TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI

HỌC KỲ I NĂM HỌC 2023 – 2024

(Phần dành cho sinh viên/ học viên)

Bài thi học phần: Triết học Mác - Lênin Số báo danh: 20
Mã số đề thi: 3 Mã số SV/HV: 23D155063
Ngày thi: 23/12/2023 Lớp: 231_MLNP0221_16
Tổng số trang: ……… Họ và tên: Hà Phương Duyên

Điểm kết luận:

GV chấm thi 1: …….………………………......

GV chấm thi 2: …….………………………......

Bài làm
SV/HV không
được viết vào Câu 1: Phân tích vai trò của sản xuất vật chất đối với sự tồn tại và
cột này)
phát triển của xã hội. Lấy ví dụ minh họa.
Điểm từng câu,
diểm thưởng Sản xuất là hoạt động đặc trưng của con người, là hoạt động không
(nếu có) và điểm ngừng tạo ra giá trị vật chất và tinh thần nhằm thỏa mãn nhu cầu tồn tại
toàn bài
và phát triển của con người. Đây chính là điểm khác biệt giữa xã hội
GV chấm 1: loài người và xã hội loài vật. Có 3 loại hình sản xuất xã hội: sản xuất vật
Câu 1: ……… điểm chất, sản xuất tinh thần, sản xuất ra bản thân con người.
Câu 2: ……… điểm
Sản xuất vật chất sẽ giữ vai trò là nền tảng của sự tồn tại và phát triển
………………….
của xã hội, là hoạt động cơ sở làm phát sinh, phát triển những mối quan
………………….
hệ xã hội của con người. Sản xuất vật chất là quá trình con người sử
Cộng …… điểm
dụng sử dụng công cụ lao động tác động trực tiếp hoặc gián tiếp vào tự
nhiên, cải biến các dạng vật chất giới tự nhiên để nhằm tạo ra của cải xã
GV chấm 2:
hội, nhằm thỏa mã nhu cầu tồn tại và phát triển của con người.
Câu 1: ……… điểm
Câu 2: ……… điểm Trong quá trình tồn tại và phát triển, loài người chưa thể thỏa mãn với
…………………. những điều đã có sẵn trong giới tự nhiên, mà họ luôn chủ động thực hiện
…………………. sản xuất vất chật với mục đích tạo ra các đồ dùng, vật dụng sinh hoạt
Cộng …… điểm cần thiết thỏa mãn nhu cầu ngày càng đa dạng, phong phú của con
người. Việc sản xuất tư liệu sinh hoạt là một trong những yêu cầu khách

Họ tên SV/HV: ………………………….………… - Mã LHP: …………………… Trang 1/…..

quan của đời sống xã hội. Bằng việc đó, con người đã gián tiếp sản xuất ra chính đời
sống vật chất của mình.

Loài người đã gây nên toàn bộ các mặt của đời sống xã hội trong quá trình sản xuất, tạo
ra của cải vật chất cho sự tồn tại và phát triển của mình. Tất cả các quan hệ xã hội về nhà
nước, pháp luật, quyền lực, đạo đức, nghệ thuật, tôn giáo,… đều được xây dựng, biến đổi
trên nền tảng sự sản xuất vật chất. Khái quát lịch sử phát triển của nhân loại, C.Mác đã
đưa ra: “Việc sản xuất ra tư liệu sinh hoạt vật chất trực tiếp và chính, mỗi một giai đoạn
phát triển kinh tế nhất định của một dân tộc hay một thời đại tạo ra cơ sở, từ đó mà người
ta phát triển các thể chế nhà nước, các quan điểm pháp quyền, nghệ thuật và thậm chí cả
những quan niệm tôn giáo của con người ta.”

Trong quá trình sản xuất vật chất, tạo nên thứ mình cần, con người liên tục biến đổi bản
chất, xã hội và cũng biến đổi cả chính mình. Sản xuất vật chất không ngừng phát triển.
Nó quyết định đến sự thay đổi của mọi mặt trong đời sống xã hội, sự phân chia từ cao
đến thấp trong xã hội. Vậy nên sự vận động và phát triển của toàn bộ đời sống xã hội đều
do tác động của nền sản xuất vật chất của xã hội.

Sản xuất vật chất tạo ra tư liệu phục vụ nhu cầu của con người. Đây là yêu cầu khách
quan của sự sinh tồn. Con người muốn tồn tại, phát triển thì phải đáp ứng được các nhu
cầu vật chất tối thiểu như: ăn, uống, ở,..

 Ví dụ bản thân mình đói bụng mà không có gì ăn, thì làm sao có thể sống, sao có
thể tập trung học tập, vui chơi. Nên mình muốn tồn tại và phát triển, mình phải
được thỏa mãn nhu cầu tối thiểu đó, vậy nên mình cần sản xuất vật chất, sản xuất
ra cái ăn, dụng cụ hỗ trợ nấu ăn để mình có cái ăn thì mới thỏa mãn được.

Sản xuất tạo ra mối quan hệ xã hội. Để tiến hành quá trình sản xuất vật chất, con người
phải thiết lập những mối quan hệ khác nhau, đó chính là các quan hệ sản xuất và từ đó
phát sinh những mối quan hệ xã hội khác: chính trị, đạo đức, pháp luật,..

 Ví dụ: mình đang làm việc ở công ty bánh kẹo A, và mình sẽ xuất hiện nhu cầu
giao tiếp để trao đổi với công ty B để thu mua nguyên liệu chế biến. Từ đó xuất
hiện các mối quan hệ xã hội thành bạn bè hoặc đối tác làm ăn giao dịch.

Sản xuất vật chất là cơ sở tiến bộ xã hội loài người. Suốt chiều dài lịch sử, nền sản xuất
của cải xã hội không ngừng phát triển từ thấp đến cao, đó là do sản xuất vật chất.

Họ tên SV/HV: ………………………….………… - Mã LHP: …………………… Trang 2/…..

  Ví dụ: Từ chỗ con người chỉ dùng công cụ lao động bằng đá, dần dần ta chế tạo
được công cụ bằng đồng rồi đến sắt. và ngày càng tiến bộ chế tạo và sử dụng
những thiết bị công nghệ cao cấp hơn.

Câu 2: Từ việc nghiên cứu mối quan hệ giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng
tầng, anh/chị hãy phân tích và làm rõ luận điểm của V.I.Lênin: “Chính trị là sự
biểu hiện tập trung của kinh tế… Chính trị không thể không chiếm địa vị hàng đầu
so với kinh tế” (V.I.Lênin, Toàn tập, t.42, Nxb. Chính trị Quốc gia Sự thật, Hà Nội,
2006, tr.349). Từ việc nghiên cứu lý luận này, anh/chị hãy vận dụng để phân tích
đường lối đổi mới kinh tế gắn liền với xây dựng nhà nước pháp quyển xã hội chủ
nghĩa của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Cơ sở hạ tầng trong đời sống chỉ các yếu tố thuộc về phương diện kỹ thuật, vật chất, kinh
tế, giao thông… xuất hiện trong xã hội hay môi trường nhất định nào đó. Ý nghĩa chính
của cơ sở hạ tầng là giúp các hoạt động liên quan đến sản xuất, đời sống của loài người.

Cơ sở hạ tầng chính là nền tảng cho việc phát triển nền kinh tế.

-Về hình thái, cơ sở hạ tầng là những tài sản cụ thể như đường xá, các công trình công
cộng...

Dựa trên đó các hoạt động kinh tế, xã hội được duy trì và phát triển.

-Về kinh tế hàng hóa: cơ sở hạ tầng là một loại hàng hóa công cộng được sử dụng để
phục vụ cho ích lợi của toàn xã hội.

-Về đầu tư: cơ sở hạ tầng là sản phẩm của sự đầu tư qua những thế hệ được đầu tư đáp
ứng yêu cầu, mục tiêu phát triển đất nước về mọi mặt.

Như vậy, cơ sở hạ tầng là toàn bộ điều kiện về vật chất, kỹ thuật.. được trang bị để phục
vụ cho hoạt động sản xuất cũng như đời sống con người.

Cơ sở hạ tầng của một xã hội cụ thể như kiểu quan hệ sản xuất thống trị trong nền kinh
tế. Cùng lúc đó, trong mỗi cơ sở hạ tầng xã hội còn có những quan hệ sản xuất khác như:
dấu vết; tàn dư quan hệ sản xuất cũ; mầm mống; tiền đề của quan hệ sản xuất mới.

Cơ sở hạ tầng có tính chất đối kháng tồn tại trong xã hội. Điều đó dựa trên cơ sở chiếm
hữu tư nhân về tư liệu sản xuất. Tính chất đối kháng của cơ sở hạ tầng được bắt nguồn từ
những mâu thuẫn bên trong không thể điều hoà được trong Cơ sở hạ tầng đó. Do bản
chất của kiểu quan hệ sản xuất thống trị quy định. Đó là sự biểu hiện đối lập về lợi ích
kinh tế giữa các tập đoàn người trong xã hội.

Họ tên SV/HV: ………………………….………… - Mã LHP: …………………… Trang 3/…..

Mối quan hệ giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng được thể hiện một cách rõ ràng,
chúng tác động qua lại, chịu ảnh hưởng lên nhau.

Cơ sở hạ tầng nào sinh ra kiến trúc thượng tầng ấy. Giai cấp nào thống trị về kinh tế thì
đồng thời thống trị cả trong đời sống tinh thần. Quan hệ sản xuất nào thống trị thì tạo nên
kiến trúc thượng tầng chính trị tương ứng. Mâu thuẫn trong lĩnh vực kinh tế quyết định
tính chất mâu thuẫn trong lĩnh vực tư tưởng.

Vậy nên, bất kỳ vấn đề nào thuộc kiến trúc thượng tầng: nhà nước, pháp luật, đảng phái
chính trị, triết học, đạo đức,.. đều không thể giải thích từ chính nó, bởi vì, chúng đều trực
tiếp hoặc gián tiếp có liên quan đến cơ sở hạ tầng và nhờ cơ sở hạ tầng quyết định.

Khi cơ sở hạ tầng thay đổi cùng lúc đó kiến trúc thượng tầng cũng thay đổi theo. Giai
đoạn thay đổi diễn ra không chỉ trong quá trình thay đổi từ hình thái kinh tế - xã hội này
sang hình thái kinh tế - xã hội khác, mà còn diễn ra ngay trong bản thân mỗi hình thái
kinh tế - xã hội. Sự thay đổi cơ sở hạ tầng dẫn đến làm thay đổi kiến trúc thượng tầng
diễn ra rất phức tạp.

Tác động trở lại của kiến trúc thượng tầng đối với cơ sở hạ tầng:

- Mọi yếu tố tạo nên kiến trúc thượng tầng đều có tác động lên cơ sở hạ tầng. Nhưng,
mỗi yếu tố khác nhau mang vai trò khác nhau, mang cách thức tác động khác nhau.

- Sự tác động của kiến trúc thượng tầng đối với cơ sở hạ tầng xảy ra theo hai chiều. Nếu
kiến trúc thượng tầng tác động phù hợp với các quy luật kinh tế khách quan thì nó là
động lực mạnh mẽ thúc đẩy kinh tế phát triển; nếu tác động ngược lại, nó sẽ kìm hãm
phát triển kinh tế, kìm hãm phát triển xã hội.

Phân tích và làm rõ luận điểm của V.LLênin: “Chính trị là sự biểu hiện tập trung
của kinh tế... Chính trị không thể không chiếm địa vị hàng đầu so với kinh tế”
(V.I.Lênin, Toàn tập, t.42, Nxb. Chính trị Quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2006, tr.349).
Từ việc nghiên cứu lý luận này, anh/chị hãy vận dụng để phân tích đường lối đổi
mới kinh tế gắn liền với xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Đảng
Cộng sản Việt Nam.

Trong các bộ phận của kiến trúc thượng tầng, nhà nước giữ vai trò đặc biệt quan trọng,
có tác dụng khổng lồ đối với cơ sở hạ tầng. Nhà nước không chỉ dựa vào hệ tư tưởng bên
cạnh đó còn nhờ vào chức năng kiểm soát xã hội để tăng cường sức mạnh kinh tế.

Mỗi hình thái kinh tế - xã hội vận động, phát triển dưới hình thức một phương thức sản
xuất nhất định, bao gồm lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất tương ứng. Lực lượng

Họ tên SV/HV: ………………………….………… - Mã LHP: …………………… Trang 4/…..

sản xuất trong kinh tế thị trường dựa trên nền tảng cơ sở kỹ thuật nhất định do đòi hỏi
của cạnh tranh. Ngày nay, sự phát triển của lực lượng sản xuất nhờ những tiến bộ và cách
mạng khoa học và công nghệ, nhờ sự phù hợp của thể chế kinh tế và quản lý.

- Mối quan hệ giữa kinh tế và chính trị còn là mối quan hệ giữa xã hội với chính trị

Quá trình phát triển kinh tế thị trường tác động đến phát triển xã hội từ hai mặt:

Một là, sự phát triển phân công lao động xã hội dần dần làm thay đổi cơ cấu xã hội dân
cư. Xã hội Việt Nam sau hơn 20 năm chuyển sang kinh tế thị trường đã khác xã hội trước
về phân tầng xã hội và cơ cấu xã hội dân cư. Sự biến đổi này sẽ dẫn đến những thay đổi
về yêu cầu việc làm và hưởng thụ, về thế giới quan của xã hội.

Hai là, sự phát triển kinh tế sẽ dần làm dân cư đòi hỏi cao hơn về cơ cấu và chất lượng
sản phẩm. Do đó mức sống và lối sống của dân cư cũng thay đổi. Như vậy, sự phát triển
kinh tế thị khiến chính trị phải giải quyết những nảy sinh những đòi hỏi mới về mặt xã
hội.

Do đó, mối quan hệ giữa kinh tế với chính trị bao gồm cả mối quan hệ xã hội và chính
trị. Chính trị sẽ kìm hãm phát triển kinh tế và tạo ra nguy cơ mất ổn định xã hội nếu chỉ
quan tâm và chạy theo tang trưởng kinh tế một chiều, không đồnh hành với phát triển xã
hội.

- Mối quan hệ giữa văn hóa và chính trị - một khía cạnh ở chiều sâu của mối quan hệ
kinh tế với chính trị.

Kinh tế thị trường phát triển theo quá trình xã hội hóa từ thấp lên cao. Vậy nên, sự phát
triển kinh tế thị trường thường gắn liền với sự hình thành và phát triển nền văn hóa mới.

Bước vào thế kỷ XXI, văn hóa dần có ảnh hưởng nổi trội đối với phát triển và chính trị,
được thấy dễ dàng ngày càng nhiều trong các tiêu chí quy định sức cạnh tranh của doanh
nghiệp và quốc gia. Nét mới của tác động văn hóa không chỉ ở sự phát triển hài hòa "mối
quan hệ giữa con người với con người, giữa con người với tự nhiên" mà còn ở trình độ
phát triển khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo, văn học và nghệ thuật.

Luận điểm của V.I. Lenin về mối quan hệ giữa chính trị và kinh tế là một khía cạnh trung
tâm trong lý thuyết chủ nghĩa xã hội và Mác-Lênin. Theo Lenin, chính trị được coi là
biểu hiện tập trung của kinh tế, nghĩa là tất cả các hoạt động chính trị đều phản ánh cơ sở
kinh tế của xã hội. Điều này có nghĩa là cấu trúc kinh tế, bao gồm cơ sở hạ tầng và mô
hình sản xuất, là yếu tố cơ bản quyết định đến cấu trúc và hoạt động của hệ thống chính
trị.

Họ tên SV/HV: ………………………….………… - Mã LHP: …………………… Trang 5/…..

Lenin nhấn mạnh sự quan trọng của chính trị qua việc coi chính trị "không thể không
chiếm địa vị hàng đầu so với kinh tế". Điều này không có nghĩa là chính trị quan trọng
hơn kinh tế, mà là thông qua chính trị, các nhóm xã hội có thể ảnh hưởng và điều chỉnh
cấu trúc kinh tế để phục vụ mục tiêu của họ. Do đó, trong bất kỳ nỗ lực nào nhằm hiểu và
cải thiện cơ sở hạ tầng và kiến trúc thương tầng, việc nhận thức rõ về vai trò và tầm quan
trọng của chính trị là không thể thiếu.

Đường lối đổi mới kinh tế gắn liền với xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
của Đảng Cộng sản Việt Nam:

Trong quá trình phát triển và hiện đại hóa, Đảng Cộng sản Việt Nam đã đưa ra đường lối
đổi mới kinh tế và xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Điều này phản ánh
sâu sắc lý luận của V.I. Lenin về mối quan hệ chặt chẽ giữa chính trị và kinh tế.

Đầu tiên, về đường lối đổi mới kinh tế, Đảng Cộng sản Việt Nam đã nhận thức rõ rằng
để đạt được sự phát triển kinh tế bền vững, việc cập nhật và hiện đại hóa hệ thống kinh tế
là yếu tố then chốt. Điều này không chỉ đồng nghĩa với việc cải cách các cơ cấu kinh tế
truyền thống mà còn bao gồm việc mở cửa cho đầu tư nước ngoài và hợp tác quốc tế,
thúc đẩy sự đổi mới công nghệ và nâng cao năng lực cạnh tranh. Quan điểm này phản
ánh lý luận của Lenin về vai trò của chính trị trong việc hình thành và điều chỉnh kinh tế,
trong đó nhà nước đóng vai trò quan trọng trong việc định hình và hỗ trợ sự phát triển
kinh tế.

Tiếp theo, việc xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa là một bước tiến quan
trọng khác của Đảng. Nhà nước pháp quyền không chỉ làm nền tảng cho một xã hội công
bằng, minh bạch và dân chủ mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển kinh tế. Qua
việc xây dựng và thực thi pháp luật, Đảng Cộng sản Việt Nam nhấn mạnh tầm quan
trọng của việc đảm bảo quyền lợi và nghĩa vụ của công dân, đồng thời tạo ra một môi
trường kinh doanh ổn định và minh bạch, điều này hợp với quan điểm của Lenin về vai
trò của chính trị trong việc hình thành cơ sở hạ tầng kinh tế.

Cuối cùng, sự tương tác giữa chính trị và kinh tế trong quá trình đổi mới kinh tế và xây
dựng nhà nước pháp quyền của Việt Nam là một ví dụ điển hình về việc áp dụng lý luận
của Lenin. Mỗi bước đổi mới kinh tế không chỉ thúc đẩy sự phát triển kinh tế mà còn cần
có sự hỗ trợ từ cấu trúc chính trị và pháp luật. Ngược lại, sự phát triển kinh tế cũng tạo ra
động lực cho sự thay đổi trong chính sách và pháp luật.

Chúng ta có thể thấy rằng Đảng Cộng sản Việt Nam đã hiểu và áp dụng một cách sáng
tạo lý luận của Lenin vào thực tiễn. Đường lối đổi mới kinh tế và xây dựng nhà nước

Họ tên SV/HV: ………………………….………… - Mã LHP: …………………… Trang 6/…..

pháp quyền không chỉ thể hiện sự phát triển kinh tế mà còn phản ánh sự thay đổi và điều
chỉnh trong chính sách và pháp luật, qua đó, tạo ra một quá trình tương tác liên tục giữa
chính trị và kinh tế, hướng tới một xã hội phát triển, công bằng và bền vững.
---Hết---

Họ tên SV/HV: ………………………….………… - Mã LHP: …………………… Trang 7/…..