AKADEMIA GÓRNICZO – HUTNICZA

im. Stanisława Staszica w Krakowie

Badania operacyjne i eksploatacyjne

________________________________________________________________

PROJEKT

Ekspolatacja hamulca tarczowego.

Lukasz Lubanski
Rok II GR. 4
Wydział: Inżynierii Mechanicznej i Robotyki
Kierunek: Mechanika i Budowa Maszyn
Rok akademicki 2009/2010
 I.Wstep
Seryjne samochody osobowe bez problemu rozpędzają się do prędkości
100 km/h w czasie ok. 10 sekund i krótszym. Odbywa się to na drodze o długości
mniej więcej 200 metrów. Jednocześnie w identycznych warunkach drogowych
wytracają tę prędkość do zera na dystansie około 40 m, co zajmuje ok. 3–5 s. Ten
uproszczony przykład uzmysławia, jakie wymagania stoją współcześnie przed
hamulcami. Hamulce pozwalają nie tylko na całkowite zatrzymanie pojazdu, ale
także na zmniejszenie jego prędkości do wartości żądanej w określonych warunkach
ruchu oraz na utrzymanie go w razie potrzeby w stanie spoczynku na postoju.
Formalne warunki, jakie w związku z tym musi spełniać ich budowa i
działanie, regulują międzynarodowe i krajowe przepisy prawne. W swojej pracy
pokaze jak warunki jazdy oraz inne czynniki wplywaja na zuzycie klockow oraz tarcz
hamulcowych.
 II. Zastosowanie
Hamulcowe tarczowe wyparly dosc szybko hamulce bebnowe. Klocki hamulcowe
stosowane w tarczowych układach hamulcowych cechuje łatwiejsza wymiana oraz
dłuższe okresy eksploatacji i co najważniejsze większa skuteczność hamowania niż w
przypadku układów bębnowych ze szczękami.
Wykorzystywane sa min:

 W samochodach osobowych

 W motocyklach

 W rowerach

 W tramwajach i pocigach
 III. Kontrola układu hamulcowego
Układ hamulcowy to jeden z najważniejszych układów samochodu. Dlatego nalezy
odpowiednio o niego dbac.Oto kilka objawow zuzycia hamulcow w samochodach osobowych oraz
porad co nalezy robic:
Objaw:
Zgrzyty i "piszczenie" podczas
hamowania
Mało skuteczny, "sprężysty"
pedał hamulca
"Wpadanie" pedału hamulca
głębiej niż zwykle
Auto nie hamuje na linii prostej
Uwaga: „Klocki” i szczęki hamulcowe należą do części zwykle nie objętych
gwarancją. Okazuje się jednak, że trwałość części ciernych zależy przede wszystkim
od intensywności eksploatacji!!!
Prawdopodobna przyczyna:
zużyty materiał ścierny klocka
hamulcowego, metal klocka
spotyka się z tarczą, co powoduje
powstawanie hałasu i szybkie
zużywanie tarczy hamulcowej.
Piszczenie może powstać poprzez
wytworzenie się tzw. "szkliwa" na
klocku, przez kiepskiej jakości
materiały użyte do jego produkcji.
W tym przypadku dochodzi
również do szybkiego
przegrzewania i zużycia tarczy
hamulcowej.
zapowietrzony układ
hamulcowy, usterka może
powstać przez sparciały,
przetarty lub uszkodzony
przewód hamulcowy, możliwe
wycieki z przewodu
hamulcowego. Częstą
przyczyną zapowietrzenia jest
awaria kolektora siły
hamowania.
Zużyte klocki i okładziny
hamulcowe, możliwy wyciek z
układu hamulcowego lub
zużycie płynu hamulcowego.
Brak równomiernego nacisku
na koła, siła hamowania na
jedno koło jest większa niż na
drugie. Przyczyną może być
zapieczony zacisk hamulcowy
powstały na skutek zaniedbania
kontroli układu. Sytuację taką
może wytworzyć również
wyciek płynu hamulcowego z
cylinderków, zacisków lub
przewodów hamulcowych.
Co robić?
Konieczna szybka wymiana
klocków hamulcowych i
kontrola stanu zużycia tarcz
hamulcowych.
Niezbędna jest kontrola
przewodu hamulcowego i
zneutralizowanie ewentualnych
nieszczelności.
Konieczna wizyta na stacji
serwisowej, najlepiej
posiadającej specjalistyczny
sprzęt do badania skuteczności
hamulców i wymiana zużytych
elementów. Fachowcy
doradzają profilaktyczne
wizyty na tzw. "ścieżkach
kontrolnych" przed każdym
dłuższym wyjazdem.
Niezbędna jest kontrola układu,
przeczyszczenie
poszczególnych elementów.
Fachowcy odradzają
samodzielne, "domowe"
naprawy podzespołów układu
hamulcowego, ze względu na
wymaganą precyzję. W domu
nie jesteśmy w stanie
sprawdzić skuteczności takiej
naprawy, tak jak to zrobi
maszyna diagnostyczna
 IV. Pomiary i ocena zużycia tarcz hamulcowych

Podczas wymiany tarczy hamulcowej należy ją ocenić

pod względem zużycia. Standardowo mierzona jest
grubość tarczy hamulcowej. Drugim ważnym pomi-
arem, nie tylko przy wymianie tarczy hamulcowej, jest
pomiar bicia osiowego jej powierzchni roboczej, a jeśli
są wątpliwości, to również płaszczyzny oporowej piasty
koła. Sposób wykonania tej oceny i pomiarów jest tem-
atem tego artykułu.

Pomiar grubości części roboczej tarczy hamulcowej

Prawidłowo można go przeprowadzić tylko specjalną
suwmiarką, np. firmy ATE .W porównaniu do zwykłej
suwmiarki posiada ona:
a) szczęki pomiarowe 3 i 4 ,o długości umożliwiającej pomi-
ary nawet w miejscach części roboczej tarczy hamulcowej,
leżących daleko od jej krawędzi zewnętrznej;
b) ostrza pomiarowe dwóch szczęk pomiarowych, pozwala-
jące prawidłowo mierzyć grubość części roboczej tarczy
hamulcowej, mimo obrzeża, które występuje przeważnie na
jej zewnętrznym brzegu - tego nie umożliwia zwykła
suwmiarka.

Aby zrobić jeden pomiar grubości części roboczej tarczy hamulcowej,

należy wykonać poniższe czynności:

1. Poluzować lekko śrubę 8 do blokowania uwaka z podziałką Noniusza.

2. Rozsunąć szczęki pomiarowe 3 i 4 na odległość większą od grubości części roboczej tarczy

hamulcowej, którą będziemy mierzyć, tak aby część przesuwna szczęki ruchomej 3 zetknęła się z
suwakiem z podziałką Noniusza 5 i przesunęła ją. Proszę zauważyć, że gdy ruchoma szczęka pomi-
arowa 3 będzie dosuwana do szczęki stałej 4, suwak z podziałką Noniusza 5 będzie przesuwany
przez zderzak trzpienia 6. Przed wykonaniem pomiaru należy więc odsunąć ruchomą szczękę pomi-
arową 3 wraz z suwakiem z podziałką Noniusza 5, aby po dosunięciu szczęki ruchomej 3 do
powierzchni tarczy hamulcowej suwak z podziałką
Noniusza 5 wskazał na linijce 7 prawidłową wartość mierzonej grubości części roboczej
tarczy hamulcowej.

3. Objąć szczękami pomiarowymi część roboczą tarczy hamulcowej.

4. Dotknąć ostrzem 2 stałej szczęki pomiarowej 4 do powierzchni roboczej tarczy hamulcowej. Jeśli
na tarczy hamulcowej są wyraźne rysy, to w miarę możliwości należy ostrze tej szczęki pomiarowej
umieścić na „dnie" rysy.

5. Trzymając suwmiarkę tak, aby linia łącząca ostrza 2 była prostopadła do powierzchni roboczej -
tak jak na rys. 1. - należy dosunąć do powierzchni roboczej tarczy hamulcowej ostrze 2 ruchomej
szczęki pomiarowej 3. Jeśli ten warunek nie zostanie spełniony, zmierzona grubość będzie większa
od rzeczywistej.

6. Po dosunięciu ruchomej szczęki pomiarowej 3 do części roboczej tarczy hamulcowej suwak z

podziałką Noniusza 5 wskaże na skali suwmiarki jej grubość (proszę pamiętać o warunku z pkt. 2.).
Wartość tę można odczytać z dokładnością do 0,1 mm.

7. Aby zachować wynik pomiaru na skali suwmiarki, należy dokręcić do oporu śrubę 8 do blokowa-
nia suwaka z podziałką Noniusza.

8. Po zakończeniu pomiaru należy zdjąć suwmiarkę z tarczy hamulcowej. W tym celu proszę na-
jpierw odsunąć ruchomą szczękę pomiarową 3 od powierzchni części roboczej tarczy hamulcowej,
a następnie zdjąć suwmiarkę. Nie przeszkodzi nam w tym ewentualny próg na tarczy hamulcowej, a
jeśli bezpośrednio po wykonaniu pomiaru dokręciliśmy śrubę 8, to zmierzona grubość części
roboczej tarczy hamulcowej zostanie zachowana na skali suwmiarki.

Zmierzoną wartość grubości części roboczej tarczy hamulcowej proszę porównać z danymi
producenta.Jeśli:
a) oceniamy tarczę hamulcową eksploatowaną, będzie to minimalna, dopuszczalna grubość części
roboczej tarczy hamulcowej Bmin [mm];
b) oceniamy tarczę hamulcową eksploatowaną, ale po toczeniu lub szlifowaniu, będzie to mini-
malna, dopuszczalna grubość części roboczej tarczy hamulcowej po obróbce Bobr/min [mm], która
określa minimalną grubość części roboczej tarczy hamulcowej po obróbce, wymaganą dla do-
puszczenia jej do dalszej eksploatacji.

Pomiar grubości części roboczej tarczy hamulcowej należy

wykonać w kilku miejscach, począwszy od zewnętrznego brzegu,
przesuwając się następnie wzdłuż promienia do jej osi obrotu.
Zmierzone grubości tarczy hamulcowej pozwolą ocenić jej stopień
zużycia oraz sprawdzić, jak zmienia się jej grubość w kierunku
promienia. Niektóre firmy stosują oznaczenia na powierzchni
roboczej części hamulcowej, które pozwalają wizualnie ocenić jej
grubość - patrz rys. obok.

Uwaga: Mechanicy przyjmują zasadę – zazwyczaj tarcze hamulcowe wymienia się

co dwie wymiany klocków hamulcowych, choć bywają wyjątki. W rzeczywistości
decyduje o tym grubość tarczy (minimalną wartość podaje producent) i stan jej
powierzchni.
V. Najczestsze przyczyny zuzycia(wymiany) klockow hamul-
cow tarczowych
 Zużycie elementów ciernych klocków hamulcowych zależy w największym stopniu od stylu
i techniki jazdy. W samochodach kompaktowych jedni kierowcy z trudem osiągają
przebiegi 10 tys. km inni zaś wymieniają klocki 4 – 5 razy rzadziej.

 Trwałość „klocków hamulcowych” zależy też od ich marki i modelu. Bywa, że te bardziej
odporne na przegrzanie, pozwalające intensywnie hamować (używane w sporcie
samochodowym, albo do samochodów tuningowanych), są jednocześnie mniej trwałe od
„zwykłych”.

 Zniszczenie prowadnicy po których przesuwa się zacisk. Jeśli będą np. zabrudzone,
hamulce nie będą prawidłowo działać. Może nastąpić blokowanie klocków, lub nadmierne
zużywanie jednego z nich.

 Wykonane najczęściej z żeliwa tarcze mają tendencję do korodowania a w efekcje do

niszczenia.

 Pekniecie tarcz,co prawda bywa zadkie ale zdarza sie np.po wypadkach lub wjechaniu w dz-
iure.

 Przedostawanie sie wody do hamulcow.Podczas pracy hamulce rozgrzewaja sie do bardzo

wysokiej temperatury,przedostanie sie do hamulcow wody powoduje odkasztalcenie tarczy.

Wykresy zuzycia:

Zużycie liniowe tarcz tarcza wykonana z tworzywa AKF

L - przebieg, Zl - zużycie

Wnioski: Jak wynika z wykresu zuzycie tarcz hamulcowych rosnie wraz ze

wzrostem liczby przejechanych kilometrow.Jednakze stosowanie
nowoczesnych materialow pozwala na mniejsze zuzycie tarcz dzieki czemu nie
musimy zmieniac ich tak szybko.
 Wykres zużycia okładzin ciernych w funkcji temperatury
tarcz hamulcowych.

Wnioski: Jak wynika z wykresu zuzycie okladzin ciernych tarcz hamulcowych rosnie
bardzo znacznie w temperaturze powyzej 200 C.

VI. Wnioski

1. Nie należy zbytnio przejmować się trwałością hamulców – wpływa na to tyle parametrów,
że trudno wszystkie mieć ciągle pod kontrolą. Nie można też wyznaczyć z góry przebiegów
między wymianami okładzin i tarcz. Zużycie hamulców należy sprawdzać przy każdym
przeglądzie, a ponadto nie można ignorować ewentualnych bieżących sygnałów.

2. Dla Naszego bezpieczenstwa nalezy przestrzegac zalecen producenta dotyczace wymianny

klockow oraz tarcz hamulcowych.

3. Jest wiele sygnalow ktore mowia nam, ze mamy doczynienia z zuciem lub wada ukladu
hamulcowego, najlepiej odrazu udac sie do mechanika dzieki czemu mozna je naprawic bez
wymianny hamulca.Przykladem moze byc: „bicie”, czyli pulsowanie pedału, jest to sygnał
nie tyle zużycia okładzin, co wykrzywienia (w skrajnym przypadku – pęknięcia) tarcz.
Należy je wtedy wymienić na nowe, choć bywa, że gdy ich zużycie jest jeszcze niewielkie,
wystarczy delikatne wyrównanie (przeszlifowanie lub przetoczenie) ich powierzchni.Inne
przyklady podale w tabeli powyzej.

4. Jakosc i trwalosc klockow oraz tarcz hamulcowych zalezna jest od „firmy” a co za tym
idzie od ceny produktow.

5. Tarcze hamulcowe w większości samochodów mają trwałość dwa razy większą niż klocki.

6. Jak wynika z wykresu 1 zuzycie tarcz hamulcowych rosnie wraz ze wzrostem liczby
przejechanych kilometrow.Jednakze stosowanie nowoczesnych materialow pozwala na
mniejsze zuzycie tarcz dzieki czemu nie mosimy zmieniac ich tak szybko.