I.

KÖKTÜRK DEVLETİ 553-630

TÜRK ismiyle Ergenekon ve
kurulan ilk BUMİN KAĞAN İKİLİ TEŞKİLAT ÖTÜKEN Bozkurt
devlet Kurucusu Sistemi Merkezi Destanları

BATI KANADI DOĞU KANADI

İSTEMİ YABGU BUMİN KAĞAN
553-576 BÜYÜK KAĞAN 552

MUKAN KAĞAN 553-572

İpek Yolu Hakimiyeti İçin;
Sasanilerle birleşerek Akhunlar’ı yıkmış,
Bizans ile birlikte Sasaniler’ zayıflatmıştır.
Bizans’a elçi göndermiştir.
Avarlara son verdi, Orta Asya’ya egemen oldu.
Çin’i vergiye bağladı. İpek Yolu’na hâkim oldu.
TASPAR KAĞAN (Ta-Po)
Budizm etkisi, Çin entrikaları

BATI KÖKTÜRK 582 DOĞU KÖKTÜRK

Tardu Kağan 582-659 İkiye Ayrıldı. İşbara Kağan 582-630

630-682 639 Kürşat (Şu Tigin) İhtilali

Çin Hakimiyeti Yılları Türk tarihinin ilk bağımsızlık iltilali
 Kurtuluş savaşı
vererek kurulan ilk KUTLUK DEVLETİ (II. KÖK TÜRK DEVLETİ) (682-744)
Türk devleti

KUTLUK (İLTERİŞ) KAĞAN TONYUKUK ÖTÜKEN

Kurucusu Veziri Merkezi

KUTLUK (İLTERİŞ) KAĞAN 682-692

❑ İlteriş: Devleti derleyen, toplayan
❑ Çin’e 46 sefer düzenledi
❑ Kırgız ve Türgişleri hakimiyet altına aldı.
❑ Devlete eski günücünü kavuşturdu.

KAPGAN KAĞAN (Otuz Boyun Kağanı) 692-716

❑ İşgal altındaki Türk topraklarını ülkesine kattı.
❑ Türk siyasi birliğini yeniden sağladı.
❑ Çin’e 25 sefer düzenledi.
❑ Okyanus’tan, Demir Kapıya kadar sınırları genişletti.
 BİLGE KAĞAN KÜLTİGİN KAĞAN TONYUKUK
716-734 (öl.731) (öl. 724)

HÜKÜMDAR YABGU VEZİR (AYGUCI)

ORDU KOMUTANI İlk Türk veziri
Batıda: Türkler’in Bismark’ı

ORHUN ABİDELERİ
TÜRK TARİHİNİN İLK YAZILI ESERLERİ BU DÖNEMDE DİKİMİŞTİR

❑ Bilge Kağan, Veziri Buyruk Çor tarafından zehirlenerek öldürüldü

❑ Yerine geçenler ülkeyi yönetemedi
❑ BASMIL, KARLUK, UYGUR Türkleri birleşerek Köktürk’lerin siyasi varlığına son verdi.
 UYGURLAR (744-840)

➢ Karluk, Yağma, Basmil ittifakı ile Ötüken merkezli kurulmuş,

➢ Merkez daha sonra (Ordu Balık) Karabalasagun’a taşınmıştır.
➢ YERLEŞİK HAYATA GEÇEN İLK TÜRK DEVLETİDİR.

744-747 KUTLUK BİLGE KÜL KAĞAN Devletin kurucusudur

En parlak dönemidir.
751 Talas Savaşı yapılmıştır
Devetin Merkezini Ordu-Balık’a
747-759 MOYEN ÇOR
(Karabalasagun) taşımıştır.
Çin’de çıkan isyanları bastırmıştır.
Ticaret canlanmıştır.

759-779 BÖGÜ KAĞAN MANİHAİZM dini kabul edilmiştir.

 BÖĞÜ KAĞAN DÖNEMİNDE MANİHAİZM
MANİHAİZM DİNİNİN KABUL EDİLMESİ İLE:

Türk tarihinde din Barışçıl bir dindir, insan

HERHANGİ BİR CAN SÖNDÜRÜLEMEZ
değiştiren ilk hükümdar öldarmeyi yasaklar

Savaşı yasaklar.
Hayvansal gıdayı yasaklar
İnanalarını tarıma sevk YERLEŞİK YAŞAM Savunma amacıyla şehirlerin
eder.
etrafına surlar yaptılar
Talas Savaşı sonucu
verimli topraklara Dinin etkisi ile hükümdara
ŞEHİRLEŞME Ay Tengri ünvanı verildi.
inilmiştir.

Bögü Kağan’dan sonra; kıtlık, salgın hastalıklar, isyanlar sonucu zayıfladılar.

840 yılında Kırgızlar tarafından yıkılsa da bölgede varlıklarına devam ettiler.

1. Kansu Uygur Devleti (Sarı Uygurlar) Moğolların

2. Doğu Türkistan Uygur Devleti (Turfan Uygurları) Türkleşmesinde
(Günümüzde Sincan Özerk Bölgesi) etkili oldular.
Türk Tarihinde Uygurlar:
✓ İlk Yerleşik hayat
✓ İlk Türk şehirleri
✓ Tarımla uğraşmışlardır. İlk Çiftçiler.
✓ Ticaret sonucu Bankacılık sistemini geliştirmişler
✓ Soğd Alfabesinden Uygur Alfabesini geliştirmişlerdir.
✓ Matbaayı geliştirmişlerdir.
✓ Kâğıdı ilk kez kullanmışlardır.
✓ İlk kez kütüphane
✓ Minyatür, Çini ve Fresk
✓ Orta oyunu, Türk tiyatrosunun temeli. NOT: Farklı dinlerin benimsenmesi, ticaretin

✓ Türeyiş ve Göç Destanları artması, yabancı dillerin Uygur Türkçesine

✓ Türk hukukunu yazılı hale getirmişlerdir. çevrilmesi gibi nedenlerle Türkçede yabancı
dil öğelerinin oranı artmıştır.