeklerin ne yaparlarsa yapsnlar oktan kurtulmalar mmkn olmadnda aresizlii rendiklerini ve bunu istenmeyen durumlara genelledikleri gzlemlenmitir.

Klasik Koullanmann Eitim Asndan ncelenimi

Klasik Koullanma ilkeleri renme-retme ortamnda kullanm alan snrl olmakla beraber duyusal ve duygusal zelliklerin kazandrlmasnda nemli rol oynar. Okula, retmene ve derse olumlu ilgi, tutum, akademik zgven,olumlu benlik kavram gibi olumlu duygularn kazandrlmasnda etkili olmaktadr.

Sevecen grntl kii--------mutluluk (koullu uyarc) (koullu t) Sevecen retmen-------mutluluk (koullu uyarc) (koullu tepki) Okul+sevecen retmen------mutluluk (k.u) (koullu uyarc) (koullu tepki)
Okul-------mutluluk (koullu uyarc) (koullu tepki)

 eitli durum ve varlklara kar korku, kayg,sevgi vb duygular koullanma ile renilir. Reflekslerle ilgili baz davranlar klasik koullanma ile renilir.
rnek: Biberon dudaa demesi (U-T) St iesini grmesi (U-T) Annesinin sesini duymas (U-T)

 Baz alkanlklar ve fobiler de klasik koullanma yolu ile renilir.

Klasik koullanma yoluyla ilk ve basit renme konularnn retildii gibi zihinsel ve zeka zrl bireylerin eitiminde de bu yntem kullanlr.

Sonu olarak;
Olumlu benlik kavram, olgu ve olaylara olumlu tutum, akademik zgven, okuladerse ilgi vb olumlu duygularn geliimi ve reniminde klasik koullanma etkili olmakla beraber, bu tr renmeler zaman zaman tesadfen olmaktadr. Eitim sistemimizi incelediimizde; bu zelliklerin kazandrlmas iin klasik koullanma ilkelerinin etkili bir ekilde kullanlmasn salayacak eitim programlarnn da eksik olduunu; gzlemlerimiz sonucu grebiliriz.

u sorular sorduumuzda ne cevap almaktayz? Baz ocuklar mutlu ve istekli okula giderken, neden baz ocuklar okula korkarak ve isteksiz gitmekteler? Zor bir matematik problemi ile karlaan iki farkl snfta okuyan rencilerden biri; kendine gvenerek renmeye istekli ve rahatken, neden dier renci tedirgin ve isteksiz?

ocuklarn farkl duygulara sahip olmalarnn nedeni evrelerinde kendilerine mutluluk ya da kayg,korku veren uyarclar ilikilendirerek tepkide bulunmasdr. Cezalandrc retmen-----korku vb (koulsuz u.) (koulsuz t.) Mat.dersi+cezalandrc rtm------korku,vb (Koullu u.) (Koulsuz u.) (koulsuz t.)

Mat. Dersi-------korku (koulsuz u.) (koulsuz t.)

ocuklarn duyusal ve duygusal zelliklerinin olumlu hale gelebilmesini salamak iin; okulda retmenler, rencilerin davrann deitirmesi gereken ynlerini iyi tanmal, olumlu tutum sergilemeleri gereken durumlar; ilgi duyduklar ve sevdikleri durum ve nesnelerle ilikilendirerek sonuca ulamaldr. Korku ve olumsuz duygular snme yoluyla giderilebilir. Aksi takdirde evde ve okulda yanl yaantlar sonucu ocuk; yaam boyunca eitime, okula, insanlara kar olumsuz tutum sergileyebilecei gibi sevmek, sevilmek, kabul grmek vb gibi duygular renemez.

mesud ALIKAN