Panahon ng Amerikano ( Bagong Mananakop ) Sa panahon ng bagong mananakop ay naging malakas ang hila ng tulang pandulaan.

Kinalugdan at namalasak ang tulang pagtatalo - ang Balagtasan. Ang Balagtasan ay isang uri
SALIGANG PANGKASAYSAYAN ng patulang pagtatalo at tagisan ng mga katwiran sa masining na paraan na ginaganap sa
Ang panahon ng Amerikano sa Pilipinas ay nagsimula sa taong 1899 kung saan pormal na ibabaw ng tanghalan.
inilipat ng mga Kastila ang pamamahala ng bansa sa mga Amerikano. Ito ay bilang ANG BATUTIAN
pagpatupad sa kasunduang naganap sa Paris (Treaty of Paris). Ang paglilipat ng Ito ay isang uri rin ng tulang pandulaan na itinatanghal bilang parangal kay Jose Corazon de
kapangyarihan mula sa isang bansang umalipin sa mga Pilipino ay di nangangahulugan ng Jesus (Huseng Batute). Ito'y isang anyo ng tulang patnigan na nagbibigay diin sa matulaing
Kalayaan. Ang bansa ay nakalaya sa pamamalakad ng mga Prayle ngunit dumating naman kaanyuaan at mga aral na tulad ng Balagtasan.
ang mga “Bagong Mananakop”, ang mga Amerikano Ang ilan pa sa mga tulang nasulat sa panahon ng Amerikano ay ang mga sumusunod. Maaari
itong saliksikin at pag usapan sa klase.
Ang pagkaunsiyami ng mga Pilipino sa paghanap ng tunay na kalayaan ay naibsan nang 1) Ang Panday - Amado V. Hernandez
dumating dito sa Pilipinas ang mga Puting “Thomasites”, isang pangkat ng mga gurong 2) Kahit Saan-Jose Corazon de Jesus
Amerikano na may misyong magturo at magbigay ng bagong sistema ng edukasyon sa mga 3) Pagtatapat-Lope K. Santos
Pilipino. Pinayabong nila at pinaunlad ang mga araling hindi binigyang pansin at ipinagkait 4) Hiwaga ng Buhay - Cirio H. Panganiban
ng mga kolanyalismong Kastila sa mga Pilipino. 5) Ang Bato-Jose Corazon de Jesus
PANITIKANG PATULA SA PANAHON NG MGA AMERIKANO 6) Ang Mangingisda -Ildefonso Santos
Ang tula ay isang paraan ng masining na pagpapahayag na may layuning magpalutang ng 7) Ang Buhay - Teodoro Gener
isang uri ng damdamin na maaaring pagpuri, paghanga, pag-awit at pakikipagtalo. Dahil sa 8) Ang Makina-Amado V. Hernandez
pagiging masining, ito ay dapat na magtaglay ng apat na mahahalagang sangkap - tugma, 9) Kalansay Amado V. Hernandez
sukat, talinghaga at kariktan. 10) Pangarap sa Bagong Kasal - Florentino Collantes
May apat na uri ng tula ang nakilala sa panahon ng mga Amerikano
• tulang pangkalikasan
• tulang liriko o padamdamin ANG PANITIKANG TULUYAN SA PANAHON NG AMERIKANO
• tulang pasalaysay Ang panitikang tuluyan sa panahong ito, ang napagbuhusan ng panahong sulatin ay ang
• tulang pandulaan. sanaysay, nobela o kathambuhay, maikling kuwento at dula.
TULANG PANGKALIKASAN SANAYSAY
Ang kalikasan ay napakahalaga sapagkat ito’y may kaugnayan sa mundong ating Ito ay isang uri ng sulating nagsasaad ng mga pala-palagay o opinyon ng manunulat tungkol
ginagalawan at pinaninirahan. Maraming manunulat sa panahong ito ang na humabi ng mga sa isang paksa. Ang sanaysay ay maaaring malaya at maanyo.
tulang pangkalikasan. Ang ilan sa kanila ay sina Jose Corazon de Jesus na sumulat ng tulang MAIKLING KUWENTO
“Ang Bato”; Lope K. Santos sa kanyang tulang “Ang Bundok”; Amado V. Hernandez sa Ang Maikling Kuwento ay isang maikling katha na may maikling panahong sinasaklaw
kanyang tulang “Ang Panahon”; at Ildefonso Santos at Teodoro Gener. pagkat may maiikling pangyayari at kakaunting mga tagpo. Tumatalakay ito sa natatangi at
mahahalagang pangyayari sa buhay ng pangunahing tauhan. Madaling maunawaan,
TULANG LIRIKO O PANDAMDAMIN nagbibigay aliw at natatapos basahin nang isang upuan.
Ang uri ng tulang ito ay maaaring nababatay sa isang karanasan; nagsasaad ng damdaming Ang mga katangiang taglay nito ay ang mga sumusunod:
maaaring likha lamang o kaya’y sarili ng makata. Ang ganitong uri ng tula ay madaling a) may orihinalidad o likas
maunawaan. Ang soneto at mga elihiya ay mga tulang nasa uring liriko o tulang b) napapanahon ang paksa
padamdamin. c) may kaisahan
TULANG PASALAYSAY d) may paggalaw o pagkilos e. higit sa lahat, dapat ay maikli
Ang ganitong uri ng tula ay nagsasalaysay o nag-uulat ng mga pangyayari o bagay-bagay sa Ilan pa sa mga dulang nasulat sa panahon ng Amerikano ay ang mga sumusunod:
pamamagitan ng berso. 1) RIP- Severino Reyes
TULANG PANDULAAN 2) Tanikalang Ginto - Juan Abad
3) Malaya - Tomas Remegio
 4) Hindi Ako Patay - Juan Cruz Matapang
5) Pag-ibig sa Tinubuang Lupa - Pascual Poblete.
6) Pag-ibig sa Tinubuang Lupa - Pascual Poblete
7) Dahil sa Watawat - Patricio Mariano
8) Sapote - Julian Cruz Balmaseda
9) Tatlong Bituin - Severino Reyes
10) Mabuhay ang Pilipinas - Juan Abad
11) Tatlong Babae - Severino Reyes
12) Pakakak - Patricio Mariano
13) Minda Mora - Severino Reyes
Mga Manunulat
A. Kastila
1) Cecilio Apostol - sumulat ng mga tulang handog sa mga bayani. Ipinalalagay na
ang kanyang tulang handog kay Rizal ang pinakamainam na tulang papuri.
2) Fernando Ma. Guerero - Tinipon niya ang pinakamagaling niyang mga tula sa aklat
na "Crisalidas" na nangangahulugang "Mga Higad".
3) Jesus Balmori- may sagisag na "Batikuling". Nahirang na poeta laureado sa wikang
Kastila dahil sa pagkatalo niya kay Manuel Bernabe sa balagtasan sa Kastila.
4) Manuel Bernabe - makatang liriko. Sa pakikipagtalastasan kay Balmori ay higit na
naibigan ng madla dahil sa melodiya ng pananalita. Ipinagtanggol ang "Olvido" na
nangangahulugang limot.
5) Claro M. Recto - kinilala sa katanyagan at kadakilaan ng pananalita. Tinipon niya
ang kanyang mga tula sa aklat na "Bajo Los Cocoteros" (Sa Lilim ng Niyugan).
B. Tagalog
1) Julian Cruz Balmaceda - inuri sa tatlo ang mga makatang Tagalog makata ng puso,
makata ng buhay, makata ng dulaan. Sumulat ng "Bunganga ng Pating".
2) Lope K. Santos - nobelista, makata, mangangatha at mambabalarila. Tinaguriang
"Apo ng mga Mananagalog". Ipinalalagay na ang kanyang nobelang "Banaag at
Sukat" ang kaniyang pinaka-obra-maestra.
3) Jose Corazon de Jesus - kilalang-kilala sa sagisag na "Huseng Batute". Tinagurian
din siyang Makata ng Pag-ibig. Ang tulang "Isang Punongkahoy" Ang ipinalalagay
na kanyang obra-maestra. Hari ng Balagtasan.
4) Florentino Collantes - Batikang duplero. Unang makatang Tagalog na gumamit ng
tula sa panunuligsang pampulitika. Kilala sa sagisag na Kuntil Butil. Obra maestra
ang "Lumang Simbahan".
5) Amado V. Hernandez - Tinaguriang "Makata ng Manggagawa". Marami siyang
naging ambag sa panitikan tulad ng "Isang Dipang Langit","Mga Ibong
Mandaragit" "Luha ng Buwaya","Bayang Malaya","Ang Panday".
6) Valeriano Hernandez Peña - Kilala sa tawag na Tandang Anong. Ipinalalagay na
obra-maestra niyang "Nena at Neneng".
7) Iñigo Ed Regalado - Tanyag na kuwentista, nobelista at peryodista. Ang kalipunan
ng kanyang mga tula ay pinamagatang Damdamin. 8. Severino Reyes - Ama ng
Dulang Tagalog. May-akda ng "Walang Sugat".
8) Aurelio Tolentino - Ipinagmamalaking mandudula ng mga Kapampangan.
Ikinabilanggo niya ang pagsulat ng "Kahapon, Ngayon at Bukas".
9) Hermogenes Ilagan - Nagtayo ng "Compaña Ilagan" na nagtatanghal ng mga dula
sa kalagitnaang Luzon. 11. Patricio Mariano - Sumulat ng "Ninang" at "Anak ng
Dagat" na itinuturing na siya niyang obra maestra.
C. Ingles
a) Jose Garcia Villa - pinakatanyag na Pilipinong manunulat sa Ingles. Kilala sa
sagisag na "Doveglion."
b) Jorge Bocobo - mananaysay at mananalumpati. 3.Zoilo Galang - sumulat ng kauna-
unahang nobelang Pilipino sa Ingles na pinamagatang "A Child of Sorrow".
c) Zulueta de Costa - nagkamit ng unang gantimpala sa kanyang tulang "Like the
Molave" sa Commonwealth Literary Contest.
d) N. V. M. Gonzales - may-akda ng "My Island" at "Children of the Ash Covered
Loom".
e) Estrella Alfon - ipinalalagay na pinaka pangunahing manunulat na babae sa Ingles
bago magkadigma.
f) Arturo Rotor - may-akda ng "The Wound and Seas" na kauna-unahang aklat na
nalimbag sa Philippine Book Guild.
MGA AWITING BAYAN
1. Sarong Banggi – Bicol
2. Pagpapatulog sa bata – Pangasinan
3. Mga awiting bayan ng mga Kapampangan
4. Atin Cu Pung Singsing – Pampanga
5. Pananapatan o Harana
6. Soliranin – awit sa paghahanapbuhay na pangingisda
7. Manang Biday (Ilokano)– awitin ng mga Ilokano sa panliligaw
8. Dandansoy – Bisaya
9. Lawiswis kawayan – kantahing bayan ng mga tagalog
10. O Naraniag a Bulan – kantahing bayan ng mga Ilokano
11. Oalay Manoc con Taraz – Pangasinan
KAYUMANGGI – Amado V. Hernandez
ANG PANAHON – Jose Corazon De Jesus
ANG BATO – Jose Corazon De Jesus
ANG BAYANI – Amado V. Hernandez
TULANG LIRIKO O PANDAMDAMIN – nababatay sa isang karanasan, nagsasaad
ng damdaming maaaring likha lamang o kaya’y sarili ng makata.
SONETO AT ELIHIYA – tulang nasa uring liriko o tulang pandamdamin
SONETO – tulang nagtataglay ng labing apat na taludtod
FERNANDO MONLEON – nakilalang manunulat ng soneto noong panahon ng
amerikano.
ELIHIYA – tungkol sa kamatayan
JOSE CORAZON DE JESUS – kauna unahang hari ng balagtasan (sagisag Huseng
Batute)
TULANG PASALAYSAY – nagsasalaysay ng mga pangyayari o bagay bagay sa
pamamagitan ng berso.
LOPE K. SANTOS – kinilalang ama ng balarila. Siya ang sumulat ng Ang buhay
panggigera
PANGGINGERA – ang tulang itoy punong puno ng katatawanan at natutungkol sa
isang panggigera.
FLORENTINO COLLANTES – may sagisag na kuntil butil
- Sumulat ng ang lumang simbahan
ANG MAGMAMANI – ni Teofilo Sauco
TATA SELO – ni Rogelio Sikat
TAGUAN
- Maikling katha
- Ni Rolando A. Bernales
ANG BATAS AT KARAPATANG PANTAO
ARTIKULO 1 – ang lahat ng tao ay isinilang na Malaya at pantay pantay sa karangalan
at mga Karapatan
ARTIKULO 2 – Ang bawat tao ay karapat dapat sa lahat ng Karapatan at Kalayaang
nakalahad sa pahayag na ito na walang anumang uri ng pagtanggi gaya ng lahi, kulay,
kasarian, wika,relihiyon
ARTIKULO 3 – Ang bawat tao ay may Karapatan sa buhay, Kalayaan at kapanatagan
ng sarili.
ARTIKULO 4 – walang sino mang aalipin o bubusabusin, ipagbabawal ang ano mang
anyo ng pangaalipin at ang pangangalakal ng alipin.
ARTIKULO 5 – walang sino mang pahihirapan o lalapatan ng malupit, di makatao o
nakalalait na pakikitungo sa parusa.
ARTIKULO 6 – ang bawt tao ay may karapatang kilalanin saan mang dako bilang isang
tao sa harap ng batas.
ARTIKULO 7 – ang lahat ay pantay pantay sa harap ng batas at may Karapatan sa
walang pagtanggi ng pangangalaga ng batas.
ARTIKULO 8 – ang bawat tao ay may Karapatan sa mabisang lunas ng karampatang
mga hukumang Pambansa tungkol sa mga gawang lumalabag sa pangunahing mga
Karapatan na ipinagkaloob sa kanya ng saligang batas.
ARTIKULO 9 – walang sino mang ipaiilalim sa di makatwirang pagdakip, pagpigil o
pagpapatapon.
ARTIKULO 10 – ang bawat taoy may Karapatan sa ganap na pagkakapantay pantay sa
isang makatarungan at hayag na paglilitis ng isang hukumang Malaya at walang
kinikilingan.
ARTIKULO 11 – ang bawat taong pinararatangan ng pagkakasalang pinarurusahan ay
may karapatang na walang sala hanggang di napapatunayang nagkasala alinsunod sa
batas sa isang hayag na paglilitis na ipinagkaroon niya ng lahat ng garantiyang kailangan
sa kanyang pagtatanggol.
ARTIKULO 12 – walang taong isasailalim sa di makatwirang panghihimasok sa
kanyang pananahimik, pamilya, tahanan o pakikipag sulatan sa tuligsa sa kanyang
karangalan at mabuting pangalan.
ARTIKULO 13 – ang bawat taoy may Karapatan sa Kalayaan ng pagkilos at
paninirahan sa loob ng mga hangganan ng bawat estado.
ARTIKULO 14 – ang bawat tao’y may Karapatang humanap humanap at magtamasa
sa ibang bansa ng pagpapakupkop laban sap ag-uusig.
ARTIKULO 15 – Ang bawat tayo’y may Karapatan sa isang pagkamamamayan.
Walang sino mang aalisan ng kanyang pagkamamamayan ng walang katwiram ni
pagkakaitan ng karapatang magpalit ng kanyang pagkamamamayan.
ARTIKULO 16 – Ang mga lalaki’t babaeng may sapat na gulang ay may karapatang
mag-asawa at magpamilya nang walang ano mang pagtatakda dahil sa lahi, bansang
kinabibilangan o relihiyon.
ARTIKULO 17 – Ang bawat tao’y may karapatang magangkin ng ari arian nang
magisa gayon din na kasama ng iba. Walang sino mang aalisan ng kanyang ari-arian
nang walang katwiran.
ARTIKULO 18- Ang bawat tao’y may Karapatan sa Kalayaan ng pagiisip, budhi at
relihiyon; kasama sa karapatang ito ang kalayaang magpalit ng kanyang relihiyon o
paniniwala maging nagiisa o kasama ang iba sa pamayanan upang ipakilala ang kanyang
relihiyon o paniniwala sa pagtuturo, pagsasagawa, pagsamba at pagtalima.
ARTIKULO 19 – Ang bawat tao’y may Karapatan sa Kalayaan ng pagkukuro at
pagpapahayag; kasama ng karapatang ito ang Kalayaan at kuro-kuro nang walang
panghihimasok at humanap, tumanggap at magbigayng impormasyon at kaisipan sa
pamamagitan ng alinmang paraan ng pagkakalat at pagsasaalang alang ng mga
hanggahan.
ARTIKULO 20 – Ang lahat ng tao’y isinilang na Malaya at pantay pantay sa
karangalan at mga Karapatan.
ARTIKULO 21 – Ang bawat tao’y may karapatang makilahok sa pamahalaan ng
kaninyang bansa, sa tuwiran o sa pamamagitan ng mga kanyang kinatawang pinili.
ARTIKULO 22 – Ang bawat tao, bilang kasapi ng Lipunan, ay may karapatansa
kapanatagang panlipunan at nararapat na makinabang sa pamamagitan ng pambansang
pagsisikap at pakikipagtulungang pandaigdig at alinsunod sa pagkakabuo at mga
mapagkukunan ng bawat estado, sa mga karapatang pangkabuhayan at malayang
pagpapaunlad ng kanyang pagkatao.
ARTIKULO 23 – Ang bawat tao’y may Karapatan sa paggawa, sa malayang pagpili ng
mapapasukang hanapbuhay, sa makatarungang at kanais nais na mga kalagayan sa
paggawat sa pangangalaga laban sa kawalng mapapasukang hanapbuhay.
ARTIKULO 24 – Ang bawat tao’y may Karapatan sa pmamahinga at paglilibang,
kasama ang mga makatwirang pagtatakda ng mga oras ng paggawa at may sahod sa mga
pana panahong pista opisyal.
ARTIKULO 25 – Ang bawat tao’y may Karapatan sa isang pamantayan ng pamumuhay
sa sapat para sa kalusugan at kagalingan ng kanyang sarili at ng kanyang pamilya
kasama na ang pagkain pananamit at ng karapatang sa kapanatagan sa panahong walang
gawainat sa mga di maiiwasang pangyayari.
ARTIKULO 26 – Ang bawat tao’y sa edukasyon. Ang edukasyon ay walang bayad,
doon man lamang sa elementarya at pangunahing antas.
ARTIKULO 27 – Ang bawat tao’y may karapatang makilahok nang Malaya sa buhay
pangkalinangan ng pamayanan,upang tamasahin ang mga sining at makihati sa mga
kaunlaran sa siyensiya at sa mga pakinabang dito.
ARTIKULO 28 – Ang bawat tao’y may Karapatan sa kaayusang panlipunan at
pandaigdig na ang mga Karapatan at mga kalayaang itinakda sa pahayag na ito ay ganap
na maisakatuparan.
ARTIKULO 29 – Ang bawat tao’y may mga tungkuin sa pamayanan sa ikaaari lamang
ng Malaya at ganap na pagkaunlad ng kanyang pagkatao. Ang Karapatan at kalayaang
ito ay hindi magagamit sa ano mang pangyayari nang nasasalungat sa mga layunin at
mga simulain ng mga bansang nagkakaisa.
ARTIKULO 30 – Walang bagay sa pahayag na ito na mapapakahulugan ang
nagbibigay sa alin mang estado, pangkat o tao ng ano mang karapatang gumawa ng ano
mang kilusan o magsagawa ng ano mang hakbang na naglalayong sirain ang nakalahad
dito.