Đề bài: Diễn biến tâm lí của nhân vật Mị trong đêm tình mùa đông.

Bài làm:
Tô Hoài là cây đại thụ của nền văn xuôi hiện đại VN. Với tài năng và sự cần
mẫn của mình, ông đã tạo ra vô số tác phẩm gây được tiếng vang lớn và một
trong những tác phẩm gắn liền với tên tuổi của Tô Hoài là truyền ngắn “Vợ
chồng A Phủ”. Tác phẩm đã tái hiện trọn vẹn sức sống tiềm tàng, mãnh liệt, khát
khao về tình yêu, về tuổi trẻ của nhân vật Mị, được thể hiện rõ nhất trong đêm
tình mùa xuân ở Hồng Ngài.
“Vợ chồng A Phủ” in trong tập “Truyện Tây Bắc” được Tô Hoài sáng tác
năm 1952 trong chuyến đi thực tế cùng bộ đội vào giải phóng Tây Bắc. Tác
phẩm gồm hai phần: phần đầu là cuộc sống tủi nhục của Mị và A Phủ khi ở nhà
thống lí Pá Tra. Phần sau là cuộc sống mới của Mị và A Phủ ở Phiền Sa. Họ
theo CM giải phóng quê hương.
Mị vốn là cô gái trẻ đẹp, giàu tài năng nhưng phải chịu đựng một cuộc sống
thống khổ, bị lăng nhục, bị đày đọa. Món nợ truyền kiếp đã trói buộc thể xác Mị
với nhà thống lí Bá Tra. Cái địa ngục trần gian ấy đã giam cầm cuộc đời Mị.
Tuổi xuân của Mị bị vùi dập đến héo úa, lụi tàn trong căn buồng chỉ có một cái
cửa sổ nhỏ như lòng bàn tay “trông ra chỉ thấy trăng trắng không biết là sương
hay là nắng”. Mị bị nô lệ hóa, trở thành công cụ lao động. Không chỉ vậy, Mị
còn bị bóng ma thần quyền áp bức đến tê liệt tâm hồn, mất hết ý thức phản
kháng. Nhà văn Tô Hoài đã nhiều lần so sánh Mị với con vật( con trâu, con
ngựa, con rùa). Từ đó Mị sống vô cảm, tâm hồn bị phong kín bởi sự lặng câm,
băng giá “Càng ngày Mị càng không nói, lùi lũi như con rùa nuôi trong xó cửa”.
Tuy cuộc sống nhiều khổ đau, bất hạnh nhưng ẩn giấu trong người con gái
ấy là sức sống tiềm tàng, mãnh liệt. Sức sống ấy như hòn than còn nóng hổi dưới
lớp tro tàn, ngọn gió xuân đã thổi bùng lên ngọn lửa khát khao tự do, khát khao
hạnh phúc ở Mị. Mùa xuân ở Hồng Ngài tràn ngập âm thanh và màu sắc. Đó là
tiếng trẻ con cười đùa, là màu vàng ửng của cỏ gianh và gió rét dữ dội, là màu
đỏ của những chiếc váy hoa phơi trên những mỏm đá như những con bướm sặc
sỡ và tất nhiên không thể thiếu được “tiếng sao gọi bạn yêu lửng lơ bay ngoài
đường”. Chính những hình ảnh và âm thanh ấy như một cơn gió thổi tung đám
tàn tro vây quanh cuộc đời Mị. Đặc biệt bằng nghệ thuật trần thuật mà miêu tả
đặc sắc, Tô Hoài đã mang đến cho người đọc một linh hồn đang cựa quậy hồi
sinh đằng sau lớp xác giá băng. Chính tiếng sáo đã tác động đến Mị, góp phần
làm thức tỉnh một tâm hồn nguội lạnh. Tiếng sao như sợi dây vô hình nối Mị với
hiện tại và quá khứ làm sống dậy trong Mị một kí ức tươi đẹp. Nói đúng hơn nó
đã đánh thức cái tài hoa trong Mị. Mĩ từng thổi sáo rất hay, niết bao nhieu người
mê ngày đêm thổi sáo đi theo Mị. Quá khứ tươi đẹp nhưng lại đối lập với hiện
thực buồn mênh mang. Mị ngồi nhẩm thầm theo lời người đang thổi sáo:
Mày có con trai con gái rồi
Mày đi làm nương
Ta không có con trai con gái
Ta đi tìm người yêu.
Bài hát này đã lâu Mị không hát, tiếng sáo này đã lâu Mị không thổi nhưng hôm
nay Mị vẫn thuộc, vẫn nhớ. Nghĩa là Mị không hề vô cảm. Tiếng sáo làm Mị
mạnh mẽ hơn, Mị thoát khỏi cái lớp xác vô hồn bằng một hành động “nổi loạn
nhân tính”. Mị tìm đến rượu, nhưng không phải để tìm vui mà là để giải sầu “Mị
cứ uống ừng ực từng bát”. Sự bất thường ấy đã nói lên tất cả. Mị uống như
muốn nuốt hết căm hận, khổ đau vào lòng. Sức chịu đựng có hạn, đã đến lúc cần
bừng cháy. Rượu và tiếng sáo chính là chất men say đã đánh thức phần đời đã
mất của Mị, giờ đây Mị không còn lặng câm nữa mà đã hồi sinh. Mị đang sống
về những ngày trước và không gì có thể ngăn nổi niềm vui sướng của Mị “lòng
Mị đột nhiên vui sướng như những đêm Tết ngày trước”. Còn gì hạnh phúc hơn
khi tìm lại được chính mình? Nhà văn Tô Hoài đã thâm nhập vào mê cung tâm
trạng của người phụ nữ này và bằng niềm cảm thông yêu thương sâu sắc, ông đã
khiến người đọc thật sự xúc động trước những biến đổi về tâm lí của Mị. “Con
rùa nuôi trong xó cửa” đã không còn lùi lũi nữa rồi. Nó đã phá vỡ cái bức tường
vô cảm kia để khát khao tìm ra thiên đường mùa xuân của tuổi trẻ, của hạnh
phúc. Mị nhận thức được chính mình, đó là sự ý thức về tuổi trẻ. Mị thấy mình
còn trẻ “ Mị trẻ lắm. Mị vẫn còn trẻ. Mị muốn đi chơi”. Còn trẻ nghĩa là còn sức
sống, còn khao khát sống, còn muốn yêu thương. Đó là một cảm xúc bi kịch:
nhận ra mình còn trẻ khi mà tuổi xuân đã bị tước đoạt và sống trong hoàn cảnh
đáng thương này thì đúng là bi kịch. Nhưng dù là bi kịch thì Mị vẫn vui sướng
vì Mị vẫn còn là chính mình với trái tim đầy khát vọng.
Nhưng đớn đau thay, cùng với cảm xúc tìm lại được chính mình là một nỗi
tủi thân. Tủi thân khi nghĩ về thực tại. Mị đã có chồng nhưng người chồng ấy
không tình yêu, không hạnh phúc. A Sử - kẻ khốn nạn ấy đã giam hãm cuộc đời
Mị và dẫu “không có lòng với nhau mà vẫn phải ở với nhau”. Cảm xúc ấy như
một gáo nước lạnh dội vào mặt, làm tan biến đi tất cả niềm vui sướng mà nãy
giờ Mị chắt chiu dành dụm. Còn gì đau khổ bằng lấy một người mà mình không
có tình yêu. Còn khi đau khổ bằng phải sống cùng một kẻ vũ phu chỉ coi mình là
một món đồ chơi và bị khinh rẻ như súc nô. Mị lại tưởng đến nắm lá ngón, Mị
ước ao có nắm là ngón trong tay lúc này Mị sẽ ăn cho bằng chết ngay chứ không
buồn nhớ lại nữa, nhớ lại nước mắt chỉ ứa ra. Muốn chết để giải thoát khỏi nỗi
đọa đày, muốn chết để thoát khỏi bi kịch, điều này là dễ cảm thông nhưng hơn
hết Tô Hoài đã đem đến cho người đọc sự lột xác của Mị. Muốn chết chính là
biểu hiện của sức sống. Khi đã hồi sinh, Mị khó có thể chấp nhận được sự thật
cay đắng này.
Nhưng không có nắm là ngón lúc này, tâm trạng Mị chợt chuyển sang
hướng khác. Khi tiếng sáo gọi bạn yêu ngoài kia vẫn đang réo gọi, khi thiên
đường hạnh phúc của mùa xuân ở phía sau ô cửa kia đang nồng nàn, thôi thúc
trái tim Mị. Mị không thể ngồi yên được nữa. Mị phải đứng dậy thôi! Mị hành
động trong lặng lẽ. Lặng lẽ nhưng mãnh liệt. Mĩ đã thắp lên ngọn đèn trong căn
buồng u ám, đặc cóng muộn phiền. Ngọn đèn đã xua tan cái bóng tối u ám đang
đeo bám quanh cuộc đời Mị. Ngọn đèn đã thắp sáng tâm hồn Mị, đốt cháy cả nỗi
khát vọng vượt ra bên ngoài bức tường địa ngục để đến với thế giới ngoài kia
đang dập dìu tiếng sáo. Tô Hoài đã diễn tả thật sâu sắc cái khát vọng cháy bỏng
ấy bằng một đoạn văn ngắn nhưng giàu nỗi cảm thông chia sẻ. Câu văn ngắn,
nhịp gấp thể hiện sự trỗi dậy mãnh liệt “Mị quấn lại tóc, Mị với tay lấy cái váy
hoa vắt ở phía trong vách”. Mị hành động thản nhiên, dù Mị biết A Sử đang hiện
diện trong căn buồng của Mị. Nhưng Mị không sợ, bóng ma thần quyền cũng
không thể làm gì được Mị nữa. Nhưng đớn đau thay, sự độc ác tàn nhẫn của giai
cấp thống trị miền núi đã dập tắt cái khát vọng và sự trỗi dậy ấy của Mị. A Sử đã
nhẫn tâm trói Mị bằng một thúng sợi đay, tóc Mị xõa xuống, hắn quấn cả tóc Mị
lên cột để Mị không cúi, không nghiêng đầu được nữa.
Nhưng lúc này đây, Mị không còn sống bằng thể xác mà Mị thực sự đang
sống bằng tâm hồn. A Sử trói được thể xác Mị nhưng không thể trói được tâm
hồn Mị. Bởi tâm hồn Mị đã vượt ra khỏi cái lỗ vuông bằng bàn tay kia để sống
cùng đêm tình của tuổi trẻ. Thể xác Mị ở đây, trong bốn bức tường lặng câm
nhưng hồn Mị đã “đi theo những cuộc chơi, những đám chơi”. Tâm hồn Mị
ngập đầy tiếng sáo, ăm ắp những kỉ niệm tươi đẹp. Tiếng sao đôi khi còn nhập
cả vào hồn Mị làm Mị bừng lên như ngọn lửa gặp cơn gió lớn “ Mị vùng đứng
dậy”. Hành động đó thể hiện Mị không hề biết mình bị trói hoặc biết nhưng đã
quên đi vì sức sống của tâm hồn lớn hơn nỗi đau thể xác. Nhưng rồi “tay chân
đau không cựa được” lại đưa Mị về hiện thực cay đắng “Mị thổn thức nghĩ mình
không bằng con ngựa”. Nhưng sức sống âm ỉ ấy vẫn cháy dù đau đớn, tủi nhục.
Suốt đêm, Mị lúc mê lúc tỉnh. Lúc mê thì sống trong “hương rượu tỏa” cùng
tiếng sáo mênh mang gọi bạn tình. Lúc tỉnh thì “nồng nàn tha thiết nhớ”. Có một
chi tiết rất đắt khi nhà văn kết thúc diễn biến tâm lí của Mị trong đêm tình mùa
xuân. Đó là chi tiết: Mị tỉnh dậy và nhớ lại câu chuyện của người đàn bà bị
chồng trói đến chết trong căn nhà này. Và Mị đã sợ, sợ chết “Mị cựa quậy, xem
mình còn sống hay chết”. Sợ chết chính là biểu hiện của sự ham sống. Sức sống
trong con người khốn khổ ấy không hề bị lụi tàn mà ngược lại vẫn mãnh liệt như
những đợt sóng ngầm gầm gào dưới lòng đại dương tưởng như không gì có thể
dập tắt nổi. Nói như Lỗ Tấn:” Một tia lửa hôm nay báo hiệu một đám cháy ngày
mai”. Chắc chắn đợt sóng ngầm ấy hứa hẹn sẽ trở thành đợt sóng thần trong
tương lai. Đó chính là đêm đông cởi trói cho A Phủ một năm sau.
Bằng nghệ thuật khắc họa tâm lí, diễn biến tâm trạng nhân vật sinh động
cùng ngòi bút tả cảnh đặc sắc, am tường những nét sinh hoạt phong tục riêng, Tô
Hoài đã đem đến cho người đọc một cô Mị lay lắt, đói khổ, nhục nhã nhưng
tiềm tàng sức sống, khát khao mãnh liệt. Đặc biệt chi tiết tiếng sáo đã giúp nhà
văn Tô Hoài khám phá ra vẻ đẹp tâm hồn Mị, khẳng định được sức sống bất diệt
của con người. Có thể xem, tiếng sáo là chi tiết nghệ thuật đẹp, giàu sức gợi, ám
ảnh người đọc.
Nói về Mị, nhà văn Tô Hoài tâm huyết rằng: “Số phận của cô là sự hồi sinh
mãnh liệt của con người cô. Sự hồi sinh của một con người là vô cùng quý giá”.
Tô Hoài với “Vợ chồng A Phủ” không chỉ gây ấn tượng mạnh trong cách xây
dựng tâm lí nhân vật mà còn ở cách tạo dựng những không gian. Con người đi
từ không gian của áp bức đến không gian của tự do. Tác giả đã thể hiện tinh thần
nhan văn sâu sắc và thái độ quyết liệt trong hành trình đưa nhân vật của mình
nhận đường, rồi tìm lại khát vọng sống, khát vọng yêu và khát vọng tự do.