Შესავალი სამართალმცოდნეობაში - 8, 10 და 12 კვირის მასალა

Ადამიანის ღირსება და მისი მნიშვნელობა - კოტე კუბლიაშვილი

Საქართველოს კონსტიტუციით შექმნილი ახალი ქართული სახელმწიფო ეფუძება თვისუფალი,

დემოკრატიული წესყობილებისა და სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპებს, რომლის
უმთვრესი საფუძველი სახელმწიფოს შემბოჭვი ადამიანიძ ძირითდი უფლებები და
თავისუფლებებია.

Საქართველოს კონსტიტუციის მე-7 მუხლის მიხედვით სახელმწიფო ცნობს და იცავს ადამიანის

საყოველთაოდ აღიარებულ უფლებებსა და თავისუფლებებს. Ეს უფლებები ადამიანს
დაბადებასთნ ერთდ წარმოეშობა

Სახელმწიფო ვალდებულია, პატივი სცეს ამ უფლებებსა და იმავდროულად უზრუნველყოს, და

დაიცვას ისინი

Ხელისუფლების მბოჭვი ნორმები - ადამიანის ძირითადი უფლებები რომლებიც ბოჭვ

საკანონმდებლო, აღმასრულებელ და სასამართლო ხელისუფლებას. - აღმასრულეებბლი
ხელისუფლება ორიენტირებული უნდა იყოს მოქმედი სამართლის კანონებზე, საკანონმდებლო
ხელისუფლება კი შეზღუდულია ძირითადი უფლებებით, რადგან ყველა კანონი ადამიანის
ძირითად უფლებებსა და თავისუფლებებს უნდა შეესაბამებოდეს. Ასევე შძრუდულია სასამართ₾ო
ხელისუფლებაც, რომელმაც ისე უნდა განმარტოს კანონი, რომ არ დაარღვიოს ადამიანის
ძირითდი უფლებები.

Კონსტიტუციით არ არის დადგენილი ზოგიერთი ძირითადი უფლების შეზღუდვის საფუძველი.

Ასეთი ძირითადი უფლება აბსოლიტურად უზრუნველყოფილად ითვლება და სახელმწიფოს არც
ერთ შემთხვევაში თვით კანონის საფუძველზეც არ აქვს მისი შეზღუდვის უფლება.

Მიუხედავად ზემოთმულისა, ძირითადი უფლებების უმრავლესობა შეიძლება შეიზღუდოს

სახელმწიფოს მიერ, მაგრამ ამისათვის სახელმწიფომ უნდა დაიცვას რამდენიმე აუცილებელი
პირობა. - 1) უპირველეს ყოვლისა, შეზღუდვა უნდა განხორციელდეს მხოლოდ კანონის
საუძველზე, ხოლო ამ კანონის და მისი ნორმები მკაფიოდ და ნათლად უნდა იყოს
ჩამოყალიბებული, მისი დარღვევის შედეგები კი - ადვილად გასაგები. 2) კანონი რომლის
საფუძველზეც ხორციელდება ძირითადი უფლების შეზღუდვა, აუცილებლად უნდა იყოს
ზომიერი, ანუ უნდა შეესაბამებოდეს ზომიერების პრინციპს

Ადამიანის ძირითდი უფლებები, უპირველეს ყოვლისა, სახელმწიფოსაგან ადამიანის დამცავი

უფლებებია. Ისინი იცავს ადამიანებს სახელმწიფოს მხრიდან მათი ცხოვრებისა და საქმიანობის
სხვადასხვა სეროებში ჩარებისაგან.

Ადამიანის ძირითადი უფლებები მხოლოდ ისინია, რომლებიც კონსტიტუციით არის

გარანტირებული
Ადამიანის ძირითადი უფლებები იყოფა ჯგუფებად ესენია : 1. თავისუფლების უფლებები,
2.სამოქალაქო უფლებები, 3. სოციალური უფლებები

1.თვისუფლების უფლებების მიზანია უზრუნველყონ ადამიანისათვის სახელმწიფოსაგან

თვისუფალი სფერო. Ამ უფლებებს ე.წ ნეგატიური სტატუსი აქვს, ანუ სახელმწიფომ არ უნდა
განახორციელოს არავითარი შეჭრა ადამიანების ცხოვრებისა და საქმიანობის ამა თუ იმ სეროში.
Თავისუფლების უფლეებებს განეკუთვნება : სიცოცხლის უფლება, რწმენის უფლება, ადამიანის
ღირსება და ა.შ.
2.სამოქალაქო უფლებებს (იგივე პოლიტიკურ უფლებებს) აქტიური სტატუსი აქვს და ნიშნავს
სახელმწიფოზე ზემოქმედებას. Სამოქალაქო უფლებებია : მაგ. Საარჩევნო უფლება
3.სოციალური უფლება. Ამ უფლებებს პოზიტიური სტატუსი აქვს და ავალდებულებს
სახელმწიფოს, რომ უზრუნველყოს ღირსეული ცხოვრების პირობები ადამიანებისათვის,
რომელთც ე სჭირდებათ. Აქ იგულისხმება საკვები, ტანსაცმელი, და საცხოვრებელი

Ადამიანის ღირსება:
Ადამიანის ძირითდ უფლებებთაგან გამოირჩევა კონსტიტუციის მე-17 მუხლით აღიარებული
ადამიანის ღირსება. Კონსტიტუციით ადამიანი მიჩნეულია ინდივიდად, რომელსაც აქვს თვისი
ცხოვრების დამოუკიდებლად და საკუთარი პასუხისმგებლობით ჩამოყალიბების უნარი

Სახელწიფო ვალდებულია პატივი სცეს ადამიანის ღირსებას, დაუშვებელია ადამიანის ღირსების

შელახვა. Სახელმწიფო ვალდებულია დაიცვას ადამიანის ღირსება და აღკვეთოს ადამიანის
ღირსების შელახვა

Ასევე უშვებელია ადამიანის წამება, მის მიმართ არაჰუმანური, სასტიკი და პატივისა და ღირსების
შემლახველი მოპყრობისა თუ დასჯის მეტოდის გამოყეენება

Ადამიანის ღირსება ასევე შეიძ₾ება ვრცელდებოდეს ნაყოფზე, გვამზე და გარდაცლილი ადამიანის

ხსოვნაზე, პატიმრებსაც, რომლებიც მსჯავრდებულნია არიან უმძიმესი დანასაულებისათვის, აქვთ
ღირსება

Ადამიანის ღირსება დაირღვევა მაშინ, როცა მას დევნის, დამცირების, უფლების აყრის გზით
მოეპყრობიან, როგორც საგანს. Ამასთან, ღირსება არ არის ხელშესახები, ასევე არ შიძლება მისი
დაკარგვა. Არც სახელწმიფოს შუძლია ადამიანს ღირსება მთლიანად ან ნაწილობრივ ჩამოართვას
და არც ადამიანი კარგავს ღირსებას თვისი უღირსი საქციელით. Სადაც კი არსებობს ადამიანი,
იქვეა ღირსებაც.

Ღირსება ადამიანის დამცავი ძირითდი უფლებაა, რომელსაც აქტიური სტატუსი აქვს - იგი
სახელმწიფოსგან მოითხოვს ადამიანების ელემენტარული სამართლებრივი თნასწორობის
უზურნველყოფვას. Ადამიანებს არ შეიძ₾ება მიენეჭოდ განსხვავებული ( დაბალი ან მაღალი
რანგის) სამართ₾ებრივი სტატუსი
ადამიანის უფლებები, თავისუფლების ინსტიტუტი. Გვ 3 – 30
Ადამიანის უფლებათ საყოველთაო დეკლარაცია ადგენს ადამიანის უფლებათა ჩამონათვალს,
რომელთც პატივი უნდა სცენ და დაიცვან სახელმწიფოებმა. Ეს განსაზღვრული უფლებები
შიძ₾ება 6 ჯგუფად დავყოთ - 1 უსაფრთხოების უფლებები, რომლებიც იცავენ ადამიანებს
დანაშაულებისგან, როგორებიცაა მკვლელობა, მასობრივი ხოცა-ჟლეტვა, წამება ან გაუპატიურება.
2 სამართ₾იანი სასამართლოს უფლება, რომელიც მიმართულია სასამართლო სისტემის ბოროტად
გამოყეენბის წინააღმდეგ. 3 თავისუფლების უფლებები, რომლებიც იცავენ რწმენის, გამოხატვის,
შეკრების, გაერთიანებისა და გადაადგილების თვისუფლეებს. 4 პოლიტიკური უფლბები,
რომლებიც იცავენ პოლიტიკურ პროცესებში მონაწილეობის თავისუფლებას ადამიანებისთვის. 5
თნასწორობის უფლებები, რომლებიც იძლევიან თნასწორუგლებიანი მოქალქეობის, კანონის
წინაშე თანასწორობისა და დისკრიმინაციის უარყოფის გარანტიებს და 6 სოციალური უფლებები,
რომელბიც მოითხოვენ ყველა ბავშვის განათლების მიღების უზრუნველყოფას და უკიდურესი
შიმშილისაგან და სიღრიბისგან დაცვას.

'ადამიანის უფლეებბი პოლიტიკური ნორმებია, რომლებიც განსაძღვრავენ, თუ როგორ უნდა

ეპყრობოდნენ მთვრობები და ინსტიტუტები ადამიანებს. Ადამიანის უფლებები იცავენ ადამიანებს
ღირსებისა და ძირითადი ინტერესების შელახვისაგან

Სოფიალური უფლებებია - დისკრიმინაციის აკრძალვა ქალებისა და უმცირესობის მიმართ,

სამუშაოს შოვნის შესაძლებლობათა ხელმისაწვდომობა, შრომის სამართლიანი ანაზღაურება,
უსაფრთხო და ჯანმრთელი სამუშაო პირობები და ა.შ

Ჯანმრთელი გარემოს უფლებები ხშირად განისაძღვრება როგორც ცხოველთა ან თავად ბუნების

უფლებებდა. Გარემოს უფლებები შეიძ₾ება გავიგოტ, როგორც ჯანმრთელ და უსაფრთხო
გარემოში ცხოვრების უფლებები

Ორი უმნიშვნელოვანესი სოციალური უფლებაა : ცხოვრების შესაბამისი სტანდარტების უფლება

და უფასო საჯარო განათ₾ების მიღების უფლება. Ეს უფლებები ავალდებულებენ მთავრობას, რომ
შეეცადონ ისეთი სერიოზული უარყოფითი მოვლენების გამოსწორებას, როგორებიცაა შიიმშილი
და გაუნათლებლობა
Საკვები და სიცოცხლის სხვა ძირითდი მატერიალური პორობები არსებითია ადამიანთ
სიცოცლისთვის, მოქმედებისა და განვითრებისათვის. Თუკი ეს სიკეთეები არ იქინება სათანადოდ
ხელმისაწვდომი, ცხოვრების ჯანმრთელობისა და თვისუფლების მრავალ ინტერესს დაემუქრება
საფრთხე და ავადმყოფობისა და სიკვდილიანობის სერიოზული ალბათობა წამოიშობა
Თანამედროვე მსოფლიოში განათ₾ების მიღების შესაძლებლობის ხელმისაწვდომობის ნაკლებობა
ზღუდავს ადამიანების შესაძლებლობას სრულად და ეფექტურად მიიღონ მონაწილეობა თავიანთი
ქვეყნის პოლიტიკურ და სოციალურ ცხოვრებაში. Განათლების ნაკლებობა ზრდის უმუშევრობასა
და არასაკმარისად დასაქმების ალბათობას
Თუკი სახელმწიფო მოახერხებს შიმშილის აღმოფხვრას და უზრუნვლეყოფს ყველას იერ
განათლების მიღების შესაზლებლობას, ეს ხელს შეუწყობს ადამიანთა შეშაძლებლობას, იცოდნენ,
გამოიყენონ და ისარგებლონ თვიანთი თვისუფლებებითა და პოლიტიკური მონაწილეობის
უფლებით.

Გაუნათლებლობა ბარიერს წარმოადგენს სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების

რეალიზაციისათვის, ვინაიდან გაუნათლებელმა ადამინებმა ხშირად არ იციან, რა უფლებები აქვთ
და რისი გაკეთება შეუძ₾იათ ამ უფლებათა გამოსაყენებლად და დასაცავად

Ადამიანის უფლებათ ისტორია:

Ყველა ადმაიანი ფლობს თანდაყოლილ უფლებას, რომელთა უზრუნველყოფასაც ხელი უნდა
შუწყოს საზოგადოებამ და სახელმწიფომ.

Ადამინის უფლებათა პირველი კონცეფცია ჩვენს წელტაღრიცხვამდე 6-5 საუკუნეებში ძველ

პოლისებში ათენსა და რომში ჩაისახა, სადაც პირველად წარმოიშვა დემოკრატიის იდეები და
შეიქმნა მოქალაქეობის კულტურა

Ისტორიულად ადამიანები უფლებებს და პასუხისმგებლობას იძენდნენ მათი ამა თუ იმ

ჯგუფისადმი მიკუთვნების მიხედვიდ - იქნებოდა ეს ოჯახი, რელიგია, კლასი, საზოგადოება თუ
სახელმწიფო

Ადამიანის თვისუფლებისა და უფლებების განვითარების, მათი ბუნებრივად და განუსხვისებლად

აღიარების გზაზე წინამავალად შეიძლება ჩაითვალოს ინგლისი. Ჯერ კიდევ ფეოდალიზმის
პირობებში, როდესაც მიმდინარეობდა პოლიტიკური კონფლიქტი სამეგო ხელისფულებასა და
გაბატონებულ წოდებებს შორის, რომლებიც მოითხოვდნენ თვითნებობის შეძღუდვას
ხელისფულების მხრიდან, 1215 წელს მიღებულ იქნა თავისუფლებათი დიდი ქარტია, სწორედ მან
შექმნა ის საფუძვლები, რომლებმაც წარმოშვეს საზოგადოების ცხოვრებაში თვისუფლების
განმტკიცებისთვის

Ქარტიაში ჩაწერილია რომ თუკი მეფე არღვევს ქარტიით მონიჭებულ და დამტკიცებულ

მშვიდობას და თავისუფლებას, ნებადართულია აჯანყების უფლება

Ადამიანის უფლებათა გარანტიის გამყარებისა და ხელისუფლების თვითნებობის შეძრუდვის

სფეროში შემდგომ ნაბიჯად მოგვევლინა 17 საუკუნეში ჰაბეას კორპუს აქტის მიღება. Ამ
დოკუმენტმა დააწესა პიროვნების ხელშეუხებლობის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი
გარანტია

Ჰაბეას კორპუს აქტმა დაადგინა წესი რომლის მიხედვითაც დაუშვებელი იყო ერთი და იმავე
დანაშულისათვის განმეორებით დაკავება ად დაპატიმრება
17 საუკუნის უფლებათა ბილი ისახავდა პარლამენტის როლის გაზრდას, რომლის თნხმობის
გარეშც დაუშვეებლი იყო კანონების შეჩერება, გადასახადების გადახდა, მსვიდობიანობის დროს
მუდმივი არმიის შეკრება და შნახვა

Დამოუკიდებლობის დეკლარაციაში განვითარებულია ადამიანისა და ხალხის თვისუფლებისა და

განუსხისებელი უფლებების იდეები. Ეს დეკლარაცია ერთხმად იქნა მიღებული ცამეტი
შეერთებული შტატის მიერ და დამტკიცებული მესამე კონტინენტური კონგრესის მიერ.
Მან ხორცი შეასხა პიროვნების თავისუფლების, მიის ავტონომიის საწყისებს და დაადგინა, რომ
ისინი ექვემდებარებიან დაცვას სახხელმწიფოს ნებისმიერი ხელყოფისგან

Ფრანგულმა რევოლუციამ დატოვა დიდი სამართ₾ებრივი დოკუმენტი 1789 წილის ადამიანისა და

მოქლაქის უფლებათა დეკლარაცია. Მასში აისახა განმანათლებლობის ეპოქის ჰუმანური იდეები -
თვისუფლება, თნასწორობა, ეროვნული სუვერენიტეტი, ადამიანის უფლებები და ა.შ

Თანამედროვე სამართლში ადამიანის უფლეებბი იყოფა სამ თაობად. Პირველ თობას მიეკუთვნება
სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებები, რომლებიც წარმოადგენენ ინდივიდის ნეგატიური
თვისუფლების გამოხატულებას და მიზნად ისახავენ ადამიანის დაცვას ნებისმიერი უკანონო
ჩარევისგან მათ შორის სახელმწიფოს მხრიდანააც. Ნეგატიური ამ შემთხვევაში ნიშნავს
სახელმწიფოს ან ნებისმიერი პირის ვალდებულებას, თვი შიკავოს გარკევეული მოქმედებისგან.
Მაგალითად სამოქალაქო უფლებებია: რელიგიის უფლება ამ უფლების განხორციელებისას პირი
დაცული უნდა იყოს, რომ სახელმწიფომ უკანონოდ არ აკრძალოს მისი ეს უფლაება

Მეორე თობას მიეკუთვნება სოციალურ ეკონომიკური უფლებები , რომლებსაც პოზიტიურს

უწოდებენ. Პოზიტიური ამ შემთხვევაში ნიშნავს სახელმწიფოს ვალდებულებას, შექმნას პირობები
და ხელი შეუწყოს ადამიანთა ისეთი ინტერესების განხორციელებას, როგორიცაა : განათ₾ება
დასაქმება და სხვა

Მესამე თაობას მიეკუთვნება ე.წ. კოლექტიური უფლებები, ანუ ხალხთა უფლებები. Მათ
მიაკუთვნებენ ადამიანის განვითარების უფლებას, მშვიდობის, ჯანსაღი გარემოს უფლებებს და
სხვა.
 Როგორ ავითარებენ მოსამართლეები სამართალს - გიორგი გოგიაშვილი
1.თეორია ხელისფულების შტოთა თვისუფლა საქმიანობაზე
Კანონები და სასამართლო გადაწყვეტილებები ყოველთვის არის სახელმწიფოს უზენაესობის
ატები
Მონტესკიეს აზრით მოსამართლე ეს მოლაპარაკე კანონია, ამიტომ მან არ უნდა გადაუხვიოს და
სიტყვასიტყვით უნდა მისიდოს მას

Სასამართლო პრაქტიკა მუდამ უნდა იყოს უცვლელი, იმიტომ, რომ იგი არის კანონის ტექსტის
ზუსტი გამოყენების შედეგი.

Ყველაზე მაღლი ხარისხით სამართლთან დაკავშირებული საქმიანობა წარმოჩნდება

მართლმსაჯულების სფეროში, რომლის სპეციფიკური ფორმაც - სასამართ₾ო გადაწყვეტილებები
ყოველთვის უნდა იყოს სამართ₾ებრივი ნორმების გამოყენეების შედეგი. Ასე რომ, არცერთ
სამართლებრივი დავის გადამწყვეტ სასამართ₾ო აქტს, როგორ ფართო სიცრცესაც არ უნდა
მოიცავდეს მოსამართლის თავისუფლაი შეხედულება, არ შეუძ₾ია მიიღოს სავსებით თვითნებური
გადაწყვეტილებების ხასიათიი

Თანამედროვე სამართალში წინა პლანზე წამოიწია სასამართლო სამართალშემოქემდების იდეამ,

რომელიც მოსამარლეს ანიჭებს უფრო დიდ როლს, ვიდე კანონის განმმარტებლის როლია.
Მოსამართლეს უფრო და უფრო მეტი დოზით მიენიჭ ფართო დამოუკიდებლობა კანონის
ტექსტთან მიმართების, მისი როლი გახდა უფრო აქტიური და საპატიო, პასუხისმგებლობაც
გაიზარდა

Სასამართლო გადაწყვეტილება არ შუძ₾ია გააუქმოს საკნანომდებლო აქტი, მაგრამ მას შეუძლია,

მნიშვნელოვნად შეცვალოს მიის შინაარსი განმარტების გზით, ამ თვალსაზრისით, შეიძლება
იტქვან, რომ კანონი დამოკიდებული ხდება უკვე მომხდარ შემთხვევაზე. Ნორმატიული აქტის
განმარტება მოსამართლის მიერ იძენს ახალ აზრს,, რომელიც მიეცა სასამართლო
გადაწყვეტილებით

Მოსამართლეს არ აქვს უარი თქვას საქმის განხილვაზე შესაბამისი კანონის არარსებობის,

ბუნდოვანებისა და არასაკმარისი ინფორმაციის გამო
Სამართლის ყველა დარგში მოსამართლის როლია კაონის გამოყენება, მისი ინტერპრეტაცია,
ცარიელი ადგილების შევსება, მისი გაცოცხლება.

Მოსამართლეები, ვინაიდან ეჯახებიან კონკრეტულ რეალობებს, ავსებენ კანონმდებლის

სიცარიელეს, განმარტავენ მას, პოულობენ მისი გამოყენების ახალ საშუალებას, ხშირად
ზემოქმედებენ კანონმდებელზე, რომელიც იძულებული ხდება მოახდინოს სასამართლო
პრაქტიკის ლეგალიზება

Რომანულ გერმანულ სამართალში, რომელსაც საქართველოს სამართალიც განეკუთვნება,

არსებობს კანონის ანალოგია და სამართლის ანალოგია. Თუ არ არსებობს სადავო ურთიერთობის
მომწესრიგებელი კანონი, სასამაღტლო იყენებს კანონს, რომელიც აწესრიგებს მსგავს
ურთიერთობებს(კანონის ანალოგია), ხოლო თუ ასეთი კანონიც არ არსებობს, სასამართლო
ემყარება კანონმდებლის ზოგად პრინციპებს(სამართლის ანალოგია)

Იმის მიხედვით თუ ვინ განმარტავს კანონს და როგორია ამ განმარტების იურიდიული ძალა,

განასხვავეებნ: ავთენტიკურ განმარტებას - მას ნორმის გამომცემელი განმარტავს და სასამართლო
განმარტებას - სასამართლო ორგანოები აკეთებენ კაზუალურ განამრტებას, რომელიც
დაკავშირებულია კონკრეტულ საქმესთან და ამ საქმეში მონაწილე პიროვნებასთნ

Კანონის განმარტების მოცულობის მიხედვით აღსანიშნავია : სიტყვასიტყვითი განმარტება -

როდესაც ნორმის ტექსტი და აზრი ტოლია როგორც წერია ისევე უნდა იქნეს გაგებული, კანონის
განვრცობითი განმარტება - ნორმის შინაარსი უფრო ფართოდ უნდა იქნეს გაგებული,
შეზღუდვითი განმარტება - კანონის ტექსტი არის ფართო და უნდა გავიგოთ ვიწროდ

Განმარტების ხერხების მიხედვით გამოყოფენ : კანონის ლოგიკურ განმარტებას - როდესაც კანონის

აზრის გარკვევა ხდება ლოგიკის წესების მიხედვით, გრამატიკულ განმარტებას - კანონის
შინაარსის გაგებისათვის ვეყრდნობით გრამატიკულ წესებს, ისტორიულ განმარტებას - კანონის
აზრის ზუსტად გარკვევა კონკრეტული ისტორიული გარემოებების შესწავლითა და
დოკუმენტაციის ანალიძიტ, სისტემურ განმარტებას - რომლის გამოყენებსი დროსაც კანონის
აზრის დადგენა ხდება იმის მიხედვით, თუ რა ადგილი უჭირავს გასამარტავ ნორმას

Ჩვეულება, კანონი, სასამართლო პრაქტიკა, პრეცედენტი, კანონის განმარტება - თითოეული

თავისებურად ხელს უწყობს სამართლის და მოსამართლის განვითარებას.

4 სასამართლო პრეცედენტი
Ძირითადი პრინციპი, რომელიც დაცული უნდა იქნეს მართლმსაჯულების განხორციელებისას,
ესაა - მსგავსი საქმეების მსგავსად გადაწყვეტა
Პრეცედენტული სამართალი შედგება მოსამართლედა მიერ გადაწყვეტილების გამოტანის
პროცესში შექმნილი და გამოყენებული ნორმებისა და პრინციპებისაგან. Ანუ საქმე გადაწყვიტო
ისე, როგორც გადაწყვეტილი იყო ადრე

Პრეცედენტი ეფუძნება კონცეფციას, რომლის თანახმადაც ზემდგომი სასამართლოს

გადაწყვეტილება ძალაში რჩება და მიიჩნევა სამართ₾ის ნორმად მანამ, სანამ არ იქნება
გაუქმებული ამავე სისტემი ზემდგომი სასამართლოს მიერ ან პარლამენტის აქტით

Პრეცედენტის დოქტრინის თნახმად, სასამართლოები ვალდებულნი არიან დაიცვან პრინციპები,

რომლებიც დადგენილია უფრო ადრეულ გადაწყვეტილებებში

Სასამართ₾ო საქართველოში
Სამოქალაქო კოდექსის თანახმად სასამართ₾ოს არ აქვს უფლება უარი თქვას სამოქალაქო საქმეთა
მართლმსაჯულების განხორციელებაზე იმ შემთხვევაშიც თუ სამართ₾ის ნორმა არ არსებობს, ან
იგი ბუნდოვანია. Სასამართ₾ოს არა აქვს უფლება უარი თქვას კანონის გამოყანებაზე იმ მოტივით
რომ მას კანონის ნორმა უსამართ₾ოდ ან არაზნეობრივად მიაჩნია

Ამრიგად კოდექსის თანახმად კანონში ხარვეზის არსებობა სასამართლოსაგან შევსებას მოითხოვს,

რაც იძლევა სამოსამართლო სამართ₾ის განვითრების შესანიშნავ შესაძლებლობას

Ფილიპ ლიჩი - 188-210 გვ

სოციალურ-ეკონომიკური პრობლემები ან რესურსების ნაკლებობა ვერ ამართლებს სახელმწიფოს
მიერ მისი კონვენციით ნაკისრი ვალდებულებების შეუსრულებლობას. ამგვარად, სახელმწიფო
ვერ მოიყვანს გამართლებად სახსრების ნაკლებობას, როდესაც ის არ ასრულებს გადაწყვეტილებას

სასამართლო არ იბოჭება კონვენციის დარღვევებით, რომელსაც მხარეები აღიარებენ. რადგან

სასამართლო წყვეტს საქმის ფაქტების სამართლებრივი კვალიფიკაციის საკითხს, მან შეიძლება
განიხილოს და გამოიყენოს კონვენციის მუხლები, რომლებიც განმცხადებელს არ დაუყენებია

სასამართლო არ იბოჭება მტკიცებულებებთან დაკავშირებით მკაცრი წესებით და შეუძლია

დაეყრდნოს ყველა სახის მტკიცებულებას

Კანონის ინტერპეტაცია
ინტერპრეტაცია ნიშნავს ნათქვამის ან დაწერილისთვის შინაარსის მინიჭებას. როდესაც ტექსტის
მნიშვნელობა ნათელია, მაშინ ინტერპრეტაცია საჭირო არ არის; ხოლო როდესაც არ არის ნათელი
ან მკაფიოდ განმარტებული, მაშინ ხდება მისი ინტერპრეტირება. ინტერპრეტაციის ავტორს,
ტექსტის მნიშვნელობის გასაგებად, უწევს ინტერპრეტაციის სხვადასხვა ხერხს მიმართოს.
 Ინტერპრეტაციის მეთოდები
Ტექსტუალური მეთოდი
იდეა, რომ ტექსტზე დაყრდნობით აზრის გაგება უნდა მოხდეს, ინტერპრეტაციის ერთ-ერთი
მიდგომაა, რომელსაც შეიძლება ტექსტუალური მიდგომა ვუწოდოთ. ეს იდეა ეყრდნობა
მოსაზრებას, რომ ტექსტი ჩვეულებრივი მნიშვნელობით უნდა გავიგოთ
თუ სატრანსპორტო საშუალებები აკრძალულია პარკში, ეს ნიშნავს, რომ რასაც ჩვეულებრივი
საუბრისას სატრანსპორტო საშუალებას ვუწოდებთ (მანქანები, სატვირთო მანქანები,
ავტობუსები), აკრძალულია.

მიზნობრივი მიდგომა
არსებობს ინტერპრეტაციის კიდევ ერთი, მიზნობრივი მიდგომა, რომლის შესაბამისად ტექსტის
ინტერპრეტირებისას პრიორიტეტი კანონის, კონტრაქტის, ხელშეკრულების, ანდერძის ან
რეგულაციის მიზანს ენიჭება.

Რენე დავიდი 131-146

სასამართლო პრაქტიკა
Სასამართლო პრაქტიკა სამართ₾ის ერთ ერთი წყაროა

Სასამართ₾ო პრაქტიკის მიერ შემუშვებულ და კანონმდებლის მიერ დაწესებულ ნორმებს შორის

ორი მნიშვნელოვანი განსხვავებაა. Პირველი - სასამართ₾ო პრაქტიკა იმ ჩარჩოეში მოქმედებს
რომელიც სამართლისთვის კანონმდებელმა დააწესა. Მეორე - სასამართლო პრაქტიკით
შემუშვებულ ნორმას არ გააჩნია ის აბტორიტეტი რომლითაც კანონმდელის მიერ შექმნილი
ნორმები სარგებლობენ. Იგი საკლმაოდ მერყევია მისი უკუგდება და შეცვლა ახალი საქმის
განხილვისასა ყოველთვის შეიძლებქ

Სასამართლო ორგანიზაცია
Სასამართლო სისტემა ყველგან აგებულია იერარქიულ პრინციპზე. Ქვეყნების მთელ
ტერიტორიაზე განლაგებულია პირველი ინსტანციის სასამართლოები, რომლებიც განიხილავენ
დავებს. Ზემდგომი საფეხური შედგება სააპელაციო სასამართლოებისგან, ხოლო ამის შემდეგ კი
მოდის უზენაესი სასამართლო

Მოსამართლეები
Მოსამართ₾ეები როგორც წესი მუდმივი ვადით ინიშნებიან და შუცვლელობის პრინიცპი მათი
დამოუკიდებლობის ერთ ერთი უმთავრესი გარანტიაა. Ხოლო დადგენილი წესით მოსამართლის
დანიშვნა დადგენილია რიგ ქვეყნებში საკონსტიტიუციო სასამარტ₾ოს წევრებისთვის
Სასამართლო პრაქტიკის კრებულები - ეს ოფიციალური კრებულები ხელს უწყობენ
მოსამართლეებს დროულად განასხვავონ გადაწყვეტილებები

Ადმინისტრაციული პრაქტიკა - დავის ადმინისტრაციული წესით განხილვა და გასაჩივრება

მინდობილი აქვს ან სპეციალურ ადმინისტრაციულ სასამართლოებს ან კიდევ არასასამართლო
ორგანოებს

შტეფან ტრექსელი 110-129

Მოსმენის უფლება სასამართლოში - ნიშნავს რომ დაუშვებელია ნებისმიერი გადაწყვეტილების
მიღება, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა ის მთლიანად და უპირობოდ პირის სასარგებლოდ არის
გამოტანილი, თუ პირს მანადმე არ მიეცა განსახილველ საკითხზე საკუთრი პოზიციის წამოდგენის
შესაძლებლობა.

მოსმენის უფლება რამდენიმე ასპექტით ხასიათდება. უტილიტარული თვალთახედვით, ის

აუმჯობესებს გადაწყვეტილებების მიღების ხარისხს. პირი, რომლის საქმეც განიხილება, როგორც
წესი, ფლობს მნიშვნელოვან ინფორმაციას და მისი მოსაზრებები შეიძლება იყოს საინტერესო და
გავლენის მომხდენი სასამართლოს გადაწყვეტილებაზე

მოსმენის უფლება შეიძლება დახასიათდეს როგორც აბსოლუტური გარანტია. ეს მოსაზრება

სასამართლოს მიერ არა მხოლოდ გაზიარებულია, არამედ ნათლად გამოთქმულიც

შეჯიბრებითი პროცესის უფლება, სასამართლოს განმარტებით, მოითხოვს იმ სასამართლოსთვის

წარდგენილი ყველა მასალის გამჟღავნებას, რომელსაც ბრალდებულის მსჯავრდებისა და მისთვის
სასჯელის შეფარდების უფლებამოსილება აქვს.

ბ. სასამართლოს მიერ ინფორმაციის გამჟღავნების ვალდებულება

გამონაკლის შემთხვევაში სასამართლოსაც შეიძლება დაეკისროს ინფორმაციის გამჟღავნების
ვალდებულება.

III. მხარეთა თანასწორუფლებიანობის პრინციპი

თუმცა საყოველთაოდ აღიარებულია, რომ ეს პრინციპი სამართლიანი სასამართლო განხილვის
განუყოფელი ნაწილია.
რაც შეეხება სისხლის სამართლის პროცესს, აქ მხარეთა თანასწორუფლებიანობა სრულებით არ
არის ადეკვატური რეალობა. ბრალდებას შეუძლია იძულების ისეთი ღონისძიებების
განხორციელება, როგორებიცაა დაპატიმრება, სატელეფონო მოსმენა, ჩხრეკა და ამოღება.
ბრალდებულს არ გააჩნია მსგავსი შესაძლებლობები, სამაგიეროდ, ფლობს ზუსტ ინფორმაციას
საქმესთან დაკავშირებულ ფაქტებზე, თუ, რასაკვირველია, დამნაშავეა.

Სასამართ₾ო ხელისუფლების ხელმძღვვანელობა ცდილობს, რომ მოსამართ₾ეებში

დამოუკიდებლობის ხარისხი გაიზარდოს. Ეს მნიშვნელოვანია, რადგან სასამართლო იყოს
ხელისუფლების დამოუკიდებელი შტო

Საქართველოში გვაქვს მოსამართ₾ის 14 თვიანი სასწავლო კურსი იუსტიციის უმაღლესი სკოლა,

რომელიც ერთ ერთი წინ გადადგმული ნაბიჯია

Ეს ყველაფერი მნიშვნელოვანია, რადგან სასამართლე სისტემა იყოს მეტად დამოუკიდებელი და

მოსამართლეებმა იხელმძღვანელონ ეთიკური სტანდარტებით, დაეყრდნონ მხოლოდ კანონს და
მოიქცნენ ისე, რომ დაცულნი იყვნენ პოლიტიკური გავლენისაგან

Ასევე საინტერესოა ახალი სისხილის სამართლის საპროცესო კოდექსი, რითაც სრულიად იცვლება
მართლმსაჯულება, კოდექსში ადამიანის უფლებების დაცვის და სამართლიანი სასამართ₾ოს
უფრრო მეტი გარანტიებია ჩადებული

Ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს დროს მოსამართლე კქნება კანონის ექსპერტი, მაგრამ

იმოქმედებს როგორც დამკვირვებელი.

Ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო

1919 wlis 17 ianvars, saqarTvelos mTavrobam miiRo kanoni „nafic msajulTa sasamarTlos Se moRebis”
Sesaxeb. am kanonis Tanaxmad, nafici msa julebi 12 kacis Semadgen lobiT tra diciisamebr, mosamarT li
sgan damoukideblad, wyvetdnen bral debulis damnaSaved cnobaarcnobis sakiTxs.
2010 wlis oqtombridan saqarTveloSi amoqmeddeba axali sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi, romlis erTerTi
mniSvnelovani novaciaa nafic msajulTa sasamarTlos Seqmna

Tu, danaSaulis simZimidan an xasiaTidan gamomdinare, Se saZlebelia safrTxe Seeqmnas nafic msajulTa
sicocxles, jan m r Telobas an sxvagvarad arsebiTad iqnes xelyofili maTi xelSeuxebloba, agreTve, rodesac
nafic msajulTa sasamarTlos Ca tareba arsebiTad daarRvevs obieqturi da samarTliani sasa marTlos uflebas,
mxaris Suamdgomlobis safuZvelze, saqmis ga n mxilveli sasamarTlos gadawyvetilebiTa da saqarTvelos uze
na79 ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო esi sasamarTlos Tavmjdomaris TanxmobiT, saqmes ga nix i lavs mo
samarTle nafic msajulTa monawileobis gareSe.

nafic msajulTa sasamarTlo Sedgeba 12 msajulisa da 2 sa Ta darigo msajulisgan.

nafici msajulis mimarT wayenebuli moTxovnebis Tanaxmad, piri uf lebamosilia nafic msajulad miiRos
monawileoba sasa marTlo procesSi, Tu: a) saqarTvelos saarCevno admi nistraciis mier Seyvanilia
amomrCevelTa erTian siaSi; b) icis sisxlis samarTlis procesis ena; g) cxovrobs teritoriaze, romelic Sedis im sa
samarTlos gansjadobaSi, sadac mimdinareobs procesi; d) SezRu duli ara aqvs fizikuri an fsiqikuri
SesaZleblobebi, rac xels ar SeuSlis mis mier nafici msajulis movaleobis Se srulebas.

axali kodeqsis Tanaxmad, arsebobs garkveuli SeuTavseblobebi, romelTa gamoc piri ver miiRebs sisxlis
samarTlis procesSi 80 ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო mo nawileobas nafic msajulad. es SeuTavseblobaa,
Tu igi: saxel mwifopolitikuri Tanamdebobis piria; gamomZiebelia; po li cielia; iricxeba saqarTvelos
SeiaraRebul ZalebSi; sasuliero piria;

pirs ufleba aqvs, uari gana c xados nafici msajulis mo va leobis Sesrulebaze: a) Tu uka naskneli wlis gan ma
v lo baSi ukve iyo nafici msa juli; b) Tu asrulebs iseT samuSaos, romelSic misi Secvla gamo iwvevs
mniSvnelovan zi ans; g) janmrTelobis mdgomareobis gamo; d) Tu xangrZlivad im yo feba an miemgzavreba
saqa r Tvelos farglebs gareT; e) 70 wels gadacilebulia.

mxares ufleba aqvs, erTjeradad, 24 saaTis ga nmavlobaSi gaasaCivros nafic msajulTa SerCevis sxdomis
Tavmjdomaris ukanono gadawyvetileba an moqmedeba.

nafici msajulobis kandidati valdebulia, acilebis safuZvlis arsebobis SemTxvevaSi es acnobos sasamarTlos
uwyebis miRebidan 2 dRis ganmavlobaSi.

mosamarTle uflebamosilia, mosTxovos mxareebs mi s Tvis winaswar im SekiTxvebis wardgena, romelTa

dasmasac apireben msajulobis kandidatebisTvis.

msajulobis kandidats SeuZlia, mosamarTlis winaSe daayenos Su amdgomloba TviTacilebis Sesaxeb da

miuTiTos im garemoebaze, romelic mas xels SeuSlis nafici msajulis uflebamosilebis ganxorcielebaSi.
TviTacileba dasabuTebuli unda iyos. mxareebs ufleba aqvT, gamoTqvan TavianTi damokidebuleba
msajulobis ka n didatis TviTacilebis mimarT. acilebisa da TviTacilebis Se saxeb Suamdgomlobebs
mosamarTle ganixilavs sajarod da gamoaqvs dasabuTebuli ganCineba. acilebulma msajulobis kandi datma
unda datovos sasamarTlo sxdomis darbazი

saTadarigo msa juls ufleba ara aqvs, gamoxatos sakuTari azri, gavlena moaxdinos nafic msajulebze an
monawileoba miiRos kenWisyraSi.

sxdomis Tavmjdomare nafic msajulebs ganumartavs braldebis Sinaarss da mis samarTlebriv safuZvels;
mtkicebulebaTa Se fasebis ZiriTad wess; udanaSaulobis prezumfciis cnebas da im garemoebas, rom
yovelgvari eWvi braldebulis sasargeblod wydeba;

rom sxdomis mimdinareobisas maT ufleba aqvT, awarmoon da gamoi yenon Canawerebi; rom verdiqti
unda em ya rebodes mxolod sasa marTlo procesis dros gamokvleul mt kicebulebebs, rom arc erTi
mtkicebuleba ar unda iqnes miRebuli mxedvelobaSi sxvisi 86 ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო miTiTebiT;
rom verdiqti ar unda iqnes gamotanili varaudis safuZvelze an dauSvebel mtkicebulebaTa gamoyenebiT;

Tu sasamarTlo ganxilvis mimdinareobisas aRmoCnda, rom nafic msajuls ar SeuZlia Seasrulos Tavisi
movaleoba, gamovlinda misi acilebis safuZveli, naficma msajulma daarRvia am kodeqsis moTxovnebi,
sxdomis Tavmjdomare nafic msajuls aTavisuflebs misi movaleobis Sesrulebisagan da mis nacvlad nafic
msajulad niSnavs msajulTa siaSi momdevno, saTadarigo msajuls.

Tu nafic msajulTa ricxvi nafic msajulTa am kodeqsiT gansazRvrul ra o denobaze naklebi aRmoCndeba,
sxdomis Tavmjdomare iwyebs msajulTa xelaxal SerCevas da saqmis ganxilva am kodeqsiT da d g enili wesiT
Tavidan iwyeba.

ufrosi msajulis daniSvnis (arCevis) Semdeg msajulebi deben fics. ficis teqsts kiTxulobs sxdomis
Tavmjdomare: ficis teqstis wakiTxvis Semdeg msajulTa siaSi rigiTobis mi xedviT yoveli msajuli ambobs:
„vadastureb!“

mosamarTle nafic msajulebs ganumartavs sxdomis mimdi na re obisas Canawerebis gakeTebis uflebas. nafic
msajulebs saTaTbiro oTaxSi gasvlamde eZlevaT sasamarTlo sxdomis oqmi, garda im nawilebisa, romlebic
exeba dauSvebel mtkicebulebebs.
nafic da saTadarigo msajulebs ekrZalebaT: sxdomis mimdi na reobisas sasamarTlo sxdomis darbazis
datoveba; verdiqtis ga motanamde saqmis ganxilvisas miRebuli informaciis gam J Ra vneba an sakuTari azris
gamoTqma gansaxilvel saqmesTan da ka vSirebiT; gansaxilveli saqmis garemoebebTan dakavSirebiT sx
domis Tav mjdomaris garda sxva pirebTan urTierToba; gan saxilvel saq me sTan dakavSirebiT informaciis
moZieba sxdomis farglebs ga reT;

Tu saTaTbiro oTaxSi dabrunebis Semdeg nafici msajulebi mom devno 3 saaTis ganmavlobaSic ver miiReben
verdiqts am muxlis me4 nawilis Sesabamisad, mosamarTle daiTxovs maT srul Sema d genlobas da daniSnavs
nafic msajulTa axali Semadgenlobis Ser Cevis sxdomis TariRs. Tu arc am nafic msajulTa sasamarTlos
Seswevs unari, miiRos gadawyvetileba am kodeqsiT dadgenili wesiT, braldebuli gamarTlebulad iTvleba.

Tu verdiqti mTlianad gamamarTlebelia, dapatimrebuli br a l debuli dauyovnebliv unda gaTavisufldes.

sxdomis Tav mj domare valdebulia, gamamarTlebeli verdiqtis ga mo cxa de bisTanave ga mo itanos
gamamarTlebeli ganaCeni.