DİL

DİL (Lingua)
Tat organı olup, konuşma fonksiyonunda da görev yapar. Ağza
alınan gıda maddelerinin çiğnenmesi ve yutulması işlemine de
yardımcı olur.
Dil, mandibula kavsi içinde ve ağız tabanında bulunur. Dili örten
mukozaya, tunica mucosa linguae denilir.
Dil; radix linguae, corpus linguae ve apex linguae olmak üzere üç
bölümden oluşur.

radix linguae

corpus linguae

apex linguae
Radix linguae: Dilin sulcus terminalis’in arkasında bulunan, kök
kısmına radix linguae denir.

radix linguae
Dilin kök kısmı m. hyoglossus aracılığı ile os hyoideum’a m.
genioglossus aracılığı ile de mandibula’ya tutunur.

m. genioglossus
m. hyoglossus
Plica glossoepiglottica mediana ve lateralis’ler aracılığı ile
epiglottis’e ve arcus palatoglossus aracılığı ile de yumuşak
damağa bağlanır.
Pharynx’e de m. contrictor pharyngis superior ve mukoza
aracılığı ile tutunur.

plica glossoepiglottica
lateralis

plica glossoepiglottica
mediana
Corpus linguae: Sulcus
terminalis’in önünde kalan
kısım olup iki yüzü, iki de
kenarı bulunur.

Alt yüzüne facies inferior

linguae,
üst yüzüne dorsum linguae,
yan kenarlarına da margo
linguae denilir.

Apex linguae: Dilin uç

kısmıdır ve alt kesici dişlerin
ligual yüzlerine oturur.
Dilin alt yüzünü (facies inferior linguae) örten mukoza,
dişetlerine atlarken tam orta hatta bir plika oluşturur.
Bu yapıya frenulum linguae denilir. Bunun da yan taraflarındaki
çentikli mukoza plikasına plica fimbriata adı verilir.

facies inferior linguae

plica fimbriata

frenulum linguae
plica fimbriata
Dilin üst yüzüne dorsum linguae denilir. Bu yüzün ortasında
uzunlamasına seyreden oluğa sulcus medianus linguae denilir.
Dili sağ ve sol yarılarına ayıran bu oluk, arka tarafta for.
caecum’da sonlanır. For. caecum ductus thyroglossus’un
kalıntısıdır. Bu delikten itibaren ön-yan taraflara doğru uzanan
oluklara sulcus terminalis denilir.

for. caecum

sulcus terminalis

sulcus medianus linguae

Dorsum linguae’nin; sulcus terminalis’in ön tarafında bulunan
kısmı, pars presulcalis [anterior] olarak adlandırılır ve dilin
2/3’ünü oluşturur. Bu kısmın üzerinde tat tomurcukları bulunur.
Dorsum linguae’nin, sulcus terminalis’nin arkasında kalan ve
arkaya bakan 1/3’lük kısmına, pars postsulcalis [posterior]
denilir. Burada çok sayıda müköz bez ve lenf folliküllerinin
tümüne tonsilla lingualis denilir.

tonsilla lingualis

pars presulcalis
Papillae linguales: Dilin papillaları dil sırtında, sulcus
terminalis’in ön tarafında bulunur ve dil sırtına kadife
görünümü verir.
Bu papillalar şekillerine göre:
papillae vallatae, papillae fungiformes,
papillae lentiformes, papillae foliatae,
papillae filiformes, papillae conicae
olarak isimlendirilirler.
Bunlardan son ikisinin tad duyusu ile ilgisi yoktur.
 papillae vallatae

papillae fungiformes

papillae foliatae
Papillae vallatae papillae vallatae
(circumvallatae):

Sulcus terminalis’in ön
tarafında bulunan en
büyük papillalardır.

Sayıları 7 ila 12 adet olan

bu papillalar, 1-2 mm
genişliğinde mukoza
kabartılarıdır.

Bu papillalar acıya karşı

duyarlıdırlar.
Papillae fungiformes: Mantar
şeklinde yuvarlak koyu renkli
papillalar olup dilin yan
taraflarında ve uç kısmında bol
bulunur, dilin sırt kısmında ise
seyrek ve dağınık olarak
bulunurlar.

Sayıları, papillae vallatae’den

fazladır.

Papilla fungiformis’lerin kısa

olanlarına papillae lentiformes
denilir.

Bu papillalar tatlı ve tuzluya karşı

duyarlıdırlar. papillae fungiformes
Papillae foliate: İnsanlarda
pek gelişmemiş olan yaprak
şeklindeki bu papillalar,
dilin yan kenarlarının arka
bölümünde bulunurlar.

Bu papillalar ekşiye karşı

duyarlıdırlar.

papillae foliatae
Papillae filiformes: Dil sırtının
ön 2/3’ünde bulunurlar.

Çok ince tüyler şeklinde olan bu

papillalar, dile kadife manzarası
verirler.

Papilla filiformis’lerin uzun ve

kalın olanlarına papillae conicae
denilir.

Papillae filiformes ve papilla

conicae tad duyusu ile ilgili
olmayıp, mekanik etkiye
sahiptirler.
Dil kasları (Musculi linguae):Dil, septum linguae denilen fibröz
bir bölme aracılığı ile sağ ve sol olarak iki eşit parçaya ayrılır.
Septum linguae os hyoideum’a tutunur. Dilin her bir yarısında
iki grup kas vardır. Bunlardan birinci grup kaslar dilden
başlayıp dilde sonlanırlar (intrinsik kaslar). İkinci grup kaslar ise
dışardan başlar, dilde sonlanırlar (ekstrinsik kaslar).

septum linguae
Dilin ekstrinsik kasları
1-M. genioglossus
2-M. hyoglossus
3-M. chondroglossus
4-M. styloglossus
5-M. palatoglossus
1-M. genioglossus: Yelpaze şeklinde geniş ve yassı bir kastır. İki
tarafın kası birbirine paralel şekilde ve orta hatta yakın olarak
bulunur. Kısa bir kiriş aracılığı ile mandibulanın ön-iç yüzündeki
spina mentalis’den (spina musculi genioglossi) başlar. Alt
bölümdeki lifler arkaya doğru uzanarak os hyoideum’un
gövdesine tutunur. Bir kısım lifleri pharynx kasları ile birleşir.

m. genioglossus
Orta bölümünün lifleri arkaya, üst bölümünün lifleri de yukarıya
doğru uzanarak yelpaze şeklinde dağılır. Bu lifler dile alt
yüzünden girer ve uç kısmından kök kısmına kadar olan
bölümünde sonlanırlar. Her iki taraf kasın liflerini, orta hatta
bulunan septum linguae birbirinden ayırır. Dilin ön bölümündeki
kas lifleri orta hattı geçerek kısmen karşı tarafın lifleri ile karışır.

m. genioglossus
Görevi: Arka bölüm lifleri dil kökünü öne doğru çekerek dil
ucunu ağızdan dışarı çıkarır.

Ön kısım lifleri ise dili aksi yönde içeri doğru çeker.

İki bölüm birlikte çalıştığı takdirde, dili aşağı doğru çeker. Bu

esnada dil sırtında önden arkaya doğru uzanan bir oluk
oluşturur ve emme fonksiyonu esnasında bu durum görülür.

Bu kas dilin arkaya ve geriye doğru gitmesini engelleyerek

solunum yollarının kapanmasını önlediği için dilin güvenlik kası
olarak ta adlandırılır.
2-M. hyoglossus: Hyoid kemiğin gövdesinden ve cornu
majus’undan başlar. Hemen hemen vertikal yönde ilerleyerek dile
yan kısımlarından girer ve septum linguae’de sonlanır.
Görevi: Hyoid kemik sabit ise dili aşağı doğru çeker.

m. hyoglossus
3-M. chondroglossus: Bazen m. hyoglossus’un bir bölümü
şeklinde görülür. M. genioglossus’un lifleri bu iki kası birbirinden
ayırır. Bu kas, os hyoideum’un cornu minus’undan başlar, yukarı
doğru uzanarak, dile girer ve intrinsik kaslara karışarak sonlanır.

m. chondroglossus
4-M. styloglossus: Proc. styloideus’dan başlayan üç kasın en
küçüğüdür. Proc. styloideus ve lig. stylomandibulare’den başlar.
A. carotis interna ve externa arasından geçerek öne ve aşağı
doğru uzanır.

m. styloglossus
Lifleri iki ayrı yönde seyreder.
m. styloglossus
Oblik seyreden lifleri, m.
hyoglossus’un lifleri ile karışır.

Longitudinal seyreden lifleri

dilin yan tarafından ve sırta
yakın olarak girer ve m.
hyoglossus’un ön tarafında, m.
longitudinalis inferior ile
karışır.

Görevi: M. styloglossus dili

yukarı ve arkaya doğru çeker.
5-M. palatoglossus: Dil kasları arasında sayılmasına rağmen,
aslında yumuşak damak kasıdır. Yumuşak damağın ön yüzünden
başlar. Arcus palatoglossus içinden geçerek aşağı iner. Dile yan
tarafından girerek dilin sırt kısmında ve m. transversus
linguae’de sonlanır.
Görevi: M. palatoglossus dili yukarı doğru çeker. Arcus
palatoglossus’u aşağı doğru çekerek isthmus faucium’u daraltır.
m. palatoglossus
Dilin intrinsik kasları
1-M. longitudinalis superior
2-M. longitudinalis inferior
3-M. transversus linguae
4-M. verticalis linguae
1-M. longitudinalis superior: Dil sırtında mukozanın hemen
altında, oblik ve longitudinal olarak seyreden liflerden oluşan ince
bir kastır. Epiglottis yakınında aponeurosis linguae’den ve septum
linguae’dan başlar, dil sırtının kenarlara yakın bölümünde ön
tarafa doğru uzanır.

m. longitudinalis superior
2-M. longitudinalis inferior: Dilin alt yüzünde bulunan ince bir
kastır. Dilin kök kısmından ucuna kadar uzanır. M. hyoglossus ile
m. genioglosus arasında bulunur.
3-M. transversus linguae: Transvers yönde uzanan bu kas,
septum linguae’dan başlar, dilin yan taraflarındaki aponeurosis
linguae’de sonlanır.

m. transversus linguae m. longitudinalis inferior

4-M. verticalis linguae: Dilin sadece ön bölümünün yan
kısımlarında bulunur. Vertikal yönde uzanan lifleri aponeurosis
linguae’nin birbirine bakan yüzleri arasında uzanır.

m. verticalis linguae
Sinirleri: Dil kaslarının motor siniri n. hypoglossus’tur.
Sadece m. palatoglossus, n. accessorius’un kranial
bölümünden innerve olur.
Fonksiyonları: Dilin hareketleri çok karışık ve çeşitlidir. Dilin
intrinsik kaslarının başlıca fonksiyonu, dilin şeklini
değiştirmektir.
M. longitudinalis superior ve inferior, dilin kısalmasını
sağlarlar. M. longitudinalis superior’lar, dil ucunu ve
kenarlarını yukarı kıvırmak suretiyle dilin üst yüzünün
konkavlaşmasını sağlar.
M. longitudinalis inferior’lar ise dil ucunu aşağı kıvırarak,
dilin üst yüzünün konveks bir durum almasını sağlar.
M. transversus linguae, dilin daralarak uzamasını sağlar, m.
verticalis linguae ise dili yassılaştırarak genişletir.
Dilin yapısı: Dil, mukoza ve submukoza ile sarılıdır.

Dilin alt yüzünü örten mukoza, ağız boşluğunun diğer

bölümlerindeki mukoza gibi ince ve düzgün bir yapıya sahiptir.

Dilin üst yüzündeki mukoza ise daha kalın pürtüklü bir yapıya
sahiptir.

Sulcus terminalis’in arkasında kalan mukozada çok sayıda

folliculi linguales denilen lenfoid yapılar bulunur.

Dil kökündeki lenfoid yapıların tümüne tonsilla lingualis denilir.

Sulcus terminalis’in ön tarafında kalan mukoza bölümünde ise

papillae linguales denilen papillalar bulunur.
Dilin bezleri: Dil mukozasında müköz ve seröz bezler bulunur.
Müköz bezler özellikle uç kısımlarda, yan kısımlarda ve dilin
kök kısmında bulunur. Seröz bezler (Ebner bezleri), sadece
papilla vallata yakınlarında bulunur ve salgılarını bu papillaları
çevreleyen oluğa boşaltırlar. Fazlaca sulu olan salgısı, tat veren
maddeleri eriterek tat tomurcukları tarafından alınmasını
sağlar.

gl. lingualis anterior

Dilin iskeleti: Dilin iskeletini septum linguae ve aponeurosis
lingualis oluşturur.
Dili sağ-sol olmak üzere iki eşit yarıya ayıran fibröz bölmeye
septum linguae denir. Vertikal yönde bulunan septum linguae,
dilin tümü boyunca uzanır.

Dili saran fibröz zara da aponeurosis lingualis denilir.

septum linguae

aponeurosis lingualis
Arterleri: A. carotis externa’nın dalı olan a. lingualis’tir. A.
facialis ve a. pharyngea ascendens’ten de dallar gelir.
Venleri: V. lingualis aracılığı ile v.jugularis interna’ya açılır.

a. sublingualis

a. lingualis v. lingualis
Lenf drenajı: Dilde mukoza altında bir lenf damarı ağı bulunur.
Mukozadan kaynaklanan lenfa 4 yol takip ederek çeşitli lenf
nodüllerine açılırlar.

1-Dilin ucunun lenf damarları nodi Iymphatici submentales’e

açılırlar.

2-Dilin ön 2/3’ünün yan kenarlarının lenf damarları nodi

lymphatici submandibulares’e açılırlar.

3-Dilin ön 2/3’ünün orta kısımlarının lenf damarları, boynun

derin lenf nodüllerine, kısmen de nodi Iymphatici
submandibularis’e açılırlar.

4- Dilin arka 1/3’ünden kaynaklanan lenf damarları da boynun

derin lenf nodüllerine açılırlar.
Dilin arka 1/3’ünün lenf damarları arasında çok sayıda
anastomozun bulunmasına karşılık, ön 2/3’ünün damarları
arasında az anastomoz vardır.

Bunun sonucu olarak 2/3 öndeki lenf damarları genellikle tek

tarafa, arka 1/3 dekiler ise iki tarafa da drene olurlar.

Bu durum kanser vakalarında metastaz yönünden önemlidir.

 Afferent sinirleri

Dilin ön 2/3’ünden genel duyuyu (temas) n. mandibularis’in dalı

olan n. lingualis alır.

Dilin ön 2/3’ünden özel duyuyu (tat) n. facialis’in dalı olan

chorda tympani alır.

Sulcus terminalis’in arkasında kalan 1/3’ünden hem özel, hem de

genel duyuyu n. glossopharyngeus’un dile gelen dalı (r. lingualis)
alır.

Epiglottis çevresinden duyuyu n. vagus’un dalı olan n.

laryngealis superior alır.
 n. lingualis

n. hypoglossus
n. lingualis
n. glossopharyngeus chorda tympani

n. facialis

n. lingualis

n. alveolaris inferior