HÓA HỌC XANH

TS. Nguyễn Đăng Khoaa, TS. Lê Vũ Hàa, TS. Hồ Hoàng Phướcb

a Faculty of Chemical Engineering, Ho Chi Minh City University of Technology,
Vietnam
b Chemical Engineering, Competence Centre for Catalysis, Chalmers University of
Technology, Sweden
Contact: khoand1989@hcmut.edu.vn, lvha@hcmut.edu.vn, phuoc@chalmers.se
Off-line appointments (applied to the whole course): 9:00 – 10:00 Wednesday, 11:00 – 12:00 Thursday at 211B2
Thời gian Nội dung

Tuần 1 Giới thiệu về hóa học xanh

Tuần 2
Tuần 3 12 nguyên tắc hóa học xanh
Tuần 4
Tuần 5
Tuần 6 Những cải tiến xanh trong sản xuất hóa chất: Xúc tác
Tuần 7
Tuần 8
Tuần 9 Những cải tiến xanh trong sản xuất hóa chất: Dung môi
Tuần 10
Tuần 11
Những cải tiến xanh trong sản xuất hóa chất: Nguyên liệu tái tạo
Tuần 12

Tuần 13 Các công nghệ xanh hơn và các nguồn năng lượng thay thế mới
Tuần 14 Cải tiến xanh các quy trình công nghiệp: Một số ví dụ
Tuần 15 Tổng kết
Tài liệu tham khảo
1) P.C. Anastas and J.C. Warner ‘Green Chemistry Theory and Practice’, Oxford University Press, New York, 1998
2) M. Lancaster, GREEN CHEMISTRY: An Introductory Text, University of York, RSC, 2002

2023-08-25 Chalmers University of Technology 2

 12 nguyên tắc hóa học xanh

Source: Center for Green Chemistry and Green Engineering at Yale

2024-01-06 Chalmers University of Technology 3
 • Giải thưởng Thử thách Hóa học Xanh của Tổng Thống là gì?(What are the
Presidential Green Chemistry Challenge Awards?)

• Nghiên cứu trường hợp PGCCA :

• 2021 Thiết kế hóa chất xanh hơn: Sản phẩm hóa chất an toàn hơn - Chất tẩy rửa bề
mặt SUGA®Boost

• 2022 Thử thách hóa học xanh: Lợi ích môi trường—Biến đổi Khí hậu: Công nghệ giảm
phát thải khí nhà kính bằng cách sản xuất hóa chất để sản xuất nhựa từ sinh khối
thay vì dầu mỏ

Source: Center for Green Chemistry and Green Engineering at Yale

2024-01-06 Chalmers University of Technology 4
•Lĩnh vực trọng tâm 1: Con đường tổng hợp xanh hơn
•Lĩnh vực trọng tâm 2: Thiết kế quy trình và hóa chất có tính tuần hoàn
•Lĩnh vực trọng tâm 3: Thiết kế các hóa chất an toàn hơn và có khả năng phân hủy
•Lợi ích môi trường: Biến đổi khí hậu (đối với công nghệ thuộc bất kỳ lĩnh vực trọng tâm nào trong
ba lĩnh vực trọng tâm có thể ngăn ngừa hoặc giảm phát thải khí nhà kính)
•Doanh nghiệp nhỏ* (đối với công nghệ thuộc bất kỳ lĩnh vực nào trong ba lĩnh vực trọng tâm do
doanh nghiệp nhỏ phát triển)
•Học thuật (đối với công nghệ thuộc bất kỳ lĩnh vực nào trong ba lĩnh vực trọng tâm được phát
triển bởi một nhà nghiên cứu học thuật)
•EPA thường trao một Giải thưởng Thử thách Hóa học xanh cho mỗi hạng mục giải thưởng.
•*Một doanh nghiệp nhỏ cho mục đích của giải thưởng này phải có doanh thu hàng năm dưới 40
triệu USD, bao gồm tất cả doanh số bán hàng trong nước và nước ngoài của công ty, các công ty
nhỏ và công ty lớn.

https://www.epa.gov/greenchemistry/information-about-green-chemistry-challenge
2024-01-06 Chalmers University of Technology 5
 Giải thưởng Thử thách Hóa học Xanh của Tổng thống
(Presidential Green Chemistry Challenge Awards, U.S. EPA
1996-2023)

Đến năm 2022, 133 công nghệ đoạt giải đã mang lại kết quả:
• 830 triệu pounds hóa chất và dung môi độc hại được loại bỏ mỗi
năm—đủ để lấp đầy gần 3.800 toa xe đường sắt hoặc một đoàn tàu
dài gần 47 dặm.
• 21 tỷ gallon nước tiết kiệm được mỗi năm—số lượng được 980.000
người sử dụng hàng năm.
• 7,8 tỷ pounds lượng carbon dioxide tương đương được thải vào
không khí đã bị loại bỏ mỗi năm—tương đương với việc loại bỏ
770.000 ô tô khỏi đường.

https://www.epa.gov/greenchemistry/information-about-green-chemistry-challenge

2024-01-06 Chalmers University of Technology 6

 Video 14.1 Surfactant Chemistry
https://www.youtube.com/watch?v=nPIlDaAX4vE

Thử thách hóa học xanh: Giải thưởng thiết kế hóa chất xanh hơn (năm 2021)

Chất tẩy rửa bề mặt

Colonial Chemical SUGA®Boost

Colonial Chemical được công nhận vì đã phát triển chất hoạt động bề mặt
SUGA®Boost, sử dụng các hóa chất thân thiện với môi trường hơn các chất hoạt
động bề mặt làm sạch trước đây. Cụ thể, chất hoạt động bề mặt SUGA®Boost tiêu
tốn ít năng lượng hơn để tổng hợp, có khả năng phân hủy sinh học và có nguồn
gốc từ các nguyên liệu có nguồn gốc thực vật, với hiệu suất cho thấy có tiềm năng
thay thế các chất hoạt động bề mặt có chứa EO như SLES và APE.

2024-01-06 Chalmers University of Technology 7

 HÓA HỌC LÀM SẠCH

sức căng bề mặt

Giảm sức căng bề mặt

Giống như một nam châm có hai đầu, một đầu của chất hoạt động
bề mặt bị hút bởi các phân tử nước trong khi đầu kia bị đẩy ra.

Chất hoạt động bề mặt thay đổi cách hoạt động của nước. Khi thêm chất hoạt động bề mặt,
sức căng bề mặt sẽ giảm. Do đó, nước có thể lan ra và làm ướt bề mặt (ví dụ: quần áo, bát đĩa,
mặt bàn) mà chúng ta đang cố gắng làm sạch.

Video 14.2: How Detergents Works: Surfactants

Trộn xà phòng với dầu dưới kính hiển vi,
https://www.youtube.com/watch?v=F7-ie4uWX04 tạo thành micelles.
2024-01-06 Chalmers University of Technology 8
 HÓA HỌC LÀM SẠCH

1) Loại điện tích trên tóc và da của bạn là gì?

A) Dương B) Âm C) Trung tính

2) Bạn nghĩ loại chất hoạt động bề mặt nào sẽ hoạt động tốt hơn để làm sạch tóc?
A) Chất hoạt động bề mặt anion B) Chất hoạt động bề mặt không ion

Chất hoạt động bề mặt anion Chất hoạt động bề mặt không ion
Xem video dưới đây (3 phút)
Video 14.3 https://www.ulprospector.com/knowledge/6954/pcc-how-to-select-natural-surfactants-video/
2024-01-06 Chalmers University of Technology 9
 LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN CHẤT HOẠT ĐỘNG BỀ MẶT
1950s 1960s 1970s 1980s 1990s

1) Soap 2) Branched 3) Linear 4) Alcohol 5) Alkyl sulfates 6) Alkyl polyglycosides

sodium alkylbenzene alkylbenzene ethoxylates
stearate sulfonates sulfonates
(late 1950s) (Mid 1960s) Bài tập: Ghép từng hợp chất (cột đầu tiên) với nhóm chất hoạt
động bề mặt và đoán tính chất phân hủy sinh học?

a e Ghép với Anion hay nonionic?

a
b
Sodium dodecyl sulfate (SDS)
or sodium lauryl sulfate (SLS) c
d
e
b c f

d f

Fill in the blank with the word ”liquids” and ”powdered”

Do you know? In 2018, sales of ______ detergent measured 14 million metric tons, double than that of ____. While liquid detergent
is widely used in many Western countries, powdered detergent is popular in Africa, India, China, Latin America, and other emerging
markets.
2024-01-06 Chalmers University of Technology 10
 Giải thưởng Thiết kế hóa chất xanh hơn năm 2021

➢ Công ty hóa chất Colonial

➢ Chất hoạt động bề mặt SUGA®Boost
➢ Chất hoạt động bề mặt thân thiện với môi trường
➢ Cần ít năng lượng SLES
APEs
➢ Có khả năng phân hủy sinh học
➢ Có nguồn gốc từ nguyên liệu thực vật (glucose + rượu béo có nguồn gốc từ cọ)
➢ Sự thay thế tiềm năng cho các chất hoạt động bề mặt có chứa EO như sodium lauryl ether
sulfate (SLES) và alkylphenol ethoxylates (APEs)
✓ Sulfonate
✓ Phosphate
✓ Quaternary ammonium
✓ Glycinate
✓ Citrate

Suga®Nate 160NC
Video 14.4
Immersion Cleaning Performance Test for Suga®Boost 030
https://www.youtube.com/watch?v=GU6DigmPitU
2024-01-06 Chalmers University of Technology 11
 Green Chemistry Challenge: 2022 Specific Environmental Benefit—Climate Change

University of California Davis

Những lời kêu gọi hạn chế sử dụng carbon hóa thạch trong sản xuất vật liệu công nghiệp như nhựa đã giúp mang
lại sự tiến bộ cho các công nghệ bền vững, đặc biệt là những công nghệ sử dụng nguyên liệu sinh học (biobased
feedstocks). Phân tử 5-(hydroxymethyl)furfural (HMF) đã tạo ra sự quan tâm mạnh mẽ như một phân tử nền tảng
sinh học. Tuy nhiên, HMF trên thực tế chỉ có nguồn gốc từ đường fructose thực phẩm, được chiết xuất từ ​hạt ngũ
cốc và tương đối đắt tiền. Để khắc phục những hạn chế của HMF, nhóm của Giáo sư Mascal đã phát triển một
quy trình bao gồm quá trình sử dụng acid carbohydrate trong lò phản ứng hai pha, tạo ra 5-(chloromethyl)furfural
(CMF) trực tiếp với hiệu suất cao từ biomass. CMF thậm chí còn linh hoạt hơn về mặt tổng hợp so với HMF và có
thể được sử dụng để tạo ra nhiều loại hóa chất vốn được sản xuất từ ​dầu mỏ. Ví dụ: Origin Materials đã phát
triển một quy trình thương mại để sản xuất polyethylene terephthalate (nhựa PET) và các sản phẩm liên quan bắt
đầu từ CMF. Con đường mới này có thể giảm tác động đáng kể đến môi trường bằng cách thay thế tài nguyên
hóa thạch bằng biomass, đặc biệt khi công nghệ này được mở rộng quy mô.

https://www.epa.gov/greenchemistry/green-chemistry-challenge-2022-specific-environmental-benefit-climate-change

2024-01-06 Chalmers University of Technology 12

 Bioplastic vs biodegradability
Tiền tố ”bio”: → có thể có nhiều nghĩa Ví dụ: ✓ PE → bio-PE
i) monomers từ các nguồn tái tạo (biomass) → không phân hủy sinh học
ii) polymer được chiết xuất từ sinh khối (biomass) ✓ PBS thường dựa trên hóa
iii) polymer hoặc nhựa có khả năng phân hủy sinh học
iv) vật liệu được sản xuất thông qua các quá trình sinh học
thạch
Sử dụng từ ”bioplastics” cho nhựa phân hủy sinh học có nguồn gốc từ
→ phân hủy sinh học
hóa thạch là không được khuyển khích ✓ PHAs → biodegradable +
bio-based

Phân hủy sinh học đề cập đến quá

trình khử polyme
(depolymerization) của các polyme
bởi các sinh vật sinh học, trong khi
ủ phân là một hình thức phân hủy
sinh học tạo ra CO2, H2O, nhiệt và
mùn

Theo mặc định, nhựa làm từ sinh học

không bền vững hơn nhựa làm từ hóa
thạch. Mặc dù việc sử dụng các nguồn
tài nguyên tái tạo có thể làm giảm
lượng khí thải carbon nhưng các yếu tố
khác trong vòng đời có thể bù đắp cho
những lợi ích này.
2024-01-06 Chalmers University of Technology 13
 Sử dung nhựa PET

https://technologystudent.com/joints/pet1.html

https://www.orbichem.com/blog/sustainability-goals-accelerate-with-promising-profit-concept-to-reality-bio-pet
2024-01-06 Chalmers University of Technology 14
 Green Chemistry Challenge: 2022 Specific Environmental Benefit—Climate Change

Cách sản xuất bio-PET từ nguồn sinh khối?

https://www.packagingstrategies.com/articles/95222-new-choose-plastic-initiative-promotes-benefits-of-pet-packaging

2024-01-06 Chalmers University of Technology 15

 Tổng hợp bio-PET

Câu hỏi Trả lời

1) Tên đầy đủ của PET là gì? Điểm nóng chảy của PET?

2) Công thức hóa học của PET là gì?

3) Phản ứng tổng hợp PET là gì?

4) Nguyên liệu ban đầu của phản ứng là gì?

5) Làm thế nào để sản xuất thuốc thử 1 trong công nghiệp từ nhiên
liệu hóa thạch?
6) Làm thế nào để sản xuất thuốc thử 2 trong công nghiệp từ nhiên
liệu hóa thạch?
Hãy tưởng tượng để sản xuất PET xanh, bạn cần tìm con đường sản xuất cả thuốc thử từ nguyên liệu tái tạo (biomass)

7) Viết quy trình (con đường I) để sản xuất thuốc thử 1 từ sinh khối

8) Viết quy trình (con đường II) để sản xuất thuốc thử 1 từ sinh khối

9) Viết tất cả các phản ứng liên quan đến quy trình I

8) Viết tất cả các phản ứng liên quan đến quy trình II

2024-01-06 Chalmers University of Technology 16

 Tổng hợp bio-PET

So sánh sản xuất PET từ nhiên liệu hóa thạch và sinh khối

n C6H4(COOH)2 + n HOCH2CH2OH → [(CO)C6H4(CO2CH2CH2O)]n + 2n H2O

https://en.wikipedia.org/wiki/Polyethylene_terephthalate

https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.121158
2024-01-06 Chalmers University of Technology 17
 Tổng hợp bio-PET

Ví dụ so sánh sản xuất PET từ nhiên liệu hóa thạch và sinh khối

Front. Mater., 21 November 2022

Sec. Polymeric and Composite Materials
Volume 9 - 2022 | https://doi.org/10.3389/fmats.2022.1005770

2024-01-06 Chalmers University of Technology 18

 PEF - Thay thế nhựa PET

Bạn đã bao giờ nghe đến nhựa PEF (100% gốc sinh học) ??
Câu hỏi Trả lời

1) Tên đầy đủ của nhựa PEF là gì? Điểm nóng chảy của PEF là gì?

2) Công thức hóa học của PEF là gì?

PEF versus Existing Packaging Materials https://renewable-carbon.eu/news/new-bio-based-polymer-pef-shows-low-co2-footprint/

Source: Avantium and BASF

https://omnexus.specialchem.com/selection-guide/polyethylene-furanoate-pef-bioplastic
2024-01-06 Chalmers University of Technology 19
 PEF - Thay thế nhựa PET
https://omnexus.specialchem.com/selection-guide/polyethylene-furanoate-pef-bioplastic

Question Answers

3) Phản ứng tổng hợp PEF là gì?

4) Nguyên liệu ban đầu của phản ứng là gì?

5) Viết quy trình sản xuất thuốc thử 1 (acid) từ sinh khối

6) Viết tất cả các phản ứng liên quan đến quy trình sản xuất
thuốc thử 1

2024-01-06 Chalmers University of Technology 20

 PEF - Thay thế nhựa PET

https://omnexus.specialchem.com/selection-guide/polyethylene-furanoate-pef-bioplastic
2024-01-06 Chalmers University of Technology 21
2024-01-06 Chalmers University of Technology 22