CAVİTAS ORİS

(AĞIZ BOŞLUĞU)

Prof. Dr. S. Ayda DEMİRANT

 ÖĞRENİM HEDEFLERİ
*Vestibulum oris ve cavitas oris proprium
*Labia oris ( Dudaklar )
*Bucca ( Yanak )
*Gingivae ( Dişeti )
*Dentes ( Dişler )
*Lingua ( Dil )
*Palatum ( Damak )
*İsthmus faucium’u öğrenmek
 AĞIZ
 Gıdaların çiğnenerek sindirim olayına ilk
hazırlandığı boşluk olup cavitas oris diye
adlandırılır.
 Önde rima oris ile dışarıya, arkada
isthmus faucium ile pharynx’e açılır.
 Cavitas oris dişler, alt ve üst çenenin
alveol kavisleri aracılığıyla iki bölmeye
ayrılır.
 1- Vestibulum oris
 2- Cavitas oris proprium
 1-Vestibulum oris
 Önde dudaklar, yanda yanaklar, arkada
dişler, alveol kavisleri ve diş etlerinin ön
yüzü arasında kalan dar bir aralıktır.
 Burada orta hat üzerinda üst ve alt dudağı
diş etlerine bağlayan iki tane mukoza
plikası vardır.
 Üsttekine frenulum labii superioris,
alttakine de frenulum labii inferioris denir.
 2- Cavitas oris proprium
 Önde dişler ve alveol kavislerinin arka
yüzleri, üstte sert ve yumuşak damak, altta
dil ve diaphragma oris, arkada da isthmus
faucium tarafından sınırlanmış esas ağız
boşluğudur.
 Cavitas oris’i sınırlayan ve içinde bulunan
oluşumlar şunlardır.
 LABİA ORİS ( DUDAKLAR )
 Cavitas oris’i önden sınırlar
 Labium superius ve inferius
 Commissura labiorum
 Sulcus nasolabialis ve sulcus mentolabialis
 Philtrum ve tuberculum labii superioris
 Dıştan içe doğru deri, derialtı fasciası,
kas tabakası, submucosa ve mucosa
 Arterleri a. facialis’in a. labialis superior ve a.
labialis inferior’u
 Venleri v. facialis ve v. submentalis
 Motor siniri n. facialis
 Sensitif sinirleri üst dudağa n. maxillaris,
alt dudağa n. mandibularis’ten
gelir.
 Parasimpatikler n. glossopharyngeus,
simpatikler truncus sympathicus’un cervical
parçasından gelir.
 KLİNİK BİLGİ
 Dudak yarıkları (Tavşan dudak), özellikle
üst dudakta 1/1000 sıklıkta görülür.
 Yarık küçük bir defekt şeklinde olabildiği
gibi daha büyük boyutlardaki açıklıklar
şeklinde de olabilir, bu durum bebeğin süt
emme fonksiyonunu olumsuz etkiler.
 Alt dudak yarıkları oldukça nadir görülür.
 BUCCA ( YANAK )

 Cavitas oris’i yanlardan sınırlar.

 Dıştan içe doğru deri, derialtı fasciası, kas,
submucosa ve mucosadan oluşur.
 Mucosada papilla parotidea bulunur ve burası
ductus parotideus’un vestibulum oris’e açıldığı
yerdir.
 M. masseter ile m. buccinator arasında
corpus adiposum buccae (Bichat’ın yağ
kitlesi) bulunur.
 Arterleri a. facialis ve a. maxillaris
 Venleri arterleri izler.
 Motor sinirleri n. facialis’ten, sensitifleri ise
n. maxillaris ve n.mandibularis’ten gelir.
 GİNGİVAE ( DİŞ ETİ )

 Dudak ve yanak mucosasının altta ve üstte

alveol kavislerine atlamasıyla oluşur.
 Dişlerin boyunlarına tutunurlar
 Alveol kavislerine yapışan bölümüne pars fixa,
dişin boynuna yapışan bölümüne de pars libera
denir.
 Pars libera’nın üst kenarına margo gingivalis,
dişler arasına sokulan bölümüne papilla
gingivalis denir.
 Arterleri üst gingivae’ya a. infraorbitalis,
a. pterygopalatina, a. alveolaris superior,
a. palatina,
alt gingivae’ya a. submentalis, a.
sublingualis, a. alveolaris inferior’dan gelir.
 Venleri v. facialis ve v. lingualis’e dökülür.
 Bütün sinirleri sensitiftir, üst gingivae’ya
n. maxillaris, alt gingivae’ya ise
n. mandibularis’ten gelir.
 KLİNİK BİLGİ
 Yenilen besinlerden sonra ağzın
çalkalanması ve günde en az iki kere
dişlerin fırçalanması ile ağız hijyenine dikkat
edilmelidir.
 Yiyecek kalıntılarının dişeti çevresine
toplanmasıyla dişetleri iltihaplanabilir.
 Dişeti ve diş hastalıkları, ağız kokusunun
başlıca nedenleri arasındadır.
 DENTES ( DİŞLER )
 Gıda maddelerinin parçalanması ve ezilmesini
sağlayan, ayrıca konuşmada görev alan
yapılardır.
 Dentes decidui (süt dişleri) ve dentes
permanentes (kalıcı dişler) olmak üzere iki
kısımda incelenir.
 Dentes decidui, doğumdan 6 ay sonra çıkmaya
başlar, 6 yaşından sonra dökülür. 10 tanesi üst,
10 tanesi alt çenede olmak üzere toplam 20
tanedirler.
 Her bir yarım çenede 2 incisiv, 1 canin, 2 molar
diş bulunur.
 Dentes permanentes, 6 yaşından sonra süt
dişlerin dökülmesiyle çıkar.
 16 üst, 16 alt çenede olmak üzere toplam
32 tanedirler.
 Her bir yarım çenede 2 incisiv, 1 canin,
2 premolar, 3 molar diş bulunur.
 3. molar dişe dens serotinus
( yirmi yaş dişi ) denir.
 Dişler fonksiyonlarına göre 4 grupta incelenir
1-Dentes incisivi : Kesici dişlerdir.
Her bir yarım çenede 2 tanedir.
2-Dentes canini : Halk arasında köpek dişleri
olarak bilinir. Her bir yarım çenede 1 tane
bulunur.
3-Dentes premolares : Küçük azı dişleridir.
Her bir yarım çenede 2 tane vardır.
4-Dentes molares : Büyük azı dişleridir.
Her bir yarım çenede 3 tanedirler.
 Dişlerin bir uçları alveol çukurunda,
bir uçları ağız boşluğundadır.
 Ağız boşluğundaki kısmına corona dentis,
alveol çukurundaki kısmına radix dentis
denir.
 İki bölümü birbirine bağlayan ve diş eti ile
örtülü olan kısmına da cervix dentis adı
verilir.
 A-Corona dentis : Dişin ağız içinde görülen
bölümüdür.
 Corona dentis’i vücudun en sert ve kalsiyumdan
en zengin dokusu olan enamelum
(mina tabakası - substantia adamantina ) örter.
 Beş yüzü vardır :
1-Facies vestibularis : Vestibulum oris’e
bakan yüzdür.
Dudaklara doğru olan dişlerde bu yüze
facies labialis, yanaklara bakan yüze
facies buccalis denir.

2-Facies lingualis : Dile bakan yüzdür.

 3-Facies contactus : Komşu dişlerin birbirine
bakan yüzleridir. Her bir dişte iki tanedir:
a) Facies mesialis : Arcus dentalis’in
ortasından geçirilen çizgiye doğru olan
yüzlerdir.
b) Facies distalis : Arcus dentalis’in
ortasından geçirilen çizginin karşı tarafına
bakan yüzdür.
4-Facies occlusalis : Üst ve alt çeneler
kapatıldığında birbirlerine değen yüzdür.
Premolar ve molar dişlerde bu yüze facies
masticatorius da denir.
Bu dişlerde sayıları 1-5 arasında değişen
ve cuspis dentis denilen tümsekler vardır.
Cuspislerin en çıkıntılı noktasına apex
cuspidis denir.
B-Cervix dentis : Dişlerin corona ile
radixinin birleştiği ve diş eti ile örtülü olan
dar kısmıdır.
Cervix dentis’te corona’yı saran mina ile
radix’i saran cementum tabakası birleşir.
C-Radix dentis : Cementum (subtantia ossea) ile
örtülü kısım olup alveol boşluğuna gömülüdür.
Sayısı diş gruplarına göre değişir.
Radix’in uç kısmına apex radicis dentis,
buradaki deliğe foramen apicis dentis denir.
Bu delikten dişin damar ve sinirleri girer ve
çıkar.
 Delik dişin içine doğru canalis radicis
dentis olarak devam eder ve cavitas
corona ile birleşerek cavitas dentis’i
oluşturur, burası pulpa dentis ile doludur
Radix ile alveol arasında spatium periodontale
denen aralık vardır, burası periodontium denen
bağ dokusu ile doldurulmuştur.
Cementum ile alveol duvarı arasında fibrae
alveolodentales, cervix dentis hizasında dişi
saran lig. anulare dentis ve her iki komşu diş
arasında dişleri birbirine bağlayan fibrae
interdentales denilen bağlar vardır.
 Dişlerin tutunma araçları

* Gingivae ve alveoller
* Fibrae alveolodentales
* Lig. anulare dentis
* Fibrae interdentales
Dişlerin arterleri a.maxillaris’in dallarından gelir,
alt çenedeki dişleri a. alveolaris inferior, üst
çenedeki dişleri ise aa. alveolares superiores
anteriores ve posteriores besler,
Venler arterleri izler.
Dişlerin yalnız sensitif sinirleri vardır.
Üst çene n. maxillaris’in dallarından, alt çene
ise n. mandibularis’in n. alveolaris inferior
dalından innerve olur.
 LİNGUAE - GLOSSAE - DİL

 Ağız boşluğunda bulunan dil,

çizgili kaslardan yapılmış, üstü mucosa ile
örtülü, yutma, tat ve konuşma işlevleri ile
ilgili bir organdır.
 Üst yüzüne dorsum linguae, alt yüzüne
facies inferior denir.
 Corpus linguae denilen gövdesi ve radix
linguae denen kökü vardır.
 Ucuna apex linguae, ortasındaki oluğa
sulcus medianus linguae denir.
 Dorsum linguae’nın arka kısmında corpus
linguae ile radix linguae’nın sınırı olan ters
V harfi şeklindeki oluğa sulcus terminalis
linguae ve bu oluğun kollarının birleştiği
yerde bulunan kör deliğe de foramen
caecum adı verilir.
 PAPİLLA LİNGUALES-DİL
PAPİLLALARI
 Corpus linguae’nın üst yüzünü örten dil mucosası
üzerinde değişik şekillerde bulunan kabartılara papilla
linguales denir. Şekillerine göre;
1-Papilla filiformes: İplik şeklinde-dilin üst yüzünde
yaygın şekilde-mekanik etki, temas ve ısı duyusu
2-Papilla fungiformes: Mantar şeklinde-daha
çok apex’te-tatlı ve tuzlu
3-Papilla foliatae: Yaprak şeklinde-dorsum
linguae’nın arka ve yan kısmında-ekşi
4-Papilla vallatae: Yuvarlak şekilde-sulcus
terminalis linguae’nın önünde -10-12 tane-acı
 Corpus linguae’nın facies inferior’unu örten
mucosa, ağız döşemesine, buradan da
alt çenenin diş etlerine geçer.
 Bu mucosanın orta kısmında bulunan
mucosa plicasına frenulum linguae denir.
 Bunun yan taraflarındaki plicaya ise plica
fimbriata adı verilir.
 Ağız tabanında plica sublingualis denilen
mucosa kıvrımları yer alır.
 Bu plica sublingualis’in ön-uç tarafındaki
küçük kabarıklığa caruncula sublingualis,
carunculanın ortasındaki deliğe ostium
umblicale denir.
 Bu deliğe gl. submandibularis ve
gl. sublingualis’in büyük kanalı açılır.
 KLİNİK BİLGİ
 Yeni doğanda frenulum linguae dil ucuna
kadar uzanıp dil hareketlerini
engelleyebilir, böyle durumlarda frenulum
linguae’nın belli oranda cerrahi olarak
kesilmesi uygundur.
 RADİX LİNGUAE
 Dorsum linguae’daki sulcus terminalis
linguae’nın arka tarafında kalan kısımdır.
Buradaki submucosa içinde bulunan lenfoid
oluşumlara tonsilla linguales denir.
 Radix’i örten mucosa arkada epiglot kıkırdağa
uzanarak ona tutunur ve plikalar oluşturur.
 Ortadakine plica glossoepiglottica mediana,
yanlardakine plica glossoepiglottica lateralis
denir.
 Bu plicalar arasında küçük iki çukurcuk
oluşur, bunlara vallecula epiglottica adı
verilir.

 Radix’in facies inferior’u dile iskeletten

gelen kaslar ile damar ve sinirlerin dile
girip çıktığı yüzdür.
 DİLİN YAPISI
 Dil, kemik ve bağ dokudan oluşmuş bir
iskelete ve buna tutunmuş olan çizgili kaslara
sahiptir.
 Kemik os hyoideum’dur, bağ dokusu ise
hyoid kemiğe tutunur, bu bağ doku dilin içine
doğru aponeurosis linguae olarak uzanır,
septum linguae’yı oluşturarak dil ucuna kadar
gelir, bu bölme dili sağ ve sol olmak üzere iki
simetrik parçaya ayırır.
Dil kasları extrinsik ve intrinsik kaslar olarak ikiye
ayrılır.
EXTRİNSİK KASLAR :
1-M. genioglossus : Dili öne çekip dil ucunu ağız dışına çıkarır (
Güvenlik kası) Tüm dil kasları içinde en kuvvetli olanıdır.
2-M. hyoglossus : Dili bastırır.
3-M. styloglossus : Dili yukarı ve geriye çeker.
4-M. chondroglossus : M. hyoglossus’a yardımcı olur.
5-M. palatoglossus : Dili yukarı kaldırır.
( siniri plexus pharyngeus)
M.palatoglossus hariç hepsinin siniri n.hypoglossus’tur.
 KLİNİK BİLGİ
 M. genioglossus dilin arkaya ve geriye
gitmesini engelleyerek solunum yollarının
kapanmasını önlediğinden güvenlik
kası olarak da bilinir.
 Bu kasın bilateral felcinde dil arkaya
kayarak pars oralis pharynx’in girişini
kapatır ve boğulma tehlikesine yol açar.
 İNTRİNSİK KASLAR :
1-M. longitudinalis superior : Kasıldığında dili kısaltır, dil
ucunu yukarı kaldırır, dili çukurlaştırır.
2-M. longitudinalis inferior : Tek çalıştığında dil ucunu
aşağıya doğru büküp, dorsum linguae’nın dış bükey
olmasını sağlar, m. longitudinalis superior ile çalıştığında
dili kısaltır.
3-M. transversus linguae : Dili daraltarak uzunluğunu
arttırır.
4-M. verticalis linguae : Dili yassılaştırıp genişletir.
Hepsinin siniri n. hypoglossus’tur.
 DİLİN DAMARLARI

 Asıl arteri a. lingualis’tir, ayrıca a. facialis ve

a.pharyngea ascendens’ten de besleyici
dallar gelir.
 Venleri v. dorsalis linguae, v. profunda
linguae, v. lingualis ile v. jugularis interna’ya
dökülür.
 Dilin lenfleri önce submental ve
submandibuler lenf nodlarına oradan da nodi
lymphatici cervicales profundi’ye açılır.
 Dilin motor siniri n. hypoglossus’tur.
 Dilin 2/3 ön kısmının duyusal siniri
n.lingualis’tir, n. facialis’in dalı olan chorda
tympani n. lingualis’in içinde seyrederek
bu bölgenin tat siniri görevini yapar.
 Dilin 1/3 arka kısmının genel duyusal ve
tat siniri ise n. glossopharyngeus’tur.
 KLİNİK BİLGİ
 Bir ilacın çok hızlı emilimi istenirse ilaç dil
altına koyularak eritilir ve 1 dakikadan
daha kısa bir zamanda v. lingualis’e girer.
Çünkü sublingual venler ince ve şeffaf bir
mucosa ile kaplıdırlar ve gözle görülürler.
 PALATUM-DAMAK
 Cavitas oris’in tavanını yapar.
 Önde palatum durum (sert damak), arkada
palatum molle (yumuşak damak) denilen iki
bölümden oluşur.
 Palatum durum (sert damak); 2/3 ön kısmını
maxilla’nın proc.palatinus’u, arka 1/3 kısmını
palatin kemiğin lamina horizontalis’i oluşturur.
 Ağıza bakan kısmında orta hatta raphe
palatini, raphe palatini’nin sonlandığı
papilla incisiva, raphe palatini’nin her iki
yanında plica transversa’lar bulunur.
 Damak mucosasında gll. palatinae denilen
damak bezleri vardır.
 Arterleri a. maxillaris’in dalı olan
a.palatina descendens ve a.sphenopalatina’dan
gelir.
 Venleri plexus pterygoideus’a açılır.
 Sensitif sinirleri n. maxillaris’in n. palatinus major
isimli dalından gelir.
 KLİNİK BİLGİ
 Damak yarıkları toplumda 1/2500
oranında görülür, cerrahi olarak tedavi
edilebilen damak yarıkları ağız ve
burun boşluklarını birleştirdiğinden
yutkunma fonksiyonunu etkiler.
 Palatum molle (Velum palatinum ), yumuşak
damak, kas ve zarlardan yapılmıştır.
 Sert damağın arka kenarına yapışan fibröz
oluşuma aponeurosis palatina denir.
Bu m. tensor veli palatini’nin genişlemiş
kirişidir, diğer damak kasları buna tutunarak
palatum molle’yi oluşturur.
 Yumuşak damağın alt parçası ağız ve pharynx
arasında bir perde gibi sarkar,
halk arasında küçük dil olarak bilinen bu yapıya
uvulae palatinae denir.
 Damak mucosasının kas lifleri içeren iki kıvrımı
uvula palatina’dan yanlara ve aşağıya doğru uzanır.
 Bu kıvrımlardan ön taraftakine arcus palatoglossus,
arkadakine arcus palatopharyngeus denir.
 Bu kıvrımlar arasındaki çukurluğa fossa tonsillaris
adı verilir ve içinde tonsilla palatina denilen lenfoid
organlar yerleşmiştir.
 Yumuşak damağı oluşturan kaslar ;
 1-M. palatoglossus : Dili yukarı kaldırır.
 2-M.palatopharyngeus : Pharynx’i öne-
yukarıya çeker.
 3-M. tensor veli palatini : Tek taraflı çalıştığında
yumuşak damağı kendi tarafına çeker, çift
taraflı çalıştığında damağı gerer.
 4-M. levator veli palatini: Yumuşak damağı
kaldırarak pharynx arka duvarına yaklaştırır.
 5-M. uvulae : Uvula palatina’yı kaldırarak geriye
çeker.
 Palatum molle’nin arterleri a. maxillaris’ten gelen
a. palatina major ve a. facialis’ten gelen
a. palatina ascendens’tir.
 Venleri arterleri izleyerek v. jugularis interna’ya
dökülür.
 Sensitif sinirleri n. maxillaris’in nn. palatini isimli
dalları ile gelir.
 Kaslar motor sinirlerini m.tensor veli palatini hariç
plexus pharyngeus’tan alır.
 M.tensor veli palatini’nin siniri n. mandibularis’tir.
 KLİNİK BİLGİ
 Bazen yumuşak damak felç olabilir, damak
kaslarının felce uğradığı durumda damak
yutma sırasında yükselemez, bu nedenle
yiyecekler nasopharynx’e kaçar ve
burundan boşalır.
 DİAPHRAGMA ORİS
 Ağzın döşemesini yapar.
 Hyoid üstü kaslar ve fascialardan oluşur.
 Diaphragma oris’i oluşturan kaslar
 M. mylohyoideus
 M. geniohyoideus
 M. digastricus’un venter anterior’u
 İSTHMUS FAUCİUM
 Ağız boşluğunun pharynx’e açıldığı
açıklığa isthmus faucium denir.
 Yukarıda uvulae palatina ve yumuşak
damak, yanlarda arcus palatoglossus’lar
ve altta da radix linguae’nın üst yüzü
tarafından sınırlanır.
 Cavitas oris’in arka sınırını oluşturuır.
TEŞEKKÜRLER