SOLUNUM SİSTEMİ

ANATOMİSİ
(Systema Respiratorium)

TIP 3 ders – 15 ekim 2020 perş. 1.saat

PROF. DR. ZAFER ARI

İSTANBUL YENİ YÜZYIL ÜNİVERSİTESİ

TIP FAKÜLTESİ
ANATOMİ ANABİLİM DALI
 Paranasal sinus’ lar
Burun boşluklarının yapısına katılan kemiklerin içinde yer alan,
muhtelif şekil ve büyüklükte 4 çift boşluk bu ismi alır.
Sinusların içini döşeyen mukoza burun mukozası özelliğindedir.

yeni doğanda oluşmamıştır.

Başlangıçta içerisi sıvı ile
doludur. Hava ile dolması daha
sonradır ve hava ile dolan bu
boşluklar, birer kanal aracılığı
ile burun boşluğunun dış
duvarına bağlantılıdır.
Bütün paranasal sinus’ların
toplam hacmi 80 cm3 kadardır
 Frontal sinus
Ethmoid
sinus
Sphenoidal
sinus

Maxillar sinus Maxillar sinus

PARANASAL SINUS’LAR
 Sinus frontalis
yeni doğanlarda
görülmez.
Sinus frontalis
cranium kemiklerinin
gelişmesi ile ,İki yaşından
itibaren gelişmeye başlar.
Sinus 7-8 yaşlarında
şekillenir, başlangıçta içi
sıvı ile doludur ve
12 yaşlarında
pnömatizasyonu
Sinus tamamlanır, yani içi
maxillaris hava ile dolar. Sinusun
içi bir ara bölme (
septum) ile birbirinden
bağımsız iki odacığa
ayrılır.

Sinus maxillaris ; Yeni doğanlarda, içi sıvı ile dolu, sadece küçük bir bezelye
büyüklüğünde bir boşluktur. Küçük bebekler de, 3 yaşından itibaren gelişmeye başlar ve
12 -17 yaşlarında gelişimi ve pnömatizasyonu tamamlanır.

Cellulae ethmoidalis (sinus ethmoidalis) ; duvarları çok ince olan bu hücreler,

doğumdan itibaren pnömatizedir ve 6-7 yaşından itibaren özellikle puberte ile büyürler.
** SİNUS FRONTALİS Septum intersuniale frontale

Os frontale laminaları
arasında yerleşmiş bir çift
boşluktur. Arcus superciliaris’
lerin derininde yer alırlar.
Yetişkinlerde toplam Hacmi
5-30 ml arasında değişir
Arada septum intersinuale
frontale denen ara bölme yer alır.
(3 X 2,5 X 2,5 cm) tam olarak 7
yaşında şekillenir. Ara bölme, sinus
boşluğunu çoğunlukla asimetrik
olarak iki odacığa ayırır. Her bir
odacık ayrı ayrı birer kanala sahiptir.

Ductus nasofrontalis’ler burunda Burun boşluğu etrafındaki oluşumlar

orta mea (meatus nasi medius) ön
bölümüne açılır. Paranasal sinuslar
**CELLULAE ETHMOİDALES : ethmoid kemik içinde yerleşmiş,
değişik büyüklükte ve şekilde, çok sayıda kemik hücrelerdir. Burun boşluğu üst
kısmı ile orbita çukuru arasında yer alırlar.
Her bir tarafta 3 büyük 18 küçük odacıktan (hücre) oluşmuştur. toplu halde ethmoid
kemikteki labyrinthus ethmoidalis’i oluştururlar. Anterior - media ve posterior
gruplarına ayrılırlar. Toplam hacimleri 5-6 ml kadardır.
Cellulae ethmoidales anteriores ; 2-11 adettir ve meatus nasi medius’a açılırlar.
Cellulae ethmoidales medius ; 1 – 3 adet ve bulla ethmoidalis üstünde orta mea’ya açılırlar.
Cellulae ethmoidales posterires;1- 8 adettir ve meatus nasi superior’a bir delikle açılırlar
SİNUS SPHENOİDALİS: Sphenoid kemiği gövdesinin içinde yerleşmiş bir çift
boşluktur. Arada septum intersinuale sphenoidale yer alır. (bu ara
bölme çoğunlukla deviasiyon gösterir). Boşluk ortalama 2,2 cm yükseklik, 2,2
uzunluk, 2 cm enindedir. Ön duvarlarında yer alan, apertura sinus sphenoidalis’ ler
aracılığı ile recessus sphenoethmoidalise açılır. ( Doğumdan sonra 6 ayda
oluşmaya başlar ve esas olarak puberte’den sonra gelişmesi tamamlanır.)
Sinus sphenoidalis, çok ince duvarları aracılığı ile yukarda ; hipofiz bezi
ve n. opticus’la komşu, arkada; pons, yanlarda: sinus cavernosus ve dolayısı
ile burada yer alan çok önemli damar ve sinirlerle komşuluk yapar.
Sinus duvarları çok incedir, bir infeksiyon durumunda, bu infeksiyon fossa crani
anterior - media ve orbita boşluğuna geçebilir.
Sinus maxillaris:
en büyük paranasal sinustur.
Üç duvarlı Piramit şeklindedir. Tepesi
processus zygomaticus, tabanı ise
burun boşluklarına bakar

Tavanı, orbita’nın ( göz çukuru)

tabanını oluşturur.

Boşluğun kısmen dar olan alt duvarını

maxilla’nın processus alveolaris’i
oluşturur. Burada yer alan molar ve
premolar dişlerin alveoli dentales
denen çukurları, sinus’a doğru girintiler
gösterir. Bu dar alt duvar, çoğunlukla
burun tabanından1-10 mm daha
aşağıda yer alır.
Diş alveolleri içindeki molar - premolar
diş kökleri ile maxiller sinus tabanı
arasındaki kemik tabakasının çok ince
olması, diş apselerinin maxiller sinüzit’e
sebep olması bakımından önemlidir.
( Bazen bu kökler, tabanı delerek
sinus boşluğuna girer.)
Sinus maxillaris:
Sinus maxillaris hacmi 10 – 30 ml arasında değişir.
Hacim, şahıstan şahsa hatta sağ – sol maxiller
sinuslar arasında farklılıklar gösterir.
Ortalama Yüksekliği : 3,75 cm, uzunluğu: 2,5 cm,
genişliği ; 3 cm kadardır.
Maxiller sinusu burun boşluğuna bağlayan delik:
Ostium (hiatus)sinus maxillaris adını
alır.
Bu delik kemik yapıda geniş hiatus maxilaris’tir.
Bazı kemik oluşumlar, bu yarığı daraltarak hiatus
semilunaris şekline sokar. Canlıda bu deliği burun Sinus
mukozası, daha da daraltır ve ostium sinus maxillaris
maxillaris olarak orta mea’ya açılır.

Dikkat: Bu delik sinus maxillaris tabanından oldukça

yukardadır. Bundan dolayı burada biriken eksudat
birikip delik seviyesine gelince ancak boşalabilir .
Maxiller sinus infeksiyonu tedavisi bu bakımdan
zordur.
** Resimde hiatus semilunaris’i göstermek için
concha nasi media kaldırılmış.
Maxiller sinus’un burun yan duvarına açıldığı delik, oldukça geniştir ve komşu kemikler
bu açıklığı daraltarak ve yarımay şeklinde bir yarık şekline sokar (hiatus semilunaris).
Bu yarımay şeklindeki açıklıkta, ince bir burun mukozası ile daha da daraltılır ve orta
mea’ya açılan küçük bir delik ostium sinus maxillaris oluşur.
Burun boşluklarının Sinus’lar dışında ki
bağlantıları ;

* Burun dış delikleri (Nares) ile dışa

* Choana nasi ile nasopharynx’e

* nasopharynx’e açılan ostaki borusu

(Tuba auditiva) ile orta kulağa

* Larynx vasıtasıyla alt solunum yollarına

* Ductus nasolacrimalis ‘le orbita boşluğuna
bağlanır.
KLİNİK ANATOMİ

Sinuzit ; Burun mukozası, paranasal sinusların içinde de devam

eder. Bu mukozanın iltihabı sinüzit olarak adlandırılır. Snüzitlerin esas
sebebi; sinus drenajlarının bozulması ve sinus salgılarının buruna
boşalamamasıdır. Uzun süren bu iltihabi olay kronikleşebilir.

Sinüzitler lokal ağrı ve baş ağrılarına sebep olur. ( Bu baş

ağrısının karakteristik özelliği; başın öne eğilmesi ile baş ağrısının
şiddeti değişiklik gösterir. Özellikle frontal sinüzit en ağrılıdır)

En fazla sinüzit ise, maxiller sinus’larda görülür. ( sinus ağzının

daha yukarıda olmasıyla zor boşalması ve azı dişleri kök apselerinin
yakın komşuluktan dolayı maxiller sinuzite yol açması )

Sphenoid sinüzit ; Nadirdir, bazen arka ethmoidal sinüzitin

yayılması sonucu oluşabilir. Nadir olmasına rağmen komşuluklarından
dolayı oldukça tehlikelidir. Açık havada çalışan meslek guruplarında
daha çok görülür.
 YUTAK
(PHARYNX)

* üst bölüm (Nasopharynx)

* orta bölüm (oropharynx)
* alt bölüm (Laryngopharynx)
PHARYNX : Üst tarafta geniş, aşağı doğru daralan bu boru, 12-15 cm
kadar uzunluktadır. Yer olarak kafa tabanından C 6 kadar uzanır. Yutak
iç boşluğuna cavitas pharyngis denir. Bu boşluk yukarda burun
ve ağız boşluğu ile bağlantılıdır.
 Nasopharynx

Oropharynx

Laryngopharynx
* Hem solunum sistemi hem de sindirim
sistemine ait olan bu organ, kas ve zarlardan
yapılmış huni şeklinde bir organdır.

* Bu organ burun, ağız ve larynx’in arkasında

yer alır.
Nasopharynx * Pharynx yukarıda corpus sphenoidale ve
Oropharynx occipital kemikteki tuberculum
Laryngopharynx pharyngeum’dan başlar ve VI. Cervical
vertebra hizasında oesophagus’la birleşir.
* Pharynx 3 bölümde incelenir
** Pharynx’in en geniş yeri, hyoid kemik hizasında ( 3,5 – 5
cm) en dar yeri ise Laryngopharynx’in özofagusla ( yemek
borusu) birleştiği yerdedir (1,5 cm) .

** Laryngopharynx, larynx’in arkasında kalır ve sadece

sindirim sistemi ile ilgili bir bölümdür.

** Larynx etrafındaki gerek spatium retropharyngeum

gerekse spatium parapharyngeum denen aralıklar önemlidir,
çünkü bu aralıkta yer alan organların etrafında yer alan bağ
dokusu, özofagus etrafındaki bağ dokusu ile devam eder , bu
da burada oluşan bir enfeksiyonun arka mediastine kadar
yayılmasına sebep olur.
Spatium parapharyngeum (Lamina profunda fascia parotidei)
ve (Aponeurosis stylopharyngea) oluşumlarla dorsal ve ventral olarak
iki bölüme ayrılır.
Spatium parapharyngeum içindekiler
Dorsal bölüm ( pars retrostyloidea spatii parapharyngei) içinde :
A. carotis interna , V. jugularis interna, N.glossopharyngeus (IX),
N. vagus (X) ,n. accessorius (XI) ve N. hypoglossus (XII) yer alır.

Ventral bölüm ( pars praestyloidea spatii parapharyngei) içinde ::

parotis bezinin processus pharyngeus’u yer alır.
Vetral bölümün yukarısında :
N. lingualis, n. alveolaris inferior, n. auriculotemporalis ( N. V 3 ) ve chorda
tympani geçer. Ganglion oticum’da burada yerleşir.
I - SPATIUM RETROPHARYNGEUM II- SPATIUM PARAPHARYNGEUM
(axis hizasından horizontal kesit - sağ taraf)
Pharynx’in arkasında ve yan tarafında yer alan aralıklar klinik olarak önemlidir.
Bu aralıkları dolduran bağ dokusu içinden özellikle spatium parapharyngeum içinde
çok önemli oluşumlar yol alır.
Ayrıca; bu aralıkları dolduran bağ dokusu, oesophagus’u ( yemek borusu)
saran bağ dokusu ile devam eder. Bundan dolayı da üst tarafta oluşan bir infeksiyon ,
arka mediastinuma kadar ( mediastinum posterius) ulaşabilir ve yayılır.
 Nasopaharynx
Üst tarafında, kafa tabanında
fornix pharyngis
denen bir çıkmaz yer alır –
Palatum molle
bu çıkmazın içinde
Tonsilla
pharygealis’e ait
lenfoid dokusu yer alır.

Nasopharynx sınırları: Basis cranii ile 2. cervical vertebra arasında yer

alan pharynx’in en geniş bölümdür.

ön de choana ile devam eder.

Üst tarafta : basis cranii (kafa tabanı),
Lateral ve arka duvar : pharynx duvarı ile çevrili,
alt sınırında palatum molle’nin üst yüzü yer alır.
 Tonsilla pharyngea
Concha nasalis inferior
Torus tubarius
Ostium pharyngeum tubae auditivae

Nasopharynx yan
duvarlarında ki sağlı - Plica
sollu iki delik yer alır ki, bu salpingopharyngea
delikler ; östaki borusunun Palatum molle
yutağa açılan delikleridir uvula
ve ostium pharyngeum
tubae auditivae denir .

Bu deliği üsten ve
yandan çevreleyen bir
kabartı yer alır. bu Tonsilla
kabartıya torus lingualis

tubarius adı verilir.

Torus tubarius ‘u örten mukozanın altında, lenfoid doku kitlesi yer alır ki bu
tonsilla tubaria adını alır.
 Torus tubarius Tonsilla tubaria
Fornix pharyngis

tonsilla
pharyngea

Ostium pharyngeum
tubae auditivae Nasopharynx
(Östaki borusunun arka duvarı, üst
açıldığı yer) duvarın devamı
Palatum molle şeklinde ve bu
(yumuşak damak) arka duvar atlas
kemiğin arcus
anterior’u
tarafından
Tonsilla palatina desteklenir.

NASOPHARYNX
 Östaki borusu

TUBA AUDITIVA
 uvula
Pharyngeal isthmus
Palatum molle

Nasopharynx’in taban kısmını: palatum molle’ nin eğimli olan üst yüzü
yapar.

pharyngeal isthmus ; yumuşak damağın serbest kenarı ile yutak arka duvarı
arasında yer alan açıklıktır.
Bu açıklık, yutma esnasında palatum molle’nin yükseltilmesi ve yutak arka
duvarının öne çekilmesi ile kapatılır.
Tonsilla tubaria’nın (gerlach bademciği) infekte olup şişmesi ile östaki
borusunun (tuba auditiva) ağzı kapanabilir. Bu durumda orta kulakta ağrı görülür ve
orta kulak iltihabı ortaya çıkabilir ( özellikle küçük çocuklarda)

CHOANA ve NASOPHARYNX
Gerek sindirim sistemi gerekse solunum sisteminin dış ortama açılan bölümlerinin
etrafında vücut savunmasında görev alan lenfoid doku kümelerine Waldeyerin
lenfatik halkası denir.
Burada bir çift sağlı- sollu 1) tonsilla palatina (ağız boşluğunun oropharynx’e açıldığı
yerin iki tarafında), Dil kökünün arkasında 2) tonsilla lingualis, nasopharynx
tavanında 3) tonsilla pharyngealis ve nasopharynx yan duvarlarında 4) tonsilla
tubaria
 Ödematöz (hypertrofik)
tonsilla pharyngea

choana

Tonsilla pharyngea özellikle çocuklarda enfeksiyonlardan dolayı ödematöz

hypertrofi olması (adenoid) (geniz eti) ile choanayı bile kapatabilir, bu durumda çocuk da
ağızdan nefes almaya mecbur kalır. Bu lenfoid kitle 6-7 yaşına kadar büyür, daha sonra
puberte ile küçülmeye başlar ve 25 yaşından sonra küçük bir kitle olarak kalır.
OROPHARYNX

Yutağın yumuşak damak ile os

hyoideum arasında kalan bölümü
bu ismi alır.
Bu bölüm hem sindirim
sistemine, hem de solunum
sistemine ait olan bölümdür.

Ön tarafında yer alan isthmus

faucium yoluyla ağız
boşluğuna bağlanır.

Yan duvarlarında üzerleri mukoza

ile kaplı iki kas kemeri yer alır ;
* Arcus palatoglossus
* Arcus palatopharyngeus
Bunların arasında sağlı
sollu tonsilla palatina’laryer alır.
Oropharynx, Aditus laryngis aracılığı ile
larynx boşluğu (gırtlak boşluğu) ile
ilişkidedir. Oropharynx bölümünde solunum
yolu ile sindirim yolu birbirini çaprazlar,
lokmanın solunum yollarına kaçmaması için
larynx kapağının kapanması lazımdır.
isthmus faucium
Pharynx (yutak) içinde ki oluşumlar :

* Nasopharynx :
a) torus tubarius
b) tonsilla tubaria
c) tonsilla pharyngea
d) ostium pharyngeum tuba auditiva
* Oropharynx : (isthmus faucium’la ağız boşluğuna ve dışa bağlanır)
a) tonsilla palatina
 PHARYNX
( YUTAK)
1

3
Pharynx, dışta sirkuler, içte ise uzunlamasına iki
tabakalı çizgili kaslarla sarılmıştır. Dış taraftaki
sirküler kaslar, constrictor kaslar ( daraltıcı kaslar)
olarak adlandırılır. Bu sirküler kaslar birbirinin
üzerine yukardan aşağı çatı kiremitleri gibi
yerleşmişlerdir. Yutma esnasında peristaltik
hareketleri ile lokmaların yemek borusuna doğru
inmesini sağlarlar. 3. adet sirküler kas vardır.
1- musculus constrictor pharyngis superior
2 - musculus constrictor pharyngis media
3 - musculus constrictor pharyngis inferior