Wydział Dzień tygodnia Godzina Nr zespołu

Czwartek 8:30-11:00
GIK
Data 21.03.2024 12
Tytuł ćwiczenia: Badanie Osłabienia Promieniowania gamma przy przechodzeniu przez materię

Imię i Nazwisko Ocena z Ocena ze Ocena końcowa

1. Stanisław Trocyk przygotowania sprawozdania
2. Bartosz Ziółkowski
3. Jakub Złotkowski

Prowadzący Podpis prowadzącego

dr inż. Janusz Oleniacz

Badanie Osłabienia Promieniowania

gamma przy przechodzeniu przez materię
I.Cel doświadczenia
1. Wyznaczenie współczynnika osłabienia promieniowania gamma dla
trzech absorbentów:
- Ołów(Pb)
- Miedź(Cu)
-Aluminium(Al)

II.Wstęp Teoretyczny

Promieniowanie jest powszechne w przyrodzie i ma różne formy. Trzy z

najbardziej znanych to promieniowanie alfa, beta i gamma.

Promieniowanie alfa jest najmniej penetracyjne. Kiedy jądro atomu ulega

rozpadowi alfa, wyrzuca cząstki helu. Te cząstki, znane jako jądra alfa,

1
mają niską przenikalność i mogą być zatrzymywane przez nawet
niewielkie warstwy materiału.

Promieniowanie beta to emisja elektronów lub pozytonów z jądra

atomowego. Elektrony beta mogą przenikać dalej niż cząstki alfa, ale są
zwykle zatrzymywane przez cienkie materiały.

Promieniowanie gamma jest najbardziej penetracyjne z tych trzech. Jest

to promieniowanie elektromagnetyczne o bardzo wysokiej energii.
Powstaje w wyniku przemian jądrowych lub zderzeń cząstek
subatomowych. Promieniowanie gamma może przenikać przez dużą
ilość materiału, ale podlega osłabieniu w zależności od grubości
absorbentu.

Podczas przechodzenia przez materię natężenie promieniowania ulega

osłabieniu w zależności od rodzaju i grubości absorbentu:

Kiedy promieniowanie gamma przechodzi przez materię, może

oddziaływać na nią na różne sposoby. Trzy główne sposoby to:

​ Rozpraszanie komptonowskie: Kwant gamma oddaje część swojej

energii elektronowi, zmieniając jego kierunek.
​ Zjawisko fotoelektryczne: Kwant gamma oddaje całą swoją energię
elektronowi, wybijając go z atomu.
​ Tworzenie par elektron-pozyton: Gdy energia kwantu gamma jest
wystarczająco wysoka, może ona przekształcić się w parę
elektron-pozyton podczas zderzenia z jądrem atomowym.

Te trzy procesy są kluczowe dla zrozumienia sposobu oddziaływania

promieniowania gamma z materią i są istotne w zastosowaniach takich
jak medycyna nuklearna i badania jądrowe.

2
III.Przebieg doświadczenia
Podczas doświadczenia użyto 3 absorbentów:
-Ołowiu
-Miedzi
-Aluminium
Dla każdego pierwiastka zrobiono 8 pomiarów z inną grubością
blaszki: 20, 17, 15, 12, 10, 7, 5 i 3 [mm].
Jako źródło promieniowania gamma użyto Cezu (Cs)

Schemat rozpadu cezu

Przed pomiarem skonfigurowano urządzenie na podane wartości:

3
Wyniki wraz z niepewnościami wyznaczanymi następująco:

4
IV.Obliczenia

Wykres zależności ilości kwantów gamma do grubości absorbentu

5
 Wykres zależności liniowo - logarytmicznej ilości kwantów gamma do grubości absorbentu

Z Metody Najmniejszych Kwadratów współczynniki wychodzą

Jak widać bliskie są tym wyznaczonym przez program

6
Następnie obliczamy niepewność z współczynnika a i b ze wzoru

Razem z niepewnościami współczynniki osłabienia promieniowania

gamma wynoszą :

Znając dokładne wartości współczynnika a odczytujemy z wykresu energie

kwantów gamma dla których wykonano pomiary

7
Odczytując z wykresu Energia kwantu gamma wynosi około 0,66 MeV
co zgadza się z tym co zobaczyliśmy w programie

Korzystając z podanej wartości µ oraz energii promieniowania, możemy obliczyć

grubość absorbentu, aby uzyskać trzykrotne osłabienie promieniowania.

Wzór na obliczenie grubości absorbentu można przekształcić w:

8
Wzór

Podstawiając wartości dla ołowiu

µ = 0.0193
ln(1/3) ≈ -1.0986

Obliczamy grubość absorbentu:

Więc, aby uzyskać trzykrotne osłabienie promieniowania gamma cezu, potrzebujemy

blaszki ołowiu o grubości około 56.92 centymetrów.

Wykonujemy analogiczne obliczenia dla pozostałych absorbentów

Dla aluminium:

µ =0,0572
ln(1/3) ≈ -1.0986

9
Dla miedzi:

µ =0,1035
ln(1/3) ≈ -1.0986

V.Wnioski końcowe
Dla uzyskania precyzyjniejszego współczynnika μ zanieczyszczenia, zaleca

się przeprowadzenie pomiarów na jak największej próbie badawczej. Jest

to istotne z uwagi na występowanie w pomiarach tła zanieczyszczeń oraz

fakt, że promieniowanie gamma nie pojawia się samoistnie w badanym

preparacie. Jest ono towarzyszące rozpadowi beta, który również

generuje energię.

10