‫ځريکتيای‬

‫مصنوعيځريکتيا‬
‫مصنوعي‬ ‫لیکوال تاج محمد مبین‬

‫‪1‬‬
‫ځريکتيای‬
‫مصنوعيځريکتيا‬
‫مصنوعي‬ ‫لیکوال تاج محمد مبین‬

‫‪2‬‬
‫ځريکتيای‬
‫مصنوعيځريکتيا‬
‫مصنوعي‬ ‫لیکوال تاج محمد مبین‬

‫‪3‬‬
‫ځريکتيای‬
‫مصنوعيځريکتيا‬
‫مصنوعي‬ ‫لیکوال تاج محمد مبین‬

‫رسیزه‬

‫داچی نن سبا ټکنالوژی ورځ تر بلی ده پرمختګ په حال کی ده او په خاص ډول ده ننی نړی پام ده مصنوعی‬
‫ځیرکت طرف ته اوښتی دی او ددی په مرسته مختلف ماشینونه او سیسټمونه ده خپل کارده اسانه کولو او‬
‫زدکړیزو پرمختګونو لپاره جوړوي نوپه همدي دلیل غواړم په همدی مقاله کی تاسو ته ده مصنوعی ځیراکت په اړه‬
‫معلومات درکړم چی په دی مقاله کی شامل دی ‪.‬‬

‫‪ ‬ده مصنوعي ځیرکتیا پیژندنه‬

‫‪ ‬ده مصنوعی ځیرکتا اړوند سیسټمونو ده کار کولو طریقه‬
‫‪ ‬ده مصنوعی ځیراکت په جوړښت کی ده پروګرامینګ ژبورول‬
‫‪ ‬ده مصنوعی ځريکتیا ګټی زیانونه او نور ‪.....‬‬

‫نو دی او دی ته ورته نور معلومات ده مصنوعی ځیراکت په اړه په دی مقاله کی شامل دی‪.‬‬

‫هیله لرم چی ستاس و ده پوهی کچی په لوړولو کی ګټور متام يش‪.‬‬

‫په درنښت ‪ -:‬تاج محمد مبین‬

‫‪4‬‬
‫ځريکتيای‬
‫مصنوعيځريکتيا‬
‫مصنوعي‬ ‫لیکوال تاج محمد مبین‬

‫مصنوعی ځیرکتیا}‪{Artificial Intelligence‬‬

‫په دی وروستیو کلونو کی چی هر نوی څیز چی بازار ته راوزی نو خلک یی ده ځیرکتیا په هکله خربی کوی لکه‬
‫ټلیفونونه ‪ ،‬موټرونه ‪ ،‬روباټونه او نور ځیرک شیان ده مصنوعی ځیرکتیا څخه په استفاده اوس نړی ډیر پرمختګ‬
‫کړی دی امنیتی کیمری ‪ ،‬ټرافیکی سیټمونه ‪ ،‬روغتیایی ماشینونه اونور پرمختللی سیټمونه له مصنوعی ځیرکتیا‬
‫څخه کار اخلی ان تردی چی مونږ په ورځنی ډول هغه توکی هم خورا ډیر کاروو چی مصنوعی ځیراکت لری ده‬
‫بیلګی په ډول ګوګل اواز لټون} ‪{ Google Vice Search‬ده ګوتی ‪ ،‬سرتګی او څريی قلفونه ‪{ Finger , Eyes ,‬‬
‫} ‪ Face Luks‬دا ټول هغه څه دی چی ده مصنوعی ځیراکت څخه په ګټی اخستنی کار کوی خودا هغه څه دی‬
‫چی مونږ وررسه اشنایوو داسی‬

‫نور شیان هم سته چی مونږ ډیره اشنایی نه وررسه لرو مګر ده همدی ځیراکت ځخه په ګټي اخستنی داسی کارونه‬
‫کوی چی یو عادی انسان یی نه شی کوالی ده بیلګی په ډول داسی ویب سایټونه شته چی کوالی شی ده موضوع‬
‫په ورسپارلو رسه ده هغی موضوع اړوند معلومات اویا یو مقاله ولیکی اویا هم که وغواوړو یو انځور داسی راته‬
‫رسمولی شی چی یو انسان به یی په ډیر زحمت رسه رسموی‪.‬‬

‫مصنوعی ځیراکتیا‬

‫‪ ‬ده یو انسان غوندی فکر کوی‬

‫‪ ‬منطقی فکر کوی‬
‫‪ ‬ده انسان به څري عمل کوي‬
‫‪ ‬په منطقی توګه کار کوی‬

‫ده مصنوعی ځیرکتیا پیژندنه‬

‫ده مصنوعي ځیرکتیا ده پیژندنی اړوند مختلف نظریات شتون چی ځینی یی په الندی ډول دی‬

‫‪ ‬مصنوعی ځیراکت ده ټکنالوژی اړوند څانکه ده چی هدف یی ده هوښیارو ماشینونو رامنځته کول دی‬
‫داسی چی ده هغو کارونو ده تررسه کولو وړتیا ولری چی ده انسان پوهي اوزکاوت ته اړتیا لری‪.‬‬
‫‪ ‬مصنوعي ځیرکتیا په عمومی توګه هغو سیسټتمونو ته اشاره ده چی کوالی شی داسی کارونه تررسه کړی‬
‫چی ده انسان ده ځیرکتیا اړوند وی او هدف یی ددايس ماشینونو جوړل دی چی وکوالی شی ده انسان‬
‫په څیر فکر وکړی ده انسان په څیر استدالل وکړی یوشی زده کړی او په خپله تصمیم ونیيس‪.‬‬

‫‪5‬‬
‫ځريکتيای‬
‫مصنوعيځريکتيا‬
‫مصنوعي‬ ‫لیکوال تاج محمد مبین‬

‫‪ ‬مصنوعی ځیراکتیا هغه څه دی چی ده مختلفو پیچلو ریاضیکی او الجربی افادو څخه په ګټی اخستنی‬
‫په یوه ماشین کی داسی رشایط چمتو کړی چی وکوالی يش په مختلفو رشایطو کی ده ده انسان په ډول‬
‫مختلفی منطقی چاری تررسه کړی‪.‬‬
‫‪ ‬ده مصنوعي ځیرکتیا ماشینونه مخکي له دی چی ده یوکار لپاره چمتو يش باید ده هغه کار اړوند مهارتونه‬
‫وروښودل شی او په ماشین کی ثبت کړل شی ددی خربی اړوند یو مثال په الندی ډول دی‪:‬‬
‫‪ -:‬مثالَّ موږ غواړو ده کروندی لپاره یو روباټ جوړکړو نو باید مونږ ده کروندی اړوند ټول معلومات مثال‬
‫ځمکه چیری اوڅنګه ده چاپیریال یی څنګه دی هوایی څنګه ده ده اوبو ترکیب یی څنګه دی او داسی‬
‫نور معلومات باید په روبوټ کی ثبت کړو تر څو هغه وکوالی شی ځپل په کاری ساحه کی ده هغه په‬
‫مرسته کار وکړی چی دی ته عمومی زده کړه یا }‪ {General Learning‬وایی‪ .‬چی دا ده مصنوعی‬
‫ځیرکتیا اصل یا تهداب دی اوس نو مونږ دا روباټ په کرونده کی خوشی کوو‬

‫که چیری دی ده یوه داسی دوه الری رسه مخ کیږی چی په هغه کی خندونه او خرابی وی او بله الر هواره وی‬
‫دلته دی دهغه معلوماتو پراساس چی مخکی پکی ځای پرځای شوی وه ده سمی الری انتخاب کوی چی دی‬
‫ته}‪ {Reasoning‬یا استدالل کول وایی چی دایی دوهم اصل دی‬

‫‪6‬‬
‫ځريکتيای‬
‫مصنوعيځريکتيا‬
‫مصنوعي‬ ‫لیکوال تاج محمد مبین‬

‫وروسته دی مثال ده اوبو رسه مخ کیږی او دی خپل ده لومړیو معلوماتو پراساس فکر کوی چی زه خو تر او بو نسم‬
‫تیریدای او که چیری ده دی او بو پر رس یو شی وی زه کوالی شم چی ترینه تیرشم نو دی خپل ده لومړیو معلوماتو‬
‫پر اساس فکر کوی او یوه تخته وینی او ده هغه تختی په وسیله تر او بو اوړی چی دا یی دوهم تهداب یادلومړیو‬
‫معلوماتو په وسیله ده ستونزی ده حل وړتیا ده چی دی ته }‪ {problem solving‬وایی‬

‫ده مصنوعی ځیرکتیا برخی‪:‬‬

‫مصنوعي ځیرکتیا بیالبیلی برخی لری لکه ماشینی زدکړه ‪ ،‬ده طبیعی ژبی پروسس ‪ ،‬کمپیوټری لید او‬
‫روباټیک په بر کی نیسی ‪.‬‬

‫ماشین زدکړه‬

‫ماشین زدکړه ده مصنوعی ځیرکتیا ډیره مهمه برخه ده چی ده الګوریتمونو او احصایی ماډلونو څخه جوړه ده او په‬
‫وسیله یی کمپیوتر دا توان مومی چی ده کومی وړاندوینی پرته پخپله یو څه وکړی په ډیرو ځایو لکه روغتیا مالی‬
‫خدمات او ده وړلو راوړلو سیسټمونو کی تری استفاده کیږی او ده هری ورځی په تیریدو زمونږ ژوند او ده کار‬

‫‪7‬‬
‫ځريکتيای‬
‫مصنوعيځريکتيا‬
‫مصنوعي‬ ‫لیکوال تاج محمد مبین‬

‫ډول ته بدلون ورکوی‪ .‬دماشین دزده کړي اصيل مترکز د کمپیوټردپروګرامونو رامنځته کول دي جي کوالی شی ډاټا‬
‫ټه الس رسی ولري او دزده کړي لپاره یی وکاروي ‪.‬‬

‫دمصنوعي ځريکتيا څانګي‬

‫مصنوعي ځريکتيا مختلفی څانګي لري چي ځيني يي په الندي ډول دي ‪.‬‬

‫متخصص سیسټمونه د مصنوعي هوښیارتیا یوه څانګه ده چې کولی يش د تصمیم نیولو پروسه د یو متخصص د فکر‬
‫کولو طریقې په انډول کولو رسه تررسه کړي‪ ،‬متخصص سيسټمونه د مصنوعي هوښیارتیا پر بنسټ سافټویرونه دی‬
‫چې د انسان پوهه زده کوي او د پریکړې کولو لپاره دا پوهه تقلید کوي‪ ،‬دا سیسټم د پیچلو ستونزو د حل لپاره‬
‫منطق کاروي‬

‫‪.‬عصبي شبکه‬

‫عصبي شبکه د مصنوعي ځريکتيا یوه څانګه ده چې هڅه کوي د مصنوعي دماغ نیورونونو په کارولو رسه پیچلې‬
‫ستونزې حل کړي‪ .‬عصبي شبکې د "ژورې زده کړې" په نوم هم پیژندل کیږي‪.‬‬

‫د دې څانګې د کارولو په منځ کې‪ ،‬الندي برخي شته‬

‫د خطر تحلیل‬

‫د بازار څیړنه‬

‫د درغلۍ کشف‬

‫د مخ پيژندلو تصديق‬

‫د طبیعي ژبې پروسس کول‬

‫د طبیعي ژبې پروسس کول د کمپیوټر وړتیا ده چې د انسان په وینا پوه يش‪ ،‬ډیری خلک دا څانګه د ‪ NLP‬په نوم‬
‫پیژين‪.‬د طبیعي ژبې پروسس کول د انسان د وینا‪ ،‬لیکلو او اړیکو ماشین درک کول دي‪.‬د دې تخنیک په کارولو‬
‫رسه‪ ،‬کمپیوټر کولی يش د ژبني معلوماتو څخه احساسايت پایلې ترالسه کړي او د هغې پر بنسټ پریکړې وکړي‬

‫د ماشین لید‬

‫په دې طریقه کې ماشین هڅه کوي چې دوه اړخیزه انځورونه پروسس کړي او ده خپل ليد لپاره يي وکاروي‪ ،‬په‬
‫دې تخنیک کې‪ ،‬کمپیوټر زموږ نړۍ د کمرې په کارولو رسه ګوري‪ ،‬د ماشین لید ده الګوریتم په کارولو رسه‬

‫‪8‬‬
‫ځريکتيای‬
‫مصنوعيځريکتيا‬
‫مصنوعي‬ ‫لیکوال تاج محمد مبین‬

‫پروسس کوي او بیا یې تحلیل کوي‪ ،‬په پای کې‪ .‬دوی کولی يش په عکس کې شیان درک کړي او د دوی ډول رسه‬
‫سم ځانګړي پریکړې وکړي‪.‬‬

‫روبوټیک سيسټم‬

‫په داسې سیسټمونو کې د شاوخوا چاپېریال معلومات د مختلفو او هوښیار سینرسونو په کارولو رسه ماشین ته‬
‫ورکول کیږي‪ ،‬په پای کې ماشین د ترالسه شویو معلوماتو په پروسس کولو رسه ځینې پایلې په ګوته کوي او د هغې‬
‫له مخې پریکړې کوي‪ ،‬دا روبوټ کولی يش په مختلفو رشايطو کي ژوند وکړي دوي دانسانانو درفتار تقليد کوي او‬
‫دوي کوالي يش دخپلو معلوماتو پربنسټ له غلطي څخه زدکړه وکړي دبيلګي په توګه يو روبوټ مونږ دروند انسان‬
‫په څري فرض کوو کله چي روان وي او دده په مخه يو مانع څيز ورځي نو دي پوهيږي چي داالر صحي نه دي نو‬
‫پر بل طرف ځي نو په همدي ډول دوي کار کوي ‪.‬‬

‫مصنوعي ځريکتيا څنګه کار کوي ؟او يا هم دمصنوعي ځريکتيا ده درک او پيژين اساس څه يش دي ؟‬

‫لکه وړاندې چې ورته اشاره وشوه‪ ،‬مصنوعي ځريکتيا د الګوريتمونو‪ ،‬ډېټا او محاسبايت وړتيا د ګډ ترکيب له مخې‬
‫کار کوي تر څو ماشينونو ته د داسې کار د کولو وړتيا ورکړي چې عموما انساين ذکاوت ته اړتيا لري‪ .‬د مصنوعي‬
‫ځريکتيا د درک او پېژندنې وړتيا څو مهم عنرصونه لري‬

‫الګوريتمونه‪:‬‬

‫مصنوعي ځیرکتیا پر الګوريتمونو متکي دی‪ .‬د مصنوعي ځیرکتیا بېالبېلو اړخونو لکه د منونې تشخيص ( ‪pattern‬‬
‫‪ ،)recognition‬تصميم نيونې او ياد ساتنې ته د رسيدګۍ لپاره دا الګوريتمونه له ډېټا څخه جوړېږي‪.‬الګوريتمونه د‬
‫هغو الرښوونو ټولګه او يا هم اجرايي سلسله مراتب او ګام پر ګام روشونه دي چې د يوې ځانګړې ستونزې د حل‬
‫او يا هم يوه خاص کار د کولو لپاره طرح شوي دي او د کمپيوټري سيسټمونو په وسيله د اطالعاتو پر پروسېس او‬
‫د کارونو پر کېدلو څارنه کوي‪ .‬الګوريتمونه مصنوعي ځريکتیا سيسټمونو ته منطق برابروي او الرښوونه ورته‬
‫ورکوي چې بېلګې تشخيص کړي‪ ،‬وړاندوينې وکړای يش او پروسېس په ښه شکل تررسه کړي‪.‬‬

‫ډېټا ‪:‬‬

‫هغه معلومات او يا اطالعات دي چې د کمپيوټري سيسټمونو په وسيله را غونډېږي‪ ،‬زېرمه او پروسېس کېږي‪.‬‬
‫بېالبېيل بڼې لري لکه منت‪ ،‬شمريې‪ ،‬انځورونه‪ ،‬غږ‪ ،‬ويډيو او يا بل هر ډول ډيجيټيل څه‪ .‬ډېټا د مصنوعي ځريکتيا او‬

‫‪9‬‬
‫ځريکتيای‬
‫مصنوعيځريکتيا‬
‫مصنوعي‬ ‫لیکوال تاج محمد مبین‬

‫ماشيني زدکړې لپاره بنسټيز حيثيت لري ځکه د همدې په وسيله د مصنوعي ځريکتيا سيسټمونه د يو څه د زده کولو‪،‬‬
‫تصميم نيولو او يا د يو څه د توليدولو وړتيا پیدا کوي‪ .‬د مصنوعي ځريکتيا په برخه کې عموما له ډېټا د زدکړييزو‬
‫ماډلونو لپاره کار اخيستل کېږي‪،‬‬

‫زده کړه او ماشيني زده کړه ‪:‬‬

‫د مصنوعي ځريکتيا موډلونو ته له ډېټا په استفادې زده کړه ورکول کېږي تر څو منونې‪ ،‬اړيکې او ځانګړنې زده کړي‬
‫او وکوالی يش چې يو لړ ځانګړې دندې تررسه کړي‪ .‬په زده کړه کې د پارامرتونو تنظيم او د ورودي (‪ )input‬ډېټا‬
‫پر اساس د الګوريتمونو پياوړي کول دي تر څو يې اجرايوي فعالیت ښه يش‪ .‬د زده کړې ځینې تکتيکونه لکه تر‬
‫نظارت الندې يو څه زده کول‪ ،‬له نظارت پرته يو څه زده کول او يا هم تقويتي زده کړه د مصنوعي ځريکتيا د‬
‫زدکړييزو موډلونو لپاره استفاده کېږي‪.‬‬

‫شننه او تصميم نیونه‪:‬‬

‫تر زده کړې وروسته د مصنوعي ځريکتیا موډلونه کوالی يش د نوي ډېټا پر اساس استنباط وکړي او تصميم ونييس‪.‬‬
‫دوی د زده کړې پر مهال الس ته راوړې پوهه د شننې‪ ،‬تحليل‪ ،‬نويو ورودونو (‪ ،)inputs‬بهرنيو توليدونو او يا‬
‫وړاندوينو لپاره کاروي‪ .‬دا پروسه د مصنوعي ځريکتيا سيسټمونو ته اجازه ورکوي چې په انځورونو کې شيان‬
‫تشخيص کړي‪ ،‬ژبه وژباړي‪ ،‬د توليداتو سپارښتنه وکړي‪ ،‬ناروغۍ تشخيص کړي او ډېر نور کارونه وکړي‪.‬‬

‫‪:‬ـ نو ده پورته کارونو په مرسته یو ده کمپیوټر سیسټم یا روبوټ کار کوی ‪.‬‬

‫ده ‪ AI‬اهداف‬

‫په کيل توګه مصنوعی ځیرکتیا هڅه کوی چی ځیرک سیټمونه جوړکړی چی وکوالی يش په ځینو چارو کی ده‬
‫انسان په ځیر او یاهم تر انسان وړاندی شی لکه ده خربو تشخیص ‪ ،‬ده انځورونو پروسس کول ‪ ،‬تصمیم نیول ‪ ،‬او‬
‫نور‬

‫ده مصنوعی زکاوت اساسی هدف ده انسان هوښیارتیا او ده هغه ده کار کولو طریقه په داسی ډول تعریفول دی چی‬
‫ماشین یی په اسانی رسه پلی کوالی يش او هغه ته سپارل شوی دنده په سمه توګه تررسه کړی چی یادی موخی یی‬
‫پر ‪ 3‬بنسټو والړی دی ‪.‬‬

‫پوهه‬ ‫استدالل‬ ‫زدکړه‬

‫‪10‬‬
‫ځريکتيای‬
‫مصنوعيځريکتيا‬
‫مصنوعي‬ ‫لیکوال تاج محمد مبین‬

‫همدارنګه مصنوعیذهانت‪ AI‬ده کمپیوټرساینس یوه پراخه څانګه ده چی ده داسی هوښیارو ماشینونو رامنځته‬
‫کولو پوری اړه لری چی ده دندو تررسه کولو وړتیا ولری چی ده دندو تررسه کولو وړتیا ولری ‪.‬‬

‫‪Limited artificial intelligence‬‬

‫محدود مصنوعي ځراکت‬

‫داډول ځراکت په يو وخت کي يوازي پر یوکار مترکز کوي يعني يوازي ده یوکار تررسه کولو لپآره پروګرام شوي وي‬
‫او يوازي دهغه کار تررسه کولو وړتيا لري چي په ده کي يي ډيټا ثبت شوي وي دبيلګي په ډول ده (‪)alphago‬لوبه‬
‫چي په( ‪ ) 2017‬کال کي يي ده همدي لويب وه يوه اتل ته ماته ورکړه خو کله چي همدي ماشني ته دسطرنج لوبه‬
‫وړاندي شوه نو هغه نه پوهيده چي څنګه يي تررسه کړي اوله کوم ځاي څخه يي پيل کړي ځکه په دي ماشني کي‬
‫ددي لويب اړوند ډيټا او معلومات نه وه ثبت ‪.‬‬

‫همدارنګه دوی شعور‪ ،‬پوهاوی او ریښتیني هوښیارتیا نلري چې د انساين استخباراتو رسه سمون ولري‪ .‬په بل‬
‫عبارت‪ ،‬دوی نيش کولی د ځان لپاره فکر وکړي‬

‫ده محدود مصنوعي زکاوت ځيني دکار اړوند مثالونه په الندي ډول دي ‪-:‬‬

‫دهوا حاالت معاينه کوي‬

‫د ژورنالستيکي راپورونو ليکل‬

‫دلوبو (شطرنج‪ )....‬کول‬

‫اونور‪.....‬‬

‫مصنوعي عمومي استخبارات‬

‫مصنوعي عمومي استخباراتو ماشینونو ته اشاره کوي چې د انسان په څري کړنه او عمل تررسه کړه‪ .‬په بل عبارت‪،‬‬
‫‪ AGI‬کولی يش په بریالیتوب رسه هر هغه فکري دنده تررسه کړي چې انسان یې تررسه کولی يش‪ .‬دا د مصنوعي‬
‫استخباراتو ډول دی چې موږ یې په فلمونو یا نورو ساینيس افسانو کې ګورو چیرې چې انسانان د ماشینونو او‬
‫عملیايت سیسټمونو رسه اړیکه لري چې شعور او احساسات لري او د احساساتو او ځان پوهاوي لخوا اغیزمن‬

‫‪11‬‬
‫ځريکتيای‬
‫مصنوعيځريکتيا‬
‫مصنوعي‬ ‫لیکوال تاج محمد مبین‬

‫کیږي‪.‬د ‪ AGI‬څخه مته کیږي چې استدالل وکړي‪ ،‬ستونزې حل کړي‪ ،‬زده کړه وکړي‪ ،‬په پریکړه کولو کې‬
‫مخکینۍ پوهه یوځای کړي‪ ،‬او نوښتګر‪ ،‬تصورايت‪ ،‬او تخلیقي پريکړي وکړي‪.‬‬

‫مګر د دې لپاره چې ماشینونه د انسان په څیر هوښیارتیا ترالسه کړي ‪ ،‬دوی اړتیا لري تجربه او پوهه ولري‪.‬‬

‫نوټ ‪ -:‬په اوسني نړي کي تقريباً عمومي مصنوعي ځريکتيا شتون نلري او يا هم ډير په کمه اندازه‪.‬‬

‫مصنوعي سوپر استخبارات‬

‫د اکسفورډ پوهنتون د فلسفې پروفیسور( نیک بوسرتوس) د سوپر مصنوعي ذهانت تعریف په الندې ډول کوي‪":‬هر‬
‫ډول ځراکت چې کولی يش په ټولو مطلوبو برخو کې د انسانانو د ادراکي فعالیت څخه ډیر کار وکړي دي ته سوپر‬
‫مصنوعي ځريکتيا وايي يعني دا ډول ځريکتيا کي ماشني ‪ /‬سيسټم دايس څه کوالي يش چي هغه دانسان له ځواک‬
‫او فکر څخه لوړ وي داډول ځرياکت اوس مهال هيڅ شتون نلري او همدارنګه خلک ددي ځرياکت په اړه انديښنه‬
‫لري ددوي په اند چي ددا ډول ځراکت رامنځته کول چي دانسان تر وړتيا يي فکر او ځواک ډيروي دانسان لپاره‬
‫خطر کيداي يش خو دا چي داډول ځرياکت اوس شتون نلري نو ځکه ددي په اړه هره پريکړه يونظريه او پيشګويي‬
‫ده ‪.‬‬

‫هغه دپروګرام کولو ژيب چي په مصنوعي ځريکتيا کي کاريږي !‬

‫دمصنوعي ځريکتيا دکار کولو لپاره او دهغوي دجوړښت او تنظيم لپاره مختلفي دپرګرام کولو ژيب شته چي دځينو‬
‫مهمو يادونه يي کوو ‪...‬‬

‫دمصنوعي ځرياکت لپاره‪ :‬مهمي ده پروګرام کولو ژيب په الندي ډول دي‬

‫د ‪ Python‬پروګرام کولو ژبه‬

‫‪ ++C‬پروګرامینګ ژبه‬

‫د جاوا پروګرام کولو ژبه‬

‫‪ #C‬پروګرامینګ ژبه‬

‫جاواسکریپټ پروګرام کول‬

‫د ‪ Julia‬پروګرام کولو ژبه‬

‫ده ‪ R‬پروګرام کولو ژبه‬

‫‪12‬‬
‫ځريکتيای‬
‫مصنوعيځريکتيا‬
‫مصنوعي‬ ‫لیکوال تاج محمد مبین‬

‫لوا پروګرامینګ ژبه‬

‫اوس به دهري ژيب او دهغي دکار لنډه ترشیح وکړو!‬

‫‪)payhton( :1‬‬

‫کله چي ده مصنوعي ځريکتيا‪ ،‬ماشني زدکړي او ډيټا بيس خربه راځي نو په دي کي لومړي ده پايتون پروګرامينګ‬
‫ژبه ياديږی ده پايتون ژيب ده ساده او منطقي جوړښت له امله نن سبا په هره برخه کي ده پروګرامينګ ډيره زياته‬
‫کاريږي په ځانګري توګه دماشني زدکړي او ده عصبي شبکو جوړولو په برخه کي پايتون په مصنوعي ځريکتيا کي‬
‫ده سيسټم په منطقي جوړښت او دعصبي شبکو ده جوړولو په برخه کي کار کوي ‪.‬‬

‫‪++ C:2‬‬

‫دماشني زدکړي او دمصنوعي ځراکت دکار اړوند دوهمه ژبه ده چي ده (‪ )AI‬ده غوښتنليک او مناسب کار کولو‬
‫لپاره استعامليږي همدارنګ ياده ژبه په ‪AI‬‬

‫کي ده ژوري زدکړي او درياضيکي مادلونو دترميم او په سيسټم کي ځاي پرځاي کولو وروسته دسيستم چلول‬
‫توانایي رامنځته کولو لپاره په کار وړل کيږي‬

‫‪Java :3‬‬

‫جاوا یوه ژبه ده چې د ډیری سازمانونو لخوا ده برنامو رامینځته کولو لپاره کارول کیږي‬

‫جاوا ده پخوا په پرتله دنویو ماډلونو په رامنځته که ولو رسه ددي زمينه برابره کړه چي په اساين رسه زده کړي يش‬
‫ده مصنوعي ځريکتيا ده پروګرام جوړولو او پراختيا کي له مهمو انتخابونو څخه ده چی ديو اپليکيشن جوړول او‬
‫ياهم په ماشین کي ده ګټورو اپشنونو جوړولو لپاره کار کوي همدارنګه دجاوا په واسطه ماشني دطبيعي ژيب‬
‫پروسس ‪ ،‬ژوره زده کړه اونور دجاوا ددندو څخه دي په ‪ AI‬کي‬

‫‪#C:4‬‬

‫يو مهمه او ده تيز رسعت پروګرام کولو ژبه ده چي په مصنوعي ځريکتيا کي کاريږي ده ‪ C#‬ژبه په مصنوعي‬
‫ځريکتيا کي دمحاسبي او منطقي عملياتو لپاره کاريږي ‪.‬‬

‫‪java script-:5‬‬

‫‪13‬‬
‫ځريکتيای‬
‫مصنوعيځريکتيا‬
‫مصنوعي‬ ‫لیکوال تاج محمد مبین‬

‫جاوا سکريپټ یوه مشهوره‪ ،‬د عمومي هدف ژبه ده چې د پراختیا کونکو لویه ټولنه لري‪ .‬دا په ثابت ډول ټایپ‬
‫شوی‪ ،‬پدې معنی چې تاسو ژر تر ژره خطاګانې نیولی شئ او پروګرامونه ګړندي چلولی شئ‪ .‬او ده ماشني ده‬
‫کنټرول او زدکړي لپاره کاريږي ‪.‬‬

‫‪Julia -:6‬‬

‫دا د لوړ فعالیت عددي محاسبې لپاره ډیزاین شوی او د ماشین زده کړې مالتړ کوي‬

‫خو داچي ‪ Julia‬نوي او ځوانه ژبه ده نوځکه يي دنورو ژبو په پرتله زده کړه پيچيل او ګرانه ده ‪.‬‬

‫‪R programming language:7‬‬

‫دا د ډیټا ساینس پوهانو ترمنځ د احصایوي پروګرام کولو یوه مشهوره ژبه ده‪ .‬دا د نورو ژبو رسه ښه مدغم کیږي او‬
‫ډیری اسانتياوې لري‪ .‬د درنو معلوماتو پروسس کولو اړتیاو رسه د ‪ AI‬لپاره عايل ژبه ده‬

‫‪prologue programming language-:8‬‬

‫پرولوګ یوه اعالنايت پروګرامینګ ژبه ده چې د مصنوعي ځراکت پراختیا لپاره مناسبه ده‪ .‬دا په لویه کچه د منطق‬
‫پراساس برنامه کولو لپاره کارول کیږي ‪ -‬د مصنوعي استخباراتو پراختیا اساس کارکوي ديادي ژيب دنيمګړتياوو‬
‫څخه يوه داده کي ددي ژيب زکره دنورو ژبو په پرتله ستونزمنه ده‬

‫دي او دي ته ورته دنورو ژبو پراساس مصنوعي ځراکت کار کوي ديادوو شويو ژبو څخه هره يو‬

‫په ‪ AI‬کي مختلف دندي او اهداف لري ‪.‬‬

‫ده ‪ AI‬ګټي‬

‫مصنوعي ځريکتيا دا پوټينشيل لري چې نن او سبا برشيت ته زياتې ګټې ورسوي‪ .‬ځينې مهمې برخې چې مصنوعي‬
‫ځريکتيا پکې اغېز درلودالی يش په دې ډول دي‪:‬‬

‫آتوميشن‪/‬خپلرسي او اغېز‪ :‬مصنوعي ځريکتيا کوالی يش چې تکراري او له خوارۍ ډک کارونه‬

‫خپلرسي‪/‬خودکاره کړي او کوالی يش چې اغېز او ګټه يې زياته کړي‪ ،‬همدا راز په لګښتونو‪ ،‬برشي فعاليتونو او‬
‫بېالبېلو صنعتونو کې سپام کوالی يش‪ .‬په دې توګه انساين رسچينې زيات وخت پيدا کوي چې پر نوښتيزو او پېچلو‬
‫کارونو مترکز نور وخت ولګوي‪.‬‬

‫‪14‬‬
‫ځريکتيای‬
‫مصنوعيځريکتيا‬
‫مصنوعي‬ ‫لیکوال تاج محمد مبین‬

‫په روغتيايي څارنه کې پرمختګونه‪ :‬مصنوعي ځريکتيا کوالی يش چې د ناروغۍ په ژر تشخيص‪ ،‬د طبي‬
‫انځورونو په شننه او تحليل‪ ،‬شخيص ډاکټرۍ او د درملو په کشف کې مرسته وکړي‪ .‬کوالی يش چې د روغتيايي‬
‫څارونکو له متخصصينو رسه په دقيق تشخيص او روغتيايي تصميمونو کې کومک وکړي‪ .‬په دې توګه کوالی يش د‬
‫ناروغ پايلې ښې کړي او د روغتيايي څارنې لګښتونه راکم کړي‪.‬‬

‫د پرييدونکو پرمختللې تجربې‪ :‬په مصنوعي ځريکتيا سمبال خربې کوونکي روباټونه‪ ،‬مجازي مرستندويان او‬
‫سکرتران او مشوره ورکوونکي سيسټمونه کوالی يش پرييدونکو ته شخيص او ګټور خدمات وړاندې کړي چې د‬
‫برېښنايي سوداګرۍ او بانکدارۍ په څېر برخو کې د افرادو د کار له ښه وايل رسه مرسته کوي‪.‬‬

‫غوره امنيت‪ :‬مصنوعي ځريکتيا کوالی يش د احتاميل ګواښونو د درک په موخه په ډېټا کې منونې او بې نظمۍ‬
‫وپېژين‪ ،‬د جرم په څارنه او مخنيوي کې مرسته کوالی يش‪ ،‬همدا راز د امنيتي اقداماتو په زياتولو کې مرستندوی‬
‫متامېدالی يش‪ .‬له دې رسه – رسه کوالی يش سايربي امنيت په عني زمان کې د سايربي ګواښونو په پېژندلو او‬
‫کمولو رسه زيات کړي‪.‬‬

‫چاپېريال‪ :‬مصنوعي ځريکتيا کوالی يش د چاپېريال ساتنې د مسايلو په څارنه او مديريت کې مهم رول ولري‪.‬‬
‫کوالی يش د انرژۍ لګښت راکم کړي‪ ،‬د ګټورو رسچينو مديريت ممکن کړي او د اوبو او هوا په څېر ماډلونو په‬
‫جوړونه‪ ،‬د وحيش ژوو د ژوند په ژغورنه او د ککړتيا په کنټرول کې مرسته وکړي‪.‬‬

‫حمل او نقل او ټرانسپورټي تحرک‪ :‬مصنوعي ځريکتيا کوالی يش د خپلرسي نقليه وسايلو په فعالولو رسه د حمل‬
‫و نقل سيسټمونه جوړ کړي‪ ،‬د ترافيکو جريان ښه کړي‪ .‬همدا راز کوالی يش د حمل و نقل خوندي‪ ،‬ګټورې او له‬
‫چاپېريال ساتنې رسه ډېري برابرې شبکې جوړي کړي‪.‬‬

‫راتلونکي ته په کتلو رسه مصنوعي ځريکتيا دا پوټينشيل لري چې ډېر زيات مهم پرمختګونه به له ځان رسه ولري‪ .‬په‬
‫الندينيو حوزو کې يې د اغېز وړاندوينه کېدالی يش‪:‬‬

‫‪15‬‬
‫ځريکتيای‬
‫مصنوعيځريکتيا‬
‫مصنوعي‬ ‫لیکوال تاج محمد مبین‬

‫شخيص زده کړه‪ :‬مصنوعي ځريکتيا کوالی يش د زدکړې برخې ته بدلون ورکړي او د شخيص زدکړې هغه تجربې‬
‫چې له اړتياوو او وړتياوو رسه برابرې وي رشيکې کړي‪ .‬ځريک زدکړييز سيسټمونه او د تطبيقي زدکړې پلټفارمونه‬
‫کوالی يش زده کړييزې پايلې بدلې کړي او زده کړو ته الرسسی پراخ کړي‪.‬‬

‫علمي څېړنې او موندنې‪ :‬مصنوعي ځريکتيا کوالی يش په پراخه کچه ډېټا او منونې تحليل کړي او د نجوم‪،‬‬
‫جينوميکس‪ ،‬درملو په موندنه او د ميتالوژۍ (د موادو علم) په برخه کې علمي څېړنې چټکې کړي‪.‬‬

‫نړيوالې ننګونې‪ :‬مصنوعي ځريکتيا کوالی يش د نړیوالو ننګونو په برخه کې مرسته وکړي لکه د اوبو او هوا‬
‫بدلونونه‪ ،‬د روغتيايي خدماتو ته د الرسيس په برخه کې نابرابري‪ .‬همدا راز کوالی يش د ډېټا په تحليل‪ ،‬تصميم‬
‫نيونه او د منابعو په تخصيص رسه د سياستونو مالتړ وکړي‪.‬‬

‫ده ‪ AI‬زيانونه‬

‫په داسې حال کې چې مصنوعي ځريکتيا ګڼې ګټې لري‪ ،‬همدا راز يې له پرمختګ او ودې رسه ځينې اندېښنې او‬
‫خطرونه هم مله دي‪ .‬د مصنوعي ځريکتيا د راتلونکي په اړه هيڅوک هم په غوڅ ډول نظر نيش ورکوالی ځکه دا‬
‫حريانوونکې پديده اوس د پرمختګ او ودې په حال کې ده‪ .‬کېدالی يش چې مصنوعي ځريکتيا د ټولنې او افرادو‬
‫لپاره يو لړ ننګونې او خطرونه ولري‪.‬‬

‫د نده‪ :‬د مصنوعي ذکاوت له الرې د دندو خپلرسي کېدل ښايي د کارونو د ادلون – بدلون او اقتصادي اختالل‬
‫المل يش‪ .‬شونې ده چې ځينې دندې او صنعتونه په پام وړ کچه بدل کړي او يو لړ کسان به بېکاره کړي او هغوی‬
‫اړ دي چې د کار د دوام لپاره نوي مهارتونه زده کړي‪.‬‬

‫خصويص حريم او امنيت د خطراتو او اخالقي مسايلو په اړه مو وړاندې خربې وکړې‪ .‬د بېلګي په توګه‪،‬‬
‫خپلرسي نقليه وسايل ښايي يو لړ پرېکړي وکړي چې ښايي مسافرينو او يا هم الرويانو ته زيان ورسوي ممکن يو‬
‫ربوټيک سيسټم چي په مصنوعي ځريکتيا سمبال وي امنيتي ستونزي رامنځته کړي او همدايس نور الملونه شته چي‬
‫پر بنياد يي مصنوعي ځريکتيا دخطره څخه خايل نه ده ‪.‬‬

‫نوټ ‪ -:‬ده مصنوعي ځريکتيا ده زيانونو په اړه تراوسه هيڅ يو قانع او غوڅ نظر شتون نلري!‬

‫ده ټکنالوژی نن سبا ډیره کاریږی او ده استعامل ځایونه لری خو یو مشهوره ‪ chat boot‬چی ده دی ټکنالوژی پر‬
‫بنسټ کار کوی ده ‪ chat GPT‬تر بحث الندی نیسو ‪.‬‬

‫‪16‬‬
‫ځريکتيای‬
‫مصنوعيځريکتيا‬
‫مصنوعي‬ ‫لیکوال تاج محمد مبین‬

‫ده ‪ Chat GPT‬پيژندنه‬

‫‪ ‬تر ټولو نوی ژبنی ماډل ) ‪( Language Model‬دی چې له دريو مخففونو ‪ GPT‬څخه جوړ شــوی دی‪.‬‬
‫چې ما نا یې ده )‪ (Generative Pre Training‬او مختاړی )‪ (Chat‬يې د دوســـتانه خربو کولو مانا‬
‫ورکوي‪.‬دغه تر ټولو نوی ژبنی ماډل په م صنوعي ځريکتيا سمبال دی چې د )‪ (OpenAI‬ډلې له خوا جوړ‬
‫شــوی او وړاندې کيږي‪.‬اســاســاً )‪ (ChatGPT‬چټ جي پي ټي يو چټ باټ )‪ (ChatBot‬دی چې په‬
‫م صنوعي ځريکتيا سمبال دی او کولی يش ستا سې هر ډول سوال ته ځواب ووايي‪ .‬چټ جي پي ټي کولی‬
‫يش بېالبېې مو ضوع ګانې حل کړي او هر ډول پيچيل بحثونه په مختلفو تخ ص يص حوزو کې لکه فيزيک‪،‬‬
‫ر يايض‪ ،‬کمپوټر ســـاینس‪ ،‬طب‪ ،‬ادب یات او نورو برخو کې درک او حل کړي د )‪ (ChatGPT‬ځواب‬
‫ويونکی روبوټ کولی يش پيچيل او ګونک پوهنتوين مســـايل حل کړي‪ ،‬همدارنګه وبالګي مطلبونه تولید‬
‫کړي‪ ،‬منت غږيز کړي‪HTML ،‬پاڼې رامنځته کړي او نور ديته ورته موارد تررسه کړي‪.‬‬

‫‪ ‬جوړونکې اداره يې )‪ (OpenAI‬يوه د مصــنوعي ځريکتيا اداره ده چې زموږ کار اســانه کوي چې د يوې‬
‫غټې ډيټا په ملتيا يې )‪ (ChatGPT‬جوړ کړی دی‪.‬دغه الکرتونيکي روبوټ ته په مختلفو ژبو او مختلفو‬
‫فارمټونو کې تربيت ورکړل شوی دی او مهمه خربه داده چې زموږ په طبيعي ژبه پوهيږي‪ ،‬چې په کومه ژبه‬
‫ترې غوښتنه وکړو په همغه ځواب راکوي‪.‬دغه )‪ (ChatGPT‬د ان سان په شان کلامتو‪ ،‬سوالونو‪ ،‬ا شارو او‬
‫اوامرو پوهيږي چې د دنيا ډېر کارونه به اسان کړي‪.‬‬

‫‪ ‬همدارنګه مونږ ويالی شــوو چي ‪ ChatGPT‬د طبیعي ژبې پروســس کولو وســیله ده چې د مصــنوعي‬
‫ځراکت ټیکنالوژۍ لخوا پرمخ وړل کیږي ‪ .‬دا تا سو ته اجازه درکوي د ان سان په څیر خربې اترې او نور‬
‫ډیر دسيستم رسه تر رسه کړي او پوښتني وکړي ځوابونه ترالسه کړي او نور کارونه‪ .‬د ژبې ماډل کولی يش‬
‫پو ښتنو ته ځواب ووایی او تا سو رسه د دندو لکه بری ښنالیکونو لیکلو‪ ،‬مقالو او کوډونو کې مرسته وکړي‬
‫‪ChatGPT‬اوس مهال د خلکو لپاره وړیا دی چې وکاروي‪.‬‬

‫ده ‪ ChatGPT‬څخه کار اخستنه‬

‫‪17‬‬
‫ځريکتيای‬
‫مصنوعيځريکتيا‬
‫مصنوعي‬ ‫لیکوال تاج محمد مبین‬

‫د )‪ (ChatGPT‬له خدمتونو څخه داسې استفاده کولی شو چې لومړی بايد د )‪ (OpenAI‬ویب پاڼې ته ورشو او‬
‫)‪ (ChatGPT‬په کې وپلټو‪ ،‬ب يا وردن نه شـــو او د )‪ (Try ChatGPT‬تڼۍ کې کاږو‪ .‬که مو له دې وړا ندې په‬
‫)‪ (OpenAI‬ســــا يټ کې اکو نټ نه وي جوړ کړی با يد لومړی پکې يو اکو نټ جوړ کړ او وروســـ ته د‬
‫)‪(ChatGPT‬نه ا ستفاده کولی شئ‪.‬د )‪ (ChatGPT‬ح ساب ته په ورننوتلو رسه بايد د )‪ (Log in‬تڼۍ کېکاږ او‬
‫که مو نوی ثبت نام کولو بايد د )‪ (Sign Up‬تڼۍ کېکاږ او ورو سته یې په ډېره ا سانۍ له خدمتونه ګټه اخي ستلی‬
‫شو‪ ،‬خو یو رشط یې دا دی چې باید په هغه هیواد کې واوسئ چې هلته نوموړې کمپنۍ د دې کاریدونکي روبوټ د‬
‫کارولو اجازه ورکړې ده‪.‬‬

‫يادونه ‪ -:‬له )‪ (ChatGPT‬څخه کار اخيستل او ترې استفاده کول هيڅ ډول پوهه نه غواړي او نه هم کوم ځانګړي‬
‫مهارت ته اړتيا شته بلکې په پوره راحتۍ رسه ګټه ترې پورته کولی شئ‪.‬تاسې کوالی شئ هر ډول پوښتنه ترې وکړ‬
‫او هر ډول مرسته ورڅخه وغواړ چې په څو ثانیو کې یې درته علمي ځواب درکوي‪.‬‬

‫د ‪ chatGPT‬تاريخچه او دجوړويدو اړوند معلومات‬

‫پر مخ وړونکي يي ډله يي )‪ (Open AI‬ده دلومړي ځل لپاره ‪ 2022‬کال کي د نوامرب پر‪ 30‬خپور شـــوي دي دا‬
‫‪python‬پروګرامينګ ژيب لخوا په مرســته ده ‪ ++C‬او نورو ژبو ليکل شــوي او جوړ شــوي دي په ‪ GPT 3.5‬او‬
‫‪ GPT 4‬سي سټمو کي وړاندي شوي دي ده ‪ Chat GPT‬دنړي د م شهوره ک سانو لکه ايلني ما سک او نورو لخوا‬
‫متويل او حاميه کيږي او تر نن ورځي پوري په پر مختلونکي ډول ورڅخه په زياتيدونکي توګه استفاده کيږي‪....‬‬

‫‪ChatGPT‬څنګه کار کوي‬

‫‪ChatGPT‬څنګه کار کوي او کوم شـــيان دي چي ده‪ ChatGPT‬رسه دکار په کولو کي مرســـته کوي په دي اړه‬
‫الندي مواردو ته اشاره کوو‬

‫‪ ‬ده معلوماتو مخکي ثبت او روزنه‬

‫لومړۍ اصـــطالح چې موږ یې د ‪ ChatGPT‬په اړه ګورو د تولید دمخه روزنه ده‪ .‬د دې روبوټ نوم د ورته جملې‬
‫لنډیز دی او معنی یې د "مخکې زده کړې تولیدونکی" دی‪ .‬د "مخکې زده کړې" برخه پدې مانا ده چې ستاسو بوټ‬
‫مخکې له دې چې له خلکو رسه خربې وکړي او يا ځواب ووايي دهغه اړوند ډيټا په نوموړي کي ثبت وي ‪ .‬د‬
‫‪Chat GPT‬په اصطالح کې د "تولید کونکي" برخې معنی داده چې ‪ ChatGPT‬کولی يش هغه معلومات وکاروي‬
‫چې دمخه یې زدکړي وي يعني په ده کي ثبت شوي وي‪.‬‬

‫‪18‬‬
‫ځريکتيای‬
‫مصنوعيځريکتيا‬
‫مصنوعي‬ ‫لیکوال تاج محمد مبین‬

‫‪ ‬لوی ژبني ماډل‬

‫‪LLM‬یا د ژبې لوی ماډلونه د هو ښیار روبوټونو په څیر چلند کوي چې کولی يش د ان سان وینا او ژبه درک کړي‪.‬‬
‫د دې ماډلونو په کارولو رسه ډیزاین شـــوي روبوټونه کولی يش پوه يش په هغه څه چې تاســـو وایئ لکه څنګه چې‬
‫تاســـو د خپلې کورنۍ او ملګرو رسه خربو اتري کو ‪ ،‬او همدارنګه کارکونکو ته د ځواب ویلو لپاره کارول کیدی‬
‫يش‪.‬د دې په پام کې نیولو رسه چې اوس مهال په دې ماډلونو کې ډیري ژيب شـــتون لري‪ ،‬دي ته لوی ژبني ماډل‬
‫ويل کږي ‪ .‬دا معلومات دوی رسه مرسته کوي چې د مختلفو مسلو په اړه کوم کي دوي معلومات لري خربې وکړي‪.‬‬

‫‪ ‬د ماشین زده کړه‬

‫ده سي سټم رسه مرسته کوالي يش چي زده کړه وکړي او منوين ت شخيص کړي چي په ‪ Chat GPT‬کي يوه له ډيرو‬
‫مهمو برخو څخه ده چي کوالي يش ده ســـيســـټم رسه په زدکړه او دمنونو په تشـــخيص کي مرســـته وکړي دمنوين‬
‫ت شخيص لکه په په سي سټم کي چي ديو څيز انځور ثبت وي سي سټم کوالي يش دهغه انځور اړوند نور انځورونه‬
‫وپيژين لکه ديوه م شهوره څهري او يا ان سان عکس چي دهغه په و سيله دي کوالي يش دهغه ان سان نور عک سونه‬
‫وپيژين‪.‬‬

‫‪ ‬د زده کړې انتقال‬

‫بله په زړه پورې مو ضوع د لیږد زده کړه ده‪ .‬دا طریقه د څو ملګرو ترمنځ د پوهې رشیکولو په څیر ده‪ .‬په بل عبارت‪،‬‬
‫د هغه څه په څیر چې تاســـو د خپلو ملګرو رسه د خپلو معلوماتو رشیکولو لپاره کو ‪ ،‬کمپیوټر هم کولی يش خپل‬
‫معلومات نورو کمپیوټرونو ته انت قال کړي‪.‬د م ثال په توګه‪ ،‬که یو کمپیوټر زده کړي وي چې څن ګه مختلف ډوله‬
‫حیوانات پیژين‪ ،‬دا ورته پوهه بل کمپیوټر ته هم نقليديل يش چي بيا هغه کمپيوټر هم اســـتفاده کوالي يش‪ .‬دا به په‬
‫ماشینونو کې د زده کړې پروسه ډیره چټکه او داکار په اسانه کولو که به ګټور متام يس‪.‬‬

‫د ‪Chat GPT‬کارونه او ننګوين‪:‬‬

‫نوموړي ټکنالوژۍ په اوسني وخت کي دکارونو داسانه کولو ترڅنګ دژوند په مختلفو برخو کي اسانتياوي رامنځته‬
‫کړي دي چي ددي اړوند په ښــونه او روزنه ســياســت معلوماتو اقتصــادي اړخونه او دايس نورو ډګرونو کي يي‬
‫اسانتياوي رامنځته کړي دي ددي اسانتياوو او خدماتو څخه يي دځينو يادونه کوو»‬

‫‪: ‬کوډ ليکل او برنامه کول‬

‫‪19‬‬
‫ځريکتيای‬
‫مصنوعيځريکتيا‬
‫مصنوعي‬ ‫لیکوال تاج محمد مبین‬

‫ده ‪ GPT‬ټکنالوژۍ کوالي يش په کوډ ليکلو او پروګرام کولو او دهغه اړوند نظريو ورکولو کي مرســته وکړي ددي‬
‫په وســيله مونږ کوالي شــوو خپل يو پروګرام ددي ټکنالوژۍ په مرســته جوړ کړو يا هم دده څخه دپروګرام جوړولو‬
‫نظريه او مرسته واخلو‪.‬‬

‫‪: ‬ده کود اصالح او دتريوتنو کشف‬

‫دا ټکنالوژۍ دخپلو معلوماتو پر اساس کوالي يش په يوه ليکل شوي کوډ کي غلطي کشف کړي چي دا زمونږ رسه‬
‫ډيره زياته مرســته کوالي يش ځکه که چريي مونږ يوه زياته اندازه کوډ وليکو او په هغه کي غلطي موجودي وي نو‬
‫مونږ نشو کوالي هغه په اساين رسه پيدا کړو خو ‪ GPT‬زمونږ رسه ددغه ډول غلطيو په پيداکولو او هغه ته يوه دحل‬
‫الره موندلو کي مرسته کوي‪.‬‬

‫‪:‬په بانکي چارو کي ده ‪ GPT‬مرسته او کټي‬

‫په بانکي چارو کي دا ټکنالوژۍ ډيره ګټوره ده په الندي ډول ورته اشاره کوو‬

‫‪ ‬ده پري ودونکو رسه مرسته‬

‫داټکنالوژي کوالي يش ديوه مجازي معاون په توګه کار وکړي تر څو په بانکونو کي دپريودونکو رسه مرســـته او‬
‫مالتړ چمتو کړي لکه په مکرر ډول پوښــتل شــويو ســوالو تن ځواب ويل ‪ ،‬دبیالنس اړوند معلومات ‪،‬ده ليږد تاريخ‪،‬‬
‫پوښــتنو ته ځواب ويل ‪،‬هندارنکه دحســاب فعال کول او غري فعاله کول دپټ نوم يا ‪ password‬بيا تنظيم کول او‬
‫جوړول او همدي ته ورته شيان چي دا ټکنالوژۍ پکي کار کوي‪.‬‬

‫‪ ‬د محصول او خدماتو سپارښتنې‬

‫په دې برخه کې‪GPT ،‬کولی يش د پیرودونکي اړتیاو او غوره توبونو پراســـاس محصـــوالت اوخدمات وړاندې‬
‫کړي‪ ،‬یا د ســپام حســابونو‪ ،‬کریډیټ کارتونو‪ ،‬پورونو‪ ،‬او نورو مايل وړاندیزونو پرانیســتلو لپاره ســپارښ ـتنې وړاندې‬
‫کړي‪.‬‬

‫‪ ‬د درغلۍ کشف‬

‫دا مصــنوعي ذهانت د احتاميل درغلیو فعالیتونو مخنیوي لپاره کارول کیدی يش ‪. ChatGPT‬کولی يش جعيل او‬
‫مشکوک لیږدونه وپیژين او د بانک امنیتي ټیم ته خرب ورکړي‪.‬‬

‫د ژبې ژباړه‬

‫‪20‬‬
‫ځريکتيای‬
‫مصنوعيځريکتيا‬
‫مصنوعي‬ ‫لیکوال تاج محمد مبین‬

‫داټکنالوژي ده ژبې د ژباړې یوه عايل وسیله ده او تا سو رسه مرسته کوي چې په مختلفو ژبو کې د خلکو رسه پرته‬
‫له کوم خنډ لکه د ژبې متخصـــص اړیکه ونیســـئ ‪. GPT‬چیټ له یوې ژبې څخه بلې ته د منت په ژباړلو کې لوړ‬
‫رسعت لري او دا په لوړ دقت رسه کوي ‪ ،‬او المل یې د طبیعي ژبې پرو سس کولو وړتیا او پراخه پوهه ا ساس دی‪.‬‬
‫همچ نان ‪ ،‬د ماشـــین زده کړې په واســـطه ‪ ،‬دا کولی يش د خپلو غلطیو څخه زده کړي او د وخت په تیریدو رسه‬
‫اصالح کړي‪.‬‬

‫د منځپانګې تولید‬

‫د ‪ ChatGPT‬د پام وړ وړتیاو دا د دقیق او کیفیت لرونکي مینځپانګې تولید لپاره مسلکي وسیله ګرځولې‪ .‬نو د دې‬
‫په مرسته تاسو کولی شئ د انسان په څیر لیکل شوي مینځپانګې او پوسټونه تولید کړ ‪ .‬د ‪ GPT‬په مرسته‪ ،‬تاسو‬
‫کولی شئ په هر وخت کې د بالګ پوسټونه یا د بازار موندنې اغیزمني مینځپانګې رامینځته کړ ‪.‬‬

‫ده موضوعانو ليکل ‪ ،‬سمول او نظريات‬

‫دا وسیله د دې وړتیا لري چې تاسو ته ستاسو د موضوعاتو لپاره نوي نظرونه درکړي او د جملو بیا لیکلو یا حتی د‬
‫بشــپړ پاراګرافونو چمتو کولو کې مرســته وکړي‪ ،‬ګرامر ســم کړي‪ ،‬او نور پیچيل کارونه لکه د منت اصــالح کول او‬
‫ایډیټ کول‪ .‬د ‪ ChatGPT‬پراخه پوهه او د ژبې مهارتونه دا وړتیا ورکوي چې تا سو رسه ستا سو د لیکلو ښه کولو‬
‫کې مرســـته وکړي او تخلیقي خنډونه لرې کړي‪ .‬په هرصـــورت‪ ،‬دا مهمه ده چې یادونه وکړو چې د تولید شـــوي‬
‫مینځپانګې کیفیت او دقت ډاډمن کولو لپاره د انسان نظارت او ترمیم الهم خورا مهم دی‪.‬‬

‫د قانوين اسنادو لیکل‬

‫‪ChatGPT‬کولی يش د وکیالنو او خلکو رسه مرسته وکړي چې د قانوين اسنادو لیکلو ته اړتیا لري‪ .‬داټکنالوژي د‬
‫خلکو رسه د قانوين مفکورو په څیړنه او د اســـنادو چمتو کولو کې مرســـته کوي‪ ،‬او همدارنګه کولی يش د قانوين‬
‫مفکورو رســـولو لپاره مناســـبه ژبه او جوړښـــت چمتو کړي‪ .‬رسبیره پردې ‪ ،‬هغه خلک چې د وکالت په برخه کې‬
‫مشورې ته اړتیا لري کولی يش د ‪ GPT Chat‬څخه مرسته ترالسه کړي‪.‬‬

‫د ښوونځي او پوهنتون دندې لیکل‬

‫‪GPT‬د زدکړياالنو او محصـــلينو لپاره یوه په زړه پوری وســـیله ده چې کولی يش د دوی رسه د دندې لیکلو کې‬
‫مرسته وکړي‪ .‬داکولی يش تا سو ته تخلیقي او په زړه پوري نظرونه درکړي ترڅو تا سو وکولی شئ خپل کورنی کار‬

‫‪21‬‬
‫ځريکتيای‬
‫مصنوعيځريکتيا‬
‫مصنوعي‬ ‫لیکوال تاج محمد مبین‬

‫په غوره ممکنه طریقه تررسه کړ ‪ .‬د کور کار کولو کې د وخت خوندي کوي او تا سو رسه مرسته کوي خپل کار په‬
‫غوره طریقه تررسه کړ ‪.‬داټکنالوژي پروفی سورانو ته هم وړاندیز کوي ‪ .‬که تا سو د ښوونې لپاره د یوې نوې الرې‬
‫په لټه کې یا ست‪ ،‬داټکنالوژي به تا سو رسه مرسته وکړي او همدارنګه‪ ,‬کوالي يش د روزنې په څانګه کې د وخت‬
‫خوندي کولو او موثریت او فعالیت ته وده ورکړي‬

‫د روغتیا پاملرنې‬

‫د ‪ ChatGPT‬یو خدمت د روغتیا پاملرنې په برخه کې دی ‪. GPT‬د روغتیا پاملرنې پورې اړوند المحدود معلوماتو‬
‫رسچینې لري او د ډاکټرانو رسه مرسته کوي د ناروغانو رسه ښه اړیکه ونی يس‪ .‬دا م صنوعي هوښیارتیا کولی يش د‬
‫ناروغۍ په تشــخیص او درملنه کې ډاکټر او ناروغ رسه مرســته وکړي‪ .‬د پیاوړې ‪ ChatGPT‬انجن د طبي لیږد‪ ،‬د‬
‫ناروغ تعق یب‪ ،‬د ناروغانو معلومات ل نډیز کولو‪ ،‬او داســـې نورو ل پاره کارول ک یدی يش‪ .‬په دې ق ـــیو کې د‬
‫‪ChatGPT‬کارول د ناروغ څخه ډیر دقیق او هراړخیز معلومات ترالســـه کولو ته اجازه ورکوي ‪ ،‬پدې حالت کې‬
‫ډاکټر د ناروغۍ په تشـــخیص او د درملنې مرحلو موندلو کې غوره فعالیت کوي‪ .‬همچنان ‪ChatGPT ،‬د ناروغ‬
‫لپاره معاون کیدی يش ترڅو ناروغ وکولی يش له هغه څخه خپلې طبي پوښتنې وکړي او د ناروغۍ په وخت تعقیب‬
‫او درملنې لپاره طبي مرکزونو ته مراجعه وکړي‪.‬‬

‫په عمومي توګه نور فعاليتونه‬

‫په ټولیز ډول‪ChatGPT ،‬د خپل پرمختليل ژبې پروسس کولو وړتیاوو او د انسان په څیر غربګونونو رسه په مختلفو‬
‫برخو کې مختلف فعاليتونه تررسه کوالي يش‪ .‬که دا د لټون تجربو ته وده ورکول يش ‪ ،‬نو د مینځپانګې رامینځته‬
‫کولو کې مرســـ ته کول‪ ،‬د پیرودونکو ماالتړ کې انقالب راوســـ تل‪ ،‬یا د تعلیمي وســـیلې په توګه خد مت کول‪،‬‬
‫‪ ChatGPT‬خپل اســـتعداد او وړتیا ښـــودلې ده‪ .‬لکه څنګه چې مصـــنوعي ځراکت پرمختګ ته دوام ورکوي‪،‬‬
‫‪ChatGPT‬د انساين خربو اترو سمولو او هوښیارې مرستې چمتو کولو کې د ژبې ماډلونو ځواک ښیې‪.‬‬

‫ولې د ‪ GPT‬چیټ مشهور شو؟‬

‫او ‪ GPT‬ويل ده خلکو لپاره دخوښي وړ وګرځيدل کومي ځانګړين لري؟‬

‫‪: ‬د کارونکي دوستانه چاپرييال‬

‫‪22‬‬
‫ځريکتيای‬
‫مصنوعيځريکتيا‬
‫مصنوعي‬ ‫لیکوال تاج محمد مبین‬

‫د دې ســاده او اســانه کاروونکي چاپرييال کاروونکو رسه مرســته کوي چې پرته له کومې ســتونزې دا پلیټ فارم‬
‫وکاروي‪ .‬هر نوي پيل کونکي ‪ ،‬کولی يش خپله پوښـــتنه وکړي او په ورته وخت کې ځواب ترالســـه کړي پرته له‬
‫انتظاره‬

‫شتون او اسانتيا‬

‫د امریکایی ټکنالوژۍ پو اډم کونر په وینا ‪ ،‬د ‪ GPT‬د خورا مشـــهور کیدو المل دا و چې دا خلکو ته په داســـې‬
‫طریقه د الرسيس وړ دي چې دوی په ا ساين رسه پوهیدلی يش‪ .‬د ټولې نړۍ خلک دې م سلکي وسیلې ته الرسسی‬
‫لري او دا هیڅ پیچيل او جال وسیلو ته اړتیا نلري‪.‬‬

‫تخلیقي او غیر متوقع ځوابونه‬

‫د ‪ GPT‬د معريف کولو په پیل کې‪ ،‬کاروونکو دا د ســاتیرۍ لپاره د یوې وســیلې په توګه کارولې‪ ،‬مګر د ‪GPT‬‬
‫تخلیقي او په زړه پورې غربګونونه د کاروونکو ترمنځ د هغې د شهرت المل شو‪.‬‬

‫استعداد او ګټورتوب‬

‫له پیل څخه‪ ،‬کاروونکو وموندله چې ‪ ChatGPT‬کولی يش د مختلفو دندو رسه مرســـته وکړي لکه د مقالو لیکل‪،‬‬
‫کوډ کول‪ ،‬او د کار کونکو لپاره د پروګرامونو جوړول‪ .‬د دې انعطاف او د ان ساين غربګونونو رامینځته کولو وړتیا دا‬
‫په بیالبیلو صنعتونو او مسلکونو کې ارزښتناکه کړې ده‪.‬‬

‫دقیقیت‬

‫‪ChatGPT‬په پرمختليل مصـــنوعي ځراکت ټیکنالوژیو ســـمبال دی چې د کاروونکو پوښـــتنو ته دقیق او اړونده‬
‫ځوابونه وړاندې کوي‪.‬‬

‫وړيا‬

‫د ‪ ChatGPT‬کاروونکو ته وړیا شــتون لري‪ .‬هرچا ته اجازه ورکوي چې دا پرته له کوم لګښــت څخه وکاروي ‪ .‬دا‬
‫وړیا الرسسی د کاروونکو په شمیر کې د چټک زیاتوايل المل شوی او د دې ګړندي شهرت کې یې مرسته کړې ‪.‬‬

‫ده ګوګل او ‪ Google‬او ‪ Chat GPT‬تر منځ توپريونه‪....‬‬

‫‪23‬‬
‫ځريکتيای‬
‫مصنوعيځريکتيا‬
‫مصنوعي‬ ‫لیکوال تاج محمد مبین‬

‫په لومړي نظر کې‪ChatGPT ،‬او ګوګل داســـې ښـــکاري چې ورته هدف لري او دواړه هڅه کوي د کاروونکو‬
‫پوښــتنو ته ځواب ووايي‪ ،‬مګر هر یو یې په مختلف ډول کوي ‪. ChatGPT‬د انســان رسه د خربو اترو په څیر ورته‬
‫فعالیت لري‪ ،‬پداســـې حال کې چې ګوګل‪ ،‬د ټولو لټون انجنونو په څیر‪ ،‬هڅه کوي په انټرنیټ کې د ډیرو ویب پاڼو‬
‫څخه ستاسو د پوښتنې پورې اړوند پایلې ښکاره کړي او یو بل رسه پرتله کړي‪ .‬په پیل کې‪ ،‬موږ د دوی ترمنځ اصيل‬
‫توپیر ګورو‪،‬‬

‫‪:Chat GPT ‬‬

‫ده‪ ChatGPT‬ځواب ورکول ده انســان ده خربو اترو په څري دي او ســتاســو دموضــوع اړوند ځواب بغري اضــايف‬
‫معلوماتو او سايټونو وړاندي کولو څخه درکوی‬

‫‪Google ‬‬

‫ګوګل ستاسو ده پوښتني اړوند سايټونه لټوي او دهغو اړوند معلومات چمتو کوي يوځاي کوي او تاسو ته وړاندي‬
‫کوي يعني م ستقيم ستا سو پوښتنه نه ځوابوي بلکي تا سو ته دپوښتني اړوند سايټونه وړاندي کوي بيا تا سو په هغه‬
‫کي خپل دخوښي سايټ خالصويل يش‪.‬‬

‫‪ChatGPT ‬‬

‫د پیل څخه تر پایه پورې یو ګام په ګام پروســـه چمتو کوي تاســـو اړتيا نلري چي ده خپل موضـــوع په اړه ده نورو‬
‫توصيحاتو غوښتلو لپاره بيا پلټنه له رسه څخه وکړي‪.‬‬

‫‪Google ‬‬

‫په ګوګل کي ده موضوع په اړه دنور اپډيټ او بدلون لپاره بايد بيا رسچ وکړو‪.‬‬

‫‪GPT ‬‬

‫دايس کړين کوالي يش کي هغه ګوګل ن يش کوالی لکه ده پروګرامونو لپاره کوډ ليکل ده کود ا صالح کول شخ يص‬
‫پوښتنو ته ځواب ورکول او همدايس نور کي ګوګل دهغه په اړه ګونګ دي‪.‬‬

‫‪GPT ‬‬

‫د ګوګل په پرتله ځيني محدوديتونه لري لکه ‪ GPT‬کوالي يش يوازي تر ‪ 2021‬کال پوري پيښ شــوي موضــوعات‬
‫او معلومات تاســـو ته وړاندي کړي خو ګوګل دنن خرب هم له ځان رسه لري ده ‪ GPT‬معلومات دځينو ټکنالوژۍ‬
‫پوهانو په اند دقيق نه دي نسبت ګوګل ته‪..‬‬

‫‪24‬‬
‫ځريکتيای‬
‫مصنوعيځريکتيا‬
‫مصنوعي‬ ‫لیکوال تاج محمد مبین‬

‫‪ ‬ده ګوګل مفيد وايل نسبتأ ‪ GPT‬ته‬

‫ګوګل د وروستي تازه معلوماتو رسه لوی ډیټابیس لري‬

‫ګوګل په خپل ډیټابیس کې له سل ملیارد څخه ډیر ویب پاڼي لري‪ .‬د دومره قوي او لوی ډیټابیس رسه ‪ ،‬تا سو به په‬
‫ثانیو کې په ګوګل کې خورا اړونده پایلې ترالســه کړي ‪ .‬دا مســله په ‪ ChatGPT‬کې شــتون نلري‪ ،‬دا مصــنوعي‬
‫ا ستخباراتو بوټ په حقیقت کې دقیق او لنډ ځوابونه وړاندې کوي‪ ،‬مګر د هغې پوهه محدوده او تر یو ټاکيل وخت‬
‫پورې ده‪ ،‬او دا وړتیا نلري چې په دوامداره توګه خپلې پایلې تازه کړي‪.‬‬

‫ګوګل د کاروونکو ځواب ورکولو لپاره ډیری میتودونه کاروي ګوګل کاروونکو ته د ځواب ورکولو لپاره مختلف‬
‫میتودونه کاروي لکه عک سونه ویډیوګانې ‪ ،‬منت او نور چمتو کوي ‪ ،‬مګر دا م سله د م صنوعي ځراکت روبوټ کې‬
‫شتون نلري‪.‬‬

‫‪ ‬ګوګل د هرچا لپاره وړیا دی‬

‫د ګوګل د عاید اصيل رسچینه د اعالناتو له الرې ده‪ ،‬او دا هیڅ پالن نلري چې تاسو ته ګډون وپلوري‪ ،‬او تاسو‬
‫کولی شئ د ګوګل څخه په وړیا توګه کار واخلئ تر هغه چې تاسو غواړ‬

‫‪ ‬په پاي کي دا ويالی شـــوو چي ګوګل او ‪ GPT‬دواړه خدمت ورکونکي دي او دخپلو يوزرانو رسه‬
‫مرســـته کوي خو اوس مهال ده ‪ ChatGPT‬په موثره توګه ده پرمختک په حال کي ده نو ددي مقايل‬
‫څخه زمونږ هدف وو چي تاســـو ته نوموړي ټکنالوژي په اړه معلومات درکړو زه هيله لرم چي دغه‬
‫معلومات به ستاسو ده خوښي وړ ګرځيديل او ستاسو لپاره به ګټور او مفيد متام يش‪.‬‬

‫‪25‬‬
‫ځريکتيای‬
‫مصنوعيځريکتيا‬
‫مصنوعي‬ ‫لیکوال تاج محمد مبین‬

‫زمونږ رسه ده اړیکی او یوځای کیدو لپاره الندی ادرسونه له الری کوالی شی‬

‫تاسو کوالی شی خپل مشوری او نظریات هم ده الندی ادرسونو له الری رارسه رشیک کړی‪.‬‬

‫ده فیسبوک پته ‪:‬‬

‫‪https://www.facebook.com/profile.php?id=100050732440633‬‬

‫ده واټساپ او اړیکی پته ‪:‬‬

‫‪+93703915972‬‬

‫ده سوکاله او ودان افغانستان په هیله‬

‫په درنښت تاج محمد مبین‬

‫‪26‬‬
By :-Taj mohmmad moben

27