CHƯƠNG 3 : MÔI TRƯỜNG HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHỨC

MÔI TRƯỜNG TỔ CHỨC- SỰ BỀN VỮNG & ĐỔI MỚI

MỤC TIÊU
 Hiểu được khái niệm và vai trò của việc nghiên cứu môi trường
 Giải thích được khái niệm môi trường tổng quát và phác thảo được các yếu tố chính của nó
 Phân biệt giữa khái niệm môi trường đặc thù và môi trường tổng quát, đồng thời mô tả được các yếu tố
chính của môi trường đặc thù
 Hiểu được hai quan điểm về mối quan hệ của môi trường và tổ chức: quan điểm môi trường dân số và các
quan điểm nguồn lực, môi trường trong việc tạo lợi thế cạnh tranh.
 Giải thích sự thay đổi của môi trường tác động vào tổ chức như thế nào
 Mô tả những phương thức mà tổ chức sử dụng để quản trị môi trường.
 Hiểu được sự gắn kết quan trọng của môi trường tổ chức với phát triển bền vững.
 Xác định sự cần thiết phải đổi mới và sống còn đối với tổ chức.

I. Môi trường của tổ chức

I.1. Khaùi nieäm vaø yù nghóa cuûa vieäc nghieân cöùu moâi tröôøng
 Khái niệm
 Moâi tröôøng cuûa toå chöùc laø taát caû caùc yeáu toá coù aûnh höôûng khaùch quan tôùi hoaït ñoäng
cuûa toå chöùc
 Moâi tröôøng thöôøng aûnh höôûng maïnh tôùi caùc maët sau cuûa doanh nghieäp:
 Muïc tieâu chieán löôïc hoaït ñoäng cuûa d.nghiệp
 Phaïm vi hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp
 Möùc ñoä töï chuû cuûa doanh nghiệp
 Keát quaû hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp

 YÙ nghĩa cuûa vieäc nghieân cöùu moâi tröôøng

 Thoâng qua vieäc nghieân cöùu moâi tröôøng giuùp toå chöùc naém ñöôïc thôøi cô vaø nguy cô
 Hieåu ñöôïc nhöõng ñieåm maïnh ñieåm yeáu ØNaém ñöôïc caùc thoâng tin töø ñoù ñeà ra chieán löôïc
hoaït ñoäng

I.2. Phaân loaïi moâi tröôøng

Caên cöù vaøo phaïm vi vaø caáp ñoä moâi tröôøng hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp ñöôïc chia laøm 2 loaïi:
 Moâi tröôøng beân ngoaøi
 Moâi tröôøng beân trong

 Moâi tröôøng beân ngoaøi xeùt veà caáp ñoä ñöôïc chia thaønh hai loaïi:
 Moâi tröôøng toång quaùt (vó moâ) : moâi tröôøng toång quaùt laø taát caû caùc yeáu toá ôû beân ngoaøi
coù aûnh höôûng tôùi moïi doanh nghieäp, moïi toå chöùc
 ØÑaây laø moâi tröôøng coù aûnh höôûng laâu daøi ñeán hoaït ñoäng cuûa caùc toå chöùc
 Caùc toå chöùc doanh nghieäp khoù điều khiển ñöôïc noù
 ØMöùc ñoä taùc ñoäng vaø tính chaát taùc ñoäng khaùc nhau theo töøng toå chöùc töøng ngaønh
 Caùc khía cạ nh cuûa moâi tröôøng toång quaùt :
o Bố i cả nh quố c tế : bao gồ m tấ t cả các yếu tố : kinh tế, chính trị, công nghệ, tự nhiên…xả y ra
trên thế giớ i có ả nh hưở ng tớ i các doanh nghiệp Việt Nam
o Bối cảnh kinh tế :
Nhịp độ tăng trưởng nền kinh tế quốc dân
Tỷ giá ngoại tệ
Lãi suất ngân hàng
Tốc độlạm phát
Sự biến động của thị trường chứng khoán
Tỷ lệ thất nghiệp
Sức mua của người tiêu dùng
o Bối cảnh chính trị và luật pháp
Quan điểm đường lối chính trị của đảng và nhànước
Quan điểm đường lối phát triển kinh tế của đảng và nhà nước
Hệ thống luật pháp quốc gia
Sự tác động từ những quy định và sự kiểm soát của chính phủ
o Bối cảnh công nghệ: Bối cảnh công nghệ thể hiện thông qua những tiến bộ về công nghệ, kỹ
thuật trong một ngành hay trong toàn xã hội. Điều này có thể tạo nên những cơ hội đồng thời
cũng tạo ra những nguy cơ, thách thức đối với các doanh nghiệp
Cơ hội
Công nghệ mới tạo điều kiện sản xuất sản phẩm giá rẻ hơn, chất lượng tốt hơn… làm
cho sản phẩm có tính cạnh tranh hơn
Sự phát triển công nghệ mới giúp doanh nghiệp dễdàng nghiên cứu để chế tạo ra những
sản phẩm mới phục vụ nhu cầu ngày càng đa dạng của người tiêu dùng
Nguy cơ và thách thức
Sự ra đời của công nghệ mới làm xuất hiện và làm tăng ưu thế cạnh tranh của sản phẩm
thay thế từ đó đe dọa tới sự tồn tại của sản phẩm truyền thống
Sự bùng nổ công nghệ mới làm cho công nghệ hiện hữu bị lỗi thời từ đó gây áp lực phải
đổi mới công nghệ để tăng khả năng canh tranh
Sự ra đời của công nghệ mới tạo điều kiện thuận lợi làm xuất hiện những đối thủ xâm
nhập mới từ đó làm tăng áp lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp hiện hữu
Sự bùng nổ công nghệ mới làm cho vòng đời công nghệ được rút ngắn từ đó gây áp lực
phải rút ngắn thời gian khấu hao
o Bối cảnh văn hóa xã hội
Quan điểm đạo đức và chuẩn mực của xã hội
Quan điểm thẩm mỹ của xã hội
Phong tục tập quán xã hội
Tổng dân số của xã hội
Thu nhập tiền tệ bình quân đầu người
Trình độ dân trí
Đặc điểm nhân khẩu học
Các giá trị xã hội
Mật độ dân số
 o Bối cảnh tự nhiên : bao gồm tất cả các yếu tố xuất hiện một cách tự nhiên trên trái đất như:
Thời tiết khí hậu
Các loài động thực vật
Tài nguyên khoáng sản: Đất đai, nguồn nước, khoáng sản
Cảnh quan thiên nhiên

 Moâi tröôøng coâng vieäc (vi moâ, ñaëc thuø, moâi tröôøng ngaønh)
 Moâi tröôøng coâng vieäc laø taát caû caùc yeáu toá ôû beân ngoaøi coù aûnh höôûng khaùch quan
tôùi söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa moät ngaønh hay cuûa moät toå chöùc
 Yếu tố môi trườ ng naøy tác độ ng trự c tiếp đến hoạ t độ ng củ a tổ chứ c
 Các tổ chức có thể tác động và có những điều chỉnh nhất định đối với các yếu tố của môi trường
công việc
 Môi trường này ảnh hưởng rất lớn đến mức độ cạnh tranh của doanh nghiệp
 Các yếu tố ( đối tượng hữu quan) của môi trường công việc
o Nhà cung cấp
o Khách hàng
o Đối thủ cạnh tranh trực tiếp
o Đối thủ tiềm ẩn
o Các nhóm áp lực xã hội
o Thị trường lao động

 Tính bất ổn trong mối quan hệ giữa tổ chức và môi trường bên ngoài
 Sự bất ổn môi trường bao gồm hai khía cạnh: mức độ phức tạp và sự thay đổi.
o Mức độ phức tạp: theå hieän thoâng qua soá löôïng caùc yeáu toá aûnh höôûng tôùi hoaït
ñoäng cuûa toå chöùc. Noù thöôøng theå hieän qua hai möùc ñoä: ñôn giaûn vaø phöùc taïp
o Sự thay đổ i: : Theå hieän möùc ñoä thay ñoåi cuûa caùc yeáu toá aûnh höôûng tôùi hoaït
ñoäng cuûa toå chöùc. Coù hai möùc ñoä: Oån ñònh vaø naêng ñoäng

 Các biện pháp quản trị môi trường bên ngoài

Thích ứng Dùng “đệm”, san bằng, dự đoán, phân phối hạn chế.
Ảnh hưởng , kiểm soát Quảng cáo, thúc đẩy mối quan hệ với công chúng, mở rộng qui mô, tuyển dụng,
các hợp đồng thương lượng, sự kết nạp, sự liên kết mang tính chiến lược, tham
gia các tổ chức thương mại và thúc đẩy các hoạt động chính trị
Sự chuyển đổi lĩnh vực Thay đổi hoàn toàn các lĩnh vực hoặc đa dạng hóa một vài lĩnh vực
 Môi trường bên trong (hoàn cảnh nội bộ)
 Văn hóa của doanh nghiệp
 Nguồn nhân lực
 Cấu trúc tổ chức
 Công nghệ sản xuất kinh doanh
 Cơ sở vật chất…

1) Văn hóa của tổ chức: là những giá trị vật chất và tinh thần các mô hình niềm tin tồn tại trong tổ chức được
mọi người nhận thức và chia sẻ. Nó có ảnh hưởng lớn tới hành vi của từng thành viên của tổ chức Văn hóa
tổ chức thể hiện dưới hai dạng:
 Các yếu tố do con người tạo ra có thể nhìn, nghe và quan sát qua hoạt động của các thành viên trong
tổ chức: Cách thức ăn mặc, chuẩn mực hành vi, biểu hiên ngôn ngữ cơ thể, các nghi thức của tổ
chức , sắp xếp mặt bằng văn phòng…
 Các giá trị niềm tin: những yếu tố này rất khó quan sát nhưng có thể nhận thức thông qua cách thức
con người giải thích theo đuổi một cách chủ định: các câu chuyện, biểu tượng, những anh hùng, các
thông điệp các nghi lễ….

2) Các loại hình văn hóa: Căn cứ vào sự thay đổi của môi trường và mức độ tập trung của chiến lược công ty
hướng nội hay hướng ngoại văn hóa tổ chức được chia làm 4 loại:

3) Định hình văn hóa để đáp ứng sự đổi mới: Để định hình một nền văn hóa đáp ứng sự đổi mới cần phải làm
tốt hai nội dung:
 Quản trị nền văn hóa có năng suất cao: Để làm được điều này cần phải thực hiện công việc quản trị
theo hướng thúc đẩy mọi thành viên trong tổ chức vừa quan tâm tới các giá trị văn hóa vừa quan
tâm đến kết quả kinh doanh
  Lãnh đạo văn hóa: Để định hình một nền văn hóa đổi mới năng suất cao nhà quản trị cần thực hiện
các hoạt động lãnh đạo văn hóa như:
o Phải truyền thông rộng khắp để nhân viên thấu hiểu các giá trị văn hóa mới hình thành
o Các nhà quản trị phải truyền thông các gía trị văn hóa trên cơ sở kết hợp giữa nói và làm,
(giữa ngôn từ và hành động ) của bản thân
o Các nhà quản trị phải duy trì sự cam kết của họ trong việc theo đuổi các giá trị văn hóa kể cả
trong những giai đoạn khó khăn nhất của tổ chức

II. MÔI TRƯỜNG TỔ CHỨC VÀ BỀN

•Môi trường tổ chức và bền vững có nhiều khía cạnh: biến đổi khí hậu, năng lượng thay thế, tái tạo, tái sử dụng,
bảo tồn, liên kết giữa con người.
•Đánh giá tác động tổ chức vào môi trường sẽ được thể hiện qua hiệu năng hoạt động của tổ chức. Lợi nhuận thực
= Doanh thu - chi phí hàng bán - chi phí xã hội (Indra Nooyi)
•Các hoạt động của tổ chức không được làm tăng thêm “chi phí cho xã hội

1. Các mục tiêu bền vững

 Mục tiêu bền bền vững thể hiện hoạt động của doanh nghiệp phải làm sao đạt được kết quả với chi phí xã
hội thấp nhất . Mục tiêu này thể hiện qua bộ ba tiêu chuẩn về trách nhiệm tổ chức: kết quả kinh tế, xã hội và
môi trường: 3P–(Profit, People, Planet),
 3P với môi trường và sự bền vững được nhấn mạnh trong ISO 14001-một hệ thống tiêu chuẩn chất lượng
toàn cầu, chứng nhận các tổ chức thiết lập các mục tiêu môi trường, tác động đến môi trường của các hoạt
động, sản phẩm, hay dịch vụ, và liên tục cải thiện kết quả môi trường.
“Chúng ta sẽ phát triển năng lực của sinh viên để trở thành những người tạo ra những giá trị tương lai bền vững
cho doanh nghiệp và xã hội, để làm việc cho một nền kinh tế toàn diện và bền vững.” (diễn đàn của các nhà
lãnh đạo giáo dục toàn cầu)
2.Phát triển bền vững
 Phát triển bền vững là dạng phát triển mà khi sử dụng các nguồn tài nguyên môi trường để hỗ trợ xã hội
hiện tại đồng thời phải duy trì và bảo vệ môi trường để tiếp tục sử dụng cho thế hệ tương lai.
 Phát triển bền vững là “dạng phát triển đáp ứng nhu cầu hiện tại mà không đánh đổi khả năng đáp ứng nhu
cầu của các thế hệ tương lai”.
 Phát triển bền vững trong quản trị thể hiện qua sự đóng góp của các tổ chức cho việc bảo toàn vốn môi
trường hay vốn thiên nhiên (nguồn lực về tài nguyên thiên nhiên như: bầu khí quyển, đất nước tài, khoáng
sản) cho thế hệ tương lai khi sử dụng nguồn lực này cho hiện tại

3. Quản trị xanh:

 Là quá trình “Quản trị con người và tổ chức theo cách thức thể hiện và đạt được sự quản trị có trách nhiệm
với môi trường thiên nhiên”,
 Nói cách khác quản trị xanh là cách quản trị con người và nguồn lực theo hướng ưu tiên cao cho phát triển
bền vững và nuôi dưỡng nguồn vốn môi trường.”
 Quản trị xanh được thể hiện qua: dự án xanh (green projects), sản phẩm xanh (green products), marketing
xanh
4. Bền vững con người (Human Sustainability):
 Phát triển bền vững không chỉ liên quan đến môi trường mà còn liên quan đến phát triển bền vững con
người, bởi nó là một đối tượng hữu quan vô cùng cần thiết đối với doanh nghiệp. Phát triển bền vững con
người thể hiện trong quản trị thông qua việc doanh nghiệp phải tìm mọi giải pháp làm cho con người phát
triển hoàn hảo về thể chất lẫn tinh thần. Cụ thể trong doanh nghiệp phải thỏa mãn nhu cầu công việc và chất
lượng đời sống công việc
“Quan tâm về bền vững con người phải gắn kết được tầm quan trọng của nhân viên như là các đối tượng hữu quan
với sự quan tâm của quản trị để thỏa mãn nghề nghiệp và chất lượng đời sống công việc cho nhân viên” (Pfeffer)

III. MÔI TRƯỜNG VÀ ĐỔI MỚI TỔ CHỨC

 Nếu lợi thế cạnh tranh và bền vững là các mục tiêu của quản trị sự tương tác giữa tổ chức và môi trường, thì
đổi mới là một trong các tác nhân quan trọng để đạt được chúng.
 “Cách thức bạn phát triển trong môi trường này là đổi mới – đổi mới công nghệ, đổi mới chiến lược và đổi
mới mô hình kinh doanh” (Palmisano-CEO của IBM)

1. Các loại đổi mới tổ chức

1) Đổi mới kinh doanh:
 Đổi mới sản phẩm dẫn đến việc tạo ra các hàng hóa, dịch vụ mới hay cải tiến;
 Đổi mới quá trình dẫn đến các phương thức thực hiện công việc tốt hơn;
 Đổi mới mô hình kinh doanh Tạo ra các phương thức hoạt động mới cho doanh nghiệp
2) Đổi mới bền vững hay đổi mới xanh: Đổi mới kinh doanh nhằm tạo ra sản phẩm và các phương pháp sản
xuất mới nhằm phát triển bền vững hay giảm thiểu tiêu cực đối với môi trường thiên nhiên, hoặc cải thiện
môi trường.
3) Đổi mới kinh doanh xã hội: sử dụng các mô hình đổi mới kinh doanh và bối cảnh kinh tế để giải quyết các
vấn đề xã hội quan trọng như nghèo đói, thất học, thất nghiệp, vô gia cư.

2. Quy trình đổi mới

 5 bước- “bánh xe đổi mới” (Gany Hamel)
 Bước 1: Tưởng tượng – tư duy về các khả năng mới.
 Bước 2: Thiết kế – thiết lập các mô hình ban đầu, nguyên mẫu, hay mẫu.
 Bước 3: Thực nghiệm – xem xét tính thực tiễn và giá trị tài chính thông qua thực nghiệm và nghiên
cứu khả thi.
 Bước 4: Đánh giá – Xác định các điểm mạnh và điểm yếu, chi phí và lợi ích tiềm năng, thị trường
hay các ứng dụng tiềm năng.
 Bước 5: Tăng quy mô- Triển khai nghiên cứu và thương mại hóa sản phẩm và dịch vụ mới.
 Một trong các phát triển mới hơn trong quá trình đổi mới là đổi mới đảo chiều (reverse innovation) hay còn
gọi là đổi mới ngược (trickle-up innovations)
3. Thương mại hóa đổi mới:
 Thương mại hóa đổi mới là quá trình chuyển các ý tưởng mới thành các sản phẩm, dịch vụ hay quy trình
thực tế có thể làm tăng lợi nhuận

4.Các yếu tố tạo ra tổ chức đổi mới

 Các yếu tố tạo ra một tổ chức đổi mới với mức độ cao:
 Chiến lược và văn hóa
 Cấu trúc tổ chức
 Hệ thống quản trị tri thức và thông tin
 Nhân viên và quản trị