ÇENE YÜZ PROTEZLERİ

Dudak Damak Yarıkları

DDY:
• Bebeğin anne rahmindeki gelişimi sırasında oluşur.

• Bebeğin normal gelişiminde hamileliğin 5.ve 6. haftalarında dudaklar

birleşir, 10. haftasında ise damak birleşir.

• Yarık ile sonuçlanan dudak ve damağın birleşme kusuru, her yeni doğan
700–1000 bebekten birinde görülür. Tek başına yarık damak görülme sıklığı
ise daha düşüktür.

• Konjenital defekt!

DDY NEDENLERİ:
Yarık dudak ve damak oluşmasının kesin bir nedeni olmamakla birlikte,

• Genetik faktörler

• Çevresel faktörler

• Gebelik sırasında annenin ilaç kullanımı

• Anneye ait hastalıklar

• Annenin sigara ve alkol alışkanlığı

• Enfeksiyon

• Vitamin eksiklikleri (Folik asit ve B vitamini) nedenleri arasında bulunur.

 DDY birlikte ya da tek başına görülebilir.

 Dudak yarığının, damak yarığı ile birlikte veya tek başına görülme insidansı
(sıklığı) bin doğumda birdir.
 Damak yarığının tek başına görülme insidansı ise iki bin beş yüz doğumda
birdir.
 Damak yarığı ile doğan bir bebekte, üst dudağın birleşememiş bulunduğu bir
fissür (çatlak) ya da uzun bir delik mevcuttur. Bu yarık, dudağın üst
kısmındaki ufak bir çentikten, buruna kadar ulaşan komple bir açıklık
şeklinde de olabilir.
 Ülkemizde 1/1000 sıklığında görülür.
 Batı Avrupa ülkelerinde 1.3-1.9/1000, Kuzey Avrupa’da 2.1/1000,ABD’nde
1/600-1000 ve Japonya’da 19/1000 seviyesine çıkabilmektedir.
 Yarıklar ırklara göre değişik oranlarda görülür. Siyah ırkta nadir
görülürlerken doğulu sarı ırkta çok daha sık görülür.
 Erkekler 2/3 oranında daha fazla etkilenir.
 Dudak yarığı erkeklerde, damak yarığı ise kızlarda daha sık görülür.
 Yarıklar, dudak, alveol, sert ve yumuşak damağı tutar. Yarıkların 3/4’ü
unilateraldir ve sol taraf daha çok etkilenmektedir.

YARIK DUDAK:
Unilateral yarık dudak, etkilenmiş tarafta maksiller kabarıklığın
intermaksiller segment ile birleşememesi sonucunda oluşmaktadır. Her iki
lateral tarafta da maksiller kabarıklıkların intermaksiller segment ile
birleşememesi sonucunda bilateral dudak yarıkları oluşmaktadır.

YARIK DAMAK:
Maksiller kabarıklıktan mediale doğru uzanan uzantıların kendi aralarında
birleşememeleri sonucunda posterior damak yarıkları oluşmaktadır. Bunlara
çoğu kez nazal septum ile birleşememe de katılabilir. Uzantıların bir veya her
ikisinin intermaksiller segmentteki primer damak ile birleşimi gerçekleşmediği
zaman ortaya çıkan duruma ise ‘’anterior damak yarığı’’ adı verilmektedir.
Yarık sadece uvulayı etkileyebileceği gibi tüm yumuşak ve sert damağı da
etkileyebilir.

Sınıflandırma:
Yarıklar tam olabilir (complete) ya da tam olmayabilir (ıncomplete).

1- Primer Yarıklar:
Foramen incisivumun arkasına geçmez.

A) Dudak yarıkları

• Tek taraflı

• Çift taraflı

B) Dudak-Alveol yarıkları

• Tek taraflı

• Çift taraflı
 2- Sekonder Yarıklar
A) Damak yarıkları

• Tam damak yarığı

• Yumuşak damak yarığı

• Uvula yarığı

B) Kapalı damak yarığı (Submukoz) (Kemik yarık mukoza normal)

3-Primer+Sekonder yarıklar:
Dudak+Damak yarığı

Tek veya çift taraflı olabilir

DDY:
DDY çeşitli komplikasyonlara da neden olabilir. Bunlar;

• Nükseden kulak enfeksiyonları,

• İşitme kaybı,

• Aşırı diş boşluğu alanı,

• Dişlerin yerinden oynamasıdır.

Bazı çocuklarda damaktaki kas problemleri nedeniyle ameliyattan sonra bile

konuşma kusurları sürebilir.

TEDAVİ
CERRAHİ TEDAVİ:

• Dudak yarığının ameliyat ile tedavisi için en uygun zaman doğumdan üç ay

sonrasıdır.

• Yarık olan kısmın her iki yüzündeki deri, yarık hattı boyunca kesilir. dudak
kasları ve burun kanatları normal pozisyonuna getirilir. Dudağın dış kenarı
tam karşılıklı gelecek şekilde yaklaştırılır, yarık hem iç hem dış dikişler ile
kapatılır.

• Burunda da olabilecek şekil bozuklukları ileri yaşlarda düzeltilebilir.

 • Bir damak yarığı, normal konuşma gelişiminin sağlanması için genellikle
yaşamın ilk yılı içinde kapatılır.

Ameliyat amaçları;

• Çocuğun normal bir sesle konuşmasını,

• Nazal regürjitasyonun (gıdaların buruna gelmesi) azalmasını sağlamaktır.

Çocuk 3 yaşına kadar ameliyat edilmediğinde anlaşılır konuşma yeteneğini

geliştirebilmesi için bir protez kullanılabilir.

Damak Yarıklı Bebek:

 Yarık dudaklı bebekler, ciddi bir sıkıntı ile karşılaşmaksızın meme emerek
normal bir şekilde beslenebilir ancak yarık damaklı bebeklerin beslenmesi
problemlidir. Bebek, damağı açık olduğundan dolayı memeyi emmekte
zorluk çeker, bazen de emme sırasında bebeğin hava yollarının tıkanması,
sütün boğazına kaçması ya da emdiği sütün burnundan akması söz konusu
olabilir.
 Dudak damak yarıklı bebeklerin tedavisi, henüz yaşamlarının ilk günlerinde
başlar. En acil çözülmesi gereken sorun düzenli ve sağlıklı olarak
beslenmenin sağlanmasıdır. Bunun için yapılan beslenme plakları aynı
zamanda tedavi amacı ile kullanılmaktadır.
 İdeal koşullarda ilk uygulanacak plağın eğer olanak varsa doğumu izleyen
ilk günde emme refleksi başlamadan takılması gerekir.

Bebeklik döneminde yapılan protezlerin AVANTAJLARI;

• Beslenmeyi kolaylaştırmak,

• Dilin normal pozisyonunu oluşturmak,

• Kemik segmentlerdeki daralmayı önlemek,

• Cerrahi operasyon öncesinde doku gelişimini uyarmak,

• Nasofaringeal bölgedeki enfeksiyonları azaltmak,

• Yutkunma sırasında bebeğin dilini yarık alana sokarak burayı daha da

genişletmesini önlemek.

Bebeklik döneminde yapılan protezlerin DEZAVANTAJLARI;

• Ağız hijyeninin korunmasındaki güçlükler,

• Protezin yaratabileceği travma,

• ağız ve burun mukoza ülserasyonları ve bazen aspirasyona neden olması.

PROTETİK TEDAVİ:
• Dudak damak yarıklı hastalarda cerrahi yöntemler önceliklidir.

• Ortodontik tedavi desteği ile normale yakın bir büyüme ve gelişim

sağlanabilir.

• Cerrahi tedavi kontrendike, yetersiz yada başarısız ise protetik

rehabilitasyon endikedir.

Avantajları;

• Aşırı doku kayıplı olgularda protez, cerrahiye göre daha başarılıdır.

• Protetik tedavi reversibledır.

Protetik Tedavi Endikasyonları

1- Ameliyat edilemeyen vakalar

• Yaşa (En uygun yaş 9-18 ay arası),

• Yarığın genişliğine (Yarığın çok geniş olduğu hallerde

de, çocuk ameliyat edilemez) göre karar verilir.

2- Cerrahi başarısızlıklar

Protetik Tedavi Kontrendikasyonları

1- Cerrahi rekonstrüksiyonun mümkün olduğu vakalar,

2- Mental yetersizliği olan hastalar,

3- Uyum bozukluğu gösteren hastalar,

4- Kontrol edilemeyen çürük aktivitesi olan hastalarda protetik tedaviyi

uygulayamayız.

Protetik Aparey Seçimi ve Zamanlaması

• Yeterli tutuculuk sağlanabiliyorsa erken sayılabilecek bir yaş yoktur.

• Erken protetik tedavi hastayı, hatalı çiğneme, yutkunma ve

konuşmapaternlerinden korur.

• Aylık kontroller yapılması zorunludur. Bu kontrollerde amaç obturatör

hacminin ayarlanmasıdır.

• Obturatör 18 yaşına kadar her 6 ayda bir büyüme ve gelişimietkilememesi

için değiştirilmelidir.
 Obtüratörün Sahip Olması Gereken Özellikler
Obturatör,

• Destek dişlere zarar vermemelidir.

• Oral mukozada patolojik değişikliklere neden olmamalıdır.

• Oral hijyeni güçleştirmemelidir.

• Ağırlık ve boyutu minimal tutulmalıdır.

• Yumuşak damak obturatörünün diğer restorasyonlardan daha fazla

retansiyon ve desteğe sahip olması gereklidir.

• Yetişkin hastalarda destek dişlerin kronlanması ve splintlenmesi, protezin

retansiyon ve desteğini artırabilir ve destek dişlerin ömrünü uzatabilir.

• Ağız hazırlıkları, final ölçüden önce tamamlanmalıdır.

• Çocuklarda maksilla lateral ve vertikal gelişimi tamamlanmamışsa ve süt ve

daimi dişlerin sürmesi belirginse, ağız hazırlıklarının dikkatlice yapılması
gerekir.

• Kullanılan materyalin tamiri, beslemesi ve aşındırılması kolay olmalıdır.

Dudak Damak Yarıklarında Protetik Apareyler

Yarık damak anomalileri protetik tedavi açısından üç grupta değerlendirilir.
Bunlar;

Yumuşak damağın yarık olduğu olgular

Yumuşak damağın delik olduğu olgular

Yumuşak damağın kısa ve sert olduğu olgulardır.

Velofaringeal yetmezlikte (kişinin konuşmasını olumsuz etkileyen bozulmuş

yumuşak damak fonksiyonu) kullanılan protetik apareyler fissür obtüratörleridir.

Fissür obtüratörleri, yumaşak damağın yarık, kısa yada redivizyon

operasyonlarından sonra perfore olarak kaldığı zamanlarda fonksiyonunu yerine
getiremeyen yumuşak damağın fonksiyonunu geri kazandırmak için kullanılır.
 Beş tip fissür obtüratörü vardır.

1- Menteşeli yapay yumuşak damak

2- Açık yumuşak damak obtüratörü (Suersen)

3- İntakt yumuşak damak obtüratörü (Schlitsky)

4- Maetal obtüratör

5- Damak yükseltici protezlerdir.

• Damak yarığının yerine, büyüklüğüne, çevre yapıların durumuna göre

obtüratör tipleri uygulanabilir.

• Eğer yarığın genişliği az ve çevre yumuşak dokular hareketli ise menteşeli

obtüratör yapılarak dokuların hareketlerinden faydalanılır.

• Yarık nispeten geniş çevre anatomik yapılar ve kaslar kontraksiyon

kabiliyetine sahip değilse damak plağından “farenks”e doğru uzanan tek
parça hâlinde Suergen obtüratörü tercih edilir.

• Damakta bulunan defekt sadece yumuşak damağı ilgilendiriyorsa damak

plağından arkaya doğru uzanan bir tele bağlı olan ve yumuşak damaktaki
kısalığı telafi eden schlitsky obtüratörü yapılır.

• Geniş damak yarıklarında ise kaide plağının arkasından dik olarak naso-
farenkse doğru uzanan metal obtüratör uygulanır.

1- Menteşeli yapay yumuşak damak

• Günümüzde uygulanmayan bir protez türüdür.

• “Farinks uzantısız hareketli aparey”olarakta bilinmektedir.

• Yumuşak damak kalıntıları yani “stump”’ların üzerine oturur.

• Stump’ların hareketine engel olmaz.

• Faringeal kısmı maksiller kaideye menteşe yardımı ile bağlanan hareketli

bir obturatördür.

• Cerrahi işlem uygulanmamış hastalarda, genişliği az olan damak

yarıklarında, pharynx kasları kuvvetli ve belirgin hastalarda endikedir.
2- Açık yumuşak damak obtüratörü (Suersen)

• Açık yumuşak damak, uvulanın olmadığı, en arkadan sert damağa dek

uzanan anatomik eksiklik.

• Bu obturatör, yumuşak damak bölümleri kısa olduğunda, pharynx posterior

duvarı ile temas edemediğinde, orta genişlikteki damak yarıklarında ve
pharynx kasları kasılabildiğinde endikedir.

3- İntakt yumuşak damak obtüratörü (Schlitsky)

• İntakt yumuşak damak, yarıksız olmakla birlikte kısa ve velofaringeal

kapatmayı sağlayamayan yumuşak damak olarak adlandırılmaktadır.

4- Maetal obtüratör

• Yumuşak damağın hiç olmadığı durumlarda kullanılır.

• Obturatörün komşuluk ettiği dokularda hareket becerisi olan yüzey

bulunmaz.

• Obturatör tamamen hareketsiz dokular ile temastadır.

• Palatinal plağın gerisinde yer alır. Ancak yumuşak damak bulunmadığından

sert damağın bitiminden başlayarak dikey olarak rinofarenkse yönelir.

Meatal obtüratörün bazı sakıncaları bulunur.

• Obtüratör kas fonksiyonundan yoksun bir alandakonumlandırıldığından

hasta burun hava akışını kontrol edemez. Bu durum da hiponazal
konuşmaya neden olur.

• Ayrıca burun boşluklarının hacimleri arasındaki oran değiştiğinden

rezonansta sorun çıkar.

5- Damak yükseltici protezler

• Yumuşak damağı yüksek düzeyde tutmaya yarayacak apareylere damak

yükseltici protez denir.
 SERT DAMAĞI İÇEREN YARIK DEFEKLERİNİN PROTETİK TEDAVİSİ
• Maksillanın anterior kesiminde yer alan fissürler önemlikomplikasyonlara
neden olur.

• Cerrahi rekontrüksiyondan yarar sağlamış bulunan olgularda protetik

rehabilitasyon basit bir sabit protez uygulaması ile sağlanabilir. Küçük oro-
antral pasaja sahip bazı olgularda ise sabit proteze ek olarak hareketli
labial flanjlar kullanılarak estetik ve fonksiyonel çözüm sağlanır.

• Damak yarıkları ile prosesus alveolaris ve dental ark hasarlarının

giderilmesinde genellikle teleskobik bağlantılı, bölümlü diş üstü
protezlerden yararlanılır.

Obtüratör nedir ?

Obtüratör çeşitleri nelerdir?

Çene yüz protezi nedir ?

Defekt nedir? Konjenital ve kazanılmış defektleri tanımlayınız

Bulundukları bölgeye göre çene yüz protezlerini sınıflandırın

Epitez nedir ? Çeşitleri nelerdir ?

Çene yüz protezlerinde tutuculuk için kullanılan alanlar nelerdir ?

Çene yüz protezlerinde kullanılan mataryeller nelerdir

Dudak damak yarıklarında kullanılan protetik tedavi endikasyonları nelerdir?

Dudak damak yarıklarında kullanılan protetik tedavinin kontendikasyonları nelerdir?

Dudak damak yarıklarında kullanılan protetik apareyler nelerdir ?

Kullanım amacına göre çene yüz protezlerini sınıflandırınız

Daimi obtüratör tipleri nelerdir ? karşılaştırınız

Cerrahi obtüratör nedir ?

Geçici obtüratör nedir?

Daimi obtüratör nedir?

Balonlu obtüratör yapım yöntemlerini kısaca açıklayınız

Dudak damak yarıklarının nedenleri nelerdir?

Mandibulanın görevleri nelerdir ?

Mandibula rezeksiyonu geçiren hastalarda protetik rehebilitasyonu etkileyen faktörler nelerdir?