TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI CHÍNH - MARKETING

PHIẾU LÀM BÀI THU HOẠCH

HỌC PHẦN: TRIẾT HỌC MÁC - LÊNIN
Ngày kiểm tra: 09 / 12 / 2023

Họ tên sinh viên: Mai Anh Thư MÃ ĐỀ: 01

Mã số sinh viên: 2321003071
Mã lớp học phần: 2331101113440
Bài làm gồm: 06 trang

BÀI LÀM:
Câu 1: Theo từ điển tiếng Việt, mâu thuẫn được hiểu là tình trạng xung đột,
đối chọi trực tiếp với nhau hoặc tình trạng trái ngược nhau, phủ định nhau về một
mặt nào đó hoặc tình trạng hai mặt đối lập phát triển theo chiều trái ngược nhau ở
bên trong sự vật, làm cho sự vật biến đổi, phát triển.
Quy luật mâu thuẫn là một trong những quy luật cơ bản trong phép biện
chứng duy vật và biện chứng duy vật lịch sử khẳng định về: mọi sự vật hay hiện
tượng ở trong tự nhiên đều có sự tồn tại và mâu thuẫn bên trong. Quy luật mâu
thuẫn còn được gọi là quy luật thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập.
Quy luật mâu thuẫn là một trong ba quy luật cơ bản của phép biện chứng duy
vật, quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập (quy luật mâu thuẫn) chỉ
ra nguồn gốc, động lực bên trong của sự vận động, phát triển. Nắm vững được nội
dung của quy luật này tạo cơ sở cho việc nhận thức các phạm trù và quy luật khác
của phép biện chứng duy vật; đồng thời giúp hình thành phương pháp tư duy khoa
học, biết khám phá bản chất của sự vật, hiện tượng và giải quyết mẫu thuẫn nảy
sinh. (Nguồn: https://luatminhkhue.vn/)
*Một số khái niệm:
Mặt đối lập: là các mặt có những đặc điểm, những thuộc tính những quy
định có khuynh hướng biến đổi trái ngược, tồn tại khách quan. (Nguồn:
https://onthisinhvien.com/). Ví dụ: Trong mỗi người, các mặt đối lập là hoạt động
ăn và hoạt động bài tiết
Sự thống nhất của các mặt đối lập là sự ràng buộc, phụ thuộc, nương tựa vào
nhau, đòi hỏi có nhau của các mặt đối lập, sự tồn tại của mặt này là điều kiện, tiền

1
đề cho sự tồn tại của mặt kia và ngược lại. Ví dụ: trong một nguyên tử có điện tích
âm và điện tích dương
Sự đấu tranh của các mặt đối lập là sự mâu thuẫn trong hoạt động, cơ thế
thực hiện, với các tác động qua lại theo xu hướng là bài trừ, phủ định lẫn nhau. Ví
dụ: Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất trong xã hội phong kiến đấu tranh
chuyển hóa lẫn nhau để hình thành quan hệ sản xuất mới là quan hệ sản xuất tư bản
chủ nghĩa và lực lượng sản xuất mới cao hơn về trình độ.
*Phân tích những mâu thuẫn của nền kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện
nay:
Nền kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay là: nền kinh tế vận hành đầy đủ,
đồng bộ theo các quy luật của kinh tế thị trường, đồng thời bảo đảm định hướng xã
hội chủ nghĩa phù hợp với từng giai đoạn phát triển của đất nước. Nền KTTT định
hướng XHCN ở nước ta không phải là nền kinh tế được vận hành theo cơ chế kế
hoạch hoá tập trung, bao cấp như trước đây, cũng không phải là nền KTTT ở các
nước tư bản chủ nghĩa (TBCN) và cũng chưa hoàn toàn là KTTT XHCN. Bởi vì,
nước ta đang trong thời kỳ quá độ lên CNXH, còn có sự đan xen và đấu tranh giữa
cái cũ với cái mới; các yếu tố của CNXH đã có nhưng chưa đầy đủ, phải đấu tranh
với cái cũ để tồn tại và phát triển. KTTT định hướng XHCN ở Việt Nam là nền kinh
tế mở, phù hợp với xu thế hội nhập kinh tế quốc tế; thực chất là kiểu tổ chức nền
kinh tế vừa chịu sự chi phối bởi các nguyên tắc, quy luật của KTTT, vừa bị chi phối
bởi các quy luật kinh tế của CNXH và các yếu tố đảm bảo định hướng XHCN. Vì
thế, KTTT định hướng XHCN ở nước ta vừa mang những đặc trưng chung của
KTTT, vừa có tính đặc thù - định hướng XHCN. (Nguồn:
www.tapchicongsan.org.vn)
Trong quá trình phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
(XHCN) đất nước ta đang phải đối mặt với nhiều mâu thuẫn nan giải. Trong đó có 3
mâu thuẫn là: mâu thuẫn giữa tính tự phát của nền kinh tế thị trường với tính tự giác
của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN; mâu thuẫn giữa tính phức tạp, mới
mẻ của mô hình kinh tế thị trường định hướng XHCN với những cực đoan dễ mắc
phải trong đổi mới; mâu thuẫn giữa yêu cầu cao của việc phát huy vai trò định
hướng XHCN của Đảng và Nhà nước với việc phải chịu sự ràng buộc nhất định về
một số chuẩn mực, định chế, quy tắc của các tổ chức quản trị toàn cầu. (Theo
PGS.TS Trần Thành - Viện Triết học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh viết
trên tạp chí khoa học xã hội Việt Nam, số 10 (83) năm 2014).
Một số vấn đề cụ thể thực tiễn đang đặt ra ở địa phương: Phát triển kinh tế
thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa là giúp thực hiện mục tiêu “dân giàu,

2
nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”. Tuy nhiên, tại một số địa
phương, gần nhất là nơi tôi đang sinh sống nảy sinh một số vấn đề mâu thuẫn, như:
Phát triển kinh tế thị trường mâu thuẫn với công tác bảo vệ môi trường (tập trung
phát triển kinh tế, sản xuất, làm mất cân bằng hệ sinh thái, không giải quyết được
nguồn thải gây ô nhiễm môi trường); Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa không có sự đồng nhất, đồng bộ giữa nhà nước và các tầng lớp nhân dân
(việc tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức người dân chưa thống nhất dẫn đến
mâu thuẫn trong dân và các cơ quan, đơn vị chức năng, doanh nghiệp; điển hình
trong việc sử dụng các phần mềm VNeID thay giấy tờ; thanh toán điện tử,.. ứng
dụng công nghệ thông ti cũng gây ra mẫu thuấn trong tư duy, thói quen đối với các
tầng lớp nhân dân); Chính sách tiền lương và thu nhập của người lao động (mức
lương người lao động mà điển hình là công chức, viên chức người đang trực tiếp
thực hiện mục tiêu định hướng xã hội chủ nghĩa trong phát triển kinh tế thị trường
không đáp ứng được mức sống cơ bản hiện tại),...
Câu 2:
1. Nội dụng văn bản trên phản ánh cơ sơ lý luận về quan hệ biện chứng giữa
cơ sở hạ tầng với kiến trúc thượng tầng.
2. Trong quá trình nghiên cứu xã hội, C.Mác và Ph. Ăngghen không chỉ
nghiên cứu xã hội thông qua mối quan hệ biện chứng của lực lượng sản xuất và
quan hệ sản xuất mà còn nghiên cứu cả những quan hệ khác. Trong đó mối quan hệ
biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng cũng được xem là một quy
luật chung chi phối sự vận động và phát triển của xã hội loài người. (Nguồn:
https://123docz.net/)
 Phân tích cơ sở lý luận về cơ sở lý luận về quan hệ biện chứng giữa cơ sở
hạ tầng và kiến trúc thượng tầng:
Cơ sở hạ tầng: là toàn bộ những quan hệ sản xuất của một xã hội trong sự
vận động hiện thực của chúng hợp thành cơ cấu kinh tế của xã hội đó. (Nguồn: Giáo
trình Triết học Mác-Lenin)
Ví dụ về cơ sở hạ tầng: Nhà cửa, cầu cống, đường xá, bệnh viện, sân bay,
cảng biển, các công trình công cộng
- Cơ sở hạ tầng được hình thành một cách khách quan trong quá trình sản
xuất vật chất của xã hội. Đây là toàn bộ các quan hệ sản xuất tồn tại trên thực tế mà
trong quá trình vận động của nó hợp thành một cơ cấu kinh tế hiện thực. Cấu trúc
của cơ sở hạ tầng bao gồm: Quan hệ sản xuất thống trị, quan hệ sản xuất tàn dư,
quan hệ sản xuất mầm mống của một xã hội tương lai. Mỗi quan hệ sản xuất có một
vị trí, vai trò khác nhau. Trong đó, quan hệ sản xuất thống trị bao giờ cũng giữ vai
trò chủ đạo, chi phối các quan hệ sản xuất khác. Do đó, cơ sở hạ tầng của một xã

3
hội cụ thể, bên cạnh những quan hệ sản xuất tàn dư và quan hệ sản xuất mầm mống
thì quan hệ sản xuất thống trị vẫn là đặc trưng cơ bản của xã hội ấy. (Nguồn:
https://123docz.net/)
- Cơ sở hạ tầng mang tính chất đối kháng tồn tại trong xã hội. Nó dựa trên
cơ sở chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất. Tính chất đối kháng của cơ sở hạ tầng
được bắt nguồn từ những mâu thuẫn nội tại không thể điều hòa được trong cơ sở hạ
tầng đó. Do bản chất của kiểu quan hệ sản xuất thống trị quy định. Đó là sự hiểu
hiện đối lập về lợi ích kinh tế giữa các tập đoàn người trong xã hội. (Nguồn:
https://luatminhkhue.vn/)
Kiến trúc thượng tầng: là toàn bộ những quan điểm, tư tưởng xã hội với
những thiết chế xã hội tương ứng cùng những quan hệ nội tại của thượng tầng hình
thành trên một cơ sở hạ tầng nhất định. (Nguồn: Giáo trình Triết học Mác-Lenin)
Ví dụ về kiến trúc thượng tầng: Chính trị, pháp luật, đạo đức tôn giáo, nghệ
thuật, nhà nước, đảng phái, các đoàn thể xã hội,
- Mỗi yếu tố kiến trúc thượng tầng có đặc điểm riêng, có quy luật vận động
phát triển, nhưng chúng liên hệ với nhau, tác động qua lại lẫn nhau và đều hình
thành trên cơ sở hạ tầng. Song, mỗi yếu tố khác nhau, tác động qua lại lẫn nhau và
đều hình thành trên cơ sở hạ tầng. Có những yếu tố chính trị, pháp luật có quan hệ
trực tiếp với cơ sở hạ tầng, còn những yếu tố như triết học, tôn giáo, nghệ thuật chỉ
quan hệ gián tiếp với nó. (Nguồn: https://luathoangphi.vn/)
Mỗi cơ sở hạ tầng sẽ hình thành một kiến trúc thượng tầng tương ứng với nó.
Trong đó, tính chất của cơ sở hạ tầng quyết định tính chất của kiến trúc thượng
tầng. Trong xã hội có giai cấp, giai cấp nào giữ địa vị thống trị về mặt kinh tế, trong
đời sống vật chất và nắm tư liệu sản xuất nắm bộ máy nhà nước thì giai cấp đó cũng
giữ địa vị về mặt chính trị và đời sống tinh thần, tư tưởng của xã hội và trở thành hệ
tư tưởng thống trị.
Giai cấp nào là lực lượng quyết định vật chất thì giai cấp đó quyết định, cụ
thể:
Thứ nhất, giai cấp thống trị kinh tế sẽ thống trị về mặt chính trị; nắm lấy tư
liệu sản xuất chủ yếu trong xã hội mới có khả năng thống trị kinh tế. Thống trị về tư
liệu sản xuất sẽ nắm giữ của cải thặng dư do xã hội làm ra; -> thống trị về mặt ý
thức.
Thứ hai, trong xã hội có giai cấp, kiến trúc thượng tầng luon mang tính giai
cấp, thể hiện một cuộc đấu tranh về chính trị, tư tưởng giữa các giai cấp đối kháng
mà trong đó đặc trung là sự trống trị về mặt chính trị - tư tưởng của giai cấp thống
trị. Trong kiến trúc thượng tầng, nhà nước đóng vai trò quan trọng nhất. Bởi vì, nó

4
không chỉ tiêu biểu cho chế độ chính trị của xã hội cụ thể mà hơn nữa, nhờ có nhà
nước, giai cấp thống trị mới có thể thực hiện được sự thống trị của mình đối với tất
cả các mặt của đời sống xã hội -> Kiến trúc thượng tầng bị phụ thuộc vào cơ sở hạ
tầng.
Những giai đoạn sản xuất xã hội khác nhau, sản sinh ra những kiểu đời sống
xã hội khác nhau. Yếu tố cốt lõi của nền sản xuất vật chất của xã hội là phương thức
sản xuất. Phương thức sản xuất quyết định tất cả quá trình sinh hoạt của đời sống xã
hội. Tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội. (Nguồn: https://123docz.net/)
Cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng ở Việt Nam trong thời kỳ quá độ
lên chủ nghĩa xã hội hiện nay:
Thời kỳ quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội là thời kỳ cải biến
cách mạng sâu sắc và triệt để, là một giai đoạn lịch sử chuyển tiếp. Bởi vì, cơ sở hạn
tầng mang tính chất quá độ với một kết cấu kinh tế nhiều thành phần đan xen của
nhiều loại hình kinh tế xã hội khác nhau. Còn kiến trúc thượng tầng có sự đối kháng
về tư tưởng và có sự đấu tranh giữa giai cấp vô sản và giai cấp tư sản trên lĩnh vực
tư tưởng văn hóa. (Nguồn: https://moet.gov.vn/)
Chính vì những lý do đó mà nước ta từ một nước thuộc địa nửa phong kiến
với nền kinh tế lạc hậu sản xuất nhỏ là chủ yếu, đi lên chủ nghĩa xã hội (bỏ qua chế
độ phát triển tư bản chủ nghĩa ) chúng ta đã gặp rất nhiều khó khăn trong quá trình
xây dựng chủ nghĩa xã hội. Cơ sở hạ tầng thời kỳ quá độ ở nước ta bao gồm các
thành phần kinh tế như: kinh tế nhà nước, kinh tế hợp tác, kinh tế tư bản nhà nước,
kinh tế cá thể, kinh tế tư bản tư nhân, cùng các kiểu quan hệ sản xuất gắn liền với
hình thức sở hữu khác nhau, thậm chí đối lập nhau cùng tồn tại trong một cơ cấu
kinh tế quốc dân thống nhất.
Kiến trúc thượng tầng xã hội chủ nghĩa phản ánh cơ sở hạ tầng của xã hội
chủ nghĩa, vì vậy mà có sự thống trị về chính trị và tinh thần Nhà nước phải thực
hiện biện pháp kinh tế có vai trò quan trọng nhằm từng bước xã hội hoá nền sản
xuất với hình thức và bước đi thích hợp theo hướng như : kinh tế quốc doanh được
củng cố và phát triển vươn lên giữ vai trò chủ đạo, kinh tế tập thể dưới hình thức
thu hút phần lớn những người sản xuất nhỏ trong các ngành nghề, các hình thức xí
nghiệp , công ty cổ phần phát triển mạnh, kinh tế tư nhân và gia đình phát huy được
mọi tiềm năng để phát triển lực lượng sản xuất, xây dựng cơ sở kinh tế hợp lý.
Trong văn kiện Hội nghị đại biểu Đảng giữa nhiệm kỳ khoá VII, Đảng ghi rõ
“phải tập chung nguồn vốn đầu tư nhà nước cho việc xây dựng cơ sở hạ tầng kinh

5
tế xã hội và một số công trình công nghiệp then chốt đã được chuẩn bị vốn và công
nghệ. Nâng cấp và xây dựng mới hệ thống giao thông, sân bay, bến cảng, thông tin
liên lạc, giáo dục và đào tạo, y tế”. Và “Từ nay tới cuối thập kỷ, phải quan tâm tới
công nghiệp hoá, hiện đại hoá nông nghiệp và kinh tế nông thôn, phát triển toàn
diện nông, lâm, ngư nghiệp gắn với công nghiệp chế biến nông lâm thuỷ sản, công
nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu”.
Về kiến trúc thượng tầng, Đảng ta khẳng định: Lấy chủ nghĩa Mác-Lê nin và
tư tưởng Hồ Chí Minh làm kim chỉ nam cho mọi hành động của toàn Đảng, toàn
dân ta. Nội dung cốt lõi của chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh là tư
tưởng về sự giải phóng con người khỏi chế độ bóc lột thoát khỏi nỗi nhục của mình
là đi làm thuê bị đánh đập, lương ít.Trong cương lĩnh xây dựng đất nước thời kỳ
quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Đảng ghi rõ: “xây dựng nhà nước xã hội chủ nghĩa ,
nhà nước của dân, do dân và vì dân, liên minh giai cấp công nhân với giai cấp
nông dân và tầng lớp trí thức làm nền tảng, do Đảng cộng sản lãnh đạo”. (Nguồn:
luanvan.co)