Jak budować

odporność
psychiczną
dziewczynek?
Poradnik
Spis treści
Jak jest? 03

01
Dobra wiadomość:
dziewczynki częściej szukają pomocy 08

Co robić? 10

02
Twoja obecność 11

03
Poczucie własnej wartości twojej córki:
jak pomagać je budować? 14

1. Akceptuj 16
2. Rozmawiaj 17
3. Rób rzeczy razem z córką 21
4. Nie wyręczaj 25

04
Gdy pojawi się kryzys 26

5. Przyglądaj się zachowaniu córki 27

6. Potraktuj kryzys jako szansę 28
7. Najpierw wspieraj, potem działaj 29
8. Korzystaj ze wsparcia 31

05
PS. Ważne! Zadbaj o siebie 33

9. Rozpoznaj, co czujesz 35
10. Uporaj się z własnym stresem 36
11. Pokaż córce, że sobie radzisz 37

Wzmacniające treści dla dziewczynek 38

Jak jest?
Uwaga, teraz zapnij pasy,
bo pojawią się informacje, które mogą
cię przytłoczyć – ale obiecujemy, że dalej
będzie lepiej: pokażemy, jak możesz pomóc
córce, by miała szansę uniknąć poważnych
trudności i budować dobre życie.
 [Jak jest?]

Depresja.

Na kliniczną depresję cierpi 1% dzieci

przedszkolnych powyżej drugiego i trzeciego
roku życia, 2% dzieci w wieku 6–12 lat oraz
do 20% dzieci powyżej 12. roku życia.

Już około 12. roku życia depresja

zaczyna dotykać dwa razy więcej
dziewcząt niż chłopców. Im nastolatka
starsza, tym większe prawdopodobieństwo
zachorowania, czyli odwrotnie niż
u chłopców.

04 Jak budować odporność psychiczną dziewczynek?

 [Jak jest?]

Przemoc.

Przemocy ze strony bliskich dorosłych

doświadczyło 36% dziewcząt (chłopców
– 29%); 29% dziewczyn samookalecza
się (wśród chłopców jest to 14%), 14%
dziewczyn podjęło próbę samobójczą
(wśród chłopców było to 5%).

8% dzieci nie ma obok siebie żadnej zaufanej

dorosłej osoby.

05 Jak budować odporność psychiczną dziewczynek?

 [Jak jest?]

Cyberprzemoc.

Dziewczyny doświadczają jej częściej

niż chłopcy. W Polsce cyberprzemocy
doświadczyła co piąta młoda dziewczyna.

Uzależnienie od internetu.

Odsetek dzieci korzystających z internetu na

smartfonach przynajmniej kilka razy dziennie
wynosi w Polsce: 36% dla wieku 9–11 lat
i 65% dla wieku 12–14 lat, przy czym
dziewczynki korzystają ze smartfona częściej
niż chłopcy (59% do 52%).

Dziewczynki spędzają w internecie średnio

162 minuty (chłopcy 166 minut).

06 Jak budować odporność psychiczną dziewczynek?

 [Jak jest?]

Epidemia lęku.

Objawów lęku doświadcza aż 31%

dziewcząt i młodych kobiet w USA
(w Polsce nie ma dostępnych wyników
odpowiednio szeroko zakrojonych badań).
Dziewczynki odczuwają większą presję
i więcej objawów napięcia psychicznego
niż chłopcy. Co więcej, choć uczucie lęku
występuje coraz powszechniej wśród
ogółu młodzieży, to szybciej wzrasta
u dziewczynek.

07 Jak budować odporność psychiczną dziewczynek?

01
Dobra wiadomość:
dziewczynki
częściej szukają
pomocy
 [Dobra wiadomość: dziewczynki częściej szukają pomocy]

Płeć ma znaczenie, gdy chodzi

o problemy psychiczne dzieci i młodzieży.
Dziewczynki mają mniejsze niż
chłopcy poczucie satysfakcji z życia
oraz podejmowanych przez siebie
decyzji i aktywności, ale też – co ważne
dla nas, rodziców! – częściej mówią
o problemach, a także o trudnościach
w komunikacji, szczególnie
z rodzicami.

„ DZIEWCZYNKI: KRYZYS ROLI

Dziewczynki nie do końca wiedzą, jakie mogą być, na
co mogą sobie pozwolić. Kiedyś to było jasne: miały
być matkami i żonami. Dziś to za mało. Dziewczynki
chcą więcej, ale wciąż pracują w nich pewne stereotypy,
które nie pozwalają im sięgać po wszystko, czego by
chciały. Z jednej strony socjalizujemy je do relacyjności,
odpowiadania na potrzeby innych, opiekuńczości,
a z drugiej przekonujemy: możesz więcej, rozwijaj się,
buduj karierę, udowodnij, że jesteś lepsza niż mężczyźni!
Izabela Łucka, lekarka psychiatra i psychoterapeutka

09 Jak budować odporność psychiczną dziewczynek?

 [Dobra wiadomość: dziewczynki częściej szukają pomocy]

Co robić?
Przepis na dobre życie twojej córki

„ Rodzice są na dziewczynki bardziej uważni.

Dziewczynki mają większe przyzwolenie na
to, żeby okazywać emocje. W konsekwencji
o wiele częściej [niż chłopcy] szukają pomocy.
Magdalena Halicka, psycholożka i psychotraumatolożka

Czym jest odporność psychiczna?

Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne: odporność psychiczna ozna-
cza łatwość adaptacji w obliczu przeciwności losu, traumy, tragedii lub
poważnych stałych stresorów.

Meg Jay, autorka książki Supernormalsi. Trudne dzieciństwo i niezwykła

historia odporności psychicznej, zaznacza, że: badacze definiują ją jako
nieoczekiwaną kompetencję pomimo znaczącego ryzyka, jako osiąganie
sukcesów [którymi nie muszą być osiągnięcia, może być nimi po prostu
dobre życie, satysfakcja z niego, poczucie zadowolenia – a to już bardzo
dużo] mimo istotnych przeszkód. Niezależnie od tego, jak to ujmiemy,
w odporności psychicznej chodzi zasadniczo o to, że człowiek radzi sobie
lepiej, niż ktokolwiek mógłby się po nim spodziewać; radzi sobie dobrze,
mimo że po drodze wydarzyło się tyle złego.

10 Jak budować odporność psychiczną dziewczynek?

02
Twoja obecność
czyli
jedna dorosła
osoba
zaciekawiona
dzieckiem
i stawiająca
zdrowe
granice
 [Twoja obecność]

„ Dziewczynki mają odwagę do zadawania

pytań, próbowania, sprawdzania,
dowiadywania się, robienia różnych
rzeczy po swojemu. (…) Aby osiągnęły
sukces, wystarczy obecność świadomej
dorosłej osoby, która będzie chciała
wejść w rozmowę z dzieckiem, poszukać
z nim odpowiedzi (…). I nie zawaha
się postawić granic (…). Dojrzałej
wewnętrznie osoby, ugruntowanej
w swojej dorosłości, która ciekawi się
dzieckiem i wyraża chęć wspierania go
w rozwoju, wyznaczając jednocześnie
granice budujące jego bezpieczeństwo.
Izabela Łucka, lekarka psychiatra i psychoterapeutka

Eksperci Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę podkreślają, że wystarczy jedna

bezpieczna relacja z dorosłą osobą w życiu dziecka, żeby prawdopodo-
bieństwo próby samobójczej znacząco spadło.

13 Jak budować odporność psychiczną dziewczynek?

03
Poczucie własnej
wartości twojej
córki: jak pomagać
je budować?
 [Poczucie własnej wartości twojej córki: jak pomagać je budować?]

ZASOBY! JAKIE SĄ NAJWAŻNIEJSZE?

01 Indywidualne córki – intelekt, temperament, umiejętności spo-

łeczne, pozytywna samoocena, plany.
02 Te związane z pozytywnymi relacjami z rodzicami i rodzeństwem,
czyli akceptacja, zaufanie, zaangażowanie.
03 Te dotyczące związków z pozostałymi dorosłymi.
04 Zasoby środowiska lokalnego (nauczyciele, sąsiedzi, trenerzy).

Wniosek:

Możesz wpłynąć na poczucie wartości

swojej córki bezpośrednio – budując
relację z nią.

15 Jak budować odporność psychiczną dziewczynek?

 [Poczucie własnej wartości twojej córki: jak pomagać je budować?]

1. Akceptuj

Każda osoba chce być ważna,

wartościowa, potrzebna. Jeśli nie
otrzymujemy takiego komunikatu od
najbliższych, szukamy go gdzieś indziej.

„ Jesteśmy istotami społecznymi i potrzeba akceptacji

to podstawa – wcześniej na piramidzie potrzeb
pojawiają się tylko potrzeby fizjologiczne i potrzeba
bezpieczeństwa. Dziewczynki potrzebują akceptacji
w każdym aspekcie, w każdej grupie, w której żyją.
Michalina Kulczykowska, psycholożka zajmująca się interwencją kryzysową

01 Doceniaj, nie oceniaj: zwróć uwagę na wkład pracy, a nie tylko na

rezultaty.
02 Dawaj córce swoją uwagę.
03 Wspieraj realizowanie marzeń i planów swojej córki, nawet jeśli ty
wybrałabyś dla niej inne, wspieraj decyzje i kroki zbliżające ją do
realizacji planów, zachęcaj do podejmowania wyzwań.
04 Pozwól sobie i swojej córce na błędy, perfekcjonizm jest pułapką,
a bycie autentycznym uczy akceptować i lubić siebie.
05 Nie porównuj jej do innych! Daj odczuć, że akceptujesz i kochasz ją
taką, jaką jest.

16 Jak budować odporność psychiczną dziewczynek?

 [Poczucie własnej wartości twojej córki: jak pomagać je budować?]

06 Nie bój się okazywać emocji, mów, co czujesz, mów również

o tym, co trudne. Pokazujesz w ten sposób, że wszystkie emocje są
w porządku, o wszystkim można porozmawiać.
07 Akceptuj emocje swojej córki. Każda z was ma prawo przeżyć różne
emocje w tej relacji.

2. Rozmawiaj
JAKĄ POSTAWĘ PRZYJĄĆ?

01 Nie jesteśmy „ekspertami” od życia córki.

02 Jesteśmy zawsze dla niej w trudnej chwili.
03 Może nam o wszystkim powiedzieć.
04 Jeśli nie chce z nami rozmawiać, bo nie jest jeszcze gotowa,
wskażmy dobrą literaturę, strony internetowe, miejsca, gdzie może
przeczytać o rówieśnikach, którzy borykają się z podobnymi proble-
mami.
05 Jeśli chcemy się czegoś od córki dowiedzieć, nie sugerujmy jej
odpowiedzi; wybierajmy otwarte pytania.
06 Nie mówmy: „wszystko będzie dobrze”.
07 Mówmy: „jestem tutaj dla ciebie”, „jak mogę ci pomóc, żebyś
poczuła się lepiej?”.

Nasza postawa ma naprawdę ogromne znaczenie. Wystarczy,

że dziecko wie, że go nie oceniasz, ale kochasz takie, jakie jest, że może
zawsze na ciebie liczyć. Czasem wystarczy twoja obecność, bez osądzania.

Prócz zupełnie zwyczajnych rozmów o chomiku czy lekcjach – które są,

owszem, jak najbardziej istotne – są te „najważniejsze”. One mogą się
odbyć zupełnie mimochodem. Możemy się do nich jednak przygotować
merytorycznie. O czym warto wspomnieć córce choćby przy okazji – i roz-
winąć temat, gdy zaobserwujemy, że jest na to gotowa?

17 Jak budować odporność psychiczną dziewczynek?

 [Poczucie własnej wartości twojej córki: jak pomagać je budować?]

WAŻNE TEMATY, KTÓRE WARTO PORUSZYĆ

W ROZMOWIE Z CÓRKĄ (NIEKONIECZNIE Z ZADĘCIEM):

Trudne emocje
Rozmawiajmy z dzieckiem o tym, że w życiu bywają trudne chwile,
a straty i rozczarowania trzeba opłakać, aby móc iść dalej. Smutek to
emocja zazwyczaj adekwatna do wydarzeń, które ją wywołały, i po
jakimś czasie mija. Bądźmy wówczas przy córce, przytulmy ją, zapropo-
nujmy wspólną aktywność.

Konflikty
Wzloty i upadki w relacjach z rówieśniczkami to norma. Tak było zawsze
i tak jest nadal. Czasem będą się kłócić z koleżankami i jest to całkowicie
normalne. A jeśli taka sytuacja się zdarzy, warto przedyskutować z nimi
różne możliwe reakcje i wybrać najlepszą.

Równowaga w życiu;
zarządzanie własną energią
Lisa Damour, psycholożka, autorka książki „Pod presją. Twarzą w twarz
z epidemią stresu i lęku wśród dziewcząt”, pisze, żeby zacząć od zmiany
myślenia dziewczynek o obowiązkach szkolnych. Podkreśla, że po to
posyłamy dzieci do szkoły, by zmierzyły się z wymaganiami i rozwinęły
swoje umiejętności. Porównuje mierzenie się z coraz trudniejszymi zada-
niami w szkole do efektywnego treningu na siłowni, gdzie stopniowo
wzrasta obciążenie. Rozwój zawsze wiąże się z pewnym dyskomfor-
tem – dodaje, ale istotne jest znalezienie przestrzeni, by odreagować
napięcie. To może być drzemka, spacer z psem albo słuchanie muzyki czy
spotkanie z przyjaciółką. Ważne, by w planie dnia znalazł się na to czas.
Warto naszym córkom pokazywać od małego, jak ważna jest równowaga
między pracą a resztą życia – odpoczynkiem, przyjemnościami, relacjami
z innymi.

18 Jak budować odporność psychiczną dziewczynek?

 [Poczucie własnej wartości twojej córki: jak pomagać je budować?]

Lisa Damour radzi, by w takim przypadku uczyć dziewczynki efektyw-

nie gospodarować swoją energią. Najlepiej zrobić to, gdy tylko zauwa-
żymy u córki tendencje, by spełniać oczekiwania wszystkich nauczycieli.
Warto zacząć od rozmowy z córką, które przedmioty najbardziej ją inte-
resują i jakie oceny chciałaby z nich dostawać. Jeśli mówi, że najlepsze ze
wszystkiego, ważne, żeby uświadomić jej, że nie mamy oczekiwań, żeby
tak samo starała się na każdym przedmiocie, i że nie będzie miała wtedy
czasu na to, co ją naprawdę interesuje. Damour podkreśla, że mówienie
o wypracowaniu taktyki, a nie dawanie rad w stylu „trochę wyluzuj”, „nie
przejmuj się tak bardzo”, bardziej przemawia do dziewczynek i znacznie
lepiej je angażuje, by coś zmienić.

Psst, kontrowersyjny hint! (Sprawdzone info: to działa!)

Choć może to zabrzmieć kontrowersyjnie,

zachęcanie dziewczynek już w szkole,
żeby przekonały się, że mogą osiągnąć
dobre wyniki, nawet jeśli nie włożyły
w naukę wielkiego wysiłku, pomaga
im budować pewność siebie, którą
w naturalny sposób budują chłopcy, często
stosujący takie strategie. Warto pomóc córce
sprawdzić, że nawet jeśli uczy się mniej
i krócej, może odnieść sukces i będzie go
zawdzięczać wrodzonym talentom!

19 Jak budować odporność psychiczną dziewczynek?

 [Poczucie własnej wartości twojej córki: jak pomagać je budować?]

Przemoc

Powszechność przemocy nie usprawiedliwia

przyzwolenia na nią.

Reagujesz zdecydowanie, jeśli dziecku dzieje

się krzywda.

Przypominaj dziecku, że jest

dzieckiem.

„ Bardzo powszechne jest, szczególnie

w internecie, zjawisko zaangażowanego
pomagania dzieciom przez dzieci. Dzieci (…)
płacą za to wysoką cenę. (…). Dlatego ważne,
żeby wiedziały, że za taką pomoc nie mogą
brać odpowiedzialności. (…) Bezwzględnie
potrzebna jest pomoc osoby dorosłej.
Marta Wojtas, psycholożka, trenerka grupowa, koordynatorka
Poradni Dziecko w Sieci Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę,
współpracuje również ze 116 111, telefonem zaufania dla
dzieci i młodzieży

„Masz prawo mówić NIE”

Wzmacniające treści dla dziewczynek znajdziesz w poradniku na str. 39 i 40

„Hejt – co z nim robić?”

Wzmacniające treści dla dziewczynek znajdziesz w poradniku na str. 41 i 42

20 Jak budować odporność psychiczną dziewczynek?

 [Poczucie własnej wartości twojej córki: jak pomagać je budować?]

3. Rób rzeczy
razem z córką
ZWYCZAJNE CHWILE

Nie-quality time
Jesteśmy (…) bombardowani przekazem, że być dobrym rodzicem ozna-
cza „jakościowo” spędzić czas z dziećmi. Wielu rodziców interpretuje to
jako konieczność wypełnienia czasu atrakcjami i aktywnościami. A może
warto usiąść obok siebie na kanapie i być razem, nie robiąc nic szczegól-
nego? Albo spontanicznie się pobawić, choćby w przewracanie się po
kanapie i wygłupianie.

„ Dzieci bardzo potrzebują czasu na zabawę, żeby

odreagować stres na bieżąco. Bardzo często
otwierają się przed nami w takich momentach
i zaczynają opowiadać o ważnych dla siebie sprawach.
Magdalena Grygo, psychiatrka dziecięca

Aktywność fizyczna
Aktywność fizyczna, ruch działają przeciwlękowo. Naucz córkę, że może
korzystać z ruchu jako sposobu na relaks, odreagowanie stresu, redukcji
lęku. Co możecie wspólnie zrobić? Świetnym pomysłem będzie bieganie
po parku, rodzinny badminton na pobliskim skwerze, rolki.

21 Jak budować odporność psychiczną dziewczynek?

 [Poczucie własnej wartości twojej córki: jak pomagać je budować?]

Rutyna i codzienne drobne rytuały

„ Dzieci potrzebują stałości, by czuć się bezpiecznie.

Magdalena Grygo, psychiatrka dziecięca

Nie macie czasu na wspólne śniadanie w tygodniu, zjedzcie razem późny

obiad albo kolację. Wspólny popołudniowy spacer z psem, który należy
do planu dnia, to też dobry pomysł.

Wspólne zainteresowania przed ekranem

Wspólny czas w internecie? Czemu nie! Można np. poprosić córkę, żeby
pokazała nam, w co aktualnie gra, i opowiedziała, jakie umiejętności
dana gra rozwija. Można w ten sposób fajnie się razem bawić, jednak
ważne, aby robić to z zachowaniem higieny cyfrowej.

Barbara Michalska, pedagożka związana z Fundacją EduKABE, uważa,

że właściwego korzystania z ekranów powinno się uczyć podobnie jak
bezpiecznego zachowania na drodze. Warto już od małego rozmawiać
z dzieckiem o tym, do czego nam służą, jak z nich korzystać w sposób bez-
pieczny, zarówno pod względem treści, na które trafiamy, jak i przebodź-
cowania, którego doświadczamy.

Umówmy się na zasady korzystania

ze smartfona i internetu, wyjaśniając,
dlaczego są one ważne i że nasza umowa
wynika z troski o dobrostan dziecka, a nie
chęci kontroli.

22 Jak budować odporność psychiczną dziewczynek?

 [Poczucie własnej wartości twojej córki: jak pomagać je budować?]

Co robić, gdy córka jest hejtowana?

Zgłaszaj hejt i mowę nienawiści administratorowi strony

(to oni mogą pociągnąć do odpowiedzialności użytkownika
dodającego bezprawne treści, bo według prawa zarówno
administrator, jak i hejtujący są za to odpowiedzialni).

Akty internetowej agresji, takie jak: zniesławienie, narusze-

nie wizerunku, stalking, podszywanie się pod kogoś, groźby
czy włamania, naruszają obecnie obowiązujące prawo i są
uznawane za przestępstwo lub wykroczenie. Ważne jest
zabezpieczanie dowodów cyberprzemocy. Ściganie sprawcy
następuje po złożeniu wniosku przez osobę pokrzywdzoną
na policję.

Zachęcamy do wprowadzenia domowych zasad ekrano-

wych, rekomendowanych przez Fundację Dajemy Dzieciom
Siłę: https://www.domowezasadyekranowe.fdds.pl

Lisa Damour zauważa, że mimo niezadowolenia dziewczynek warto pod-

jąć ten wysiłek i pomóc im wygospodarować czas na aktywności wolne
od technologii cyfrowej: czas z rodziną, odrabianie prac domowych,
aktywności fizyczne i na powietrzu, zainteresowania czy wreszcie sen –
a będą bardziej zrelaksowane.

Nauczenie córki dystansu do tej cyfrowej, fałszywej rzeczywistości oraz

przekazanie, że w internecie wszyscy tworzą swój wizerunek, może
pomóc jej sobie lepiej z tym radzić. Ważne, by nie oceniać internetowej
aktywności dziewczynki, ale wspierać ją w radzeniu sobie z tym nowym
aspektem świata.

23 Jak budować odporność psychiczną dziewczynek?

 [Poczucie własnej wartości twojej córki: jak pomagać je budować?]

GDY NIE JEST TAK JAK ZWYKLE:

GDY CÓRCE JEST Z CZYMŚ TRUDNIEJ

Techniki relaksacyjne
Lisa Damour, psycholożka, proponuje ćwiczenie, które nazywa „oddycha-
niem po kwadracie”: licząc do 3, nabierz powietrza, potem wstrzymaj
je, licząc do 3, wydychaj na 3 i znowu na 3 wstrzymaj oddech. Czynności
powtarzaj.

Dobrze sprawdza się też tak zwany „motylek” – trzeba zahaczyć o siebie
kciuki, a z palców ułożyć kształt motylka. Kciuki opieramy na klatce pier-
siowej powyżej mostka, a palcami delikatnie oklepujemy klatkę pier-
siową w stronę ramion. Działa kojąco i uspokajająco.

Wytłumacz dziewczynce, że obie te techniki sprawiają, że jej ciało wysyła

do mózgu komunikat: „Wszystko jest w porządku, nie ma się czego oba-
wiać”, bo rozumienie tego mechanizmu pomaga się uspokoić.

„Tęczowy oddech”
Wzmacniające treści dla dziewczynek znajdziesz w poradniku na str. 43

„Słoiczek z brokatem”
Lisa Damour proponuje mieć pod ręką słoik wypełniony wodą i kolo-
rowym brokatem. Gdy dziewczynka jest naprawdę zdenerwowana,
wstrząśnij nim jak śnieżną kulą i powiedz, że takie rzeczy dzieją się teraz
w jej mózgu. A potem zaproponuj, żeby najpierw pozwolić brokatowi
opaść. W tym czasie możecie razem napić się herbaty albo sięgnąć po
jedną z technik relaksacji.

Gra „najgorszy możliwy scenariusz”

Jeśli twoja córka się czegoś boi, dobrym sposobem będzie wspólne
wyobrażanie sobie, co może się wydarzyć w związku z tą sytuacją;
i zapytaj, co ona może w związku z tym zrobić (zamiast samej wymyślać
możliwe rozwiązania).

24 Jak budować odporność psychiczną dziewczynek?

 [Poczucie własnej wartości twojej córki: jak pomagać je budować?]

4. Nie wyręczaj

Nie wyręczaj córki w codziennych

sprawach; ucz odpowiedzialności
i tego, że wkład pracy wszystkich
domowników jest ważny i potrzebny. W ten
sposób wspierasz samodzielność i zaradność,
ale też budujesz u dziecka poczucie
wspólnoty.

25 Jak budować odporność psychiczną dziewczynek?

04
Gdy pojawi się
kryzys
 [Gdy pojawi się kryzys]

JAKIKOLWIEK: DUŻY, MAŁY, ŁATWY DO PRZEPRACOWANIA

ALBO BARDZO TRUDNY, DOTYCZĄCY CÓRKI POŚREDNIO
LUB BEZPOŚREDNIO – WARTO DZIAŁAĆ.

5. Przyglądaj się
zachowaniu córki

Na co dzień uważnie przyglądaj się

zachowaniu córki.

Dzieci bardzo rzadko same proszą

o pomoc. Nie dlatego, że jej nie chcą, ale
dlatego, że często same nie wiedzą, że dzieje
się z nimi coś złego.

„ Powinniśmy zwrócić uwagę przede wszystkim na zmiany w zachowaniu córki,

które utrzymują się przynajmniej dwa tygodnie. Musimy pamiętać, że dzieci
w miarę szybko przystosowują się do zmian (np. nowe miejsce zamieszkania,
szkoła, grupa rówieśnicza itp.), więc kiedy widzimy, że nasza córka się nie
zaadaptowała, powinniśmy reagować.
Anna Stefaniuk-Grams, psycholożka, psychotraumatolożka, psychoterapeutka

27 Jak budować odporność psychiczną dziewczynek?

 [Gdy pojawi się kryzys]

6. Potraktuj kryzys
jako szansę

„ Dziś (…) każde dziecko żyje w trzech systemach:

w rodzinie, szkole i grupie rówieśniczej. A każda
z tych grup jest w kryzysie.
Michalina Kulczykowska

„ (…) z psychologicznego i społecznego punktu widzenia kryzys to jest

moment, w którym jest szansa na jakościową zmianę. To sytuacja,
w której stare narzędzia do radzenia sobie z rzeczywistością już nie
wystarczają, więc z jednej strony to jest dołek, ale z drugiej piękny
moment, w którym szybko możemy nauczyć się czegoś nowego
i wskoczyć na wyższy poziom. Kryzys daje nam szansę na rozwój.
Prof. Iwona Chmura-Rutkowska, socjolożka i pedagożka, która zajmuje się badaniem
stereotypów związanych z płcią

28 Jak budować odporność psychiczną dziewczynek?

 [Gdy pojawi się kryzys]

7. Najpierw wspieraj,
potem działaj
CO POWIEDZIEĆ CÓRCE, JEŚLI NIE CHCE MÓWIĆ,
CO SIĘ Z NIĄ DZIEJE?

Żeby można było pomóc, dorosła osoba musi

wiedzieć, co się dzieje.

Kryzys to znak, że potrzebna jest

pomoc.

Pomoc jest po to, by osoba w kryzysie

nauczyła się radzić sobie w bezpieczny
sposób.

W sytuacji zagrożenia zdrowia lub

życia tajemnica nie obowiązuje.

29 Jak budować odporność psychiczną dziewczynek?

 [Gdy pojawi się kryzys]

„ Czasami relacja z rodzicem służy do tego, żeby

dziecko wyrzuciło z siebie to, czego nie da się
zmieścić. I sytuacja, o której mówimy, to nie
jest czas na działania wychowawcze, dlatego
podchodziłabym do takich impulsywnych,
nieprzyjemnych zachowań dziecka jak
najbardziej wybaczająco.

Warto pamiętać, że w takich momentach dzieci

budują obraz swojego rodzica w kryzysowej
dla nich sytuacji. Jeśli w tak trudnych
okolicznościach dziecko zobaczy, że umiemy
pozostać w kontakcie z nim, zachować empatię –
zapamięta to na zawsze.
Agnieszka Łączyńska-Zaremska, psycholożka, psychoterapeutka

Lęk i stres nie zawsze są złe, co więcej, umożliwiają nam rozwój i zapew-
niają bezpieczeństwo. Lęk ostrzega przed potencjalnie niebezpieczną
sytuacją i pomaga podjąć odpowiednie kroki, by zagrożenia uniknąć.
Warto spojrzeć na niego jak na sprzymierzeńca i tak przedstawiać go córce.

30 Jak budować odporność psychiczną dziewczynek?

 [Gdy pojawi się kryzys]

8. Korzystaj ze wsparcia
JEŚLI OKAŻE SIĘ, ŻE CÓRKA JEST W DEPRESJI
(LUB MA INNE TRUDNOŚCI PSYCHICZNE)

Gdzie diagnozować?
Dobrze będzie udać się do poradni psychologiczno-pedagogicznej, która
zgodnie z rejonizacją jest przypisana do każdej szkoły. Można także iść do
środowiskowego centrum terapii dla dzieci i młodzieży. Tam (jeśli jeszcze
jej nie mamy) zostanie przeprowadzona diagnoza psychologiczna.

Co dalej?
Warto, jeśli to możliwe, nawiązać współpracę ze szkolną pedagożką/
pedagogiem czy psycholożką/psychologiem, jeśli taka osoba jest
w szkole zatrudniona. Porozmawiajmy o naszej sytuacji, diagnozie
dziecka. Wychowawca czy nauczyciele, wiedząc o depresji dziecka, mogą
zwrócić na nie większą uwagę, mogą też pomóc przetrwać rok szkolny,
który przecież dla chorego dziecka nagle się nie zatrzyma.

Jak leczyć?
Konieczne może okazać się także objęcie córki wsparciem farmakologicz-
nym, w tym celu najlepiej skonsultować się z lekarzem psychiatrą specja-
lizującym się w pracy z dziećmi i młodzieżą.

Jednak w przypadku depresji u dzieci i młodzieży pierwszym i niezbęd-

nym krokiem jest rozpoczęcie pracy terapeutycznej, tylko w niektórych
przypadkach dołącza się do niej leki przeciwdepresyjne.

Powyższe porady dotyczą bezpośrednio depresji u dziewczynki, ale

można zastosować je również wobec jakichkolwiek trudności psychicz-
nych czy psychologicznych dziecka. Warto korzystać ze wsparcia instytucji –
w końcu po to ono jest, żeby dać nam szansę na pomoc!

31 Jak budować odporność psychiczną dziewczynek?

 [Gdy pojawi się kryzys]

JAK INTERWENIOWAĆ, GDY WYDARZA SIĘ PRZEMOC

WOBEC CÓRKI LUB WOBEC JEJ KOLEŻANKI, KOLEGI

O kryzysie innego dziecka powiadom jego

rodziców.
Rodzice dziecka, które doświadcza kryzysu, muszą o tym wiedzieć.
Zadzwoń do nich: sam/a albo z córką. Nie zostawiaj córki samej z tym
zadaniem. Jeśli nie da się zadzwonić do rodziców – zadzwoń do szkoły:
ona ich zawiadomi. W momencie poinformowania rodziców twoja odpo-
wiedzialność wobec tamtego dziecka się kończy.

Jeśli szkoła nie staje na wysokości zadania,

zgłaszaj do sądu.
Każdy, kto ma informację o zagrożeniu dobra dziecka, powinien zawiado-
mić sąd opiekuńczy. Jednak nie ma przewidzianych sankcji, jeśli się tego
nie uczyni. Poza zgłoszeniem sprawy do sądu, co może okazać się wyzwa-
niem, można w tej sprawie skontaktować się ze szkołą, która podejmie
odpowiednie procedury.

Rozważ wizytę u psycholożki/psychologa.

Gdy widzimy, że córka mocno przeżywa, nie jest w stanie się zdystan-
sować, nie jest w stanie udźwignąć tej sytuacji – warto udać się z nią na
konsultację psychologiczną. Podczas takiej konsultacji można dowiedzieć
się, jak pracować ze swoim dzieckiem, żeby realnie mu pomóc.

Możesz też zadzwonić pod jeden z niosących

pomoc numerów telefonu.
Dziecięcy telefon zaufania Rzeczniczki Praw Dziecka. Mogą dzwonić
również osoby dorosłe, aby zgłosić problemy dzieci: 800 12 12 12.
Ogólnopolski telefon dla ofiar przemocy w rodzinie „Niebieska Linia”:
800 12 00 02.

32 Jak budować odporność psychiczną dziewczynek?

05
PS. Ważne!
Zadbaj o siebie
Zdumiewająco często, gdy dzieci mają
powiedzieć dorosłym o trudnych
sytuacjach, hamuje je obawa, że
dorośli będą smutni, załamią się, nie
dadzą rady.

Rodzic czy opiekun/ka, aby pomóc

dziecku, potrzebuje też zadbać
o siebie, swoje emocje i stabilność
wewnętrzną. Obwinianie się i mówienie:
„jestem złym rodzicem” nie będzie w takiej
sytuacji pomocne. Stwórzmy sieć wsparcia
dla siebie i dziecka.
 [PS. Ważne! Zadbaj o siebie]

9. Rozpoznaj, co czujesz

Jeśli przeważa w tobie strach i masz ochotę

krzyczeć, „panikować” – zadbaj, by się
uspokoić.

Jeśli potrzebujesz natychmiast działać –

zatrzymaj się na chwilę, weź kilka
oddechów, żeby działania, które podejmiesz,
były w pełni świadome, nie zaś jedynie pod
wpływem impulsu.

Jeśli masz ochotę się schować, udać, że nic

się nie dzieje – zaakceptuj tę potrzebę
i przyjmij, że teraz warto jednak podjąć
działania, bo potrzebna jest pomoc, i to
właśnie ty, jako dorosła, możesz jej udzielić.

35 Jak budować odporność psychiczną dziewczynek?

 [PS. Ważne! Zadbaj o siebie]

10. Uporaj się

z własnym stresem

„ Kiedy umiemy tolerować dyskomfort emocjonalny

naszych córek, pomagamy im wytrzymać trudne sytuacje.
Lisa Damour

Natomiast jeśli same jesteśmy pod wpływem stresu czy lęku, z większym
prawdopodobieństwem będziemy bagatelizować lęki dziewczynek czy
wręcz złościć się na nie. A to tylko te lęki spotęguje.

„ Rodzic z zaburzeniami lękowymi może

nie być stabilnym oparciem dla dziecka.
Jeśli doświadczamy takiej sytuacji, warto
poszukać specjalistycznej pomocy dla siebie.
Magdalena Grygo, psychiatrka dziecięca

36 Jak budować odporność psychiczną dziewczynek?

 [PS. Ważne! Zadbaj o siebie]

11. Pokaż córce,

że sobie radzisz

„ Warto pamiętać, że w [trudnych] momentach

dzieci budują obraz swojego rodzica
w kryzysowej dla nich sytuacji. Jeśli w (…)
trudnych okolicznościach dziecko zobaczy, że
umiemy pozostać w kontakcie z nim, zachować
empatię – zapamięta to na zawsze.
Agnieszka Łączyńska-Zaremska, psycholożka, psychoterapeutka

37 Jak budować odporność psychiczną dziewczynek?

Wzmacniające
treści
dla dziewczynek
 [Wzmacniające treści dla dziewczynek]

KOSMOS Numer 36, „Umawiamy się”, „Masz prawo mówić NIE”, s. 10

 [Wzmacniające treści dla dziewczynek]

KOSMOS Numer 36, „Umawiamy się”, „Masz prawo mówić NIE”, s. 11

 [Wzmacniające treści dla dziewczynek]

KOSMOS Numer 23, „Idź w dzicz”, „Hejt – co z nim robić?”, s. 30

 [Wzmacniające treści dla dziewczynek]

KOSMOS Numer 23, „Idź w dzicz”, „Hejt – co z nim robić?”, s. 31

 [Wzmacniające treści dla dziewczynek]

KOSMOS Numer 24, „Po burzy tęcza”, „Tęczowy oddech”, s. 23

 [Wzmacniające treści dla dziewczynek]

Więcej treści wspierających

dziewczynki w magazynie
„Kosmos dla Dziewczynek”

ZAMÓW!
Poradnik „Jak budować odporność psychiczną dziewczynek?” powstał
w ramach autorskiego, dziennikarskiego cyklu „Różowe końce świata”. W artykułach
opisano problemy psychologiczne współczesnych dziewczynek, ale też wskazano,
jak budować na co dzień ich odporność psychiczną. Cykl obejmuje raport na temat
stanu psychicznego polskich dziewczynek, teksty dotyczące najważniejszych
problemów, z którymi mierzą się one i ich rodzice: depresja, cyberprzemoc
rówieśnicza, lęk, uzależnienie od smartfona czy bycie świadkinią przemocy.

Poradnik wydała Fundacja Kosmos dla Dziewczynek.

Konspekt: Katarzyna Michalczak

Na podstawie artykułów:

Marta Szarejko: Kondycja psychiczna dziewczynek 2023. Raport dziennikarski

Zofia Karaszewska: Moja córka jest hejtowana. Cyberprzemoc rówieśnicza
Sylwia Góra: Moja córka ma czarne myśli. Kiedy można mówić o depresji u dzieci?
Katarzyna Michalczak: Moja córka widzi kryzys psychiczny koleżanki. Co robić?
Anna Jurek: Moja córka nie potrafi oderwać się od smartfona
Agnieszka Wójcińska: Moja córka wszystkim się przejmuje. Dziewczynki pod presją lęku

Konsultacja merytoryczna cyklu: lek. med. Katarzyna Komendant

Redakcja: Katarzyna Michalczak, Sylwia Szwed, Ewelina Szyszkowska, Marta Zabłocka
Ilustracje: Karolina Wojciechowska
Opracowanie graficzne: Joanna Kurowska
Wsparcie graficzne: Marta Chrobak
Korekta: Elżbieta Górnaś

Artykuły z magazynu „Kosmos dla Dziewczynek”:

Numer 36, „Umawiamy się”, „Masz prawo mówić NIE”, s. 10

Numer 23, „Idź w dzicz”, „Hejt – co z nim robić?”, s. 30
Numer 24, „Po burzy tęcza”, „Tęczowy oddech”, s. 23

Copyright Fundacja Kosmos dla Dziewczynek

WESPRZYJ FUNDACJĘ KOSMOS DLA DZIEWCZYNEK