lOMoAR cPSD| 36066900

lOMoAR cPSD| 36066900

CHƯƠNG 3
MÔI TRƯỜNG HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHỨC
I. Khái niệm và phân loại các yếu tố môi trường
Thuật ngữ môi trường bên ngoài được dùng để chỉ ra những thể chếhoặc những
lực lượng bên ngoài tổ chức nhưng chúng lại có ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp
đến hoạt động của tổ chức.

Theo phạm vi ảnh hưởng của các yếu tố môi trường cũng như tính chất tác động
là trực tiếp hay gián tiếp đối với các tổ chức, các yếu tố môi trường được chia làm hai
nhóm: (1) Môi trường vĩ mô và (2) Môi trường vimô
Ngoài các yếu tố môi trường bên ngoài, trong quá trình hoạt động của tổ
chức nhà quản trị cần phải quan tâm đến môi trường nội bộ. Nhóm này bao gồm các
yếu tố và nguồn lực bên trong của tổ chức như: (i) Nguồnlực tài chính; (ii) Nguồn
nhân lực; (iii) Nguồn lực vật chất; (iv) Nguồn lực thông tin; và (v) Văn hoá tổ
chức.
 lOMoAR cPSD| 36066900

• Môi trường vĩ mô hay môi trường tổng quát (general

environment): Là các yếu tố, các lực lượng hoặc thể chế bên ngoài tổ chứcmà một
khi xuất hiện phạm vi ảnh hưởng của nó là rộng lớn và những yếu tố này thường là
ảnh hưởng gián tiếp đến các tổ chức. Các yếu tố môi trường vĩ mô bao gồm: (i) Kinh
tế; (ii) Văn hóa - xã hội, (iii) Chính trị & Pháp luật; (iv) Khoa học, kỹ thuật và công
nghệ; (v) Môi trường quốc tế; và
(vi) Môi trường tự nhiên,
• Môi trường vi mô hay môi trường đặc thù (specific environment):
Bao gồm các yếu tố mà khi xuất hiện những yếu tố này tác động trên một bình diện
hẹp (chi ảnh hưởng đến một số tổ chức trong cùng một ngành kinh doanh hoặc một
lĩnh vực hoạt động) và thường là có ảnh hưởng chi phối trực tiếp đến các tổ chức.
Những yếu tố môi trường vi mô bao gồm: (i)Đối thủ cạnh tranh; (ii) Khách hàng; (iii)
Nhà cung ứng: (iv) Chính phủ; và
(v) Nhóm áp lực.
II. Ảnh hưởng của môi trường bên ngoài đối với tổ chức
2.1. Môi trường vĩ mô
2.1.1. Môi trường kinh tế
1. Chu kỳ kinh tế: Tăng trưởng và suy thoái
Khi nền kinh tế tăng trưởng và phát triển nghĩa là giai đoạn mà hai thước đo |
GDP và GNP đạt mức độ tăng cao. Như vậy, thời kỳ nền kinh tếphồn vinh đã mang lại
cho các tổ chức một cơ hội phát triển trong thị trường tăng trưởng nhanh.
Trong giai đoạn nền kinh tế suy thoái/khủng hoảng với tốc độ tăng trưởng âm,
tương ứng với việc thu nhập của người tiêu dùng thấp hơn và người dân đối mặt với
nguy cơ mất việc lớn hơn. Điều này không những gây ra những khó khăn trong việc
tiêu thụ các sản phẩm và dịch vụ của các tổ chức kinh doanh, mà cả những tổ chức
phi kinh doanh cũng gặp bấtlợi.
2. Lạm phát và giảm phát
Mức độ lạm phát cao có thể gây ra những khó khăn cho các tổ chức vịgiá đầu vào
gia tăng sẽ dẫn đến sự tăng lên về chi phí, ảnh hưởng đến sức cạnh tranh. Mặt khác,
khi mức độ lạm phát quá cao sẽ làm giá sản phẩm/dịch vụ tăng cao, trong lúc đó | thu
nhập thực tế của người dân giảmxuống, dẫn đến việc giảm sức mua của xã hội và có
thể làm cho nền kinh
 lOMoAR cPSD| 36066900

tế bị đình trệ. Trái lại, giảm phát cũng ảnh hưởng bất lợi cho các tổ chức vàxu hướng
tiêu dùng giảm.
3. Lãi suất ngân hàng
Lãi suất chính là chi phí vốn đối với một tổ chức, do vậy khi lãi suất tăngcao sẽ hạn
chế nhu cầu vay vốn để mở rộng hoạt động kinh doanh, và ảnhhưởng đến giá thành sản
phẩm/dịch vụ và hệ quả là làm giảm sức cạnh tranh về giá của các tổ chức. Đối với lãi
suất huy động vốn tăng dẫn đến việc khuyến khích người dân gửi tiền vào ngân hàng
nhiều hơn, do vậy cũng làm cho nhu cầu tiêu dùng của xã hội giảm xuống.
4. Cán cân thanh toán
Cán cân thanh toán là lưu lượng tiền tệ giao dịch của một quốc gia với các nước
khác trên thế giới. Vấn đề ở đây là tình trạng cán cân thanh toáncủa một quốc gia là
nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến tỷ giá hối đoái và đến lượt tỷ giá hối đoái sẽ tác động
không nhỏ đến các tổ chức.
2.1.2. Môi trường quốc tế
Hai nội dung quan trọng sẽ được bàn đến khi xem xét yếu tố môi trườngquốc tế Hà
(i) xu thế hội nhập quốc tế và toàn cầu hoá kinh tế và (ii) tỷ giá hối đoái.
• Xu thế hội nhập quốc tế và toàn cầu hoả kinh tế
Trong xu hướng hội nhập quốc tế và toàn cầu hoá kinh tế nhà quản trị cần đặc
biệt quan tâm đến các cơ hội và những thách thức đặt ra đối với tổchức của họ. Việc
hình thành các liên minh kinh tế và các hiệp ước quốc tếlà nhằm thúc đẩy tự do hoá
thương mại trong khu vực và toàn cầu dẫn đếnviệc xoá bỏ các rào cản thương mại
bao gồm hàng rào thuế quan và phi thuế quan như hạn ngạch (quota). Điều này có
thể mang đến những cơ hộitrong việc mở rộng thị trường sang các nước, song song
đó là những thách thức cho các tổ chức khi phải đối mặt với sự thâm nhập của sản
phẩm và dịch vụ nhập khẩu. Xu thế bành trướng của các công ty đa quốc gia (MNC),
những công ty hoạt động kinh doanh ở hai hay nhiều nước, là mối đe doạ rất lớn
cho các tổ chức vì đây là những công ty có sức mạnh về tài chính, công nghệ và
trình độ quản trị.
Khi những nhà quản trị xem xét môi trường kinh doanh quốc tế, cũng cần nhấn
mạnh là đối với các tổ chức thuộc các nước đang phát triển nóichung và Việt Nam nói
riêng thì cơ hội từ việc tự do hoá thương mại sẽ
 lOMoAR cPSD| 36066900

khó khai thác, tận dụng được. Lý do là các nước phát triển thường dựng lên các
hàng rào hợp pháp nhằm ngăn chận việc nhập khẩu sản phẩm vàonước họ để bảo
vệ quyền lợi cho một bộ phận nào đó trong nước. Các ràocản hợp pháp này thường là
các tiêu chuẩn về chất lượng như tiêu chuẩn ISO 9000, GMP, HACCP..., tiêu
chuẩn về môi trường ISO 14000, và các rào cản pháp lý khác.

• Tỷ giá hối đoái

Tỷ giá hối đoái hay tỷ giá tiền tệ là mức giá mà tại đó đồng tiền của hai quốc gia
có thể chuyển đổi cho nhau. Khi đồng nội tệ giảm giá thì sảnphẩm xuất khẩu của
các công ty sẽ có lợi thế cạnh tranh về giá trên thị trường thế giới. Nói cách khác,
đây chính là cơ hội cho các công ty xuất khẩu. Tuy nhiên, sự giảm giá đồng nội tệ
lại đe doạ đến các công ty nhậpkhẩu vì giá vốn hàng nhập khẩu tăng lên dẫn đến
phải tăng giá bán.
Thêm vào đó, khi các tổ chức cần vay vốn ngoại tệ thì việc dự báo xuhướng
thay đổi tỷ giá hối đoái là rất cần thiết. Dự đoán đúng sự biến động tỷ giá các đồng tiền
sẽ giúp các tổ chức có những khoản lợi lớn và ngược lại.
2.1.3. Khoa học - kỹ thuật và công nghệ
Ngày nay, khoa học - kỹ thuật và công nghệ phát triển với tốc độ vũ bão đem lại
cả cơ hội lẫn thách thức cho các tổ chức. Cơ hội mà tiến bộ khoa học - kỹ thuật mang
lại là các tổ chức có thể gia tăng năng lực cạnh tranh để giành được khách hàng.
Nguy cơ mà các tổ chức đối mặt là vòngđời (chu kỳ sống) của sản phẩm bị rút ngắn lại,
và những tổ chức nào không đuổi kịp sự tiến bộ kỹ thuật gần như đồng nghĩa với diệt
vong. Một thách thức khác đối với các tổ chức là nguy cơ xuất hiện đối thủ cạnh
tranh mới sẽ lớn hơn, đặc biệt khi xu hướng chuyển giao công nghệ ngàynay dễ
dàng hơn nhiều so với trước đây.
2.1.4. Chính trị & pháp luật
• Chính trị: Thể chế chính trị và đường lối kinh tế có thể đem lại lợi thế cho một số
tổ chức nào đó nhưng lại ảnh hưởng bất lợi đối với những nhóm khác.
 lOMoAR cPSD| 36066900

Sự bất ổn định sẽ gây ra không ít khó khăn cho các tổ chức. Trái lại, sự ổn định
chính trị sẽ tạo ra môi trường thuận lợi đối với hoạt động của các tổ chức nhờ vào các
cam kết của chính phủ trong việc thực thi các chính sách kinh tế - xã hội.
• Pháp luật: Trong quá trình hoạt động, các nhà quản trị cần phải chú ý đến
yếu tố pháp lý vì thiếu hiểu biết về luật có thể gây ra những tổn thất lớn cho tổ chức.
Thêm vào đó, nhà quản trị cũng cần nhận ra những ảnh hưởng bất lợi hoặc
những cơ hội cho các tổ chức khi một bộ luật nào đóđược thực thi.
2.1.5. Văn hóa - xã hội
Tác động rõ ràng nhất của nhóm nhân tố văn hoá - xã hội là nó sẽ chi phối hành
vi tiêu dùng của khách hàng, và qua đó nó sẽ ảnh hưởng đến hoạt động của các tổ
chức. Nhóm yếu tố văn hóa - xã hội bao gồm các vấnđề như dân số và dân tộc, văn
hóa, nghề nghiệp, hôn nhân và gia đình, tôngiáo...
1. Dân số và dân tộc
Qui mô, kết cấu và tốc độ gia tăng dân số của mỗi quốc gia hình thành quimô thị
trường mà quốc gia đó tạo ra và là lực lượng có ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động của
các tổ chức. Thật vậy, việc xác định thị trường mục tiêu và phân khúc thị trường của
các tổ chức thường xuất phát từ phân tích cơ cấu dân số về giới tính, tuổi tác để lựa
chọn sản phẩm/dịch vụ thích hợp cung cấp cho thị trường đồng thời đưa ra các quyết
định hợp lý nhất cho việc kinh doanh của tổ chức.
Sự gia tăng dân số về mặt cơ học cũng là một yếu tố tác động đến chiến lược và chiến
thuật kinh doanh của tổ chức nói chung và các chính sách khác về tuyển dụng,
sử dụng lao động, nghiên cứu và phát triển.
2. Văn hóa
Lý thuyết marketing chỉ ra rằng văn hóa là một trong những yếu tố có tác động rất
mạnh đến hành vi người tiêu dùng, đến việc hình thành quyết định tiêu dùng sản
phẩm/dịch vụ của khách hàng.
3. Nghề nghiệp
Những người làm trong các ngành nghề khác nhau có nhu cầu tiêu dùng,sở
thích trong sinh hoạt, giao tiếp, giải trí khác nhau đòi hỏi sự đáp ứng ngày càng đa
dạng hơn. Muốn làm được điều này, tổ chức phải nghiên
 lOMoAR cPSD| 36066900

cứu và phát triển sản phẩm/dịch vụ của mình cũng như xây dựng các biệnpháp
marketing phù hợp... nhằm mục tiêu thu lợi nhuận thông qua thỏa mãn nhu cầu
của họ.
4. Tôn nhân và gia đình
Quyết định tiến tới hôn nhân và xây dựng gia đình là một trong những quyết định
quan trọng có ảnh hưởng lâu dài đến đời người cũng như xã hội. Sự hình thành các
tế bào mới của xã hội, gia đình, sẽ kéo theo nhiều tác động đến năng suất, chất
lượng và hiệu quả công tác của từng người.Mặt khác, nhiều loại nhu cầu khác cũng
xuất hiện như là hệ quả của việc xây dựng gia đình: nhà ở, các phương tiện giải trí,
các dụng cụ hỗ trợ côngviệc nội trợ, các sản phẩm trang trí nội thất. Các nhà quản
trị phải quan tâm đầy đủ đến tất cả những yếu tố này khi hoạch định chiến lược cho tổ
chức.
5. Tôn giáo
Các tôn giáo đều có quan niệm, niềm tin, thái độ đối với cuộc sống, cách cư xử
riêng... ảnh hưởng đến đạo đức, tư cách, văn hóa và lối sống mỗi người. Công việc
của các nhà quản trị phải tính tới ảnh hưởng của yếu tố này, nhất là khỉ nghiên cứu
tâm lý, thái độ của người tiêu dùng.
21.6. Môi trường tự nhiên
Môi trường tự nhiên xem xét dưới góc độ là một yếu tố môi trường vĩ mô bao gồm các
điều kiện khí hậu, thủy văn, sông ngòi, đồi núi, hệ động thực vật, nguồn khoáng sản,
quặng mỏ và các tài nguyên thiên nhiên khác... Tàinguyên thiên nhiên không
phải là loại nguồn lực vô tận, do đó chúng ta phải biết vừa khai thác vừa nuôi
dưỡng, tái tạo chúng để sử dụng chúng một cách bền vững
2.2. Môi trường vĩ mô
221, Đối thủ cạnh tranh: Trong nhóm đối thủ cạnh tranh có thể kể đến banhóm:
(1) Đối thủ cạnh tranh trực tiếp, (2) Đối thủ cạnh tranh tiềm ẩn, và
(3) Sản phẩm và dịch
+ Đối thủ cạnh tranh trực tiếp: Đối thủ cạnh tranh là những tổ chứccung
ứng cùng một loại sản phẩm hay dịch vụ và cũng hoạt động trên một thị trường. Hiểu
biết rõ về đối thủ cạnh tranh rất có ý nghĩa đối với các công ty trong việc xác định chiến
lược cạnh tranh. Cần xem xét các nhân
 lOMoAR cPSD| 36066900

tố: (6) Mức độ cạnh tranh, (ii) Mức độ tăng trưởng của ngành, (iii) Cơ cấuchi phí cố
định và (iv) Mức độ đa dạng hoá sản phẩm.
Các tổ chức cần phân tích từng đối thủ cạnh tranh về mục tiêu tươnglai, nhận
định của họ đối với bản thân và với chúng ta, chiến lược họ đang thực hiện, tiềm năng
của họ để nắm và hiểu được các biện pháp phản ứngvà hành động mà họ có thể có.
+ Đối thủ cạnh tranh tiềm ẩn
Đối thủ cạnh tranh tiềm ẩn là những tổ chức hiện tại chưa phải là đối thủ cạnh
tranh, nhưng trong tương lai có thể họ sẽ gia nhập ngành và trở thành đối thủ cạnh
tranh. Những nhà quản trị cần nhận dạng các nguy cơ xuất hiện đối thủ cạnh tranh
tiềm ẩn và có các biện pháp chiến lược nhằm hạn chế nguy cơ gia nhập ngành. Sự
phát triển nhanh chóng của khoa học
- kỹ thuật và xu hướng chuyển giao công nghệ dễ dàng Tiến trình hội nhập quôc tế và
toàn cầu hoá, chính sách mở cửa của các nền kinh tế cũng tạo ra nguy cơ xuất
hiện đối thủ cạnh tranh mới trở nên cao hơn.
Việc bảo vệ vị trí cạnh tranh của tổ chức bao gồm việc duy trì hàng rào hợp
pháp ngăn cản sự xâm nhập từ bên ngoài bao gồm: Lợi thế do sựsản xuất trên quy
mô lớn, đa dạng hoá sản phẩm, sự đòi hỏi của nguồn tàichính lớn, chi phí chuyển đổi
mặt hàng cao, khả năng hạn chế trong việc xâm nhập các kênh tiêu thụ vững vàng
và ưu thể về giá thành và đối thủ cạnh tranh không tạo ra được (độc quyền công
nghệ, nguồn nguyên liệu thuận lợi hơn).
+ Sản phẩm/dịch vụ thay thế
Sản phẩm hay dịch vụ thay thể là những sản phẩm dịch vụ không cùng chủng
loại với sản phẩm/dịch vụ đang xem xét nhưng nó có thể thoả mãn, đáp ứng cùng
một nhu cầu nào đó của khách hàng. Sức ép do có sản phẩm thay thế làm hạn
chế lợi nhuận tiềm năng của ngành đo mức giácao nhất bị khống chế. Nếu không chú
ý đến các sản phẩm thay thế tiềm ẩn, tổ chức có thể đánh mất thị trường hiện tại vào
tay những nhà cung cấp các sản phẩm thay thế,
2.2.2. Nhà cung ứng
Những tổ chức cung cấp các yếu tố đầu vào cho một tổ chức khác hoạt động được
gọi là nhà cung ứng. Khi nhà cung ứng có ưu thể họ sẽ áp đặtcác chính sách như
nâng giá, giảm chất lượng sản phẩm mà họ cung ứnghoặc giảm các dịch vụ đi
kèm. Những phản ứng này sẽ gây ra ảnh hưởng
 lOMoAR cPSD| 36066900

bất lợi cho các tổ chức vì chỉ phí đầu vào gia tăng dẫn đến giảm mức lợi nhuận.
Những nhân tố làm tăng thế mạnh của các nhà cung ứng bao gồm:Có ít nhà cung
ứng trong ngành; Không có nhiều sản phẩm/dịch vụ thay thế và yếu tố đầu vào là
quan trọng đối với công ty mua; Tổ chức mua hàng không phải là khách hàng
quan trọng của nhà cung ứng
Các tổ chức cần đánh giá thận trọng khi quyết định tập trung mua lượng lớn
từ một số ít nhà cunữ ẩme has wall cổ lưne nhỉ hưu từ nhiều nhà cung cư tổ chức
cũng có thể thực hiện chiến lược hội nhập về phía sau. Nhiều tổ chức ngày nay rất
quan tâm đến giải pháp có tính chiến lượclà đầu tư vào nghiên cứu, tìm kiếm những
nguồn nguyên liệu thay thế chấtlượng hơn và rẻ hơn dựa vào những tiến bộ khoa
học, kỹ thuật và công nghệ.
2.2.3. Khách hàng
Khách hàng là người tiêu thụ sản phẩm hoặc dịch vụ của một tổ chức nào đó
cung ứng. Sự tín nhiệm của khách hàng là tài sản vô giá của tổ chức. Sự tín nhiệm
đỏ đạt được do biết thoả mãn cao hơn các nhu cầu và thị hiếu của khách hàng so với
các đối thủ cạnh tranh. Các tổ chức cũngcần phải biết khách hàng hiện tại và tương
lai là ai qua việc phân loại khách hàng. Khi xem xét các phân khúc thị trường sản
phẩm và dịch vụ này cần dựa vào nhiều tiêu thức khác nhau như giới tính, tuổi
tác, địa dư, nghề nghiệp, thu nhập...
Một vấn đề mấu chốt khác liên quan đến khách hàng là sức mạnh thương
lượng của họ. Một khi người mua có ưu thế có thể làm cho lợi nhuận của tổ chức
giảm xuống vì họ sẽ có phản ứng ép giá xuống, đòi hỏichất lượng cao hơn và phải
cung cấp nhiều dịch vụ hơn. Người mua có sức mạnh trên bản thương lượng khi họ
có các điều kiện bao gồm: Kháchhàng mua với số lượng lớn; Việc chuyển sang
mua hàng của người kháckhông gây nhiều tốn kém; Người mua đưa ra tín hiệu đe
doạ đáng tin cậy là sẽ hội nhập về phía sau; Sản phẩm của người bán ít ảnh hưởng
đến chất lượng sản phẩm ein neurisi mua
224. Chính phủ
Chính phủ và chính quyền địa phương chắc chắn có ảnh hưởng rất nhiều đến
các tổ chức vì nó quyết định những điều mà tổ chức có thể và không thể thực hiện.
Nói
 lOMoAR cPSD| 36066900

cách khác, chính phủ đóng vai trò khá quan trọng là vừa có thể thúc đẩyvừa có
thể hạn chế việc kinh doanh.
2.2.3. Các nhóm áp lực
Những nhà quản trị cần nhận ra những nhóm áp lực nào đang cố các ảnh hưởng
đối với tổ chức của họ.
III. Các giải pháp quản trị bất trắc của yếu tố môi trường
(1) Dùng đệm: Nhằm giảm bớt những ảnh hưởng do môi trường gây ra,nhà
quản trị có thể dùng đệm cho tổ chức chống với những ảnh hưởng môi trường từ
phía đầu vào hoặc đầu ra. Ở phía đầu vào là tồn trữ vật tưđể tránh những bất trắc
do sự biến động giá cả.
(2) San bằng: Bằng chính sách tính giá cao nhất vào giờ cao điểm và giárẻ
vào những giờ khác để cân bằng, hơn những biến động về nhu cầu”,
(3) Tiêu đoản: Là khả năng đoán trước những biến chuyển của môitrường
và những ảnh hưởng của chúng đối với tổ chức.
(4) Cấp hạn chế: Nhiều khi nhà quản trị phải áp dụng biện pháp cấp hạn chế sản
phẩm hay dịch vụ của tổ chức, tức là cấp phát chủng trên một căncứ ưu tiên khi có
nhu cầu vượt quá cung cấp.
(5) Hợp đồng: Nhà quản trị có thể dùng hợp đồng để giảm bớt bất trắc ở phía đầu
vào cũng như đầu ra. Nhờ đó các công ty trên tránh được nhữngbất trắc do biến động
giá cả hoặc tạo nguồn tiêu thụ ổn định cho các nhà cung ứng.
(6) Kết nạp: Thu hút những cá nhân hay những tổ chức có thể là nhữngmối
đe doạ từ môi trường cho tổ chức của họ.
(7) Liên kết: Đây là trường hợp những tổ chức hợp lại trong một hành động
chung. Cách giải quyết này bao gồm những chiến thuật như thoả thuận phân
chia thị trường, định giá, phân chia lãnh thổ địa lý, hợp nhất, hoạt động chung
và điều khiển chung
(8) Qua trung gian: Nhà quản trị có thể thông qua cá nhân hay tổ chức khác
để giúp họ hoàn thành những kết quả thuận lợi. Cách thường dùng làvận động hành
lang để tìm kiếm những quyết định thuận lợi cho công việc của tô chức.
 lOMoAR cPSD| 36066900

(9) Quảng cáo: Là phương tiện quen thuộc nhất mà các tổ chức sử dụng để quản
trị môi trường. Những nhà quản trị tạo được những khác biệt giữa sản phẩm hay
dịch vụ của họ với những công ty khác trong ý thức của khách hàng thì có thể ổn
định được thị trường của họ và giảm thiểu bất trắc.