ĐẶT VẤN ĐỀ

Trong thời đại nhu cầu chăm sóc sức khỏe không còn chỉ là thăm khám và điều trị
bệnh tật, mà còn về cả sức mạnh thể chất, tinh thần và vóc dáng, mối liên hệ giữa chế
độ ăn uống với tình trạng sức khỏe càng được quan tâm, ví dụ như mối liên hệ giữa
chế độ ăn chay và hội chứng thiếu máu. Thiếu máu là tình trạng hemoglobin (HGB)
trong máu giảm thấp hơn so với người có cùng các điều kiện sinh lý trong cùng một
môi trường sống làm cho các mô của cơ thể bị thiếu oxy, thường xuất hiện trong nhiều
bệnh khác nhau. Hội chứng thiếu máu đang ngày càng trở nên phổ biến ở Việt Nam
cũng như trên toàn thế giới.Nếu để kéo dài mà không được điều trị, thiếu máu có thể
dẫn đến biến chứng nguyên hiểm như suy tim, thiếu máu não... Nguyên nhân dẫn đến
thiếu máu rất đa dạng: do mất máu, tán huyết, thiếu yếu tố tạo máu (vitamin B1, sắt,
acid folic) hoặc giảm sản xuất hồng cầu. Trong đó, thiếu các yếu tố cần thiết để tạo
máu có thể bị ảnh hưởng bởi quá trình ăn uống, mà điển hình nhất là ăn chay và nhiều
người tin rằng ăn chay rất dễ bị thiếu máu. Những người thực hiện chế độ ăn thuần
chay là những người không tiêu thụ các sản phẩm từ động vật, kể cả trứng, sữa, mật
ong và lấy dinh dưỡng chủ yếu từ nguồn thực vật. Ăn chay đúng cách có rất nhiều lợi
ích như ổn định huyết áp, giảm cholesterol, giảm nguy cơ các bệnh béo phì, ung thư,
tim mạch, tiểu đường tuýp 2, giúp làn da khỏe mạnh… Tuy nhiên đi kèm với những
lợi ích trên, ăn chay cũng có một vài bất cập nhất định. Việc cắt bỏ thực phẩm nguồn
gốc động vật như thịt đỏ, cá, trứng, sữa đã làm giảm lượng sắt và vitamin B12 vào cơ
thể, dẫn đến các bệnh lý thiếu máu thường gặp như thiếu máu thiếu sắt và thiếu máu
đại hồng cầu.

Theo thống kê, xấp xỉ một phần bốn dân số bị thiếu máu trên toàn thế giới, với số ca
mắc bệnh cao hơn ở phụ nữ nói chung, phụ nữ đang mang thai và trẻ em dưới 5 tuổi.
Thiếu máu trầm trọng hơn ở quốc gia kém và chậm phát triển. Việt Nam là quốc gia
có tỉ lệ thiếu máu tương đối cao, theo thống kê tỉ lệ thiếu máu từ 20-39,9% tuỳ địa bàn
dân cư. Thiếu sắt là nguyên nhân chính của thiếu máu cũng như làm gián đoạn quá
trình tăng trưởng, phát triển tâm thần và vận động của thanh thiếu niên cũng như giảm
khả năng miễn dịch. Ở phụ nữ mang thai, có nguy cơ sinh non hoặc sẩy thai, thiếu sắt
thường có thể dẫn đến thai, sốt hậu sản, trẻ sơ sinh nhẹ cân và thậm chí nguy hiểm đến
tính mạng của trẻ. Quyết định bắt đầu chế độ ăn thuần thực vật, thuần chay phải luôn
được tham khảo ý kiến của bác sĩ dinh dưỡng Chứng thiếu máu do thiếu sắt được
WHO công nhận là tình trạng thiếu dinh dưỡng phổ biến nhất trên thế giới, với 30%
dân số gặp phải tình trạng này. Các triệu chứng của thiếu máu do thiếu sắt bao gồm:

• Sự mệt mỏi

• Cảm thấy yếu hoặc mệt mỏi

• Da nhợt nhạt

• Khó thở

• Tim đập nhanh

• Đau đầu

• Đau lưỡi

• Rụng tóc

• Loét miệng

Ở nước ta, thiếu máu dinh dưỡng là một vấn đề sức khỏe cộng đồng đặc biệt ảnh
hưởng đến trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai. Tổng điều tra dinh dưỡng của Viện dinh
dưỡng cho thấy tỉ lệ thiếu máu năm 2020 ở phụ nữ có thai là 25,6%, phụ nữ đang
trong tuổi sinh đẻ là 16,2% và ở trẻ em dưới 5 tuổi là 19,6%. Về ăn chay, thống kê cho
thấy 22% dân số thế giới đang theo chế độ ăn này. Tỉ lệ đặc biệt cao hơn ở Ấn Độ với
40% dân số ăn chay. Ở Việt Nam, ngoài chế độ ăn chay vì lý do tôn giáo hoặc do ăn
theo bố mẹ, số lượng người trẻ bắt đầu ăn chay vì sở thích, vóc dáng hoặc vì môi
tường đang có xu hướng tăng.

Hiện nay, các nghiên cứu về mối liên hệ giữa chế độ ăn chay và tình trạng thiếu máu
đã được thực hiện tại nhiều nơi trên thế giới như các nước châu Âu, Trung Quốc, các
quốc gia bị ảnh hưởng nhiều bởi tôn giáo như Ấn Độ, Indonesia, với đối tượng nghiên
cứu đa dạng gồm sinh viên theo học tại các trường đại học, nữ sinh thành niên trong
các trường nội trú, phụ nữ hoặc người trong độ tuổi trung niên nói chung. Ở Việt Nam,
nghiên cứu về vấn đề dinh dưỡng của người ăn chay cũng đã được thực hiện ví dụ như
bài báo được công bố trên tạp chí Nghiên cứu Y học thực hiện trên nhóm người ăn
chay tại Hà Nội, tuy nhiên, chưa có nghiên cứu nào về mối liên hệ giữa dinh dưỡng
của nhóm ăn chay với tình trạng thiếu máu được thực hiện tại thành phố Hồ Chí Minh.
Xuất phát từ những lý do trên, nhóm chúng em thực nghiên cứu với đề tài “(tên đề
tài)” nhằm làm rõ mối liên hệ, giải đáp những thắc mắc đang ngày càng tăng về vấn đề
này.

Ăn chay và thiếu máu – cái này phải luôn đi cùng cái kia?