Komunikimi Në Diplomacinë Publike (PDFDrive)

REPUBLIKA E SHQIPËRISË
UNIVERSITETI I TIRANËS
FAKULTETI I HISTORISË DHE I FILOLOGJISË
DEPARTAMENTI I GAZETARISË DHE KOMUNIKIMIT
Tel/Fax : 0355 4 369 987 www.fhf.edu.al
Adresa: Rruga e Elbasanit, Tiranë
Tezë për mbrojtjen e gradës

“Doktor”
KOMUNIKIMI NË DIPLOMACINË PUBLIKE
Doktoranti: Drejtues shkencor:

Ma. Hasan SALIU Prof. Asoc. Dr. Genta SKURA
Tiranë, 2013
REPUBLIKA E SHQIPËRISË
UNIVERSITETI I TIRANËS
FAKULTETI I HISTORISË DHE I FILOLOGJISË
DEPARTAMENTI I GAZETARISË DHE KOMUNIKIMIT
Tel/Fax: 0355 4 369 987 www.fhf.edu.al
Adresa: Rruga e Elbasanit, Tiranë
Tezë për mbrojtjen e gradës

“Doktor”
KOMUNIKIMI NË DIPLOMACINË PUBLIKE

Sfidat e soft power-it të Kosovës në rritjen e imazhit ndërkombëtar
Doktoranti: Drejtues shkencor:

Ma. Hasan SALIU © Prof. Asoc. Dr. Genta SKURA
Tiranë, 2013
Përmbajtja
Faqe
Hyrje i- xx
PJESA E PARË – Koncepte teorike
KREU I Koncepti i diplomacisë publike dhe aktorët e komunikimit

1.1. Përse të komunikojmë me botën? 2
1.2.Diplomacia publike- komunikimi me publikët e jashtëm 3
1.2.1. Qeveritë si aktorë komunikimi 3
1.2.2. Qeveritë dhe individi si aktorë komunikimi 6
1.2.3. Nga informacioni te komunikimi dydrejtimësh 7
1.2.4. Përkufizimet e reja të diplomacisë publike 9
1.2.5. Diplomacia e re publike dhe diplomacia masive 10
1.3. Përkufizime të tjera të diplomacisë publike 13
1.4. Evoluimi i fjalës 16
1.5. Dallimet e diplomacisë publike me koncepte të përafërta 19
1.5.1. Dallimi ndërmjet politikës së jashtme dhe diplomaci publike 19
1.5.2. Diplomacia publike dhe diplomacia tradicionale 21
1.5.3. Dallimet ndërmjet marrëdhënieve publike, marrëdhënieve publike
ndërkombëtare dhe diplomacisë publike 22
1.5.4. Dallimi i diplomacisë publike nga brendi nacional 25
1.6. Diplomacia publike dhe propaganda 29
1.7. Shkaqet e zhvillimit të diplomacisë publike 32
1.8. Rëndësia e diplomacisë publike 35
KREU II - Masat e diplomacisë publike

2.1. Dimensionet e diplomacisë publike 39
2.2. Menaxhimi i lajmeve 41
2.3. Komunikimi strategjik 43
2.4. Ndërtimi i marrëdhënieve afatgjate 45
2.4.1. Shkëmbimet e ndryshme ndërmjet vendeve 45
2.4.2. Diplomacia kulturore 48
2.5. Imazhi i një vendi 53
2.6. Përfundime 60
KREU III – Modele teorike për diplomacinë publike

3.1. Natyra shumëdimensionale e diplomacisë publike 62
3.2. Komunikimi ndërkombëtar 63
3.3. Marrëdhëniet ndërkombëtare 67
3.4. Soft Power 72
3.4.1. Burimet e soft power 76
3.4.1.1. Kultura si burim i soft power 76
3.4.1.2. Vlerat dhe politika e një vendi 78
3.4.1.3. Politika e jashtme e një vendi, substanca dhe stili 78
3.5. Kritikat ndaj soft power 79
3.6. Raporti i soft power me diplomacinë publike dhe komunikimin 80
3.7. Përfundime 85
PJESA E DYTË - Diplomacia publike e Kosovës
KREU I - Dimensioni i parë i diplomacisë publike- menaxhimi i informacionit

1.1. Cyber diplomacia publike 86
1.2. Aktivitetet e cyber diplomacisë dhe diplomacisë publike të Kosovës 93
1.2.1. Buletini Kosovo‟s New Diplomat 97
1.2.2. Facebook-u i ambasadave 101
1.2.3. Spoti në CNN 103
1.2.4. Youtube diplomacia 104
1.3. Mediat botërore për zhvillimet në Kosovë 107
1.3.1. Rasti i arrestimit të komandantëve të UÇK-së 112
1.3.2. Rasti i dënimin e mjekëve për trafikim organesh, lajmi më i transmetuar në botë
për Kosovën 115
1.3.3. BBC për zhvillimet në Kosovë 120
1.4. Përfundime 127
KREU II
2. Komunikimi strategjik i diplomacisë publike të Kosovës 129
2.1. Komunikimi strategjik me aktorë shtetërorë dhe joshtetërorë 129
2.2. Përfundimi i mbikëqyrjes së pavarësisë së Kosovës 130
2.3. Komunikimi strategjik i pilotit James Berisha 132
2.4. Rasti Dick Marty-t si komunikim strategjik 135
2.5. Demonizimi i armikut 137
2.5.1. Demonizimi i shqiptarëve nga propaganda serbe 138
2.6. Komunikimi edhe me vendet që s‟ka marrëdhënie diplomatike 142
KREU III
3. Diplomacia ekonomike dhe diaspora e Kosovës 151
3.1. Diplomacia ekonomike 151
3.2. Fushata Kosovo Young Europeans 152
3.2.1. Rinia si atribut 153
3.3. Diplomacia ekonomike e aktorëve shtetërorë 160
3.3.1. Diplomacia ekonomike e MTI-së 161
3.3.2. Odat e huaja ekonomike në Kosovë 162
3.4. Diplomacia publike e Mabetex Group e Pacollit 163
3.5. Turizmi 164
3.6. Ish-zyrtarët amerikanë - investitorë në Kosovë 166
3.7. Diplomacia publike e diasporës 168
3.8. Diaspora e Kosovës 170
3.9. Roli i mërgimtarëve, remitencat 173
3.10. Diplomacia publike e mërgimtarëve 175
3.11. Përfundimi 177
KREU IV
4. Diplomacia kulturore dhe sportive e Kosovës 179
4.1. Diplomacia kulturore – krijim i marrëdhënieve afatgjata 180
4.2. Shkëmbimet kulturore-arsimore 181
4.3. Diplomacia publike e Kosovës përmes ushtarëve të KFOR- it 185
4.4. Diplomacia kulturore e aktorëve joshtetërorë 187
4.4.1. Diplomacia kulturore e artistëve 187
4.4.2. Diplomacia kulturore e festivaleve 194
4.5. Diplomacia sportive 198
4.5.1. Diplomacia sportive e Malinda Kelmendit 196
4.5.2. Diplomacia publike e futbollistëve 203
PJESA E TRETË – Modele krahasuese: Praktikuesit e mëdhenj të diplomacisë publike dhe

vendet e rajonit
KREU I
1. SHBA-të, Britania e Madhe, BE-ja 208
1.1. Diplomacia publike e SHBA-ve 209
1.2. Diplomacia publike britanike 215
1.3. Diplomacia publike e BE-së 216
KREU II
Karakteristikat e diplomacisë publike në rajon, Maqedonia dhe Kroacia
1.1. Diplomacia publike e Maqedonisë 222
1.2. Diplomacia publike e Kroacisë 224
PJESA E KATËRT – Përfundime dhe rekomandime

Përfundime 228
Rekomandime 241
Bibliografia 244
Fjalorth i termeve të punimit 270
Shtojca 276
Hyrje
Ashtu si në komunikimet interpersonale ku njeriu komunikon për nevojat dhe realizimin e

tij në botë, edhe shtetet komunikojnë jo vetëm me aktorë shtetërorë, por edhe me publikë të huaj,
me qëllim të realizimit të interesave të ndryshme politike, ekonomike, ideologjike etj. Ky interes i
komunikimit me publikë të huaj që njihet si diplomaci publike apo masive, është temë e trajtimit
të këtij studimi. Tema Komunikimi në diplomacinë publike – sfidat e soft power-it të Kosovës në
ngritjen e imazhit ndërkombëtar, ngërthen trajtimin e një sistemi të ndërlikuar ku marrin pjesë
aktorë të ndryshëm shtetërorë dhe joshtetërorë të cilët komunikojnë me publikët e huaj.
Studimet në diplomacisë publike janë përqendruar në dy rrafshe kryesore: në
interpretime teorike dhe, në grumbullimin e përmbajtjeve të aktiviteteve praktike. Më fjalë të
tjera, “diplomacia publike është një fushë e re e praktikës dhe dijes.” 1 . Rrafshi i parë, ai i
interpretimeve teorike, kërkon të shpjegojë nocionet themelore se çfarë kuptohet me diplomacinë
publike apo masive, cila është teoria shpjeguese për këtë komunikim me publikët e huaj dhe
marrëdhënia që ka kjo fushë me fusha të tjera të komunikimit. Rrafshi i dytë, ai i përshkrimit të
aktiviteteve, por edhe i hartimit të tyre, përfshin masat që ndërmerr kjo fushë për realizimin e
komunikimit me publikët e huaj. Këto masa përfshijnë tre dimensione të diplomacisë publike:
menaxhimi i informacionit që realizohet përditshëm dhe kryesisht përmes mediave e internetit
dhe të cilat përdoren si kanale komunikimi për përcjelljen e sa më shumë mesazheve ndaj
publikëve të huaj me qëllim të informimit, ndikimit dhe angazhimit të tyre; komunikimi strategjik
që paraqet dimensionin e dytë dhe që ka të njëjtin qëllim, si dhe, dimensionin e tretë – atë të
diplomacisë kulturore, i cili dimension ka për qëllim krijimin e marrëdhënieve afatgjata me
publikët e huaj.
Në procesin e këtij komunikimi përfshihen një sërë aktivitetesh të ndërmarra jo vetëm me
anë të mediave, por edhe përmes një sërë masash të tjera që kanë për qëllim prezantimin e një
imazhi të mirë për vendin. Këto marrëdhënie dialogimi ndërmjet publikëve përfshijnë disa
aktivitete që , si: shkëmbimet arsimore për studentë dhe studiues, programe vizituese, trajnime
gjuhësore, ngjarje dhe shkëmbime kulturore, programe e industri radiotelevizive dhënie
mesazhesh nëpërmjet mediave etj. Aktivitetet e tilla përqendrohen zakonisht në dërgimin e një
1
Eytan Gilboa, “Search ing for a Theory of Public Diplo macy”, in: The Annals of the American Academy of Political
and Social Science, Sage, March, 2008. f. 55.
i
përfytyrimi apo reputacioni pozitiv të një vendi mbi publikët të huaj, si një mënyrë për të plasuar
sa më shumë gjëra të kontekstit politik, ekonomik, kulturor, turistik. Diplomacinë publike do ta
përkufizonim si veprim që mëton të përvetësojë zemrat dhe respektin e publikëve të huaj, si dhe
të rrisë bashkëpunimin politik, kulturor e ekonomik, me qëllim të realizimit të interesave
shtetërore afatgjate. Përvetësimi i “zemrave dhe mendjeve” kërkohet të arrihet përmes të qenit
joshës, tërheqës për publikët e huaj, pra përmes vlerave, që sot njihet si soft power. Pikërisht
këto dy koncepte janë boshti qendror i studimit, diplomacia publike si veprim dhe, soft power si
vlerë e një vendi për të qenë joshës për publikët e huaj. Këto veprime me vlera joshëse - si thelbi
i diplomacisë së re publike, realizohen përmes aktorëve të ndryshëm shtetërorë dhe joshtetërorë.
Por, jo të gjitha veprimet komunikuese me publikët e huaj kanë të bëjnë me komunikimin,
pra me shkëmbimin e dyanshëm të mesazheve. Shpesh mesazhi ka vetëm një drejtim. Një pjesë
mjaftohen duke dhënë vetëm informacion e jo duke zhvilluar komunikim. Kjo dhënie e
informacionit njëdrejtimësh pa mundësi dialogimi apo kthimi të mesazhit, përdoret gjithashtu
ndaj publikëve të jashtëm nga koncepte të përafërta dhe bashkëjetuese me diplomacinë publike,
si: propaganda, marka kombëtare etj. të cilat do të jenë gjithashtu objekt trajtimi, por vetëm për
aq sa kanë të bëjnë me identifikimin e elementeve të përbashkëta dhe dallimeve me nocionin e
diplomacisë publike.
Një segment tjetër është komunikimi përmes mediave. Kosova për shkak të rrethanave
gjeopolitike deri në arritjen e lirisë, pavarësisë dhe për shkak të përplasjes së interesave
konjukturale ndërkombëtare, vazhdon të paraqesë interes të shtuar për mediat ndërkombët are në
krahasim me vendet e rajonit. Ky mbulim mediatik për zhvillimet e brendshme është një mundësi
e mirë e rritjes së imazhit të një vendi, por me kusht që zhvillimet e brendshme të jenë pozitive,
me praktika të mira politike, sundim të ligjit, zhvillim ekonomik, vlera kulturore, asete të
trashëgimisë historike, bukuri natyrore etj. Në rast të kundërt, kur zhvillimet e brendshme
shoqërohen me krim, korrupsion, jostabilitet, atëherë ky interesim i shtuar i mediave
ndërkombëtare nuk është i dobishëm për soft power-in e aq më pak për imazhin e një vendi.
Studimi trajton edhe modelet e zbatuara të diplomacisë publike të disa vendeve më të
rëndësishme, por edhe atyre rajonale, duke bërë një krahasim mes tyre. Përqendrimi ndodh te
strategjitë komunikuese të Kosovës. Identifikohen, përshkruhen dhe analizohen aktorët kryesorë
komunikues që marrin pjesë në këtë lloj komunikimi masiv me jashtë, kanali i përzgjedhur i
komunikimit si dhe audiencave që u drejtohen. Kjo nënkupton se merret edhe me diplomacinë
ii
publike segmentare. Kosova si një vend me një përqindje të lartë të popullsisë së mërguar jashtë
vendit, ka një dimension të zgjeruar të diplomacisë publike. Mërgata komunikon drejtpërdrejt me
publikët e huaj në vendin ku ata jetojnë, me vlerat, kulturën, por edhe me veprimet negative që
ata mund të kryejnë në vendin pritës. Gjithashtu mërgata komunikon me publikët e vendeve
pritëse përmes mediave të cilat mbulojnë aktivitete shpesh negative të ndonjë veprimi individual
të pjesëtarit të mërgatës. Por, shumica e këtyre qytetarëve të Kosovës tashmë janë inkuadruar në
jetën e vendit pritës dhe disa prej tyre marrin pjesë edhe në jetën publike, duke ushtruar kështu
një diplomaci publike të përditshme në interes të vendit të prejardhjes.
Një dimension tjetër i diplomacisë publike segmentare është ai i diplomacisë sportive,
individë të suksesshëm të cilët kanë arritur rezultate në disiplina të ndryshme, por edhe
organizimi i skuadrave, kryesisht të futbollit, në vendet ku mërgata shqiptare është e madhe në
numër dhe që garojnë në rangime të dyta, treta apo krahinore. Të gjithë këta aktorë komunikojnë
me publikët e huaj qoftë drejtpërdrejt, qoftë nëpërmjet mediave si kanal ndërmjetësimi.
Tema trajton gjithashtu diplomacinë kulturore e cila është kategoria më e rëndësishme e
diplomacisë publike për krijimin e marrëdhënieve afatgjate. Ky segment në radhë të parë
përfshin praninë e kulturës së një vendi në vendet tjera, praninë e aktorëve kulturorë; veprave të
artistëve të ndryshëm, si filma, ekspozita, muzika, pjesëmarrje në festivale apo organizimi i
festivaleve në Kosovë për artistë të huaj etj. Edhe më e rëndësishme është ajo e shkëmbimeve.
Këto shkëmbime kanë të bëjnë më studentë, studiues, vizita të organizuar afatshkurtra etj. Në
kuadër të këtyre shkëmbimeve, ndonëse nuk mund të konsiderohen si të tilla, por më shumë si
vizita, është ajo e pranisë së ushtarëve të KFOR-it në Kosovë dhe e misioneve të tjera. Në vitin
1999 ishin 50 mijë ushtarë të cilët ndëroheshin për çdo gjashtë muaj dhe numri i tyre në vitet e
para të pasluftës mbetej konstant, ndërsa sot kanë mbetur 5500 dhe janë përshkuar ushtarë dhe
oficerë nga 34 vende të botës, një numër i konsiderueshëm që nuk mund të arrihej nëpërm jet
shkëmbimeve të tjera, pavarësisht se ushtarët kanë bërë një jetë të izoluar.
Fokusimi i studimit në kohë dhe hapësirë

Objekti i kërkimit kufizohet në kohë, duke u përqendruar pas shpalljes së pavarësisë së
Kosovës. Por, studimi në diplomacinë publike nuk mund të ketë një fokusim të saktë në kohë,
sepse aktivitetet e diplomacisë publike kanë efekte shumë të ngadalshme në kohë, ndërsa edhe
kultivimi i imazhit është afatgjatë. Kjo do të thotë që perceptimi i publikëve të huaj për Kosovën
iii
ka nisur kohë më parë, veçanërisht nga lufta e vitit 1999 e më pas. Për këtë arsye studimi kthehet
në kohë sa për të plotësuar kudrin informues të natyrës që trajton, por jo edhe para vitit 1999
kur Kosova nuk ishte një entitet i njohur gjerësisht nga publikët e huaj dhe konceptohej vetëm si
një nocion gjeografik brenda një entiteti shtetëror federativ -jugosllav ku shkileshin të drejtat e
njeriut. Me fjalë të tjera, në studimet e diplomacisë publike për sa u përket efekteve (dhe jo
aktiviteteve), nuk mund të bëhet një fokusim me prerje të saktë kohore i objektit të trajtimit.
Sa i përket hapësirës, ndonëse zakonisht bëhet një fokusim i qartë në hapësirë, megjithatë
ky model teorik nuk është aq funksionues në rastin e Kosovës apo shqiptarëve në përgjithësi, për
shkak të identitetit etnik të shqiptarëve i shtrirë në disa shtete. Ndodh shpesh që një aktor
komunikues nga një gjeografi shqiptare të ndikojë pozitivisht ose negativisht për imazhin e një
entiteti tjetër shtetëror, si psh. shqiptarët e Maqedonisë, Serbisë etj., në botën e jashtme më
shumë krijojnë një “imazh shqiptar” sesa imazh shtetëror të vendit të prejardhjes.
Përse objekti i kërkimit strukturohet brenda shkencave të komunikimit?

Natyra e objektit të ndërtuar ka një përqasje tematike monografike dhe është aktuale.
Objekti shkencor nuk kthehet në histori përveç në rastet e evoluimit të nocioneve dhe është
aktual. Ndërsa, teza mban fjalën komunikim sepse diplomacia publike në vete është komunikim,
pra, informim dhe dialogim me publikë të jashtëm. Në terrenin i kërkimit shkencor marrin pjesë
aktorë komunikues si: qeveria, organizata të ndryshme, OJF, individë, artistë, sportistë; media të
huaja të cilat trajtojnë Kosovën; interneti si kanal komunikimi; publiku i jashtëm si marrës i
mesazhit i cili synohet të ndikohet apo joshet etj. Pra, objekti i kërkimit shkencor strukturohet
plotësisht brenda shkencave të komunikimit masiv dhe publik. Edhe mesazhi i kësaj disipline që
synon bindjen, ndikimin, efektet e kufizuara, gjithashtu është i shpjegueshëm me teoritë e
komunikimit, si: hipodermike, psikologjike-eksperimentale apo atë të empirizmit amerikan, atë
funksionaliste etj.
Kjo dëshmon se punimi paraqet një objekt autonom në fushën e komunikimeve, sepse
është i fokusuar në çështje të fushës së komunikimit, më publikë të jashtëm, ku marrin pjesë
aktorë të ndryshëm komunikimi.
iv
Hipotezat e kërkimit
Hipoteza kryesore e punimit është rritja e soft power-it dhe imazhit të Kosovës nëpërmjet
aktiviteteve të diplomacisë publike/masive. Për t'u vërtetuar kjo hipotezë qendrore duhet dhënë
përgjigje disa pyetjeve të mëposhtme që lidhen me hipotezën bazë:
-Kush e dëmton soft power-n e Kosovës për të cilat zhvillime informohen publikët e jashtëm
nëpërmjet mediave ndërkombëtare?;
-Cili është raporti sasior në shtrirje masive mbi publikët e huaj ndërmjet: prezantimit të
zhvillimeve të brendshme të Kosovës në publikët e jashtëm nga mediat e huaja dhe, prezantimit
të Kosovës në pubikët e jashtëm përmes aktiviteteve të diplomacisë publike?;
-Nëse mbulimi mediatik i huaj për Kosovën është më i madh, atëherë nga vjen ky interesim i
medieve të huaja për një vend të vogël dhe të varfër?;
-Cilët janë aktorët komunikues joshtetërorë të Kosovës që zhvillojnë sot diplomaci publike dhe
kulturore?;
-Sa e sheh të rëndësishme Qeveria e Kosovës diplomacinë publike dhe kulturore si pjesë e
përpjekjeve për rritjen e imazhit?;
-Cili mund të jetë roli i diplomacisë së diasporës në imazh, rritje investimesh, krijim
marrëdhëniesh afatgjate nëpërmjet komunikimit me publikët e huaj?;
-Ndaj cilëve publikë drejtohen ato dhe sa të rëndësishëm janë ata publikë për interesin e vendit?;
-A i duhet Kosovës një diplomaci publike globale, apo e fokusuar vetëm ndaj publikëve të
veçantë dhe përse ?;
-Cilët janë resurset që mund të veçohen si atribute të Kosovës për zbatimin e diplomacinë
publike? (turizmi, kultura, sporti?);
-Cila është diplomacia publike e Kosovës në krahasim me vendet modelet që praktikojnë të
tjerët?
-A ka një teori të qartë shpjeguese për diplomacinë publike, nëse jo, cila i përafrohet shpjegimit
të natyrës së diplomacisë publike dhe që qartëson më mirë edhe raportin e saj me nocionet e
tjera të përafërta?;
-Cila është marrëdhënia, evoluimi, kuptimi, vija e demarkacionit si dhe aktorët ndërveprues në
konceptet e ndryshme që ndërlidhen me diplomacinë publike, si: marrëdhënie publike,
marrëdhënie publike ndërkombëtare, propagandë, branding nacional, imazh, identitet
konkurrues, soft power etj.
v
Një çështje tjetër e ngritur për verifikim/falsifikim është nëse konceptet, parë konvencionalisht si
teori, mund të jenë një model ideal teorik për t'u zbatuar në praktikë në rrethanat e Kosovës.
Metodologjia e studimit
Gjatë këtij studimi janë përdorur disa trajtime, metoda, teknika dhe materiale të cilat
janë të domosdoshme për realizimin e një pune shkencore të kësaj natyre. Studimet në
diplomacinë publike përfshijnë dy rrafshe, ai teorik dhe, ai i zbatimit praktik të saj.
Dimensioni i parë, ai teorik, shpjegon se çfarë nënkuptohet me këtë nocion, aktorët që
marrin pjesë në këtë lloj komunikimi, kanalin e komunikimit, qëllimi i mesazhit dhe marrësit e
mesazhit. E gjithë kjo e parë gjithnjë në perspektivën e përqasjes me nocione të tjera dhe aktorë
ndërveprues.
Për të shpjeguar nocionin e diplomacisë publike, janë shfrytëzuar burime bibliografike
që nga ato të botuara në kohën e përdorimit të parë të këtij nocioni në vitet e 70-ta të shekullit të
kaluar, duke u përqendruar në bibliografinë e dekadës së fundit, e deri tek ato të botuara rishtazi
(2013), të cilat trajtohen nga aspekti i analizës kritike, duke parë në veçanti aktorët e
komunikimit. Këtu bën pjesë edhe evoluimi i konceptit të diplomacisë publike, që ndërlidh sërish
aktorët e komunikimit dhe mesazhin e komunikimit. Kjo krijon ndërlidhje me disa nocione të
tjera të rëndësishme me të cilat diplomacia publike ka ngjashmëri dhe dallime. Nocioni i parë që
ka ndërlidhje të ngushtë është ai i propagandës që ngërthen përmbajtje kryesisht politike të
mesazhit, ndërsa pastaj edhe ai i marrëdhënieve publike, markës kombëtare, identitetit
konkurrues, soft power etj, shumica e të cilave janë shpjeguar nga autorët themelues të këtyre
nocioneve.
Nocioni i diplomacisë publike shihet i paqartë, por edhe në evoluim të përhershëm, pa
kërkuar të përfshihet me vendosmëri vetëm brenda një teorie. Për këtë arsye është kërkuar të
gjendet shpjegimi brenda një trajtimi ndërdisiplinor i teorive të komunikimit dhe marrëdhënieve
ndërkombëtare, pra në komunikimin ndërkombëtar, strukturalizmin dhe soft power-in si një
koncept i ri që gjithashtu nënkupton komunikimin. Konceptet e përafërta janë shpjeguar
nëpërmjet kërkimit bibliografik, ndërsa nëpërmjet analizës interpretuese janë veçuar akt orët e
komunikimit si dhe drejtimi i mesazhit. Këtu kërkohet të testohet hipoteza nëse ka një teori
përfshirëse për diplomacinë publike.
vi
Në kërkimin empirik fillimisht kemi të bëjmë me dimensionin e parë të diplomacisë
publike, menaxhimin e informacionit, i cili është bërë nëpërmjet metodës partikulariste dhe
induktive të kërkimit të të dhënave nëpërmjet google në internet për mbulimin mediatik të
zhvillimeve në Kosovë nga mediat e rëndësishme ndërkombëtare. Kjo ka rezultuar me një varg të
gjeturash për mbulimin mediatik që kanë bërë mediat e huaja për zhvillimet në Kosovë, si
televizionet, ashtu edhe agjencitë e lajmeve dhe gazetat amerikane e evropiane, kryesisht
britanike. Meqë dimensioni i menaxhimit të informacionit në diplomacinë publike nënkupton
dhënien e informacionit për publikët e huaj me qëllim të informimit dhe ndikimit të tyre, këtu
janë analizuar të dhënat e përgjithshme statistikore të mbulimit mediatik për Kosovën në mediat
e huaja për zhvillime specifike të brendshme, ndërsa janë analizuar nga aspekti i metodave
kuantitative. Këtu testohet hipoteza se sa është mbulimi i mediave të huaja për Kosovën dhe nëse
është i madh, cilët janë faktorët që ndikojnë në këtë interesim të shtuar. Kjo nëpërmjet metodës
krahasuese është përballur me sasinë e informacionit dhe kanalet e komunikimit që kanë dhënë
aktorët shtetërorë dhe joshtetërorë të Kosovës për publikët e huaj. Fjala është këtu për kohën pas
pavarësisë. Por, hulumtimi prek çështje dhe aktivitete të cilat kanë mbulim mediatik
ndërkombëtar për Kosovën për raste specifike të brendshme, kryesisht në dhjetë vitet e fundit.
I njëjti kërkim është bërë edhe për dimensionin e dytë të diplomacisë publike, atë të komunikimit
strategjik që është i ndërlidhur me zhvillime të rëndësishme të Kosovës, por edhe aktiviteteve të
Kosovës për të rritur soft power-in dhe imazhin e saj, si: komunikimi strategjik i disa individëve,
elemente të propagandës ndaj Kosovës, por edhe raportimet për trafikim organesh në Kosovë
etj.
Për të vlerësuar premisën e pranuar teorike se diplomacia kulturore është komponenti
më i rëndësishëm i diplomacisë publike në krijimin e marrëdhënieve afatgjate me publikët e huaj
dhe rritjen e imazhit të vendit, kemi kërkuar të shohim se sa rëndësi i kushton Qeveria këtij
dimensioni të komunikimit masiv me jashtë, që, njëherësh, teston edhe njërën nga hipotezat e
ngritura. Metoda cilësore përdoret në intervistat e zhvilluara me aktorë shtetërorë dhe
joshtetërorë të Kosovës. Gjithashtu kjo rëndësi është kërkuar të shihet në bazën e statistikave
qeveritare për lartësinë e buxhetit që ndahet për aktivitete të tilla, duke përfshirë ministritë e
ndryshme të cilat përfshijnë sektorë nga kjo fushë. Këto statistika më pas nuk janë analizuar
duke krahasuar lartësinë e shumës me ndonjë vend tjetër thjesht me metodën krahasuese, por në
bazë të përqindjes së ndarë për aktivitete të tilla dhe në krahasim me aktivitete të tjera. Për të
vii
parë përkushtimin zyrtar dhe rëndësinë e këtij dimensioni, janë realizuar intervista me disa
zyrtarë dikasteresh të ndryshme qeveritare, për të konstatuar edhe gatishmërinë dhe sfidat e tyre
për zhvillimin e sektorit të diplomacisë kulturore.
Intervista janë bërë me zyrtarë të sektorëve të veçantë të diplomacisë kulturore, duke u
nisur me atë të arsimit, për të analizuar gjithashtu nëse ka ndonjë program shkëmbimesh dhe
rëndësinë që i kushtohet shkëmbimeve studentore duke vlerësuar në bazë të bursave të ndara dhe
buxhetit të siguruar për aktivitete të tilla. Diplomacia kulturore që ka të bëjë me shkëmbime
artistësh, ekspozita, përkthime veprash artistike etj. është analizuar nga të dhënat e siguruara
nga informacioni zyrtar i dikasterit të Kulturës dhe intervistës, për të konstatuar rëndësinë që i
kushton institucioni këtij kanali të komunikimit ndërkulturor. Të dhëna të tjera janë marrë edhe
nga web faqet zyrtare të dikastereve të veçanta dhe gjithashtu janë vëzhguar ato për të dhëna
kuantitative. Këto të dhëna bashkë me intervistat janë vënë në përqasje dhe analizë për të
konstatuar nëse institucionet mbështesin financiarisht talentët dhe të suksesshmit e fushave të
ndryshme artistike, përfshirë edhe sportistë etj. Janë intervistuar aktorë komunikues të cilët për
shkak të profesionit ose talentit komunikojnë me publikët e huaj në mënyrë të drejtpërdrejtë apo
nëpërmjet mediave, si dhe aktivistë të diasporës. Gjithashtu është bërë një krahasim ndërmjet
aktiviteteve të aktorëve shtetërorë të Kosovës apo joshtetërorë të cilët kanë qenë të ndihmuar nga
institucione shtetërore – me aktivitetet individuale të aktorëve joshtetërorë të cilët k anë pasur një
mbulim mediatik ndërkombëtar.
Duke pasur parasysh se ekziston një literaturë e kufizuar për diplomacinë publike dhe
ajo dominohet nga studimet për vende të veçanta, është e qartë se çështjet dhe problemet e kësaj
fushe përsëriten, aq sa është e qartë që çdo vend ka veçoritë e veta. Për këtë arsye, përveç
metodës deskriptive që është përdorur pas identifikimit të masave të përdorura apo të pranishme
të diplomacisë publike në sektorë të ndryshëm, është përdorur edhe ajo krahasuese me vendet e
tjera që zbatojnë diplomacinë publike, si mënyra më e mirë për ta përballur këtë vështirësi të
mungesës së studimeve paraprake. Janë marrë në trajtim vendet si: SHBA, Britani e Madhe, BE-
ja si dhe Maqedonia e Kroacia. Tre të parat janë marrë si praktikues të mëdhenj të diplomacisë
publike për të parë se cilat janë praktikat e mira të kësaj fushe. Maqedonia është marrë si vend
fqinj me Kosovën me resurse dhe banorë përafërsisht të njëjtë, ndërsa Kroacia është marrë jo
vetëm si praktikuese e mirë e diplomacisë publike në rajon, por edhe për të verifikuar hipotezën
për konceptin e identitetit konkurrues. Shteti kroat ndonëse me resurse të shumta ekonomike e
viii
natyrore, ndodhet në një rajon ku konkurrentë të këtij identiteti konkurrues ka Italinë, Austrinë
etj. Nuk është marrë Shqipëria sepse nuk mund të merrej vetëm si rast sipërfaqësor trajtimi.
Shqipëria duhet qasur si një rast i veçantë studimi, e jo një rast i izoluar për të plotësuar
mozaikun krahasues me vendet e tjera fqinje të Kosovës. Megjithatë, Kosova dhe Shqipëria
hasen shpesh në një bashkangazhim në diplomacinë publike për shkak se në shumë vende
shqiptarët e viseve të ndryshme të Ballkanit prezantohen vetëm si shqiptarë dhe ndjejnë nevoja të
përbashkëta kulturore, të mësimit të gjuhës për fëmijët e emigrantëve etj., dhe jo për nga
përkatësia e tyre shtetërore nga vijnë.
Për t'i dhënë përgjigje hipotezës kryesore nëse Kosova mund ta rrisë soft power-in
(fuqinë joshëse) e vet nëpërmjet aktiviteteve të diplomacisë publike-masive, këtu nuk kemi të
bëjmë me testimin e hipotezës në mënyrë heuristike, por janë identifikuar aktivitetet e
komunikimit masiv me jashtë, të ndërmarra nga aktorë shtetërorë e joshtetërorë dhe, janë
krahasuar me mbulimin mediatik të Kosovës nga ana e mediave ndërkombëtare. Ndërmjet kët ij
raporti, të mbulimit mediatik që ka Kosova nga mediat e fuqishme të botës - nga njëra anë,
zhvillimeve të brendshme që kanë mbuluar ato media dhe, burimeve të kufizuara që ka Kosova
për të zhvilluar një diplomaci publike më gjithëpërfshirëse apo për të dhënë mesazhe atraktive
ndaj publikëve të jashtëm - nga ana tjetër, kërkohet t'i jepet përgjigje edhe hipotezës nëse modeli
teorik i diplomacisë publike mund të gjejë zbatim edhe në rrethanat në të cilat gjendet Kosova.
Rëndësia shoqërore dhe teorike e studimit të diplomacisë publike

Teza “Komunikimi në diplomacinë publike, rasti i Kosovës”, është një problem shoqëror.
Ai ndërlidhet me interesin e përgjithshëm të qytetarëve. Me përjashtimin e disa vendeve
autoritare, asnjë vend tjetër nuk mund të imagjinohet në epokën e sotme të qarkullimit të lirë të
mallrave, ideve, njerëzve, në epokën e informacionit dhe teknologjisë së lartë të komunikimit, si
vend i vetëmbyllur në kufijtë territorialë. Kjo vjen edhe për arsyen e interesit të ndërsjellë të
qytetarëve të çdo vendi: shkëmbimin e mallrave, për eksportin e prodhimit vendës, nevoja për
importin e atyre produkteve që janë të pamjaftueshme apo edhe mungojnë në atë vend, emigrimi
për punësim, shkollim, jetë, nevojë etj.
Për Kosovën, komunikimi me publikët e jashtëm ka një rëndësi të veçantë për shkak të
rrethanave specifike nëpër të cilat ka kaluar dhe kalon vendi, i përballur me propagandë të
shumtë dhe imazh të dëmtuar, ndërsa sfidë e përkohshme dhe e jashtëzakonshme në krahasim me
ix
vendet e tjera, vazhdon të mbetet edhe për një kohë njohja e shtetit. Vendi i sapoformuar kërkon
forcimin e pozicionit diplomatik, si dhe zhvillimit ekonomik nëpërmjet tërheqjes së investimeve të
huaja.
Çështja ka një interes të madh teorik. Studiuesit nuk flasin për teori të diplomacisë
publike, por një pjesë e kanë marrë konceptin soft power si një teori që përfshin diplomacinë
publike. Vetë Joseph Nye që e ka zhvilluar atë nocion i kundërvihet këtij pretendimi. “Soft power
është një koncept analitik e jo një teori”.2 Ndërsa, të tjerë theksojnë se edhe 20 vjet pas krijimit
të konceptit soft power, ende ndjehet nevoja e madhe për ekzaminimin dhe teorizimin e këtij
koncepti3 .
Kjo disiplinë e paprekur deri më tani në studimet shqiptare, mund të shënojë këndin e saj
dobiprurës për shkak se si disiplinë e re, por shumë e rëndësishme për kohën që jetojmë, të jetë
edhe më tërheqëse për rrethanat politike, ekonomike, turistike dhe k ulturore të Kosovës,
Shqipërisë etj. Nëpërmjet treguesve të ndryshëm gjithashtu sqarohet se sa ia vlen të investohet në
komunikimin masiv me botën dhe përse ky komunikim duhet të fokusohet vetëm në disa publikë
për arsye interesi dhe efekti. Për lexuesin shqipfolës mund të shërbejë si një referencë e mirë për
thellime të mëtejme qoftë teorike apo edhe të praktikuesve të diplomacisë publike apo soft power-
it.
Gjendja e studimeve në diplomacinë publike dhe risitë që sjell ky punim

Studimet në këtë fushë janë përqendruar në pjesën akademike dhe atë të praktikuesve të
diplomacisë publike. Për sa i takon pjesës akademike, studimet fokusohen në kërkime
bibliografike, në ndërveprimet dhe dallimet që kanë mes tyre nocione të përafërta me
diplomacinë publike, siç janë: propaganda, diplomacia tradicionale, diplomacia mediatike,
cyber-diplomacia, soft-power, brandingu nacional, identiteti konkurrues etj. Por, studimet
teorike nuk merren thuajse fare me aktorët e komunikimit, të cilën risi e sjell ky punim në pjesën
e saj teorike. Ndërsa, grupi i dytë, praktikuesit e diplomacisë publike, mëtojnë të identifikojnë,
përshkruajnë dhe analizojnë atributet e një vendi të cilët mund të përcjellin mesazhe të
2
Joseph S. Nye, Jr, “Responding to my critics and concluding thoughts ”, in: Inderjeet Parmar & M ichael Co x (ed.),
Soft Power and US Foreign Policy Theoretical, historical and contemporary perspectives, 2010, Routledge, London
& New York, f. 219.
3
Sook Jong Lee & Jan Melissen (ed), Public Diplomacy and Soft Power in East Asia, Palgrave Macmillan, 2011. f.
1.
x
diplomacisë publike për publikët e huaj; kanalet e komunikimit që përzgjidhen në dhënien e
këtyre mesazheve me qëllim të arritjes së efekteve më të mëdha etj.
Studimet mbi diplomacinë publike janë vërtet të pakta. Ka vetëm një numër të vogël
monografish që i dedikohen diplomacisë publike, ndërsa vetëm disa punime merren me
problemet teorike të saj. Shumica e botimeve të dekadës së fundit, janë përmbledhje kumtesash
të redaktuara nga studiues të komunikimeve ndërkombëtare apo të diplomacisë publike. Shumica
e tyre janë historike dhe të përqendruara në aktivitetet e diplomacisë publike të vendeve të
veçanta dhe kryesisht ato të SHBA-ve. Gjithashtu këto studime janë përqendruar kryesisht në
vendet anglosaksone. “Përtej vendeve anglosaksone, nëse përjashtojmë disa studime të politikës
franceze audiovizive ose politikat kulturore gjermane, jemi në heshtje pothuajse të plotë për
temën e diplomacisë publike”. 4 Literatura në anglisht për diplomacinë publike është relativisht e
kufizuar dhe kërkimet bazohen në atë që ne kemi, ndërsa “nuk ka literaturë domethënëse edhe në
gjuhët e tjera përveç anglishtes, si psh. frëngjisht apo gjermanisht…”.5 Edhe ajo literaturë që
është në anglisht, përqendrohet në aktivitetet e diplomacisë publike amerikane. “Gjatë vitit
1992-2003 ka më pak se 30 libra nga ana e kërkuesve akademikë ku tema qendrore është
diplomacia publike. Ky është një numër qesharak vjetor...”6 . Kërkimet ekzistuese në diplomacinë
publike vuajnë nga një sërë dobësish të mëdha, ndërsa botimet e mëhershme të kohës së Luftës së
Ftohtë janë kryesisht historike 7 . “Llogaritë historike të diplomacisë publike janë të rëndësishme,
4
Pierre Cy ril Cyrus Tey mour Pahlav i, Mass Diplomacy: Foreign Policy in the Global Information Age, Montreal,
McGiII University, 2004, f. 31.
5
Robin Brown, The Four Paradigms of Public Diplomacy: Building a Framework for Comparative Government
External Communications Research, Institute of Co mmunication Studies, University of Leeds, April 2012, f. 2.
Në gjermanisht megjithatë ka 3-4 përmb ledhje art iku jsh studimorë për dip lo macinë publike. Megjithatë, nga autori
gjerman na vjen monografia për imazh in e ko mbeve, M ichael Kunczik, Images of Nations and International Public
Relations, New Jersey: Lawrence Erlbau m Associates -Publishers Mahwah, 1997. Kjo është monografia kryesore
dhe më e cituar që ka në qendër imazhin ndërko mbëtar i ndërtuar kryesisht perms mediave, ndërsa mediat i përfshin
edhe diplomacia publike në dy nga tre dimensioned e saj.
Autorë francezë janë edhe më të kufizuar, përveçse se janë 2-3 botime në frëngjisht për diplo macinë kulturore.
Ndersa, Do minique Wolton, me L‟autre mondialisation, Champs Flammarion, 2004, t rajton jo d iplo macinë publike,
por “globalizmin e tretë” që e artikulon me globalizimin e info rmacion it, ko munik imit dhe bashkëjetesën kulturore
botërore. Wolton hyn në punë në këtë punim më shumë me esenë Informer n‟est pas communiquer në përqasjen tonë
bibliografike për drejt imin lëvizjes së mesazhit në dip lo macinë publike.
Autorët italianë kanë futur diplo macinë publike brenda trajt imit të fushës së komunikimeve politike ndërkombëtare,
si: Emid io Diodato, Patrizia Laurano, ndërsa Antonio Deruda i qaset diplo macisë dig jitale.
6
Pierre Cy ril Cyrus Tey mour Pahlav i, Mass Diplomacy: Foreign Policy in the Global Information Age, Montreal,
McGiII University, 2004, f. 31.
7
Eytan Gilboa, “Search ing for a Theory of Public Diplo macy”, in: The Annals of the American Academy of Political
and Social Science, Sage, March, 2008. f. 56.
xi
veçanërisht në qoftë se ato janë analitike dhe jo vetëm anekdotike, por kontributi i tyre në
zhvillimin e teorisë dhe të metodologjisë në diplomacinë publike ka qenë i kufizuar” 8 .
Të kufizuara janë gjithashtu edhe hulumtimet mbi programet dhe aktivitetet e
diplomacisë publike të vendeve të tjera përveç ShBA-ve dhe aktorëve të rinj ndërkombëtare si
OJQ-të, shoqëria civile, grupet dhe individët.9 Por, kohëve të fundit në këto aktivitete janë aktive
dy institucione, njëra prej të cilave merret edhe me çështje që kanë të bëjnë me problemet teorike
të fushës: Instituti Holandez i Marrëdhënieve Ndërkombëtare10 dhe Qendra e Shteteve të
Bashkuara për Diplomaci Publike11 i Universitetit të Kalifornisë së Jugut. Ky i fundit publikon
artikuj studimorë nga diplomacia publike, ajo kulturore dhe çështje që ndërlidhen me këto fusha,
por është e përqendruar kryesisht në diplomacinë publike amerikane. Instituti holandez nuk
kufizohet në studimet nacionale të diplomacisë publike, por boton artikuj shkencorë për çështje
teorike dhe aktivitetet e vendeve të ndryshme të diplomacisë masive, diplomacisë kulturore etj.
Edhe studiuesi më i cituar evropian i diplomacisë publike, Jan Melissen, drejtues i
institutit të lartpërmendur holandez, thekson mungesën e studimeve. “Pas Luftës së Ftohtë ka
shumë pak literaturë shkencore për diplomacinë publike”. 12 Ata që merren me këtë fushë
ndeshen kryesisht me një numër shumë të madh artikujsh gazetaresk të cilët trajtojnë në mënyrën
e tyre diplomacinë publike, më shpesh duke e përdorur sesa duke u thelluar në studimet e fushës,
ndërkohë që thellohen në analiza politike, komente si dhe këshilla të shpejta nga politikëbërës të
ndryshëm në vende të ndryshme të botës13 . Edhe pas 11 shtatorit 2001, shumë qeveri, agjenci
publike dhe organizata kanë publikuar një numër raportesh, shumica duke përsëritur sfidat,
idetë dhe parimet. “Këto raporte nuk kanë kontribuar aq sa duhet për ta përparuar teorinë dhe
metodologjinë e diplomacisë publike”. 14
Gjendje e ngjashme në studimet e diplomacisë publike është edhe në dekadën e f undit
apo edhe në 12 vitet e këtij shekulli. Nga botimet e dekadës së fundit, dominojnë dukshëm artikujt
shkencorë dhe përmbledhje të redaktuara nga studiues të njohur të diplomacisë publike. Në këtë
dekadë ka vetëm 20 botime, të cilat e kanë diplomacinë publike në qendër të vëmendjes, por
8
Po aty.
9
Eytan Gilboa, “Search ing for a Theory of Public Diplo macy ”, in : The Annals of the American Academy of
Political and Social Science, Sage, March, 2008. (55-77).
10
The Netherlands Institute of International Relations „Clingendael‟, www.clingendael.nl
11
US Center on Public Diplo macy, www.uscpublicdiplo macy.org
12
Jan Melissen, New public diplomacy: soft power in international relations, Palgrave Macmillan, 2005, f. xix.
13
Google search gjen 40 milionë raste ku përmendet togfjalëshi public diplomacy.
14
Vep. cit. Gilboa, f. 56.
xii
gjysma e të cilave janë monografi15 , ndërsa gjysma tjetër janë përmbledhje artikujsh studimorë.
Disa nga këta autorë të botimeve të këtij shekulli referimet kryesore të përkufizimeve dhe
taksonomive i kanë nga botimi i Hans Tuch i vitit 199016 . Ndër më të cituarit për aktivitetet e
diplomacisë publike mbetet Mark Leonard 17 , që njëherësh është monografia e vetme praktike e
kësaj fushe nga autorë evropianë, por edhe më e plotë edhe në krahasim me autorë joeuropianë
për sa i përket dimensionit praktik të aktiviteteve të diplomacisë publike. Sa i përket pjesës
teorike, përkufizimit, metodologjia, efekteve të masave të diplomacisë publike, e aq më pak
aktorëve të komunikimit, këtu kemi një mungesë të madhe. Europiani Jan Melissen 18 , amerikani
Nicholas Cull 19 dhe izraeliti Eyton Gilboa 20 , janë autorët të cilët dominojnë monografitë e tjera
dhe artikujt shkencorë kur është fjala për shpjegimet teorike të diplomacisë publike. Por, autori
më i cituar është padyshim Joseph Nye, me konceptin soft power, i cili koncept përfshin edhe
diplomacinë publike21 .
15
Mark Leonard, Public Diplomacy, London, The Foreign Policy Centre, 2002.;
Joseph S. Nye, Jr., Soft Power – The Means to Success in World Politics, New York: Public Affair, 2004.;
Justin Hart, Empire of Ideas – The origins of public diplomacy and the transformation of U.S. Foreign Policy,
Oxford Un iversity Press, 2013.;
James Pamment, New public diplomacy in the 21st century : a comparative study of policy and practice, London-
New York: Routledge, 2013.;
Nicholas J. Cull, The Decline and Fall of the United States Information Agency: American Public Diplomacy ,
1989-2001, Palgrave Macmillan, 2012.;
Nicholas J. Cull, The Cold War and the United States Information Agency: American Propaganda and Public
Diplomacy, 1945-1989. Cambridge University Press 2008.;
Craig Hayden, The Rhetoric of Soft Power- Public diplomacy in Global Context, United Kingdom: Lexington
Books, 2012.;
R.S. Zaharna, Battles to Bridges – US Strategic Communication and Public Diplomacy after 9/11 , Palgrave
Macmillan, 2010.;
Ali Fisher, Collaborative Public Diplomacy, How Transnational Networks Influenced American Studies in Europe,
Palgrave MacMillan, 2013.;
Pierre Cyril Cyrus Teymour Pahlavi, Mass Diplomacy: Foreign Policy in the Global Information Age, Montreal,
McGiII University, 2004.
16
Hans N. Tuch, Communicating with the world: U.S. public diplomacy overseas, Georgeto wn University,
Washington, D.C, 1990.
17
Mark Leonard, Public Diplomacy, London, The Foreign Policy Centre, 2002.
18
Jan Melissen, “The New Public Diplo macy: Bet ween Theory and Practice”, në: Jan Melissen (ed), New public
diplomacy: soft power in international relations, Palgrave Macmillan, 2005. f. 3-27.
19
Nicholas J. Cull, The Decline and Fall of the United States Information Agency: American Public Diplomacy,
1989-2001, Palgrave Macmillan, 2012. Nicholas J. Cull, The Cold War and the United States Information Agency:
American Propaganda and Public Diplomacy, 1945-1989. Camb ridge University Press 2008.
20
Eytan Gilboa, “Search ing for a Theory of Public Diplo macy”, in: The Annals of the American Academy of
Political and Social Science, Sage, March, 2008. (55-77)
21
Joseph S. Nye, Jr., Soft Power – The Means to Success in World Politics, New Yo rk: Public Affair, 2004.
xiii
Përmbledhjet e studimeve janë kryesisht për diplomacinë e vendeve të ndryshme dhe
sektorëve të ndryshëm të diplomacisë publike22 . Dominojnë artikujt për diplomacinë amerikane,
të disa vendeve evropiane dhe të disa vendeve aziatike, si dhe tema sektoriale si: diplomacia
kulturore, shkëmbimet, përpjekje për të shpjegime teorike të fushës etj.
Në studimet shqiptare fusha mbetet ende plotësisht e patrajtuar. Një monografi për komunikimin
ndërkombëtar prek edhe diplomacinë publike, ndërsa ka edhe një artikull shkencor që trajton
diplomacinë publike23 .
Sa u përket matjes së efekteve të diplomacisë publike, këtu problemi mbetet i hapur.
Studimeve në diplomacinë publike u mungojnë matje të tilla empirike për shkak të vetë natyrës së
këtyre aktiviteteve. Aktivitetet që i ndërmerr diplomacia publike nuk kanë efekte të
atypëratyshme, por ndikimi i tyre mund të shihet pas një kohe relativisht të gjatë. Këto nisma në
radhë të parë kanë për qëllim të fitojnë zemrat e audiencës, të përftojnë respekt si dhe të rrisin
bashkëpunimin politik dhe ekonomik, por rezultatet e këtyre nismave shpesh janë të paprekshme
dhe vështirë të matshme, sepse në krijimin e imazhit varen shumë faktorë dhe ai krijohet ndër
vite. Studiuesit theksojnë se matjet dhe kërkimet aktuale nuk janë të bollshme. “Është e
padiskutueshme se duhen shumë më tepër hulumtime sistematike empirike për pasojat e fluksit
televiziv në botë. Spekulimet dhe supozimet dominojnë skenën bashkëkohore...”24 .
Por, diplomacia publike (ekonomike, kulturore) synon të krijojë marrëdhënieve afatgjate
me publikët e huaj. “Duhen vite të tëra dhe leverdia është e ngadalshme dhe jo gjithmonë e
matshme”.25 Nëse flasim për shkëmbime kulturore, kjo do të thotë se të realizosh një program
22
Jan Melissen (ed), New public diplomacy: soft power in international relations, Palgrave Macmillan, 2005.;
Philip Seib, Toward a New Public Diplomacy - Redirecting U.S. Foreign Policy, Palgrave Macmillan, 2009.;
William P. Kieh l (ed), The Last Three Feet: Case Studies in Public Diplomacy, Public Diplo macy Councill,
Washington, 2012. ;
Nancy Snow & Philip M. Tay lor (ed), Routledge Handbook of Public Diplomacy, New York-London, Routledge,
2009.;
Sook Jong Lee & Jan Melissen (ed), Public Diplo macy and Soft Power uin East Asia, Palgrave Mac millan, 2011.;
R.S. Zaharna, A melia Arsenault, Ali Fisher (Ed ), Relational, Networked and Collaborative Approaches to Public
Diplomacy: The Connective Mindshift, Routledge, 2013. ;
Joshua S. Fouts (Ed). Public Diplomacy Practitioners, Policy Makers, and Public Opinion , US Center on public
diplo macy, USC Center on Public Diplo macy- University of Southern California, 2006.
23
Monografia është e Jaup Zenunit e botuar në Tiranë në vit in 2011, me titull: Komunikimi ndërkombëtar, ndërsa
artikujt janë të Martin Wählisch dhe Behar Xharra: Public Diplo macy of Kosovo: Status Quo, Challenges and
Options.
24
Preben Sepstrup, “Research into International Television Flows: A Methodological Contribution ”, in :
Communication Theory & Research, ed: Denis McQuail, Peter Go lding and Els de Bens, Sage Pubblications, 2005,
f. 20.
25
Wally Olins, “Making a Nat ional Brand”, në: Jan Melissen, New public diplomacy: soft power in international
relations, Palgrave Macmillan, 2005. F. 178. (169-179)
xiv
shkëmbimi kulturor, është e gabueshme që menjëherë të kërkosh efektet dhe të bësh matje për të
parë se si kanë ndikuar këto shkëmbime. Njerëzit që kanë qenë pjesë e programit apo vizitës, pas
një vizite të organizuar në një vend tjetër, kryesisht kanë përshtypje të mira. “Megjithatë, edhe
pse jo gjithmonë të dukshme ose të matshme menjëherë, pas realizimit të një programi të
diplomacisë kulturore, padyshim që ka një efekt mbi ata që kanë marrë pjesë në to”.26 Këto
efekte kryesisht janë të natyrës emocionale, përshtypje të lëna nga pjesëmarrësit dhe, shpesh
këto ndjenja mbeten edhe pas përfundimit të një programi shkëmbyes, madje deri në fund të
jetës. Megjithëse, “është vështirë që kulturën ta përqasësh politikisht dhe emocionalisht” 27 .
Çështja dallon sepse efekti i vërtetë i tyre pritet në kohën kur ata persona më pas bëhen liderë
lokalë të opinionit për vlerat e vendit që e kanë vizituar dhe kjo natyrisht që do kohë. “... Ka një
pamundësi të shpeshtë për të matur me ndonjë saktësi ndikimin dhe efektivitetin e diplomacisë
kulturore”.28 “Nuk është ndonjë ndërmarrësi të masësh soft power-in, edhe pse ka disa matje të
vlefshme si psh. pjesëmarrja e të huajve në universitet, ose ndonjë analizë përmbajtësore e
mediave” .29
Po të marrin masat afatgjate të krijimit të marrëdhënieve të qëndrueshme si dimensioni
kryesor i diplomacisë publike dhe konceptit që përfshin këtë të fundit, soft power, shkëmbimet e
ndryshme si ato studentore etj., sërish efektet do të duhej kërkuar pas shumë e shumë vitesh.
Nëse psh. një grup studentësh të cilët kanë studiuar në një vend të caktuar të cilët më pas
kthehen në vendin e tyre të prejardhjes, mbase do të duhej kohë që ata të sistemohen apo të
zgjidhen në pozita të respektueshme në vendin e tyre. Dhe vetëm kur të bjerë rasti për atë vend,
ish-studentët apo edhe studiuesit që kanë qenë pjesë e programeve shkëmbyese akademike që
dikur mund të marrin pozita të rëndësishme publike në vendin e tyre, mund ta shprehin
disponimin pozitiv ndaj vendit ku kanë qëndruar për studime. “...Rezultatet e tilla të prekshme
politike mund të maten vetëm atëherë pasi ai të jetë një zyrtar, madje edhe atëherë është e
26
Ronit Appel, Assaf Irony, Steven Schmerz, Ayela Ziv, Cultural Diplomacy: An Important but Neglected Tool in
Promoting Israel‟s Public Image, The Interdisciplinary Center Herzliya- Lauder School of Govern ment, Dip lo macy
and Strategy, May 2008, f. 18. (i disponueshëm në:
http://portal.idc.ac.il/SiteCollectionDocu ments/Cultural_Diplo macy.pdf )
27
Lawrence E. Harrison & Samuel P. Huntington (ed), Culture Matters - How Values Shape
Human Progress, Basic Book , New Yo rk, 2000. f. xxxii
28
Simon Mark, A Comparative Study of the Cultural Diplomacy of Canada, New Zealand and India, PHD thesis in
Political Studies, The Un iversity of Auckland, 2008. f.63. (d isponueshëm edhe në:
https://researchspace.auckland.ac.nz/bitstream/handle/2292/2943/02whole.pdf )
29
Gregory F. Treverton, Seth G. Jones, Measuring National Power, National Security Research Div ision- RAND
Corporation, Arlington, 2005, f. xi
xv
vështirë”.30 Për këtë arsye “nuk ka një mënyrë të caktuar për të matur ndikimin e drejtpërdrejtë
31
të diplomacisë publike...” . Aleksander Yakovlev psh. qe mjaft i ndikuar nga studimet e tij me
ekspertin e shkencave politike David Truman në Universitetin e Kolumbias në vitin 1958.32 Pas
kthimit në vendin e tij ai bëhet drejtor i një instituti të rëndësishëm dhe anëtar i Politbyrosë
sovjetike, personazh me një ndikim të rëndësishëm liberal ndaj liderit sovjetik Mihail
Gorbaçov.33 Kolegu i Yakovlev, Oleg Kalugin, u bë një zyrtar i lartë në KGB-në sovjetike, i cili
disa vjet pas rënies së komunizmit, në vitin 1997 komenton se “shkëmbimet ishin si një Kalë i
Trojës për Bashkimin Sovjetik”. Që të dy, thekson Nye, kanë luajtur rol të rëndësishëm në
erozionin e sistemit sovjetik34
Themeluesi i konceptit soft power në kuadër të të cilit gjejnë shpjegim teorik aktivitetet e
diplomacisë publike, Joseph Nye, thotë se është vështirë të përcaktosh efektet e ndonjë aktiviteti
dhe ta masësh rezultatin e tij, sepse përfshijnë një komleksitet të shumtë faktorësh dhe nuk mund
të identifikosh se masa e ndërmarrë së fundmi ka dhënë rezultate konkrete brenda një kohe të
caktuar. Sipas tij, edhe nëse një aktivitet i caktuar është burim i soft power dhe ai prodhon
atraktivitet, atëherë ai mund të matet duke i pyetur njerëzit nëpërmjet anketave ose fokus-grupe.
“Por, soft power nuk të bëjë thjesht me ndikimin. Fundja, ndikimi ndodh edhe si rezultat i hard
power, pra nëpërmjet kërcënimit ose pagesës”. 35 Kjo do të thotë se është vështirë të ndash se
prej cilit aktivitet ka ardhur ai ndikim. “Matja e soft power është një sfidë e vështirë për
qeveritë, për të thënë më të paktën, e cila e bën të vështirë mbështetjen e çdo pretendimi për
efektet e tij”.36
Shembujt e mësipërm tregojnë se kanë kaluar dhjetëra vite kur ka mundur të dalë në
skenë efekti i shkollimit të tyre në SHBA apo i përfitimit amerikan nga ish-studentët e huaj në
vendin e tyre dhe çfarëdo matjeje po të ishte bërë ndonjëherë, nuk do të jepte rezultate
domethënëse. Këta shembuj gjithashtu dëshmojnë për efektin e masave të diplomacisë publike të
30
Promoting Israel‟s Public Image, The Interdisciplinary Center Herzliya- Lauder School of Govern ment, Dip lo macy
and Strategy, May 2008, f. 18.
31
Promoting Israel‟s Public Image, Lauder School of Govern ment, Diplo macy and Strategy, May, 2008 F. 18. (i
disponueshëm nw: http://portal.idc.ac.il/SiteCollectionDocu ments/Cultural_Diplo macy.pdf )
32
Joseph S. Nye, Jr., Soft Power – The Means to Success in World Politics, New Yo rk: Public Affair, 2004, f. 46.
33
Po aty.
34
Po aty.
35
Po aty, f. 6.
36
Sook Jong Lee & Jan Melissen (ed), Public Diplomacy and Soft Power uin East Asia, Palgrave Macmillan, 2011.
f.1.
xvi
shkëmbimeve studentore. “...Praktika e komunikimit ndërkulturor është shumë më përpara
njohurive të efekteve të saj”.37 Pas 11 shtatorit 2001, shumë qeveri, agjenci publike dhe
organizata kanë publikuar një numër raportesh, shumica duke përsëritur sfidat, idetë dhe
parimet. Këto raporte nuk kanë kontribuar aq sa duhet për ta përparuar teorinë dhe
38
metodologjinë e diplomacisë publike”.
Ndërsa, matjet kryhen për imazhin e vendit duke kërkuar të shihen perceptimet e
qytetarëve të huaj se si ata e shohin një vend, meqë efekte të atypëratyshme kanë praktikat
politike, politikat e jashtme dhe menaxhimi i informacionit. Një gjë të tillë e realizon “The Pew
Research Global Attitudes Project”, e cila kryen sondazhe të opinionit publik në mbarë botën,
për të vlerësuar pikëpamjet e tyre lidhur me gjendjen aktuale në botë dhe çështje të rëndësishme
të ditës39 . Gallup, ndërkaq, në shtatë dekadat e fundit ka grumbulluar përgjigje rekord të
opinionit publik amerikan për ngjarjet më të mëdha në botë40 ; Eurobarometri, mat opinionin e
qytetarëve nga shumë vende europiane për tema të ndryshme, kryesisht ato që ndërlidhen me
BE-në, ndërsa Kosova nuk është e përfshirë fare në të41 . Këto institucione edhe mund të bëjnë
matje të perceptimeve të qytetarëve për një vend të caktuar, por asnjëherë nuk mund të thuhet se
cilat masa të diplomacisë publike kanë dhënë rezultate konkrete, sepse shkëmbimet kulturore, siç
u tha më lartë, mund të kalojnë edhe dekada derisa të japin rezultate në raste të caktuara. “Edhe
20 vjet pasi Nye krijoi termin, matja empirike e soft poker, kritikat e ekzaminimit dhe teorizimit
të këtij koncepti analitik, janë ende shumë të nevojshme”.42
Risitë që sjell punimi

Duke parë gjendjen e studimeve të deritanishme të kësaj disipline në botë dhe në studimet
shqiptare, ky studim sjell disa risi. Risia e parë është vetë punimi si risi, sepse deri më tani nuk
37
Preben Sepstrup, “Research into International Television Flows: A Methodological Contribution ”, in :
Communication Theory & Research, Denis McQuail, Peter Go lding & Els de Bens (ed), Sage Pubblicat ions, 2005, f.
20.
38
Political and Social Science, Sage, March, 2008. f. 56.
39
Shih web faqen zyrtare të kësaj qendre: www.pewglobal.org/database/
40
Alec M. Gallup & Frank Newport (ed), Cu mulative Index Public Opinion, 1998–2007, Rowman & Littlefield
Publishers, INC. f. xii.
41
http://ec.europa.eu/public_opinion/cf/step2.cfm?keyID= 2202
42
f .1.
xvii
ka pasur një studim të veçantë në gjuhën shqipe për diplomacinë publike, pra për komunikimin
me publikët e jashtëm.
Risia e dytë është vetë mënyra e analizimit të nocionit të diplomacisë publike sipas
aktorëve të komunikimit. Gjatë shpjegimit të evoluimit në kohë të këtij nocioni, gjithnjë është
parë se kush me kë komunikon. Gjithashtu, gjatë shpjegimit krahasues ndërmjet diplomacisë
publike me konceptet e përafërta, gjithnjë janë vënë në pah të përbashkëtat dhe dallimet e
aktorëve të komunikimit. Në kërkimin bibliografik nuk kemi hasur në autorë të tjerë të cilët
kryekëput do të kishin parasysh elementin e aktorëve të komunikimit. Ka autorë që në analizat e
tyre veçojnë aktorët e komunikimit vetëm brenda diplomacisë publike, por jo edhe kur kjo
krahasohet me propagandën, marrëdhëniet publike, markën kombëtare etj.
Risi e tretë është se në punim rishqyrtohen dhe riformulohen problemet e qëndrueshme të
fushës, në trajtime interdisiplinore (teori të komunikimit, marrëdhënie ndërkombëtare,
marrëdhënie ndërkulturore). Këtu sillen të përbashkëtat dhe dallimet ndërmjet koncept eve të
ndryshme të përdorura gjerësisht në disa fusha të dijes.
Risi e katërt është analizimi i komunikimit me publikët e huaj dhe nocionit të soft power
duke e parë nga perspektiva e drejtimit të përcjelljes së mesazhit (njëdrejtimësh-dydrejtimësh).
Përderisa propaganda që i paraprinte diplomacisë publike përcillte mesazhin vetëm në një
drejtim, diplomacia publike e realizon këtë në dy drejtime. Pra, nga dhënia e informacionit, kemi
realizimin e komunikimit. Dhënia e informacionit, siç shpjegon Wolton, është njëdrejtimëshe,
ndërsa shkëmbimi i informacionit është dydrejtimësh, është komunikim.
Risi e pestë është se punimi shqyrton dhe eksploron mjete dhe modele të reja të kërkimit,
sepse kërkimet e deritanishme në diplomacinë publike ndonëse janë parë si interdisplinore, nuk
kanë kërkuar ta vendosin këtë disiplinë në një kallëp teorik të qëndrueshëm, që ky punim e
vendos në një shtrat të shkencave të komunikimit (komunikimit ndërkulturor, studimeve
mediatike) në radhë të parë dhe, nëpërmjet soft power ndërfutet me marrëdhëniet
ndërkombëtare.
Risi të tjera janë ato të dala nga matjet, por këto gjetje mund të shihen te kapitulli i
përfundimit të punimit.
xviii
Përmbajtja e shkurtër e punimit
Punimi është i organizuar në tri pjesë. Pjesa e parë përfshin çështjet teorike, si:
shpjegimi i nocionit të diplomacisë publike, aktorët e komunikimit që marrin pjesë në
diplomacinë publike, raporti i diplomacisë publike me nocionet e tjera, nocioni i imazhit, teoria
e diplomacisë publike: soft power etj. Në kapitullin e parë të kësaj pjese shpjegohet nevoja,
madje detyrimi, se përse duhet komunikuar me botën. Kapitulli shpjegon përkufizimet e
diplomacisë publike të cilat fillimisht përfshinin vetëm aktorët shtetërorë që komunikonin me
botën, apo me fjalë të tjera, kërkonin të informonin, ndikonin dhe angazhonin publikët e huaj me
qëllim të realizimit politikës së jashtme dhe në këtë kuadër të interesit shtetëror, atij politik e
ekonomik. Më pas aktorët shtohen dhe përkufizimet e mëpastajme përfshijnë edhe aktorë
joshtetërorë.
Në kapitullin e dytë të pjesë së parë shpjegohen masat apo aktivitetet që i ndërmerr
diplomacia publike. Këto masa njihen edhe si dimensione të diplomacisë publike që përfshijnë:
menaxhimin e lajmeve, komunikimin strategjik dhe diplomacinë kulturore.
Kapitulli i tretë i pjesë së parë merret me natyrën shumëdimensionale e diplomacisë
publike. Këtu koncepti kërkohet të shtrihet në kallëpet paradigmatike të ofruara nga studiuesit e
deritanishëm. Natyra e diplomacisë publike kërkon një shpjegim ndërdisiplinor të shkencave
sociale. Është trajtuar komunikimi politik ndërkombëtar sepse përfshin një segment shpjegues të
diplomacisë publike; jemi ndalur shkurtimisht te disa koncepte të marrëdhënieve ndërkombëtare
sepse diplomacia publike kërkon anën e butë në komunikimit me aktorë të jashtëm (publikë), Në
këtë kuadër, nocioni soft power duket se përfshin plotësisht shpjegimin e diplomacisë publike, tek
i cili jemi ndalur më gjatë në shpjegimin e tij, i shpjeguar sipas themeluesit të tij Joseph Nye, por
edhe kundërshtimet dhe dobësitë e konceptit.
Pjesa e dytë e punimit është pjesa empirike. Kapitulli i parë përfshin dimensionin e parë
të diplomacisë publike, ai i menaxhimit të informacionit. Këtu është bërë një matje për sasinë e
informacionit të dhënë nga mediat ndërkombëtare për Kosovën. Janë marrë mediat si BBC,
gazetat britanike, Euronews, por edhe gazetat amerikane, CNN etj, si dhe mediat e tjera për
mbulimin mediatik që kanë bërë për Kosovën në raste të rëndësishme të zhvillimeve për vendin.
Ky informacion i medieve ndërkombëtare për Kosovën ka qenë kryesisht negativ për imazhin e
vendit. Është trajtuar edhe çështja e spoteve publicitare të Kosovës të emetuara në mediat
globale dhe ato ndërkombëtare.
xix
Kapitulli i dytë trajton dimensionin e dytë të diplomacisë publike, komunikimin strategjik.
Këtu trajtohen raste të izoluara që kanë ushtruar veprime të këtij lloj komunikimi (strategjik) për
Kosovën, si: diplomacia publike e pilotit James Berisha, diplomacia publike e aktorëve të tjerë të
komunikimit, përfshirë edhe propagandën kundër Kosovës në raste të ndjeshme të shtetndërtimit
të saj. Mediat në këtë rast janë shfrytëzuar vetëm si kanal komunikimi, ndërsa hartues të
mesazhit propagandistik kanë qenë aktorë të tjerë.
Kapitulli i tretë i pjesës së dytë është ai i diplomacisë ekonomike dhe diasporës. Këtu
janë identifikuar masat e diplomacisë ekonomike të vendit, ndërsa gjithashtu edhe diaspora,
rëndësia dhe kapacitetet e saj për zhvillimin ekonomik të Kosovës.
Në kapitullin e katërt të pjesës së dytë është trajtuar diplomacia kulturore dhe sportive e
Kosovës, qëllimi i të cilit dimension është krijimi i marrëdhënieve afatgjata me publikët e huaj.
Këtu kanë dalë aktorë joshtetërorë, kryesisht individë të suksesshëm në botë të cilët ushtrojnë një
diplomaci publike shumë të dobishme për imazhin e Kosovës.
Pjesa e tretë ka dy kapituj. Në kapitullin e parë është trajtuar diplomacia publike e
SHBA-ve si vendi që vuri bazat e kësaj disipline të komunikimit me publikët e huaj. Këtu nuk
kërkohet të shteren aktivitetet e diplomacisë publike amerikane, por janë përzgjedhur vetëm
raste të cilat janë domethënëse dhe të dobishme për analizën krahasuese që bëhet me
diplomacinë publike të Kosovës. Është zgjedhur për t'u trajtuar edhe Britania e Madhe si vendi
që ka një diplomaci publike mjaft aktive, i cili vend gjithashtu kërkon krijimin e markës
nacionale, një nocion ky paksa kundërvënë me soft poker-in amerikan. Diplomacia publike e
BE-së që gjithashtu trajtohet në këtë kapitull, drejtohet ndaj publikëve të jashtëm dhe publikëve
të brendshëm të BE-së për forcimin e një identiteti europian.
Kapitulli tjetër i kësaj pjese, trajton Maqedoninë dhe Kroacinë, për shkak të specifikave
që kanë. Këto dy vendet e fundit bashkë me SHBA-të, Britaninë e Madhe dhe me diplomacinë
publike të BE-së, përqasen me atë të Kosovës për të nxjerrë një përfundim analitik mbi
diplomacinë publike të Kosovës. Kjo trajtohet në pjesën e katërt të punimit, në Përfundime dhe
Rekomandime.
xx
PJESA E PARË
KONCEPTE TEORIKE
1
Kreu I
1. Koncepti i diplomacisë publike dhe aktorët e komunikimit
1.1. Përse të komunikojmë me botën?
Bota e shekullit 21 asnjëherë nuk është dukur më e bashkuar brenda vetes për sa i përket
komunikimit e globalizimit, por njëherësh ajo mbetet edhe e ndarë. Nga njëra anë kemi sulme
terroriste, pasiguri, ndërhyrje ushtarake, lëvizje të fuqishme dhe rrëzime të sistemeve autoritare
si dhe refugjatë në disa anë të botës. Në të njëjtën kohë, nga ana tjetër, shpërndarja e shpejtë e
mjeteve të teknologjisë së komunikimit masiv, institucione shumëpalëshe ekonomike dhe
tregjesh, si dhe natyra globale e luftës e mbështetur në terror, janë vetëm disa realitete që
nënvizojnë se realitetet socio-politike në njërën anë të globit kanë pasoja të mëdha për ata që
jetojnë në një anë tjetër të globit 43 . Kjo dëshmon se nga njëra anë kemi zhvillime të shumta
ndarëse, ndërsa një pjesë e botës gjithnjë e më shumë po ndërlidhet dhe komunikon, duke u
informuar edhe për pjesën e trazuar të botës. Konfliktet e ndryshme, sulme terroriste, pasiguri
etj., kanë bërë që qytetarë apo edhe aktorë politikë të shtrojnë pyetjen: “Përse ata na urrejnë” 44 , e
cila urrejtje prish komunikimin dhe shton rrezikun, dobëson prosperitetin, përkeqëson
mirëqenien. Shumë vende kanë shtuar aktivitetet e tyre komunikuese duke organizuar fushata
publicitare, programe që shkojnë nga reklamat kulturore, turistike etj., e deri te projektet
zhvillimore të ndihmës. Nëpërmjet këtyre aktiviteteve synohet të kontaktohet një publik sa më i
gjerë, për të krijuar përshtypje të mira në publikun e jashtëm. Qëllimi i këtij komunikimi është si
politik e ekonomik, ashtu edhe kulturor dhe i vlerës. Aktorë shtetërorë e joshtetërorë nëpërmjet
këtyre komunikimeve me jashtë synojnë si aleancat politike për realizimin e politikës së jashtme,
ashtu edhe përfitimet tregtare, turistike, rritjen e investimeve, përfitime kulturore dhe
43
Joshua S. Fouts (Ed).Public Diplomacy Practitioners, Policy Makers, and Public Opinion, US Center on public
diplomacy, USC Center on Public Diplo macy- Un iversity of Southern California, 2006. f. 7
44
Richard T. Arndt, The first Resort Of Kings, American Cultural Diplomacy in the Twentieth Century, Potomac
Books, Inc. Washington, D.C. 2006. f. xv iii.
2
shpërndarjen e vlerave të tyre. Siç do të thoshte Hoggart, ideja e vlerës duhet mbrojtur,
përndryshe demokracia është e hapur ndaj abuzimit 45 .
Në shoqërinë moderne qarkullimi i informacionit është bërë i tepërt, por nuk mund të
jetohet pa informacion, shkëmbime dhe ndërveprime46 sepse natyra e njeriut kërkon të
bashkëjetojë. Ekziston një konsensus gjithnjë e më i gjerë se komunikimi me publikun jashtë
vendit ka rëndësi të veçantë për interesin e brendshëm të çdo vendi. “Por, nuk ka konsensus se
cila do të ishte mënyra më e mirë për t'u arritur këto qëllime”. 47 Ky informacion për të cilin
thamë se është shumë i rëndësishëm, në radhë të parë u drejtohet publikëve, dhe pikërisht këtë
trajton diplomacia publike. Nëse me diplomaci do të kuptonim “artin e të biseduarit ndërmjet
përfaqësuesve të shteteve”48 apo “përdorimin e inteligjencës dhe taktit për të drejtuar
marrëdhënie zyrtare ndërmjet qeverive të shteteve të pavarura ose të varura” 49 , me publikë
(shumës) do të kuptonim “grupe specifike njerëzish të lidhur ndërmjet tyre sipas një interesi të
përbashkët... por që mund të jenë edhe publikë gjeneralistë” 50 .
1.2. Diplomacia publike - komunikimi me publikët e jashtë m
1.2.1. Qeveritë si aktorë komunikimi
Kohëve të fundit diplomacia publike është bërë një fjalë e re që dëgjohet gjerësisht në
rrethin e teoricienëve dhe praktikuesve të diplomacisë tradicionale 51 . “Ajo është bërë edhe tema
më e debatueshme në fushën e komunikimit ndërkombëtar”. 52 Diplomacia publike është
komunikimi i një aktori me qytetarët e vendeve të huaja. Ky aktor mund të jetë përfaqësues i
shoqërisë civile, një organizate joqeveritare apo shumëkombëshe, gazetar apo medium, specialist
45
Sue Owen, (ed), Richard Hoggart and Cultural Studies, Palgrave MacM illan, 2008, f. 2.
46
Do minique Wolton, Informer n‟est pas communiquer, Paris: CNRS Ed itions, 2009, f. 31.
47
Joshua S. Fouts (Ed).Public Diplomacy Practitioners, Policy Makers, and Public Opinion, US Center on public
diplomacy, USC Center on Public Diplo macy, University of Southern California, 2006, f. 7
48
Ronald Peter Barston, Modern diplomacy, Pearson Education, 2006, p. 1.
49
Jeremy Black, A History of Diplomacy, Reakt ion Books Ltd, London, 2010, f. 12.
50
Roberty L Heath (ed), Encyclopedia of PublicRrelations, Sage Publications, Inc. 2005. f. 718. dhe, John Dewey,
Publics and its Problems, (përklthyer në shqip nga Ridvan Peshkopia, Tiranë, Dita 2000, f. 75, 76.)
51
Christer Jönsson & Martin Hall, Essence of Diplomacy, Palg rave Macmillan, 2005, f. 90.
52
Philip M. Tay lor, “ Public Diplo macy and Strategic Co mmunications”, në: Nancy Snow & Philip M. Tay lor (ed),
Routledge Handbook of Public Dip lo macy, New York-London, Routledge, 2009, f. 12.
3
i ndonjë sektori të ndryshëm i industrive, i politikës ose pjesëtar i ndonjë publiku. 53 Diplomacia
publike sot nënkupton komunikimin e aktorëve shtetërorë dhe joshtetërorë, organizatave
joqeveritare, korporatave, individëve etj. - me publikët e jashtëm, me qëllim të informimit,
ndikimit dhe angazhimit të tyre për të realizuar objektiva politikë e ekonomikë të vendit. Për të
arritur këto objektiva, komunikohet me publikët e huaj nëpërmjet mjeteve të ndryshme, përfshirë
mediat ndërkombëtare, „kultivimin‟ e gazetarëve ndërkombëtare dhe studiuesve, aktivitete
kulturore, shkëmbime arsimore dhe bursa studentësh, vizita dhe konferenca të programuara,
publikime etj 54 .
Edhe përkundër dhënies së përkufizimeve të mësipërme, problemi mbetet te një
përkufizim i cili do ta pranohej gjerësisht nga të gjithë. Diplomacia publike është përkufizuar
disa herë nga aktorë të ndryshëm, studiues dhe praktikues. “Por, nuk është e mundshme të jepet
një përkufizim i qëndrueshëm i cili do të përfshinte një gamë të gjerë interesash dhe praktikash
që do të përkonte me termin e dhënë”. 55 Edmund Gullion, drejtues i Qendrës për Diplomaci
Publike “Murrow” në Universitetin Tufts dhe ish-drejtori i USIA-s 56 , i cili e krijoi nocionin, në
vitin 1966, e përkufizon diplomacinë publike si aktivitet që mëton “ndikimin e qëndrimeve,
formimin dhe ekzekutimin e politikës së jashtme” 57 . Sipas tij, me diplomaci publike kuptojmë
“mjetet me të cilat qeveritë, grupe private dhe individë, ndikojnë qëndrimet dhe opinionet e
popujve të tjerë dhe të qeverive, në mënyrë që të ushtrojnë ndikim në vendimet e tyre të politikës
së jashtme”58 .
Studiuesi i diplomacisë publike Geoffrey Wiseman dhe ish-drejtuesi i Qendrës
Amerikane për Diplomaci Publike, e cila qendër është e kontraktuar nga Departamenti i Shtetit
për hartimin e politikave në diplomaci publike, thekson se “nuk mund të ketë një përkufizim të
53
New York: Routledge, 2013, f. 1.
54
Evan H. Potter , “Canada and the New Public Diplomacy”, International Journal, Winter 2002-2003, f. 47. (43-
64) http://www.jstor.org/stable/40203812?seq=1 dhe: Evan H. Potter , “Canada and the New Public Diplo macy”
Netherlands Institute of Intern ation al Relations „Clingendael‟ ISSN 1569-2981, f. 47.
55
56
USIA (United States Information Agency) veproi në vitet 1953 dhe për mb i 4 dekada drejtonte diplo macinë
publike amerikane. Ajo u shkri brenda Departamentit të Shtetit në vitin 1999. Më gjerësisht për këtë në Pjesën e
tretë.
57
58
Ed mund A. Gu llion, Definitions of Public Diplomacy, në: http://fletcher.tufts.edu/Murrow/Diplo macy/Definit ions
4
prerë me të cilin do të pajtoheshin shumica e teoricienëve ”59 . Sipas tij, diplomacia publike i
referohet një amalgame aktivitetesh me të cilat aktori sociopolitik transnacional në mënyrë të
hapur dhe vullnetarisht përhap objektiva politikë, duke u munduar të ndikojë dhe të bindë
publikun e huaj.
Mirëpo, përkufizimet e hershme nga studiuesit dhe praktikuesit e diplomacisë publike
përfshijnë kryesisht komunikimin e qeverisë me opinionet e jashtme. Tradicionalisht, d iplomacia
publike nënkuptonte komunikimin e qeverisë që synon audiencat e huaja për të arritur ndryshime
në zemrat dhe mendjet60 e njerëzve 61 . “Historikisht, diplomacia publike është kuptuar si
komunikim ndërmjet një qeverie me njerëz të një shteti tjetër.”62 Madje, fillimisht nuk është
menduar për publik të gjerë, por për individë apo grupe të kufizuara njerëzish. Ky komunikim
ndërmjet këtyre dy palë aktorësh zhvillohej kryesisht përmes mediave si kanal komunikimi. Këtu
mediat paraqiten shpesh edhe si aktori i tretë komunikues dhe jo vetëm kanal ndërmjetësimi.
“Diplomacia publike bazohet në marrëdhënien e ndërlikuar mes tre përbërësve të mëdhenj:
qeverisë, mediave dhe opinionit publik”63 . Studimet e deritanishme kanë dhënë rezultate në
kërkimet ndërmjet marrëdhënies mes medias dhe opinionit publik apo ndërmjet medias dhe
qeverisë, por ka shumë pak kërkime që i lidh të tria bashkë. 64 Në vitet 1970-1980, kishte një
ineters të shtuar për diplomaci publike, por atëkohë ajo përshkruhej si përpjekje qeveritare
amerikane për të shpërndarë sa më shumë informacion në një numër sa më të madh vendesh dhe
audiencash të gjera, me qëllim që të kthesh sytë e publikut 65 .
Këto përkufizime të studiuesve të diplomacisë publike përqendrohen te qëllimet e
përgjithshme që synon të arrijë një komunikim i tillë si dhe mjetet që përdoren për realizimin e
59
http://uscpublicdiplo macy.org/index.php/about/bio_detail/geoffrey_wiseman/ (v izituar: 19 tetor, 2012)
60
Zemrat dhe mendjet (Hearts and Minds) është një film doku mentar amerikan i v itit 1974 për Luftën e Vietnamit, i
drejtuar nga Peter Davis. Filmi është i bazuar në një citim të presidentit Lyndon B. Johnson: "Fitorja përfundimtare
do të varet nga zemrat dhe mendjet e njerëzve të cilët aktualisht nuk jetojnë këtu”.
61
Gyorgy Szond i Pu bl ic Di pl o ma cy and N ati o n Bra n d in g : C o n cep t u al S i mi l a rit i es and Di fferences,
Netherlands Institute of Intern ation al Relations „Clingendael‟ ISSN 1569-2981, tetor 2008, f. 6.
http://www.clingendael.nl/sites/default/files/20081022_pap_in_dip_nation_branding.pdf
62
Nicholas J. Cull,. Public Diplomacy: Lessons from the Past, Los Angeles, Figueroa Press, USC Center on Public
Dip lo macy, 2009. f.12.
63
Stuart N. Soro ka, Media, Public Opinion, and Foreign Policy, Press/Politics 8(1), f. 28. avalaible in :
http://people.mcgill.ca/files/stuart.soroka/SorokaHIJPP2003.pdf
64
Eytan Gilboa, “Searching for a Theory of Public Diplo macy”, in: The Annals of the American Academy of
Political and Social Science, Sage, March,616, 2008. f. 63.
65
Stacy Michelle Glassgold, Public Diplomacy – The evolutiot of literature, US Center on Public Diplo macy, 2004.
f.7-8. Gjendet edhe në: uscpublicdiplo macy.org/pdfs/Stacy_Literature.pdf
5
qëllimeve të tilla. Por, këtu kemi të bëjmë edhe me kufizimin e aktorëve të komunikimit. Në këto
përkufizime si aktorë komunikimi paraqiten vetëm qeveritë-si dhënës të mesazhit, publikët e
huaj paraqiten si marrës mesazhi, ndërsa mediat - si kanal ndërmjetësues komunikimi. Edhe këtu
mundësia e ndërveprimit ndërmjet dhënësit dhe marrësit të mesazhit është mjaft e kufizuar dhe
në këtë rast aktori i diplomacisë publike kontrollon mesazhin 66 . Kjo gjithashtu nënkupton se me
këto përkufizime vetëm qeveritë dalin si aktorë komunikimi me publikët e jashtëm.
1.2.2. Qeveritë dhe individi si aktorë komunikimi
Më pas aktorët komunikues shtohen. Përveç qeverisë, si aktorë komunikues me publikët e

huaj dalin edhe aktorët joshtetërorë të një vendi, si: organizata të ndryshme joqeveritare,
organizata ndërkombëtare, korporata etj. Këta organizata dalin si të pavarur apo në bashkëpunim
me shtetin. Studiuesi John Lee 67 në vitin 1968 vlerëson se “ne jetojnë në epokën e diplomacisë
publike, ku dialogu me njëri-tjetrin është më i rëndësishëm sesa komunikimi ndërmjet
qeverive”68 . Me fjalë të tjera, Lee fokusonte opinionet e jashtme, në vend të diplomacisë
tradicionale që synon komunikimin qeveri me qeveri. Ky paralajmërim i studiuesit Lee i
komunikimit me “njëri- tjetrin”, me vonë do të shtojë aktorët komunikues dhe do të përfshijë
individët e vendeve të ndryshme, përtej komunikimeve të zyrtarëve shtetërorë. Studiuesi Gifford
Malone që ka qenë edhe njëri nga drejtuesit e USIA (1974-84), më 1985 e përshkruan
diplomacinë publike si “komunikim direkt me njerëzit e huaj me qëllim që të ndikojë mendimet
e tyre dhe në fund, qeveritë e tyre”69 . Madje ai ka besuar fuqimisht në rolin e shtetit për të
menaxhuar dhe ndikuar në publikët e jashtëm në forma të organizuara 70 . E veçanta e tij është se
në shpjegimin për diplomacinë publike, ai fut edhe sektorin privat në komunikimet me publikët e
66
New York: Routledge, 2013. f. 3.
67
John Lee, (1931-2002), studiues i njohur i ko munikimeve, Universiteti A merikan i Arizones, fitues i çmimit
Pulitzer, autor i disa studimeve për ko munikimin polit ik ndërko mbëtar, mediat etj.
68
Vep.cit. Glassgold. f. 2.
69
Gifford Malone, “Managing public dip lo macy”. Washington Quarterly 8 (3): 2005, f. 200.
70
Vep.cit. Glassgold, f.7-8.
6
huaj. Në këtë kuptim, Qendra Murrow, në njërën nga broshurat e saj 71 , diplomacinë publike e
përshkruan si më poshtë:
"Diplomacia publike ... merret me ndikimin e qëndrimeve publike në formimin dhe

zbatimin e politikave të jashtme. Ajo përfshin dimensione të marrëdhënieve
ndërkombëtare përtej diplomacisë tradicionale; kultivimin-nga ana e qeverive, të opinionit
publik në vendet e tjera; ndërveprimin e grupeve dhe interesave private të një vendi - në
një vend tjetër; raportimi i punëve të jashtme dhe ndikimi i saj në politikë; komunikimit
ndërmjet atyre puna e të cilëve është komunikimi...” 72
Ky përshkrim është i rëndësishëm sepse nxjerr aktorë të rinj komunikimi. Përderisa të

tjerët e shihnin vetëm shtetin si aktor i cili komunikon me publikët e jashtëm, këtu dalin
edhe aktorët privatë dhe grupe të tjera interesi.
1.2.3. Nga informacioni - te komunikimi dydrejtimësh
Më pas, Hans N. Tuch, autor e veprës si mirënjohur të kësaj lëmie, “Të komunikosh me
botën”73 , më 1990 e përkufizon diplomacinë publike si “proces qeveritar i komunikimit me
publikët e huaj, në një përpjekje për të sjellë mirëkuptim për idetë dhe idealet nacionale,
institucionet e kulturën e saj, qëllimet e tij kombëtare dhe politikat aktuale” 74 . Diplomacia
publike, sipas tij, kërkon të komunikojë në mënyrë të drejtpërdrejtë me njerëzit e vendeve të
tjera. Tuch thekson se në përpjekjen e saj, diplomacia publike përfshin të gjithë spektrin
komunikues, metodat e tjera të komunikimit ndërkulturor 75 si: shkëmbime kulturore, arsimore,
bibliotekat, publikime, shkëmbime profesionale e studimore dhe trajnime të zyrtarëve të huaj76 .
71
Nicholas J. Cull, “Public Dip lo macy before Gu llion-The Evolut ion of a Phrase”, f. 19. in: Nancy Snow & Philip
M. Taylor (ed), Routledge Handbook of Public Diplo macy, New Yo rk -London, Routledge, 2009.
72
http://fletcher.tufts.edu/Murrow/Diplo macy dhe http://publicdiplo macy.org/pages/index.php?page=about -public-
diplo macy#3
73
Hans N. Tuch, Co mmunicating with the wo rld : U.S. public diplo macy overseas, Georgetown Un iversity,
Washington, D.C, 1990.
74
Po aty.
75
Me komunikim ndërkulturor kuptohet komunikimi ndërpersonal në mes indiv idëve të kutlurave të ndryshme.
Mehdi Semati (ed), New Frontiers in International Communication Theory, Rowman & Littlefield Publishers, Inc.,
2004, f. 12.
76
Vep.cit. Tuch, f. 10.
7
Kjo, sipas tij, përfshin “eksperiencën e të mësuarit tonë, sepse ne duhet të kuptojmë shpresat,
frikën e popujve të tjerë - nëse dëshirojmë të jemi të suksesshëm për t'i bindur ata që të na
kuptojmë ne”77 .
Sipas përkufizimeve të Tuch, kemi dy dimensione komunikimesh: atë direkt dhe atë
nëpërmjet mediave. Ky përkufizim i Tuch, ka rëndësi të dyfishtë: ai shton aktorët komunikues të
profileve të ndryshme profesionale dhe, kërkon komunikim dydrejtimësh: jo vetëm të
informohen dhe binden publikët e huaj atje ku janë nëpërmjet mesazheve qeveritare e
joqeveritare duke përdorur mediat, por nëpërmjet shkëmbimeve të drejtpërdrejta, që ata të vijnë
në vendin që shpërndan mesazhe të tilla ndikuese. Megjithëse shton aktorë komunikimi, Tuch lë
vetëm shtetin i cili do të duhej t'i organizonte aktorët e tjerë të sferave të ndryshme profesionale
që të komunikojnë me botën.
Më pas reduktimi i shtetit fillon të bëhet evident, kur studiues të ndryshëm shohin se në
arenën ndërkombëtare dalin edhe aktorë joshtetërorë, si organizata mbishtetërore, rajonale,
joqeveritare etj. Edhe lojtarë mbikombëtarë dhe nënkombëtarë e zhvillojnë politikën e tyre të
diplomacisë publike. “Me Kofi Anan- in në media, OKB-ja tregon diplomacinë publike
mbikombëtare në veprim dhe Komisioni Europian me Baroson i jep prioritet parësor strategjisë
komunikuese publike të BE-së.”78 Pra, në epokën moderne të ndërvarësisë, funksioni tradicional
i shtetit reduktohet në nënsisteme. 79 Këto nënsistme shihen qoftë si sisteme arsimore,
komunikime ndërkulturore etj.
Shkëmbimet arsimore, të vizitorëve të ndryshëm, diplomacisë kulturore etj, si masa të
diplomacisë publike, kanë hapur një dimension të ri, atë të shkëmbimit ndërnjerëzor dhe, kanë
shtuar aktorët e komunikimit. “Një zhvillim tjetër i diplomacisë publike është rritja e
shkëmbimeve njeri me njeri, qoftë në mënyrë virtuale, apo personale, përte j kufijve. 80 Këtu si
aktor i komunikimit me publikët e huaj kemi individin dhe individët e dy vendeve të ndryshme
komunikojnë pa kanale komunikimi, apo ndërmjetësimi. Fjala është këtu për programe të
ndryshme arsimore, bursa studimi, vizita të ndryshme të organizuara për përfaqësues të sektorëve
të ndryshëm etj. Bashkëpunimi me organizata joqeveritare në vendin pritës, me shoqërinë civile
77
Po aty.
78
Jan Melissen, New public diplomacy: soft power in international relations, Palgrave Macmillan, 2005, f. 11.
79
Emid io Diodato, Introduzione alla comunicazione politika internacionale, Perugia, Guerra Edizioni, f. 57.
80
Nancy Snow & Ph ilip M. Taylor (ed), Routledge Handbook of Public Diplomacy, New York-London, Routledge,
2009, f. 6.
8
si dhe shfrytëzimi i liderëve e rrjeteve lokale, rrit mundësinë për ngritjen e urave të komunikimit
dhe bashkëpunimit 81 .
1.2.4. Përkufizimet e reja të diplomacisë publike
Diplomacia publike jo gjithmonë synon masën në mënyrë të drejtpërdrejtë me qëllim që

ta ndikojë atë. “Pjesë e diplomacisë publike gjithashtu është të dëgjosh publikun e huaj dhe të
ndryshosh përqasjen apo politikat e mëdha.”82 Jo gjithçka në mënyrë të menjëhershme duhet
lidhur me imazhin, por edhe me promovimin e një ideje të përqafueshme nga të tjerët, e cila
gjithashtu më vonë mund të rrisë imazhin e një vendi, si psh. bashkëpunimi ndërkombëtar,
ndryshimet klimatike, angazhimi në luftën kundër sëmundjeve të ndryshme etj. “Kjo është pse
një nismë si ajo e administratës Bush për të rritur ndihmat e luftës kundër HIV/AIDS është e
rëndësishme.”83
Në ditët e sotme, aktorët joshtetërorë të vendeve të ndryshme komunikojnë pa pasur
nevojë për programe shkëmbimesh apo të vizitojnë vendin për të komunikuar me individë apo
publikë të huaj. Fjala është këtu për përparimin e teknologjisë së komunikimit, e cila mundëson
kontakte të njerëzve të vendeve të ndryshme të botës në kohë reale, duke qëndruar në vendet e
tyre. Studiuesi i diplomacisë publike, Nicholas J. Cull, në studimin e tij (2012) e përkufizon
diplomacinë publike si “përpjekje e aktorëve ndërkombëtarë për të drejtuar politikën e jashtme
duke u marrë me aktorë të tjerë ndërkombëtarë” 84 . Cull nuk përmend aktorët e shumtë që marrin
pjesë në epokën e internetit, ndërsa të tjerë vënë theksin te mediat e reja dhe kanalet e reja të
komunikimit. Përderisa kontaktet kokë më kokë në shoqëri janë të kufizuara, interneti mundëson
kontaktet e tilla pa pasur nevojë të zhvendosjes fizike në një vend tjetër dhe përftohet në kohë. 85
“Mediat sociale mund të luajnë një rol të rëndësishëm pothuajse në çdo vend nëse zhvillohen dhe
81
Shaun Riordan “Dialogue-based Public Diplo macy : New Foreign Policy Paradig m?” në Melissen, New public
diplomacy: soft power in international relations, Palgrave Macmillan, 2005, f. 190.
82
Po aty.
83
84
1989-2001, Palgrave Macmillan, 2012, f. x.
85
William P. Kiehl (ed), The Last Three Feet: Case Studies in Public Diplomacy, Public Dip lo macy Councill,
Washington, 2012. F. 6
9
ushqehen si duhet”. 86 Mediat sociale në diplomacinë publike i përmend edhe Pamment në
studimin e ri (2013), i cili këtu paraqitet në një linjë me studiuesin e tjetër të komunikimit,
Wolton87 për sa i përket drejtimit të shkëmbimit të mesazhit ndërmjet aktorëve të komunikimit,
ndonëse ky i fundit nuk e trajton shprehimisht diplomacinë publike. “Ajo paraqet një thyerje nga
modeli i transmetuesve dhe i jep përparësi medias sociale për të vendosur ndërlidhje
dydrejtimëshe me publikun88 .
“Sot, me diplomaci publike kuptojmë instrumentin e përdorur nga shtetet, shoqatat e
shteteve, dhe disa aktorë nën-shtetërore dhe jo-shtetërorë, për të kuptuar kulturën, qëndrimet dhe
sjelljet; për të krijuar dhe menaxhuar marrëdhënie e për të ndikuar mendime si dhe mobilizimin e
veprimeve për të çuar përpara interesat dhe vlerat e tyre”. 89 Ky përkufizim në kuptim metaforik
flet për demokratizimin e diplomacisë publike në ditët e sotme 90 .
1.2.5. Diplomacia e re publike dhe diplomacia masive
Kohëve të fundit, veçanërisht pas 11 shtatorit 2001 dhe në epokën e internetit,

gjithnjë e më shumë përdoret një emërtim i ri, diplomacia e re publike, ndërsa edhe vende
të vogla dhe të varfra janë bërë praktikuese të diplomacisë publike. Diplomacia e re
publike njeh më shumë komunikimin e dyanshëm sesa thjesht informimin dhe bindjen,
siç vepronte diplomacia tradicionale e mëparshme kur shteti ishte aktori kryesor
komunikues me publikët e jashtëm. Sipas Nicholas Cull, diplomacia e re publike është e
re, për shkak të këtyre faktorëve 91 :
- se ka rënë përplasja bipolare dhe bota është bërë më e hapur;
86
Po aty,f. 6.
87
Për d rejt imin e informacionit, shih në kap itulliun e ardhshëm
88
89
Bruce Gregory, “A merican Public Dip lo macy: Enduring Characteristics, Elusive Transformation”, The Hague
Journal of Diplomacy 6, 2011, f. 353. (351-372)
90
Jan Melissen, Boynd the New Public Diplomacy, Netherlands Institute of International Relations Clingendeal‟,
tetor 2011, f. 2. http://www.clingendael.nl/sites/default/files/20111014_cdsp_paper_jmelissen.pdf
91
1989-2001, Palgrave Macmillan, 2012, f. xii.
10
- se diplomacia publike nuk është më monopol i shteteve dhe se janë shtuar aktorë të
ndryshëm të komunikimit, si: organizata rajonale – BE etj., organizata joqeveritare, grupe
interesi, korporata (përfshirë transmetuesit ndërkombëtarë) dhe, aktorët joshtetërorë;
- fundi i Luftës së Ftohtë përkon me daljen e teknologjive të reja të komunikimit global në
kohë reale;
- shihet një drejtim i ri në diplomacinë publike. Drejtuesit shtetërorë flasin në transmetimet
e tyre burokratike dhe ato mbërrijnë në të gjithë botën. Njerëzit kanë më shumë zgjedhje
informacioni se kurrë më parë. Diplomacia publike tani nuk mund të shihet se i drejtohet
një publiku, por i drejtohet individit një nga një dhe qeveria duhet ta lehtësojë këtë
proces;
- Ka sfida të reja. Rritja e shpejtësisë së komunikimit bën që mesazhi nga njëra anë e botës
të mbërrijë në anën tjetër në kohën kur ata janë në gjumë dhe kjo paraqet barrierë
ndërmjet informacionit të brendshëm dhe atij të jashtëm;
- Ka një terminologji të re të diplomacisë publike: nga prestigji dhe imazhi ndërkombëtar,
sot flitet për termin e kudogjendur të Nye, soft power 92 dhe brendingut, ku vlera dhe
kultura kanë rol thelbësor.
“Diplomacia e re publike është më shumë se një instrument teknik i politikës së jashtme.
Në të vërtetë, ajo u bë pjesë e indit të ndryshuar të marrëdhënieve ndërkombëtare edhe për
vendet e vogla”. 93 Sot që nga SHBA-të e deri të Belgjika, madje deri te Lihtenshtajni, qofshin
këto regjime demokratike ose autoritare si Kina e Singapori, duke i përfshirë edhe të pasurat si
Norvegjia dhe kombet më të varfra në botë si psh. Etiopia, në vitet e fundit tregojnë interes të
madh për diplomacinë publike 94 . Në punët e komunikimit qeveritar, globalizmit dhe dalja e
mediave të reja, ka një sfidë të re për dikasteret tradicionale të ministrisë së jashtme dhe
strukturës së organizuar të saj. Pamment thekson se diplomacia e re publike bëhet paradigma më
e madhe në ndryshimet e komunikimit politik ndërkombëtar, nga diplomaci e vjetër publike e
shekullit 20 kur kishim të bëjmë me komunikim njëdrejtimësh, në - diplomacinë e re
92
Kjo fuqi e butë mbështetet te burimet e ku lturës, vlerave dhe politikave të një vendi, në: Joseph S. Nye, Jr.,
“Public Diplo macy and Soft Power”, in: Public Diplomacy in a Changing World, Annals of the American Academy
of Political and Social Science- Sage Pub lications, Inc. Vol. 616, (Mar., 2008), pp. f. 94. (94-109)
93
94
Po aty.
11
dydrejtimëshe të shekullit 21 95 . “Kufijtë bëhen porozë dhe më shumë aktorë marrin pjesë në
komunikim... shtohet debati, diplomacia e re publike bëhet dialoguese, bashkëpunuese dhe
përfshirëse”. 96
Për sa i takon bashkëpunimit dhe përfshirjes, kohëve të fundit haset edhe termi diplomaci
publike bashkëpunuese. “Ajo fokusohet në punën me të tjerët, duke pranuar dhe punuar me idetë
e atyre në kombinim me idetë tuaja”. 97 Diplomacia publike bashkëpunuese, vlerëson Fisher
(2013), duhet të orientojë qartë mjedisin dhe shtigjet e bashkëpunimit në kohën kur dallimi
ndërmjet bashkëpunimit dhe improvizimit është gjithnjë e më i paqartë. Duhet identifikuar
interesin e komunitetit, ndërsa diplomati publik duhet të veprojë pikërisht në mjedisin e preferuar
të komunitetit. Kjo do të rriste mirëkuptimin me komunitetin dhe shtonte ndërveprimin me
opinionin. Diplomati publik do të merrte mbështetje nëse lehtëson realizimin e dëshirave të
komunitetit 98 . Roli i tij është të lehtësojë ndërveprimin, duke u lidhur me popullsinë lokale edhe
për të identifikuar çështje specifike 99 . Edhe Pamment (2013) flet për ndikimin që mund të arrihet
mbi publikët e huaj përmes dialogut publik dhe bashkëpunimit. “Sipas kësaj perspektive,
diplomacia publike është dialoguese, bashkëpunuese dhe përfshirëse”. 100
Kohëve të fundit ka studiues që kërkojnë edhe përdorimin e nocionit diplomaci masive101 ,

në vend të diplomacisë publike, ndërsa më të shumtë janë ata që kërkojnë emërtimin diplomaci e
re publike102 . Diplomaci publike është termi zyrtar që ka marrë kjo disiplinë në vitet 1960, por
95
96
Po aty, f. 3.
97
Ali Fisher, Collaborative Public Diplomacy, How Transnational Networks Influenced American Studies in
Europe, Palgrave MacMillan, 2013. f. 28
98
Po aty.
99
Po aty, f. 30.
100
Vep.cit. Pamment, f. 3.
101
Pierre Cy ril Pahlavi, Mass Diplomacy: Foreign Policy in the Global Information Age, Montreal: McGill
University, 2004.
102
Philip Seib, Toward a New Public Diplomacy - Redirecting U.S. Foreign Policy, Palgrave Macmillan, 2009;
New York: Routledge, 2013; Jan Melissen, New public diplomacy: soft power in international relations, Palgrave
Macmillan, 2005; Nicholas J. Cull, The Decline and Fall of the United States Information Agency: American Public
Diplomacy, 1989-2001, Palgrave Macmillan, 2012; Matthew Wallin, The New Public Diplomacy Imperative
America‟s Vital Need to Communicate Strategically, A merican Security Project, August, 2012.; Joseph s. Nye, The
New Public Diplomacy, http://www.project-syndicate.org/commentary/the-new-public-dip lo macy (v izituar: 4 maj,
2013)
12
“ky term jo gjithmonë jep një kuptim të qartë nëse fjala është për diplomaci të hapur dhe
transparente”103 apo fjala është për punë publike të ndërmarra nga institucione për të mirën e
qytetarëve në sektorin e brendshëm. Përtej paqartësisë që ngërthen ky term, gjithashtu duhet
theksuar se ai është shpikur gjysmë shekulli më parë në rrethana të tjera politike, ekonomike dhe
të zhvillimit shoqëror dhe jo gjithmonë u përgjigjet pa keqkuptime fenomeneve bashkëkohore.
Ndonëse nuk ka mundur të gjejë përdorim më të gjerë, termi diplomaci masive shpjegon më
qartë se fjala është për komunikimet e një vendi me audiencat e huaja. Ky neologjizëm ofron një
pasqyrë më të qartë për të kuptuar edhe gamën inovative të komunikimeve globale dhe
përfshirjen e mediave, telediplomacinë, internet-diplomacinë apo edhe arsimimin i cili gjithnjë e
më shumë së fundmi është bërë masiv, shkëmbimet kulturore, lehtësinë e transmetimit d he
shpërndarjes muzikore, qoftë edhe në youtube etj.
Në këtë kuptim, duke parë aktorët e komunikimit të dhënies së mesazhit, kanalit

ndërmjetësues, marrësit dhe efekteve të mesazhit, formula e Lasswell- it për diplomacinë publike
do të ishte si më poshtë:
Formula e Kush thotë? Çfarë thotë? Nëpërmjet Kujt? Me çfarë

Lasswell cilit kanal? efekti?
(1948 KOM UNIKUESI MESAZHI  MEDIUMI  MARRËSI  EFEKTI 
- ----- - ------------ ------ ----- - - - - -- - - - - ------ ---- - ---------
Diplomaci Aktorë shtetërorë, Kultura, Media Publikët e Të informojë,

publike-soft joshtetërorë, idealet, tradicionale, huaj joshë, ndikojë,
power organizata praktikat internet, angazhojë,
joqeveritare, politike, komunikim dialogojë
korporata, individë ndërpersonal
Fig. 1. Zbatimi i formulës së Lasswell në studimet e dip lo macisë publike, i hartuar si përmbledhje e
shpjegimeve teorike të disa autorëve të fushës
1.3. Përkufizime të tjera të diplomacisë publike
Fjalori i termeve të marrëdhënieve ndërkombëtare i Departamentit të Shteti

thekson se diplomacia publike u referohet programeve të sponsorizuara nga qeveria, e
destinuar për t’i informuar dhe ndikuar opinionin publik të vendeve të tjera.
103
Vep.cit. Pah lavi, f. 20.
13
Instrumentet kryesore për arritjen e këtij qëllimi janë: publikimet, filmi, shkëmbimet
kulturore, radio dhe televizioni 104 .
USIA105 e cila ka qenë në fushën e diplomacisë publike për më shumë se 40 vjet,
e përkufizon atë kështu: Diplomacia publike kërkon të promovojë interesat kombëtare
dhe sigurinë kombëtare të ShBA-ve nëpërmjet mirëkuptimit, informimit, të ndikojë
publikët e huaj dhe të shtrijë dialogun ndërmjet qytetarëve dhe institucioneve
amerikane dhe kundërshtarëve të tyre në botë.106
Foreign and Commonwealth Office Public Diplomacy Group e përkufizon
diplomacinë publike si “proces i arritjes së prioriteteve ndërkombëtare strategjike
britanike nëpërmjet angazhimit me publikët e jashtëm”107 .
Qendra Amerikane për Diplomaci Publike vlerëson se në dekadat e fundit
diplomacia publike është gjithnjë e më shumë një mjet transparent nëpërmjet të cilës
një shtet sovran komunikon me publikun në vende të tjera, për ta informuar dhe
ndikuar publikun e huaj me qëllim që të promovojë objektivat e politikës së saj të
jashtme108 .
Grupi Planifikues për integrimin e USIA-s në Departamentin e Shtetit (qershor
1997), diplomacinë publike e ka përkufizuar si më poshtë: “Diplomacia publike mëton të
promovojë interesin kombëtar të SHBA-ve nëpërmjet të të kuptuarit, informuarit dhe
duke bindur publikun e huaj”.109 Po sipas këtij trupi, diplomacia publike është përpjekje
zyrtare qeveritare për të përmirësuar dhe menaxhuar komunikimin jashtë vendit në të
cilën politika e jashtme amerikane ka për qëllim që të ulë sa më shumë keqkuptimet e
komplikuara në marrëdhëniet ndërmjet ShBA-ve dhe kombeve të tjera.
Departamenti Amerikan i Shtetit në kuadër të të cilit vepron Zyra e
Nënsekretarit për Diplomaci Publike dhe Punë Publike pas shkrirjes së USIA-s,
diplomacinë publike e përshkruan sot si “mbështetje për të arritur qëllimet dhe
objektivat e politikës së jashtme amerikane, të avancojë e rrisë interesat dhe sigurinë
104
U.S. Depart ment of State, Dictionary of International Relat ions Terms, 1987, p. 85, cituar sipas Patrizia
Laureano, Fondamenti di communicazione politika internazionale, Bonanno Editore, Ro ma, 2006, p. 28. dhe, The
Public Diplo macy Alu mn i Association, në http://publicdiplo macy.org/pages/index.php?page=about-public-
diplo macy (vizituar: 22 mars, 2013)
105
USIA (United States Information Agency) veproi në vitet 1953 dhe për mb i 4 dekada drejtonte diplo macinë
publike amerikane. Ajo u shkri brenda Departamentit të Shtetit në vitin 1999. Më gjerësisht për këtë në Kreun I të
Pjesës së tretë, Diplomacia publike e SHBA-ve.
106
What is Public Diplo macy? Studim i The Public Diplomacy Alumni Association, ish- USIA. The Pub lic
Dip lo macy Alu mni Association aktualisht bashkëpunon me rreth 400 anëtarë në botë në informacion, arsim,
programe kulturore me qeverinë amerikane dhe në një sferë të gjerë të dip lo macisë publike.
107
Nicholas J. Cull, Public Diplomacy: Lessons from the Past, Los Angeles, Figueroa Press, 2009, f. 16. (i
disponueshëm edhe në: http://uscpublicdip lo macy.org/publications/perspectives/CPDPerspectivesLessons.pdf )
108
What is Public Diplo macy? në: http://uscpublicdiplo macy.org/index.php/about/what_is_pd/ (vizituar:12 mars,
2013) US Center on Public Diplo macy është njëra nga katër qendrat e kontraktuara nga Departamenti i Shtetit për
diplo maci publike.
109
What is Public Diplo macy? në Public Diplo macy Alu mn i Association, shoqata e dalë nga USIA,
http://www.publicdiplo macy.org/1.htm#origins (vizituar: 12 mars, 20012)
14
nacionale nëpërmjet informimit e ndikimit të publikëve të huaj dhe, duke zgjeruar e
forcuar marrëdhëniet ndërmjet njerëzve dhe qeverisë amerikane - me qytetarët e tjerë
të botës”110 . Kjo përfshin komunikimin me audiencën ndërkombëtare, programet
kulturore, bursat akademike, shkëmbimet arsimore, programet ndërkombëtare
vizituese etj111.
Divizioni i diplomacisë publike të NATO-s e përshkruan si aktivitetet që
nxit ndërgjegjësimin, të kuptuarit e NATO-s, vlerat e saj, politikat, aktivitetet dhe për të
rritur nivelin e debatit mbi sigurinë, paqen dhe çështjet që lidhen me mbrojtjen. Për
këtë qëllim, NATO zhvillon dhe mbështet një gamë të gjerë aktivitetesh, si: konferenca,
seminare, vizita, për opinionbërës, profesionistë, publikë relevantë112.
Diplomacia Diplomacia
„tradicionale‟: publike:
qeveria aktorë joshtetërorë

polit ika e jashtme praktikues
d iplo matë, ekspertë jozyrtarë
Bindja mirëkuptimi
informim njëdrejtimësh ko munikim, d ialog
informim dydrejtimësh informim dydrejtimësh

asimet rik simetrik
s'ka ndryshime në
qëndrime ndryshime në qëndrime
Fig. 2. Dallimi i dip lo macisë „trad icionale‟ nga diplo macia publike
110
U.S. Depart ment of State, Under Secretary for Public Diplo macy and Public Affairs,
http://www.state.gov/r/ (vizituar: 31 mars, 2012)
111
Po aty.
112
The role o f the Public Dip lo macy Division‟s Engagements Section, në:
http://www.nato.int/cps/en/natolive/63610.ht m
15
1.4. Evoluimi i fjalës
Termi diplomaci publike për herë të parë u përdor në një studim të drejtuar nga Kongresi
amerikan më 1965, nga dekani i Universitetit Tufts, ish-diplomati amerikan Edmund Gullion, me
rastin e krijimit të Edward R. Murow Center for Public Diplomacy, pjesërisht për të distancuar
aktivitetin e informacionit të qeverisur nga termi propagandë, e cila kishte marrë një ngjyrim të
keq113 . Ky ngjyrim në atë kohë ishte marrë nga propaganda ideologjike e Bashkimit Sovjetik që
në vitet 1920, ndërsa nazifashistët me Ministrinë e Propagandës dhe Gebelsin duket se i dhanë
përfundimisht një emër të keq propagandës 114 .
Mirëpo, fjala diplomaci publike për herë të parë është përdorur nga London Times në
janar të vitit 1856 si sinonim për mirësjelljen publike ku kritikohej pompoziteti i presidentit
Franklin Pierce 115 . Më vonë, fjala diplomaci publike gjendet për herë të parë e përdorur edhe në
Amerikë, në faqet e New York Times në vitin 1871, e cila raportonte për një debat në Kongresin
amerikan. Kongresisti Samuel S. Cox, një demokrat nga Nju Jorku dhe një ish-gazetar, duke
kritikuar planet e fshehta për aneksimin e Republikës Domenikane, shprehet se ai beson në
"diplomaci të hapur, publike" 116 . Më 11 shkurt 1918, presidenti Wilson duke folur në Kongres
për “Katër parimet” e tij dhe në të cilën tregon edhe për përgjigjen e kancelarit gjerman,
Georgvon Hertling, për “Katërmbëdhjetë pikat”, thotë: "Ai pranon... parimin e diplomacisë
publike”117 . Në vitin 1928 gazeta Christian Science Monitor e përdor fjalën në kuptimin e hapjes
së një “epoke të re të diplomacisë publike” kur analizonte se raportimet ndërkombëtare duhet të
kenë më shumë moral me qëllim të uljes së tensioneve 118 . Në vitin 1936, një korrespondent nga
Parisi i Associated Press shkruan se të majtët kishin mirëpritur qëndrimin e kryeministrit francez
Sarraut Albert “për të përdorur diplomacinë publike në punët e jashtme”119 .
113
Philip Seib, Toward a New Public Diplomacy - Redirecting U.S. Foreign Policy, Palgrave Macmillan, 2009. f.
218. Dhe, James Pamment, New public diplomacy in the 21st century : a comparative study of policy and practice,
London- New Yo rk: Routledge, 2013. f. 6.
114
diplo maci publike.
115
Nicholas J. Cull, “Public Dip lo macy before Gu llion-The Evolut ion of a Phrase”, in: Nancy Snow & Ph ilip M.
Taylor (ed), Routledge Handbook of Public Diplomacy, New Yo rk-London, Routledge, 2009, f. 19.
116
Po aty.
117
Po aty, f. 20.
118
Po aty.
119
Po aty.
16
Termi është përdorur rrallë gjatë Luftës së Dytë Botërore, ndërsa menjëherë pas saj, në
tetor të vitit 1946, ministri i jashtëm belg Paul- Henri Spaak, foli me entuziazëm në sesionin
inaugurues Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së për “këtë kohë të diplomacisë publike”120 . Në
vitin 1953 tudiuesi Walter Lippman mbron një mendim tjetër duke shkruar se “praktikat e
diplomacisë publike, propagandës dhe luftës psikologjike, ishin bërë si murtaja dhe se bisedimet
kryesore sovjeto-amerikane duhet të mbahen privatisht”121 . Në një këndvështrim më pozitiv e
sheh nocionin e diplomacisë publike sekretari i përgjithshëm i OKB-së, Dag Hammarskjold, i
cili duke folur në verën e vitit 1958, thekson se vlera e diplomacisë publike në Kombet e
Bashkuara do të varet në një masë vendimtare nga përgjegjësia e zëdhënësve për të folur për
jetën politike ndërkombëtare 122 . Vëzhguesit e atëhershëm të skenës diplomatike, përfshirë Louis
Halle, diplomatin veteran britanik Lord Strang, apo edhe or James Reston nga New York Times, e
përdorin termin diplomaci publike si “element për të evokuar diplomacinë prej showman-ëve të
Hrushov, Kenedi dhe të tjerëve”123 . Në rrjedhën e viteve, diplomacia publike bëri një ndarje nga
punët publike të cilat u referohen aktiviteteve dhe programeve politike të brendshme për të
komunikuar dhe dhënë mesazhe publikut të brendshëm.
Në ShBA, diplomacia publike moderne amerikane, në disa aspekte, ka nisur gjatë Luftës
së Parë Botërore kur qeveria amerikane ka formuar Komitetin për Informim Publik (i njohur
edhe si Creel Committee) me qëllim që të krijojë një mbështetje publike për ShBA-të në botë, e
cila kishte hyrë në luftë dhe për të informuar dhe influencuar opinionin e jashtëm për përpjekjet e
politikës së jashtme amerikane në mbështetje të demokracisë, si dhe për t‟i dhënë fund luftës 124 .
Por, zhvillimi i diplomacisë publike moderne amerikane pati një hov në kohën e
përparimit të teknologjisë së komunikimit masiv, si kinema, radio, televizioni e cila u pa
veçanërisht pas Luftës së Dytë Botërore dhe Luftës së Ftohtë. Gjatë kësaj kohe gjithashtu u
shtuan edhe studimet akademike të sektorit të komunikimit, mediave dhe opinionit publik. Për
qeverinë amerikane, sforcime kryesore në drejtim të ndikimit në opinionin e jashtëm dhe
diplomacisë publike, kanë bërë Zyra e Informimit të Luftës (Office of War Information),
Agjencia Informative e Shteteve të Bashkuara (United States Information Agency- USIA) dhe që
120
Po aty.
121
Po aty, f. 21.
122
Po aty.
123
Po aty.
124
Patrizia Lau reano, Fondamenti di communicazione politika internazionale, Bonanno Editore, Ro ma, 2006, f. 21.
17
nga 1999 kur USIA transformohet, këtë e bën Departamenti i Shtetit 125 . Sot diplomacinë publike
amerikane e drejton Komisioni Këshillues i Diplomacisë Publike, një panel mbipartiak 7-
anëtarësh i krijuar nga Kongresi dhe i emëruar nga Presidenti i SHBA- ve me mandat 3-vjeçar. Ai
formulon dhe i rekomandon presidentit, sek retarit të shtetit e anëtarëve të Kongresit, politikat
dhe programet për të kryer funksionet e diplomacisë publike të cila t i ekzekutojnë Departamenti i
Shtetit, Bordi i Transmetimeve dhe agjencitë e të tjera të qeverisë.
Ndërkaq, rënia e Bashkimit Sovjetik dhe në veçanti sulmet e 11 shtatorit 2001 në ShBA, i
kanë dhënë një dimension më të gjerë diplomacisë publike, duke përfshirë shoqërinë dhe të
gjitha institucionet, operatorët publikë e privatë, të cilët duhet të jenë më mirë të informuar për
ndryshimet e teknologjisë, shoqërisë dhe botës politike. Kjo kërkon teknologji të reja, ide,
paradigma të reja dhe, mbase edhe institucione të reja 126 .
Në disa studime kanadeze, në kuptimin e gjerë të diplomacisë publike fusin edhe
marrëdhëniet publike dhe marrëdhëniet e medias të kombinuara me programe kulturore të
sponsorizuara nga qeveritë e vendeve të cilat mëtojnë të bindin opinionet e huaja elite për idetë,
idealet, kulturën institucionale dhe politikat aktuale të vendit - në një vend të huaj 127 . Në
studimin e bërë nga Evan Poter i Universitetit të Otavës, pranohet se Kanada nuk ka në plan të
përcaktojë në mënyrë afatgjate strategjitë e diplomacisë publike në botë, por veçohet vetëm
synimi i kësaj diplomacie në Japoni me të cilën e lidhin interesat 128 . Franca në anën tjetër
vazhdon të sponsorizojë idenë e frankofonisë, por nëpërmjet Aleancës Franceze (Alliance
Française) të financiar nga shteti, duke përhapur kulturën franceze në botë. Ngjashëm vepron
British Council dhe shoqata italiane Dante Alighieri.
Në anën tjetër, nuk mbeten prapa edhe vendet arabe, as vendet latine, të cilat kanë kapur
tregje të mëdha nëpërmjet industrisë së filmit me telenovela. Vendet arabe mëtojnë jo vetëm
Europën, por edhe ShBA-të nëpërmjet fondacioneve të ndryshme për përhapjen e fesë islame dhe
qytetërimit arab. Kina gjithashtu ka një diplomaci të zhvilluar publike, ashtu si edhe Rusia e cila
ofron bursa studimi edhe për shqiptarët 129 .
125
Po aty
126
Po aty, f. 7.
127
Evan H. Potter, Canada and the New Public Diplomacy, Netherlands Institute opf International Relation
“Clingendeal”, ISSN 1569-2981,
128
Po aty, f. ii.
129
Në v itin 2009, Rusia ka ofruar 30 bursa studimi për shtetasit e Shqipërisë. Gazeta Shqip, Rusia ofron bursa për
shqiptarët, Tiranë, 23 p rill, 2009, f. 22. http://www.gazeta-shqip.com/art iku ll.php?id=62924 (vizituar: maj, 2013)
18
Pavarësisht përdorimit të vonshëm të fjalës diplomaci publike, aktivitetet të cilat kanë
pasur për qëllim të ushtrojnë ndikim mbi publikët e jashtëm, gjenden që shumë kohë më parë, që
nga zhvillimi i komunikimit politik, madje që me shembullin e Tuqiditit në shek. V p.e.s. me
Luftën e Peloponezit 130 . Përpjekjet për prestigj ndërkombëtar, shpërndarja e modelit kulturor,
komunikimi drejtuar popujve të huaj ose elitave të tyre, është gjithmonë e mundur të gjinden
shembuj të tillë të ndikimit politik nga e kaluara 131 . Por, këto përpjekje kanë qenë kryesisht
njëdrejtimëshe, sepse mesazhi persuasiv është shpërndarë ndaj publikëve të huaj qoftë në mënyrë
të drejtpërdrejtë, apo edhe nëpërmjet kanaleve të ndryshme të komunikimit masiv dhe zakonisht
ka pasur për qëllim bindjen, e më pas ndikimin, informimin dhe vetëm së fundmi
komunikimin 132 .
1.5. Dallimet e diplomacisë publike me koncepte të përafërta
Diplomacia publike shpesh identifikohet me politikën e jashtëm, ndërsa kur nuk tërhiqet
një vijë e pastër dalluese ndërmjet diplomacisë publike dhe asaj që konvencionalisht do ta
quajmë diplomaci tradicionale, atëherë këtu ngatërrohen edhe aktorët e komunikimit, edhe pse
qëllimet mund të jenë të njëjta. “Shumë studiues dhe praktikues kanë ngatërruar diplomacinë
publike me propagandën, marrëdhëniet publike, marrëdhëniet publike ndërkombëtare, luftën
psikologjike. 133 Të tjerë kanë barazuar diplomacinë publike me soft power dhe duke i matur
rezultatet vetëm nga anketat e opinioni publik dhe mbulimit mediatik. Pas 11 shtatorit 2001,
shumë qeveri, agjenci publike dhe organizata kanë publikuar një numër raportesh, shumica duke
përsëritur sfidat, idetë dhe parimet. “Raportet e publikuara deri më tani nuk kanë kontribuar aq sa
duhet për ta përparuar teorinë dhe metodologjinë e diplomacisë publike”. 134 Ndërsa, praktikues të
130
Mark Kauppi & Pau l Viotti, International Relations Theory, Realism, Pluralism, Globalism, MacMillan
Publishing Co mpany, New York, 1993, p. 37.
131
Francois-Bernard Huyghe, Diplomatie publique, soft power... In fluence d‟Etat, Observatoire geostrategique
de l‟informat ion- Institut de Relat ions Internationales et Strategiques, 2011. f. 1.
132
Me gjerësisht për dallimin ndërmjet ko mun ikimit dhe in formimit shih në vazhdimin e këtij kapitulli: Diplomacia
publike dhe propaganda dhe, Do min ique Wolton, Informer n‟est pas communiquer, Paris: CNRS Edit ions, 2009.
133
Eytan Gilboa, “Search ing for a Theory of Public Diplo macy”, in : The Annals of the American Academy of
134
Po aty.
19
diplomacisë publike kërkojnë ta bashkojnë diplomacinë publike me markën kombëtare, ndonëse
kjo e fundit ka kuptimin e simbolikës komerciale.
1.5.1. Dallimi ndërmjet politikës së jashtme dhe diplomacisë publike
Duhet dalluar politikën e jashtme dhe diplomacinë publike. Diplomacia publike është një
instrument shtesë dhe mbështetës i realizimit të politikës së jashtme. “Duhet pasur kujdes që të
mos krijohet një lidhje shumë e ngushtë ndërmjet politikës së jashtme dhe diplomacisë publike,
sepse kjo mund ta dëmtojë besueshmërinë e një vendi gjatë komunikimit me publikët e huaj”. 135
Nëse krijohet një lidhje shumë e ngushtë, atëherë paraqitet rreziku që diplomacia publike të mos
jetë produktive dhe e suksesshme. Politika e jashtme shpesh ndërlidh interesa të ngushta të cilat
interesa jo gjithmonë mund të bashkëndahen me opinionet e jashtme. 136 . Nye 137 shpjegon se ka
qenë gabim i administratës Bush dhe sekretarit të mbrojtjes Rumsfeld, që fare pak janë
mbështetur në ndikimin që ka diplomacia publike, që “pas fitores së luftës, të fitohej edhe paqja”
në një kohë më të shpejtë në Irak e Afganistan. Politika e jashtme mund të ketë edhe përdorimin
e hard-power apo politikën e shtrëngimit, detyrimit, pagesës, ndërsa diplomacia publike kërkon
të komunikojë me publikët e jashtme duke kërkuar vlera, ideale dhe preferenca të përbashkëta
bashkëpunimi.
Gjithashtu, diplomacia publike nuk mund të zhvillohet pa pasur parasysh politikën e
jashtme, kur është fjala për pjesën e zhvilluar të diplomacisë publike nga aktorët shtetërorë dhe
ajo duhet harmonizuar me politikën e jashtme për të arritur efekte afatgjata. Në rastet kur
diplomacia tradicionale nuk mund të shënojë rezultate në shoqëri të caktuara kur komplikohen
marrëdhëniet edhe si pasojë ndarjeve kulturore, atëherë diplomacia publike mund të krijojë ura
lidhëse ndërmjet kulturave të ndryshme 138 . Këto ura mund të krijohen veçanërisht në vendet
qoftë autoritare apo edhe demokratike, kur popullata e një vendi ka pak besim në përfaqësuesit e
qeverisë së tyre. Në të kundërtën, në rastet kur një popullatë e një vendi ka besim te qeveria e
135
Jan Melissen, New public diplomacy: soft power in international relations, Palgrave Macmillan, 2005, f. 14-15.
136
Po aty.
137
Joseph S. Nye, Jr, Soft power, the Means to Success in World Politics, Public Affairs New York, f. IX-X.
138
Vep. cit. Melissen, f. 15.
20
vet, diplomacia publike e një vendi të huaj nuk mund të jetë produktive për sa kohë që
marrëdhëniet nuk rregullohen nëpërmjet diplomacisë tradicionale 139 .
1.5.2. Diplomacia publike dhe diplomacia tradicionale
Diplomacia publike dhe ajo tradicionale kanë ngjashmëri, por edhe dallime të mëdha
ndërmjet vetes. Ngjashmëritë vijnë nga qëllimi që synojnë. Që të dyja kërkojnë realizimin e
politikës së jashtme apo mbrojtjes së interesit politik e ekonomik shtetëror. Ngjashmë ri tjetër
është ajo e kanalit të komunikimit. Si diplomacia tradicionale, ashtu edhe ajo publike, përdorin
edhe mediat për të dërguar mesazhe te publikët e huaj, ndonëse tradicionalja kryesisht përdor
kanale diplomatike më pak publike. Për shfrytëzimin e mediave, ka autorë që thonë se
“diplomacia publike është e dyfishtë, publike dhe diplomatike” 140 . Që të dyja synojnë artin e
ndikimit mbi opinionet e huaja, nëpërmjet mediave 141 .
Por, diplomacia publike dallon shumë nga diplomacia tradicionale, në radhë të parë për
nga: palët që komunikojnë-aktorët, mënyra e komunikimit dhe, fusha për të cilën komunikojnë.
Në dallim prej diplomacisë standarde-tradicionale, e cila mund të përshkruhet si një mënyrë e
komunikimit qeveritar me një qeveri tjetër në nivele më të larta, studimi i diplomacisë publike
përqendrohet në angazhimet qeveritare për të komunikuar me qëllim që të ndikojë opinionin dhe
shoqërinë e një vendi tjetër. Pra, tradicionalja komunikon ndërmjet shteteve, ndërsa publikja
komunikon me qytetarët e një vendi tjetër. Diplomacia publike shkon përtej marrëdhënieve
ndërmjet qeverive dhe vë kontakte, komunikon, edhe me faktorë joqeveritarë, individë, grupe,
organizata, shoqata, institucione private etj. Sipas Melissen, dallimi kryesor është se ajo
tradicionale ka të bëjë me marrëdhëniet ndërmjet aktorëve shtetërorë dhe aktorëve të tjerë
ndërkombëtarë, ndërsa e dyta, publikja, i drejtohet opinionit të përgjithshëm të bashkësive të
huaja dhe grupeve më specifike jozyrtare, organizatave dhe individëve 142 . “Diplomacia publike
139
Po aty.
140
Jarol B. Manheim, Strategic Public Diplomacy & American Foreign Policy- The Evolution of Influence, New
Yo rk: Oxford University Press, 1994, f. 5.
141
Po aty.
142
Vep.cit. Melissen, f. 5.
21
përfshin një grup të gjerë njerëzish në të dyja anët dhe grupe më të gjera interesash të cilat
shkojnë përtej interesave ditore qeveritare”. 143
Duke parafrazuar gjeneralin prusian Clausewitz, diplomacia publike mëton vazhdimin e
politikës së jashtme me mjete të tjera, si programet arsimore dhe kulturore, por gjithashtu edhe
me teknologjitë e reja të komunikimit masiv, përfshirë edhe partnerë të tjerë të huaj si organizata
joqeveritare, ndërmarrje private ose institucione të huaja. Diplomacia publike nuk është një
paradigmë e re që i kundërvihet diplomacisë tradicionale e as që ajo zëvendëson marrëdhëniet
diskrete apo të besueshme ndërmjet përfaqësuesve të shteteve të ndryshme.
Diplomacia publike komunikon shumë publikisht dhe në dallim prej asaj tradiciona le,
komunikimi masiv shihet si mjeti me të cilin synon të arrijë qëllimet diplomacia publike, shpesh
me shtrirje globale. Ndërsa, diplomacia tradicionale ka synuar të forcojë kontaktet e një qeverie
me një qeveri tjetër, shpesh me diplomaci sekrete. Qëllimi i ambasadave është pikërisht
marrëdhënie brenda dy qeverive, ndërsa diplomacia publike synon marrëdhënie ndërmjet
shoqërive të dy shteteve.
Gjithashtu, në botën e sotme të globalizmit dhe të diplomacisë publike, diplomati publik
duhet të dallojë shumë nga diplomati standard. Sipas Këshillit amerikan për diplomaci publike,
diplomati publik punon me një kulturë të ndryshme nga diplomati tradicional. “...Ai prezanton
politikën para një audience shumë heterogjene, para kolegjeve dhe zonave rurale;... është
pjesëmarrës në aktivitete të ndryshme letrare, seminare, programe shkëmbimi, vizita
institucionale, biznese, shtyp, website etj”144 .
1.5.3. Dallimet ndërmjet marrëdhënieve publike, marrëdhënieve publike ndërkombëtare dhe

diplomacisë publike
Ka autorë dhe studiues të njohur të komunikimeve të cilët nuk bëjnë ndonjë ndarje të
madhe ndërmjet marrëdhënieve publike dhe marrëdhënieve publike ndërkombëtare.
Marrëdhëniet publike paraqesin veprime dhe mjete për të negociuar dhe ndryshuar marrëdhëniet
143
Mark Leonard, Public Diplomacy, The Foreign Po licy Centre, London: 2002, f. 8-9.
144
Mike Canning, “The Overseas Post: The Forgotten Element of Ou r Public Diplo macy” , in: The Public
Diplomacy Council, December 1, 2008.
22
ndërmjet organizatave dhe publikut”145 . Ato janë arti i të ndikuarit, i cili konsiston në
përcaktimin, realizimin dhe përforcimin gradual të agjendës tënde personale. 146 Ndërsa,
“marrëdhëniet publike për shtetet-kombe përfshijnë akte bindëse komunikimi të qeve rive
drejtuar audiencave të huaja”. 147 Kunczik bën një ndarje ndërmjet marrëdhënieve publike dhe
marrëdhënieve publike ndërkombëtare vetëm për faktin që njëri i drejtohet publikut të
brendshëm, ndërsa tjetri publikëve të jashtëm. Por, në thelb ai i konsideron si të njëjtë.
“Marrëdhëniet publike ndërmjet kombeve janë varieteti më i vështirë i punës së marrëdhënieve
publike”. 148 Ai i sheh marrëdhëniet publike dhe marrëdhëniet publike ndërkombëtare si
aktivitete të njëjta të cilave u dallon marrësi i mesazhit, njëra i drejtohet publikut të brendshëm, e
tjetra publikëve të jashtëm, për t'i informuar dhe ndikuar ata 149 . Kunzcik vlerëson se që të dyja
shpërndajnë mesazhe të cilat kanë shmangie nga realiteti që përshkruajnë. “...Unë i trajtoj
propagandën dhe marrëdhëniet publike si sinonime”. 150 Ndonëse, marrëdhëniet publike “nuk
janë një sistem i projektuar për të bërë që njerëz apo gjëra negative, të duken si diçka tjetër”151 .
Autorë të tjerë thonë se dallimet ndërmjet marrëdhënieve publike (të brendshme) dhe
marrëdhënie publike ndërkombëtare, shpesh nuk dallohen për shkak se mesazhi i brendshëm
kalon kufijtë. “Çdo marrëdhënie publike profesionale mund të ketë perspektivë multikulturore
dhe globale në mënyrë që të jenë efektive dhe në kuptim të tillë nuk mund të konsiderohet vetëm
pjesë e marrëdhënieve publike ndërkombëtare”. 152 Në këtë drejtim, studiuesit dhe praktikuesit e
gjithnjë e më shumë kërkojnë t‟i orientojnë marrëdhëniet publike ndërkombëtare drejt
komunikimeve ndërkulturore dhe studimeve kulturore 153 .
145
Taylor, M. To ward a public relations approach to nation building. Journal of Public Relations Research, 12(2),
2000, f. 180.
146
Joe Marconi, Public Relations, The Complete Guide, (përkthyer në shqip nga Petro Plasa, Aurora Gu xho lli),
Marrëdhëniet publike, UET, Tiranë 2010, f. 21.
147
Michael Kunczik, Images of Nations and International Public Relations, New Jersey: Lawrence Erlbau m
Associates-Publishers Mahwah, 1997, f. 13
148
Po aty, f. 2.
149
Ka me qindra përkufizime të marrëdhënieve publike, por shumica kanë të bëjnë me informimin dhe ndikimin e
publikut për çështje të caktuara, rritjen e imazh it të një indiv idi, organizate apo vendi. Disa përkufizime përmbajnë
këto fjalë kyç: strategji, menaxhim informacioni, ko munikim taktik, reputacion, besueshmëri et j.
150
Vep.cit. Kunczik, f. 13.
151
Vep.cit. Marconi, f. 19.
152
Krishnamurthy Sriramesh & Dejan Vercic, The Global Public Relations Handbook - Theory, Research, and
Practice, New Jersey: Lawrence Erlbau m Associates, Inc., f. xxv.
153
Patricia A. Curtin & T. Kenn Gaither, International Public Relations – Negotiating Culture, Identity and Power.
UK, Sage Publicat ions, 2007, f. 2.
23
Për nga përqasja jonë, dallimet janë të dukshme ndërmjet diplomacisë publike dhe
marrëdhënieve publike apo atyre ndërkombëtare. Këto dallime në radhë të parë vijnë për sa u
takon aktorëve të komunikimit, kanaleve të komunikimit, përmbajtjes dhe formës së
komunikimit. Sa u përket aktorëve të komunikimit, në marrëdhëniet publike kontaktojnë
specialistët e komunikimit me publikun nëpërmjet dhënies së një mesazhi, apo edhe aktori i
këshilluar (politikani etj) nga specialistët e komunikimit - me publikun. Ndërsa, në diplomacinë
publike komunikojnë shumë aktorë, të pakëshilluar nga ekspertë të komunikimit, të cilët
kontaktojnë me publikë të huaj apo edhe me publikun në vendin e tyre si liderë lokalë opinioni –
pasi të kenë qëndruar në vendin e huaj dhe flasin për atë vend; komunikojnë studentë, studiues,
aktorë, vizitorë e turistë, diaspora e një vendi etj., të cilët nuk mund të jenë të këshilluar nga
specialistët 154 .
Dallimi për nga kanalet e komunikimit është se specialistët e marrëdhënieve me publikun
shfrytëzojnë mediat për të komunikuar me publikun, apo edhe kontaktet direkte me publikun që i
bën personi për të cilin përkujdesen specialistët. Në diplomacinë publike kanal komunikimi
përdoret edhe kinematografia, filmi, libri, teatri etj. të cilat shumë rrallë mund të përdoren në
marrëdhëniet publike.
Për nga përmbajtja, marrëdhëniet publike janë aktivitete të specialistëve të komunikimit
të cilët i drejtojnë një mesazh joshës publikut, kurojnë mesazhin, i bëjnë masazh një mesazhi,
apo edhe kanë “mjete për të negociuar dhe ndryshuar marrëdhëniet ndërmjet organizatave dhe
publikut”155 . Diplomacia publike shkon përtej kodit të fjalës apo simbolit dhe ka të bëjë me
aksionin, si: takime, shkëmbime studentësh, shkëmbime akademikësh, sponsorizime të
aktiviteteve të ndryshme, financime projektesh në vendet pritëse etj.
Një dallim tjetër është ai i efekteve në kohë. Marrëdhëniet publike merren me kurimin
apo menaxhimin e përditshëm të mesazhit, paraqitjes së një aktori apo pune etj. Këtë dimension
e ka edhe diplomacia publike, por kjo ka edhe dimensionin tjetër, atë të angazhimit për
vendosjen e mirëbesimit afatgjatë ndërmjet aktorëve të ndryshëm, nëpërmjet bursave,
154
Në këtë rast, lideri lokal i opin ionit na paraqiten shumë i informuar e jo si në rastin që merr Lazarsfeld për
ko munikimet ndërko mbëtare me n jë ko munitet rural në Greqi dhe ko munitete të vendosura në Izrael ku lideri lo kal i
opinionit mund të “përforcojë ose bllo kojë mesazhet e drejtuara ndaj grupit nga bota e jashtme”. Elihu Kat z & Paul
F. Lazarsfeld, Personal Influence - The Part Played by People in the now of Mass Communications, (Second
printing) Transaction Publishers, New Brunswick&London, 2009, f. 130.
155
Taylor, M. “Toward a public relations approach to nation building” Journal of Public Relations Research, 12(2),
2000, f. 180.
24
shkëmbimeve të studentëve, studiuesve etj, i cili dimension kërkon angazhime ndër vite dhe jep
efekte vetëm pas një kohe relativisht të gjatë pas kohës së ndërmarrjes së veprimit. Marrëdhëniet
publike kanë dhe presin kryesisht efekte të atypëratyshme dhe afatmesme.
Gjithashtu, marrëdhëniet publike drejtojnë informacion njëdrejtimësh mbi publikun,
ndërsa diplomacia publike përdor dialogun. Marrëdhëniet me publikun vetëm japin mesazhin,
informojnë, ndërsa diplomacia publike komunikon, vendos qarkullimin dydrejtimësh të
mesazhit. Njerëz të shteteve të huaja vijnë në një vend dhe shohin, komunikojnë për gjithçka dhe
me të gjithë. Kur ata kthehen në vendin e tyre, kanë përshtypjet e veta, kanë versio nin e vet për
vendin që kanë parë. Mesazhi i tyre në publikët e huaj është i pakontrolluar dhe i pandikuar nga
specialistët e marrëdhënieve publike.
1.5.4. Dallimi i diplomacisë publike nga brendi nacional
Nocionin markë (brand) Shoqata Amerikane e Marketingut e përkufizon si një “emër,

term, shenjë, simbol ose dizajn, apo kombinimin e tyre, me qëllim për të identifikuar mallrat ose
shërbimet e një shitësi ose grup-shitësish dhe për t'i dalluar ata nga konkurrentët e tjerë” 156 . Një
brand identifikon në thelb shitësin ose krijuesin përfshirë një sërë karakteristikash të veçanta dhe
elemente të cilësisë së mallit apo shërbimit. Për sfidat e branding-ut, Phillip Kotler thotë se jo
gjithçka mund të paraqitet si “markë”. “Problemet paraqiten në rastet kur duhet të themi se kur
një gjë mund apo nuk mund të paraqitet si markë; a është bërë emërtimi i qëlluar i markës,
strategjia e markës etj”. 157 Ndërsa, më pas futet në përdorim nocioni i markës kombëtare
(national branding). Simon Anholt i cili krijoi termin “nation branding” në vitin 1996, shpjegon
se megjithatë termi ka të bëjë me konkurrencën në treg. “...Markë është një metaforë e përkryer
për mënyrën e konkurrimit të vendeve ndaj njëri- tjetrit në tregun global tregtar për prodhimet,
shërbimet, ngjarjet, idetë, vizitorët, talentin, investimet dhe ndikimin”. 158 Ndërsa, studiuesi tjetër
që ka kontribuar për këtë nocion, Wolly Ollins, thotë se vendet tani nuk garojnë vetëm në
156
Philip Kotler, Marketing Management, Millen iu m Ed ition, Boston: Pearson Custom Publishing, 2002, f. 188.
157
Po aty, f. 189.
158
Simon Anholt, Places, Identity, image and reputation. London: Palgrave Macmillan, 2007, f. 1.
25
rrafshin politik, por edhe në atë për konkurrencë tregtare 159 . Ai vlerëson se me markë kombëtare
nënkuptohet përfshirja e tre sektorëve të rëndësishëm, siç janë: eksporti, investimet e huaja
direkte dhe turizmi. Më vonë (2007), Anholt e plotëson nocionin markë nacionale duke u
munduar që dimensionit ekonomik të konceptit t'i japë një kuptim gjithëpërfshirës të vlerave të
një vendi, e jo vetëm atij ekonomik. Ai këtë e quan identitet konkurrues, duke shpjeguar se ky
identitet ka të bëjë më shumë me identitetin kombëtar (shtetëror), ekonominë e politikën, sesa me
“markën” me të cilën është kuptuar tradicionalisht 160 . Sipas tij, “identiteti konkurrues” është “një
term i përdorur për të përshkruar sintezën e menaxhimit të markës me diplomacinë publike dhe
me tregtinë, investimet, turizmin dhe promovimin e eksportit” 161 . Identiteti konkurrues është një
model i ri për të rritur konkurrencën kombëtare në botën globale, që tashmë është duke dhënë
rezultat për një numër shtetesh, qytetesh, rajonesh, qoftë të pasura apo të varfra. 162 Me këto
përkufizime, Anholt pretendon të zëvendësojë nocionin e diplomacisë publike, duke e
konsideruar atë të ngushtë për të përmbledhur të gjitha interesat dhe atributet e një vendi në
raport me publikët e huaj dhe në konkurrencë me të tjerët. Anholt pranon haptazi se nocioni
markë nacionale lidhet direkt me tregun e marketingun, madje duke e quajtur këtë nocion si
pseudoshkencë, duke thënë se “teoria e brendit është të blesh, shesësh dhe promovosh mallra
konsumuese dhe shpesh ky nocion lidhet me fenomene psikologjike, komunikuese, si identitet
kombëtar, kulturë, kohezion social etj”163 . Oferta për rritjen e imazhit të një vendi ndaj një
publiku të huaj, sipas Anholt, duhet të jetë e zgjeruar për të përfshirë atributet, të mirat materiale
dhe ofertat që janë më të rëndësishme ose më të motivuara për tregun, të cilat përfshihen në
identitetin konkurrues të vendeve, qyteteve, rajoneve 164 . Por, koncepti identitet konkurrues nuk
ka mundur ta mënjanojë konceptin e mëhershëm, markën nacionale dhe as të ketë trajtime nga
studiuesit apo praktikuesit e fushës për të rivalizuar përdorimin e gjerë të nocionit diplomaci
publike. Madje, vetë Anholt kur kërkon të masë imazhin e një vendi në botë, i referohet
159
Wally Olins, “Making a Nat ional Brand”, në: Jan Melissen, New public diplomacy: soft power in international
relations, Palgrave Macmillan, 2005, f. 172. (169-179)
160
Simon Anholt, Competitive Identity, The New Brand Management for Nations, Cities and Regions. London:
Palgrave Macmillan, 2007 f. XI
161
Po aty, f. 8.
162
Po aty, f. 3.
163
Po aty, f. 2.,
164
Po aty, f. 6-8.
26
vazhdimisht nocionit të brendit 165 . Por, identiteti konkurrues nuk mbetet i përkushtuar vetëm në
ofertat komerciale. Ai përfshin edhe një sërë perceptimesh strukturore për një vend të caktuar, e
jo vetëm ato që mund të përfshihen në një markë kombëtare:
-Nëse do të duhej të zgjidhje ndërmjet dy DVD-ve me karakteristika të njëjta, por nga

dy prodhues të ndryshëm që nuk i njeh, do paguaje më shumë për markën japoneze,
apo për atë kineze?;
-Nëse do të kishe dy kandidatë me kualifikime të njëjta për postin e menaxherit, do të
zgjidhje kandidatin turk apo atë suedez?;
-Një pushim në bregdetin shqiptar të tingëllon më luksoz sesa në bregdetin f rancez? 166
Koncepti i markës kombëtare (brendit nacional) dhe diplomacisë publike dallojnë për nga
fusha që ngërthejnë, formati dhe përmbajtja e mesazhit, aktorët që komunikojnë etj. Por, duhet
theksuar se koncepti i markës kombëtare është kryesisht britanik, ndërsa ai i diplomacisë publike
është amerikan167 . “Simon Anholt dhe Wally Olins, dy gurutë dhe avokatët e fortë të brendit
nacional të cilët kanë kontribut të madh në evoluimin dhe praktimin këtij koncepti, janë që të dy
britanikë”168 . Përderisa agjencitë britanike merren me fushata për krijimin e markave kombëtare
të disa vendeve europiane dhe atë kryesisht vende të vogla e të dala nga ish-sistemi socialist,
përpjekje të tilla nuk janë të pranishmes në Amerikë ku diplomacia publike ka nisur që në vitet e
60-ta të shekullit të kaluar 169 .
Për sa i përket fushës që ngërthejnë, brendi nacional përfshin kryesisht profil ekonomik-
tregtar, ndërsa diplomacia publike përfshin arsimin, kulturën, sportin etj. “Thënë thjesht, për
diplomatët publikë bota nuk është një treg...”170 . Në Europë, janë kryesisht vendet e vogla, me
pak resurse ekonomike dhe ato të dala nga ish-sistemi socialist që mëtojnë të krijojnë markën e
165
Po aty, f. 80-88.
166
Po aty, f. 16, 17.
167
Gyorgy Szondi Pu bli c Di pl o ma cy and N a ti on Bra n di n g : C o n cept u a l Si mil a riti es and Di fferen ces,
Netherlands Institute of Intern ation al Relations „Clingendael‟ ISSN 1569-2981, tetor 2008, f. 1.
168
Po aty.
169
Vendet e tilla që kërko jnë të krijo jnë markën ko mbëtare janë: Estonia, Polonia, Letonia, Kroacia, Bullgaria,
shumica e tyre nga agjencitë e Simon Anholt. Gyorgy Szondi Pu bli c Di pl o ma cy and N a ti o n Bra n di n g :
C o n cept u a l Si mil a riti es and Di fferen ces, Netherlands Institute of Inter nation al Relations „Clingendael‟ ISSN
1569-2981, tetor 2008, f. 2.
170
27
tyre kombëtare, “por ende asnjë ekspert nga jashtë nuk ia ka dalë mbanë të bëjë markën e një
vendi” 171 .
Një dallim tjetër është ai i sasisë së mesazheve. Diplomacia publike dërgon mesazhe të
shumta në një vend tjetër, ndërsa brendi nacional dërgon një mesazh të përsëritur shumë herë, i
cili duhet të mbahet mend. Dallimi ndërmjet diplomacisë publike dhe brendit nacional është në
atë se marketingu në pjesën më të madhe të punës përbëhet nga përgatitjet, që idetë të
shndërrohen në koncepte të vogla të cilat pastaj të bashkuara përmbledhtazi në formë mesazhi
përsëriten vazhdimisht, derisa ai mesazh të bëhet i mërzitshëm. “Kur është bërë shumë e
mërzitshme dhe dëshiron të harrosh atë, ndoshta atëherë dëgjuesi fillon ta regjistrojë porosinë e
marketingut”172 . Kjo përsëritje mund të ndodhë vetëm nëpërmjet dhënies së mesazhit përmes
mediave si kanal më i rëndësishëm komunikimi dhe përsëritjeje për marketingun, ndërsa për
diplomacinë publike mediat nuk janë kanal i vetëm apo më i rëndësishëm i komunikimit.
Dallimi tjetër është se brendi nacional komunikon vetëm nëpërmjet një produkti të
hartuar apo krijuar nga ekspertët e marketingut, i porositur nga sektori i biznesit apo i shtetit. Në
diplomacinë publike komunikohet edhe pa produkt konkret, siç janë qëndrimet e studentëve për
një kohë në vende të huaja, diaspora; në këto vizita nuk ka ekspertë të fushës që hartojnë
mesazhin i cili u drejtohet publikëve të huaj, por mesazhi hartohet nga individë me formime të
ndryshme, profesione të ndryshme dhe të shumtë në numër. Shpesh mungon porositësi shtet apo
biznes.
Në marketing mesazhi është njëdrejtimësh, është thjesht dhënie informacioni për një
produkt, pra flet vetëm njëra palë, nuk ka kthim mesazhi të atypëratyshëm, ndërsa pala tjetër
duhet vetëm të veprojë, të blejë produktin apo shfrytëzojë shërbimin. Në diplomacinë publike
përveç informacionit ka edhe komunikim të dyanshëm, dydrejtimësh, ka dialog ndërmjet palëve.
171
Po aty.
172
Mark Leonard, Public Diplomacy, London, The Foreing Policy Centre, 2002, f. 16.
28
1.6. Diplomacia publike dhe propaganda
Diplomacia publike deri vonë është parë shpesh si zgjatim i propagandës. “Shumë
studiues dhe praktikues kanë ngatërruar diplomacinë publike me propagandën, me marrëdhëniet
173
publike...” . Kjo më shumë përafrohet kur është fjala për qëllimin e të dyja aktiviteteve, që
synojnë informimin dhe ndikimin e publikëve të jashtëm. Ka edhe autorë të njohur aktualë që
ndonëse në parim bëjnë ndarjen, më pastaj ngatërrohen me këto dy koncepte 174 . Cull ndërkaq
thotë se kur Edmond Gullion futi në përdorim “diplomacinë publike”, ai më shumë mendonte për
propagandën, por të cilës Dr. Gebelsi i kishte dhënë një ngjyrim negativ175 . Kunczik gjithashtu i
sheh si sinonime këto nocione 176 , ndërsa Melissen thotë se termi diplomaci publike shpesh është
një eufemizëm për propagandën177 . Synimi ka bërë shpesh që vija ndarëse ndërmjet dy
nocioneve të jetë shumë e paqartë. Por, përveç qëllimeve, dallimet janë mjaft të qarta.
Kjo ngatërresë mund të thuhet se ndodhte më shumë në vitet 60-70 të shekullit të kaluar
kur diplomacinë publike e zhvillonin vetëm aktorët shtetërorë. Sot, kur në aktivitetet e
diplomacisë publike marrin pjesë edhe aktorë joshtetërorë të cilët nuk mund të ndikohen apo
kontrollohen nga shtetet, dallimi që vihet në pah nga studiuesit është ai që ka të bëjë me
vërtetësinë, sepse propaganda shpesh ka shmangie të theksuar nga realiteti që përshkruan dhe i
përafrohet dezinformatës. “Propaganda synon manipulimin e publikëve të huaj, ndërsa
diplomacia publike kërkon të dëgjojë se çfarë kanë për të thënë njerëzit” 178 . Lasswell e
konsideron propagandën “manipulim të simboleve si mjet ndikimi ndaj qëndrimeve dhe
çështjeve të komplikuara”179 , ndonëse ai më shumë e ka fjalën e propagandës së ushtruar gjatë
173
Political and Social Science, Sage, March, 2008. F. 56.
174
Autori Justin Hart në monografinë Emprire o f Ideas – The origins of public diplomacy and the transformation of
U.S. Foreign Policy, Oxford University Press, 2013, në faqen 8 shkruan: “Vendimet e qeverive për të zhvilluar
programe të d iplo macisë publike gjatë viteve 1930 dhe 1940...”. Pra, ai flet për diplo maci pu blike në kohën e
propagandës dhe aktivitetet e saj.
175
Nicholas J. Cull, Public diplomacy: Seven lessons for its future fro m its past, f. 12 (në: Place Branding and Public
Dip lo macy 6, (February 2010) 11-17
176
Associates-Publishers Mahwah, 1997, f. 13.
177
Mark Leonard, Diplomacy by Other Means, Foreign Po licy, Sepember 1, 2002, f. 2. në:
www.foreignpolicy.com/art icles/2002/09/01/dip lo macy_by_other_means?page=0,1
178
179
Cituar sipas: Michael Kunczik, Images of Nations and International Public Relations, New Jersey: Lawrence
Erlbau m Associates-Publishers Mahwah, 1997, f. 13.
29
Luftës së Parë Botërore. Ellul e sheh propagandën në një rrafsh më të gjerë, si një fenomen
sociologjik, përfshirë edhe arsimin dhe si pjesë e shoqërisë moderne në teknologjinë e
informimit. Sipas këtij të fundit, propaganda përpiqet ta rrethojë njeriun nga të gjitha rrugët e
mundshme, në ndjenja dhe ide, duke luajtur me vullnetin për nevojat e tij. Para së gjithash,
propaganda bazohet në analizën shkencore psikologjike dhe sociologjike. 180 Ai shpjegon se
qëllimi i propagandës është të nxjerrë efekte e jo të thotë diçka. Por, Ellul fjalën e ka këtu për
propagandën e brendshme.
Ndërkaq, diplomacia publike sot nuk është thjesht një aktivitet informimi, por dia logimi,
që ka të bëjë me drejtimin e lëvizjes së mesazhit, nga hartuesi – te marrësi, ndërsa dialogimi
ndërfut të dyja palët komunikuese në dhënien dhe marrjen e mesazhit. “Diplomacia publike
kërkon t'i bindë opinionet e jashtme nëpërmjet dialogut, ndërsa propaganda përmes dhënies sa
më të madhe të informacioneve të cilat shpesh manipulojnë realitetin” 181 . Diplomacia publike
është “rrugë dydrejtimëshe” dhe përdor dialogun 182 , ndërsa propaganda përdor informacionin
dhe informacioni, siç thotë Wolton, është njëdrejtimësh. Diplomacia publike përdor shkëmbimet,
dialogun, që janë dydrejtimësh, dmth. komunikimin. “Me një fjalë, informacioni është mesazhi,
ndërsa komunikimi është marrëdhënia...”. 183 Dhe, diplomacia publike synon marrëdhënien 184 .
Me fjalë të tjera, edhe pse teoricienët janë përqendruar kryesisht te mesazhi i
komunikimit dhe raporti i këtij mesazhi me të vërtetën, propaganda kryesisht ka operuar me
përhapjen e informacionit (shpesh jo të vërtetë), ndërsa fushëveprimi i diplomacisë publike është
shumë më i gjerë dhe nuk ka të bëjë vetëm me fushën e komunikimit të ideve. Këtu do të
veçonim aktorët e komunikimit që janë të pranishëm te njëra dhe te tjetra. Në propagandë kemi
hartuesin e mesazhit propagandues, që mund të jetë shteti, por edhe vetë media, të cilët paraqiten
si aktorë komunikimi apo shpërndarës të mesazhit. Ndërsa, marrësi është publiku i huaj, ose
thjesht audienca apo lexuesi, konsumatori i mesazhit mediatik. Në diplomacinë publike, përveç
shtetit, aktorë komunikimi nga njëra anë janë edhe aktorët joshtetërorë që mund të jenë të
shumtë, duke nisur nga: studentë, akademikë, njerëz të kulturës, sportit, etj. Në anën tjetër,
marrësi i mesazhit nuk është vetëm audienca a lexuesi që e marrin këtë mesazh nga mediat, por
180
Jacques Ellul, Propaganda: The Formation of Men's Attitudes, Vintage Books Edit ion, Random House Inc, News
Yo rk, 1973, f. 4.
181
182
Po aty, f. 18.
183
184
Me gjerësisht për “marrëdhënien” shih në këtë kapitull në Ndërtimi i marrëdhënieve afatgjate.
30
edhe individët si aktorë komunikimi të drejtpërdrejtë me individët e huaj. Një individ pasi të ketë
qëndruar për një kohë të caktuar në një vend dhe mund të ketë qenë pjesë e ndonjë mase të
diplomacisë publike, kur ai kthehet në vendin e tij, ai mund të luajë rol aktiv si aktor komunikimi
apo si lider lokal i opinionit kur shpreh qëndrimet pozitive për vendin ku ka qëndruar.
Gjithashtu, aktorë komunikimi paraqiten edhe artistë, sportistë, njerëz të kulturës gjatë qëndrimit
të tyre në një vend të huaj, apo vetë produkti kulturor i pranishëm në mënyra të ndryshme në
vende të tjera.
Drejtuesit e USIA-s, e cila ka ushtruar diplomacinë amerikane për rreth pesë dekada,
asnjëherë nuk janë pajtuar se diplomacia publike është një eufemizë m për propagandën për arsye
se propaganda më shumë i afrohet dezinformatës, ndërsa diplomacia publike operon më shumë
me fakte të vërteta. Edward R. Murrow më maj të vitit 1963 si drejtor i USIA-s duke dëshmuar
para Komitetin të Kongresit lidhur me këtë dallim dhe besueshmërinë e diplomacisë publike, ka
thënë:
“Tradita amerikane dhe etika amerikane ta imponojnë të jesh i vërtetë, por motiv më i
rëndësishëm është se e vërteta është propaganda më e mirë, ndërsa gënjeshtrat më të
këqijat. Për të qenë bindës duhet të jemi të besueshëm (believable), për të qenë të
besueshëm duhet të jemi të besueshëm-kredibilë (credible), për të qenë kredibilë duhet
të jemi të sinqertë”.185
Ngjashëm ka shkruar edhe J. Nye, sipas të cilit “transmetuesit qeveritarë ndaj vendeve të tjera, të
hapura dhe informuese, ndihmojnë në rritjen e besueshmërisë në atë mënyrë që propaganda nuk
mund ta bëjë atë kurrë”186 . Propaganda, sipas Melissen, mundohet t'u thotë njerëzve se çfarë të
mendojnë, ndërsa diplomacia publike- masive kërkon rritjen e bashkëpunimit me mendje të
hapura 187 .
Për sa i takon kanalit të komunikimit, në ushtrimin e propagandës ndaj publikëve të
jashtëm shfrytëzohen kryesisht mediat, ndërsa diplomacia publike përveç mediave si kanal
185
cituar sipas Michael Kunczik, Images of Nations and International Public Relations, New Jersey: Lawrence
Erlbau m Associates-Publishers Mahwah, 1997, f. 234. dhe, Patrizia Laurano, Fondamenti di comunicazione politica
internazionale, Ro ma: Bonanno Editore, 2006, f. 29.
186
Joseph S. Nye Jr., "Propaganda isn't the Way", The New York Times, January 10, 2003, në:
http://www.nytimes.co m/2003/01/10/opinion/10iht-ednye_ed3_.html (vizituar: 22 shkurt, 2013)
187
31
komunikimi, shfrytëzon edhe komunikimin ndërpersonal, komunikimin me grupe të kufizuara si
teatrin, profesionistë të ndryshëm në rastet e shkëmbimeve të ndryshme etj.
Me zhvillimin e diplomacisë publike nuk është zhdukur propaganda. Kjo ndodh për
faktin se nën rastet kur një shtet dëshiron të arsyetojë një veprim jomoral në politikën e jashtme,
atëherë del në skenë propaganda. “Por, përhapja e informacionit në shoqëritë e hapura (gjithnjë e
më shumë edhe në ato të mbyllura) e bën atë më të vështirë për qeveritë për të kontrolluar
informacionin” 188 . Kjo do të thotë se shtimi i aktorëve të komunikimit, pra që shteti ka humbur
monopolin e komunikimit me botën, si dhe shtimi i mediave, e në veçanti interneti me të gjitha
format e komunikimit, e ka bërë të vështirë për qeveritë ushtrimin e ndikimit të dëshiruar
nëpërmjet informacionit, e aq më pak nëpërmjet propagandës.
1.7. Shkaqet e zhvillimit të diplomacisë publike
Disa ndryshime që kanë ndodhur pas Luftës së Dytë, kanë qenë mjaft domethënëse për ta
bërë diplomacinë publike me elementë më vitalë në procesin e politikës së jashtme. “Praktikuesit
në vazhdimësi e kanë ngritur kategorinë e diplomacisë publike si një funksion kryesor të
diplomacisë aktuale, madje shpesh edhe më të rëndësishme”. 189 Hans Tuch veçon disa elementë
që kanë ndikuar në këtë dinamizim të komunikimit me publikët e huaj:
E para, revolucioni i komunikimit që sipas tij nisi pas Luftës së Dytë dhe që vazhdon
edhe sot, e ka bërë të menjëhershëm transmetimin e informacionit për të gjithë, përtej oqeaneve,
mbi malet dhe në zonat e thella të botës, duke shpërfillur kufijtë shtetërorë dhe duke depërtuar në
fortesat e kontrollit mendor. 190 Radio, televizioni, transmetimet satelitore, fluturimet supersonike,
linqet kompjuterike ndërkombëtare, bartja elektronike e të dhënave etj., kanë bërë që njeriu nga
çdo vend të pranojë ose dërgojë informacione, të cilat informacione më parë do t'i merrte pas
ditësh ose javësh të tëra.
188
Mark Leonard, Diplomacy by Other Means, Foreign Po licy, Sepember 1, 2002, f. 2. në:
www.foreignpolicy.com/art icles/2002/09/01/dip lo macy_by_other_means?page=0,1
189
f. 2.
190
Washington, D.C, 1990, f. 4.
32
Arsyeja e dytë për rritjen e diplomacisë publike, sipas Tuch, ndërlidhet me të parën.
Informacioni i cili tani është në dispozicion për publikun e gjerë gjithandej botës, ndikon në
formimin e qëndrimeve dhe shprehjeve të opinionit publik. “Në këtë mënyrë, opinioni publik
është bërë një faktor i rëndësishëm në çështjet ndërkombëtare, duke ushtruar ndikim në vendimet
dhe veprimet e qeverive”. 191
Faktori i tretë, sipas tij, është se në vitet ndërmjet 1948-1964 dolën në skenën
ndërkombëtare mbi 40 shtete të cilët fituan pavarësinë. Çdonjëri nga shtetet ka ndjekur aksionet
e tij në botën e ideve, politikat e veta, ekonomi, tradita, është interesuar të shpallë ndaj të tjerëve
pikëpamjet e veta etj 192 .
Së katërti, luftërat ideologjike kanë goditur botën më shumë se 40 vjet dhe ka bërë që
demokracitë të bënin përpjekje të sforcuara për të konkurruar fuqishëm në garën e ideve, për t'i
njohur vendet e tjera me sistemin e qeverisjes së tyre demokratike, vlerave, prosperitetit etj.
Dhe, së fundi, opinioni publik. Ky është një faktor mjaft i rëndësishëm, sepse
“perceptimet shpesh janë po aq të rëndësishme sa realiteti vetë”193 . Njerëzit u besojnë disa
gjërave si në komunikimin politik dhe kjo vjen nga shumëllojshmëria e informacionit. Por, jo të
gjithë në botë, sipas Tuch, kanë mundësi për të pasur qasje të papenguar në informacionin e
shumëllojshëm dhe të pavarur. Prandaj këtu ndërhyn roli i diplomacisë publike, me qëllim që të
korrigjojë atë realitet të mjegulluar 194 . Aktorët e politikës ndërkombëtare gjithnjë e më shumë
kuptojnë se duhet patjetër të angazhohen në dialog me publikët e huaj si parakusht për të
realizuar më me sukses politikën e jashtme. 195 “Për t'u kuptuar mirë dhe drejt, diplomacia
publike është po aq e rëndësishme që të shikohet si nga shtetet e mëdha, të mesme, ashtu edhe
ato të vogla madje edhe mikroshtetet dhe të analizohet mënyra në të cilën vendet jodemokratike
e përdorin këtë formë të lansimit të marrëdhënieve të jashtme”. 196 Komunikimi zyrtar i drejtuar
ndaj publikëve të huaj nuk është një fenomen i ri në marrëdhëniet ndërkombëtare. “Kultivimi i
imazhit, propaganda dhe aktivitetet që tani i konsiderojmë si diplomaci publike, janë të vjetra sa
edhe vet diplomacia”. 197 Shekulli 21 megjithatë ka sjellë një përqendrim më tipik të diplomacisë
191
Po aty.
192
Po aty, f. 5.
193
Po aty, f. 5.
194
Po aty.
195
196
Po aty, f. xx.
197
Po aty, f. 3.
33
publike. Nye thekson se pas 11 shtatorit (2001) bota ka hyrë në një komunikimi të ndërlikuar, në
atë të marrëdhënieve ndërmjet të dashurisë dhe urrejtjes me vendet e tjera. Gjithashtu, urrejtja
vjen edhe nga vlera të ndryshme që kanë popuj të ndryshëm në botë. Përderisa disa vlera janë të
qëndrueshme për një vend, ato vlera në vendet e tjera paraqesin antivlera dhe shkaktojnë
mosdurim 198 , si psh. nëse liria fetare, seksuale, divorci në shoqëritë perëndimore janë vlera, në
kulturën arabe janë antivlera; ose, e drejta e mbajtjes së armëve, dënimi me vdekje që në SHBA
lejohen, në shoqëritë europiane paraqesin antivlera.
Por, vendet e ndryshme nuk janë nxitur shumë nga 11 shtatori apo lufta amerikane
kundër terrorizmit ose marrëdhënieve me botën arabe. Ato kanë arsye të ndryshme në kohën kur
filluan të përforcojnë aktivitetet e komunikimit me publikët e jashtëm. Në kuptimin më të gjerë,
megjithatë, diplomacia publike ishte një përgjigje e drejtpërdrejtë e rënies së perceptimeve
ndërkombëtare dhe rritjes së pasigurisë. Siç thotë Melissen, shumica e nismave të suksesshme të
diplomacisë publike lindën nga nevoja.
“Në Europë versioni gjerman i diplomacisë publike- politisce offen tlichkeitsarbeit që

nga 1949 ishte një instrument për rritjen e pranimit të Gjermanisë në demokracitë
perëndimore; imazhi i jashtëm i Francës së pas luftës i goditur rëndë nga Lufta e Dytë
mbështetej fuqishëm në politique d’ influence; arsyeja e zgjimit të diplomacisë publike
austriake ishte afera e Waldheim i diskredituar si sekretari i OKB-së për shkak të
kaluarës së tij naziste; Holanda fillon seriozisht profesionalizimin e publieksdiplomatie si
rezultat i çështjeve etike pas ligjësimit të eutanazisë, politikës liberale ndaj abortit,
drogave etj; Spanja pas periudhës së errët të Frankos, Finlanda pas Luftës së Ftoftë,
Irlanda pas periudhës së gjatë të izolimit relativ nga Evropa kontinentale; Polonia zhvilloi
diplomacinë e saj publike në kuadër të strategjisë për anëtarësim në NATO dhe BE ;
ndërsa vendet si Bullgaria, Rumania, Kroacia dhe Turqia kanë investuar shumë me qëllim
që t'i bindin publikët skeptikë të Europës perëndimore në kohën kur këto ende synonin
anëtarësimin në BE.199
Por, me paraqitjen e diplomacisë publike me këtë emërtim në vitet e 60-ta të shekullit të

kaluar, praktikuesit u përpoqën të bëjnë një ndarje nga propaganda, sepse ajo kishte marrë një
ngjyrim negativ, përderisa edhe masat e saj dallojnë nga manipulimi si dhe shtohen aktorët
198
Joseph S. Nye, Jr., Soft Power – The Means to Success in World Politics, New Yo rk: Public Affair, 2004, f. 55-
56.
199
34
komunikues. Kështu, Qendra Amerikane për Diplomaci Publike vlerëson se në dekadat e fundit
diplomacia publike është gjithnjë e më shumë një mjet transparent nëpërmjet të cilës një shtet
sovran komunikon me publikun në vende të tjera. “Ky komunikim realizohet për ta informuar
dhe ndikuar publikun e huaj me qëllim që të promovojë objektivat e politikës së saj të
jashtme”200 . Globalizmi, hapja e tregjeve të reja, OBT-ja, gjithashtu paraqesin një arsye tjetër për
sa i përket zhvillimit të diplomacisë publike, sepse çdo vend mëton të realizojë objektivat e saj,
përfshirë përfitimet ekonomike.
Megjithatë, 11 shtatori i vitit 2001 shënon njëfarë ndarjeje të lehtë ndërmjet aktiviteteve
të diplomacisë publike të zhvilluara në dekadën e fundit të shekullit të kaluar apo të pas botës
bipolare dhe, asaj gjatë Luftës së Ftohtë. Me rënien e kërcënimit komunist diplomacia publike
shënoi një zbehje të aktiviteteve në dekadën e fundit të shekullit të kaluar 201 . Kjo dëshmohet
edhe me shkrirjen e agjencisë amerikane për diplomaci publike USIA 202 . Aktivitetet e
diplomacisë publike më shumë ishin të orientuara drejt informimit dhe mediatizimi i tyre ishte i
madh, me takime, konferenca shtypi, pseudongjarje, duke realizuar një komunikim politik
strategjik 203 . Ndërsa, sulmet terroriste të 11 shtatorit jo vetëm që rikthyen vëmendjen, por bënë të
forcohet komponenti i krijimit të marrëdhënieve afatgjate dhe shtohen jashtëzakonisht shumë
aktorët e komunikimit, aq më shumë me konsolidimin e internetit.
1.8. Rëndësia e diplomacisë publike
Vendet synojnë përfitime në raportet e tyre me opinionet e jashtme, duke i nisur që nga
ato politike, sigurimit të paqes dhe sigurisë, ekonomike si investime të huaja, shkëmbime tregtare
apo rritjen e eksportit, turizmit, e deri te konsumimi i produkteve kulturore. Politika e jashtme e
çdo vendi mëton të jetë sa më e suksesshme në botë dhe sa më e pranues hme dhe miqësore
200
diplo maci publike.
201
Cynthia P. Schneider, “Cu lture Co mmunicates: US Diplo macy That Works”, në: Jan Melissen, New public
diplomacy: soft power in international relations, Palgrave Macmillan, 2005, f. 163.
202
Më gjerësisht për këtë agjenci shih në Pjesën e tretë.
203
Siobhan McEvoy-Levy, American Exceptionalism and US Foreign Policy – Public Diplomacy at the End of Cold
War, Palgrave, 2001, f. 2.
35
politika e vendit në vendet e tjera. Sipas Këshillit amerikan për Marrëdhënie të Jashtme 204 ,
diplomacia publike është pjesë përbërëse e politikës së jashtme. Ajo nuk vendos për politikën e
jashtme të një vendi, por merret parasysh gjatë marrjes së një vendimi. Në këtë mënyrë,
diplomacia publike arrin të ndihmojë përcaktimin optimal dhe efektiv të politikës, njëkohësisht
duke shpjeguar se si ajo arrin të harmonizohet me vlerat dhe interesat e kombeve të tjera.
Kohëve të fundit diplomacia publike është bërë një togfjalësh mjaft i përdorshëm
ndërmjet studiuesve dhe praktikuesve diplomatikë. Në kohën e përhapjes më të madhe të
demokracive në botë, zhvillimeve të mëdha teknologjike dhe rritjes së rëndësisë së komunikimit
politik nëpërmjet mediave, komunikimi me “demosin” mëton të bëhet edhe më i rëndësishëm.
Autorët europianë Christer Jonsson dhe Martin Hall theksojnë se dita-ditës informacioni dikur
shumë i rëndësishëm për marrëdhëniet diplomatike, sot gjithnjë e më shumë po ia lëshon vendin
krijimit të imazhit pozitiv në sytë e një vendi tjeter 205 .
Ndonëse aktivitete të tilla po zhvillohen në vazhdimësi, që nga vitet 60-ta kur diplomacia
publike gjen shtrirje të madhe, ndërsa edhe sot e kësaj dite pyetja shtrohet “përse na urrejnë”.
Studiuesi i Harwardit, Joseph Nye, ka një përgjigje se përse nuk ka rezultate të kënaqshme edhe
përkundër aktiviteteve të shumta në dekadat e fundit dhe masave të shtuara veçanërisht pas 11
shtatorit. Ai kërkon një diplomaci publike të mbështetur në vlera, ideale dhe praktika të mira të
përditshme politike të vendit, ndërsa politika e jashtme të jetë e veshur me kostumin moral 206 .
Në Europë, aktivitetet e të cilat kanë për qëllim të informojnë dhe ndikojnë opinionet e
vendeve fqinje dhe më gjerë, janë mjaft të përhapura. Kjo vjen edhe si rezultat i një politike të
ndërvarësisë që kanë vendet europiane në BE, por gjithashtu edhe për shkak të qarkullimit të
ndërmjetëm, shkëmbimeve tregtare e investimeve të kapitalit, arsimimit etj. “Në rajonin i cili
karakterizohet me ndërvarësi të madhe ekonomike e politike si dhe me shoqëri shumë të
ndërlidhura, diplomacia publike bëhet e rëndësishme”. 207 Përdorimi i diplomacisë publike, mëton
të krijojë partneritet dhe bashkëpunim ndërmjet vendeve, ndërsa masat e saj depërtojnë si në
204
Council on Foreign Relat ions (CFR) është një organizatë e p avarur , në kuadër të saj bëjnë pjesë ekspertë të
fushës së marrëdhënieve të jashtme, diplo macisë, ko munikimeve etj. Ndër drejtuesit e kësaj organizate janë edhe
emra të njohur si Fareed Zakaria, Brian W illiams, Chuck Hagel, etj. http://www.cfr.org
205
Christer Jonsson & Martin Hall, Essence of Diplomacy, London: Palgrave Macmillan, 2005, f. 90.
206
Më gjerësisht për Joseph Nye dhe konceptin e tij “soft power”, në kapitullin 2.
207
36
vendet e hapura, ashtu edhe në ato të mbyllura 208 . Mark Leonard, i cili aktualisht është
praktikuesi më i cituar për aktivitetet e diplomacisë publike, shpjegon se ekziston një hierarki e
ndikimit të cilën mund ta arrijë diplomacia publike:
- Të rrisë familjaritetin e njerëzve më ndonjë vend (t'i bëjë ato të mendojnë për të, të
freskojë imazhin e tyre, të ndryshojë mendimet negative);
- Të rrisë vlerësimin e njerëzve për ndonjë vend (të krijojë perceptim pozitiv, të bëjë që
edhe të tjerët t'i shohin çështjet e rëndësisë globale nga një perspektivë e njëjtë).
- T'u interesojë njerëzve për ndonjë vend tjetër (t'i forcojë lidhjet nga reformat arsimore në
bashkëpunimin shkencor; t'i nxisë njerëzit që të shikojnë një vend si një destinacion
atraktiv për turizëm, studime, mësime nga distanca; t'i nxisë që t'i blejnë prodhimet e një
vendi; t'i nxisë ata që t'i kuptojnë dhe t'i pranojnë vlerat e të tjerëve);
- T'i ndikojë njerëzit, të bëjë që kompanitë të investojnë, publiku t'i mbështesë pozitat ose
politikanët tanë që të kthehen nga ne si partnerë të favorshëm). 209
Edhe përkundër vlerësimit se komunikimi në diplomacinë masive është mjaft i rëndësishëm për
interesin shtetëror, megjithatë shtete të ndryshme investojnë lartësi të ndryshme fondesh për
aktivitetet e diplomacisë publike. ShBA-të, psh. gjatë vitit 2008 kishin rreth 300 miliardë dollarë
për Pentagonin, ndërsa Departamentit të Shtetit në kuadër të të cilës vepron diplomacia publike, i
kishin ndarë një buxhet prej 10 miliardësh, ndërsa për diplomacinë publike ishin ndarë vetëm 1.5
miliard dollarë 210 . Seib, vlerëson se “ky buxhet për diplomacinë publike është mjaft modest dhe
ka një staf të kufizuar”211 . Sigurisht që masat e diplomacisë publike janë të shtrenjta. “Soft power
requires hard dollars”. 212
208
Alan K. Henrikson, What Can Public Diplomacy Achieve?, Netherland Institute of International Relations
„Clingendael‟- ISSN 1569-2981, 2006, f. 37-38.
http://www.clingendael.nl/sites/default/files/20060900_cdsp_paper_d ip_c.pdf
209
Mark Leonard, Public Diplomacy, London, The Foreign Policy Centre, 2002, f. 9-10
210
Ernest J. Wilson III, Hard Power, “Soft Power, Smart Power”, në: Annals of the American Academy of Political
and Social Science, Sage Publications, 2008, f. 116 (e qasshme edhe në faqen e autorit:
http://www.ernestjwilson.com/uploads/Hard%20Power,%20Soft%20Power,%20Smart%20Power.pdf ) ; Philip
Seib, Toward a New Public Diplo macy - Redirect ing U.S. Foreign Policy, Palgrave Macmillan, 2009. f. 17; Neal M.
Rosendorf, “A Cultural Public Diplomacy Strategy”, në: Ph ilip Seib, Toward a New Public Diplo macy -
Redirecting U.S. Foreign Policy, Palgrave Macmillan, 2009. F. 178. (173-194)
211
Philip Seib, Toward a New Public Diplomacy - Redirecting U.S. Foreign Policy, Palgrave Macmillan, 2009. f.
19.
212
Cynthia P. Schneider, Culture Communicates: US Public Diplomacy that Works, Netherlands Institute od
International Relations „Clingendael ISSN 1569-2981, shtator, 2004. f. 22.
http://www.clingendael.nl/sites/default/files/20040300_cli_paper_dip_issue94.pdf
37
Por, jo vetëm shteti mund të jetë financues i diplomacisë publike, për shkak se nga një
imazh i mirë i vendit përfiton edhe sektori privat për nga ekspo rtet, turizmi etj. Për këtë
Fitzpatrick thekson se korporatat investojnë shumë për diplomacinë publike për interesa
ekonomike, ndërsa partneriteti publiko-privat në financimet e masave të diplomacisë publike
shihet si një mundësi, por duhet pasur kujdes për mosprivatizimin e saj 213 .
Megjithëse, shpesh ka një hezitim në angazhimin serioz për të komunikuar me opinionet
e jashtme. Njëra nga arsyet pse ndodh kjo nuk është vetëm çështje e fuqisë ekonomike, por sepse
interesi politik fokusohet krejtësisht në komunikimin me opinionin e brendshëm publik.
Aktivitetet e diplomacisë publike japin rezultate shumë të ngadalshme dhe kërkojnë përpjekje të
vazhdueshme dhe afatgjatë, ndërsa komunikimi i brendshëm politik efektet i ka të shpejta.
“Politikanët duan rezultate të shpejta dhe të matshme të cilat u sjellin vota dhe prandaj kjo është
njëra nga arsyet e braktisjes së programeve të diplomacisë publike apo markës nacionale”. 214
Vendet zgjedhin forma, aktorë dhe kanale të ndryshme të përdorimit të diplomacisë
publike, varësisht nga resurset që kanë dhe rëndësisë që i kushtojnë komunikimit me publikët e
jashtëm. Ndër kanalet më pak të kushtueshme të këtij aktiviteti, është ai përmes internetit. Sipas
një hulumtimi ku janë vëzhguar web faqet e qeverive të 191 vendeve anëtare të OKB-së, ka
rezultuar se shumica e tyre përdorin elemente informuese të diplomacinë publike në faqet e tyre
zyrtare 215 . Kuptohet që ky nuk është një tregues aq domethënës për rëndësinë që ka kjo fushë
komunikimi, por për matjen gjithëpërfshirëse që është bërë.
213
Kathy R. Fit zpatrick, Privatized Public Diplomacy, f. 155, 169. në: Ph ilip Seib, Toward a New Public Diplo macy
- Redirect ing U.S. Foreign Policy, Palgrave Macmillan, 2009 (155-172)
214
Wally Olins, Making a National Brand, në: Jan Melissen, New public diplomacy: soft power in international
relations, Palgrave Macmillan, 2005. F. 178. (169-179)
215
Hyung Min Lee, New Paradigm of Public Diplomacy and broadened Relationship building: A comparative
anaysis of foreign Governments‟ web sites, University of Florida, 2006, f. 33-36.
http://ufdc.ufl.edu/UFE0014389/00001/8j (vizituar: 10 maj, 2013)
38
Kreu II
2. Masat e diplomacisë publike
2.1. Dimensionet e diplomacisë publike
Shumica e studiuesve përqendrohen kryesisht në tre dimensione të pranuara si masa të

veprimit të diplomacisë publike duke e marrë për bazë kohën kur ato masa japin efekte. Por,
studiuesi Nicholas Cull (2012) si masa të diplomacisë publike numëron pesë dime nsione, duke u
nisur nga njohja e preferencave të publikëve të huaj:
- Dëgjimin: kërkime, analiza dhe kthimi i këtij informacioni në proces politik, kur ministria
e jashtme zhvillon anketa jashtë vendit;
- Mbrojtja (avokimi): krijimi dhe shpërndarja e informacionit për të kuptuar politikën,
çështje ose aspekte domethënëse të jetës së aktorëve, edhe kur ambasada mban një
konferencë shtypi;
- Diplomacia kulturore: menaxhimi i eksportit të kulturës (ose ndërhyrjes kulturore) në
shërbimin e politikës së jashtme, si dhe kur shteti sponsorizon mësimin e gjuhës së huaj;
- Diplomaci shkëmbyese: shkëmbimi i personave me aktorë të tjerë për përfitime të
përbashkëta, ashtu edhe kur një shtet bën shkëmbime studentësh me të tjerët;
- Transmetuesit ndërkombëtarë: aktor i sponsorizuar i transmetimit të informacionit përtej
kufijve ndërkombëtarë me radio, televizion ose internet, ashtu edhe kur shteti
sponsorizon valët e shkurtra radiostacioneve. 1
Në anën tjetër, shumica e studiuesve, ndonëse me dallime të lehta, pajtohen pë r tre dimensione të
diplomacisë publike. Leonard, Nye, Waller, Melissen, Snow, Tuch, Christer Jonsson, Martin
Hall etj 2 . përqendrohen kryesisht te koha e ndikimit dhe synimi i mesazhit në kohë. Ky mesazh
mund të jetë i sferës politike, ushtarake, ekonomike, shoqërore, kulturore etj. Varësisht nga koha,
1
1989-2001, Palgrave Macmillan, 2012, f. x-xi.
2
Mark Leonard, Andrew Small, British Public Diplomacy in the „Age of Schisms‟, London: The Foreign Policy
Center, 2005, f. 39-47; Joseph S. Nye, Jr., Soft Power – The Means to Success in World Politics, New York: Public
Affair, 2004, f. 107-117; Christer Jonsson & Martin Hall, Essence of Diplomacy, London: Palgrave Macmillan,
2005, f. 90.; Mark Leonard, Public Diplomacy, London, The Foreign Po licy Centre, 2002, f. 8-21.
39
rrethanat e ndryshme apo konteksti social, efekti i këtyre mesazheve mund të ketë ndikime të
ndryshme. “Këto sfera do të kenë pesha të ndryshme në kohë të ndryshme dhe në kontekste të
ndryshme”. 3 Kjo do të thotë që mesazhi ekonomik do të jetë më tërheqës në vendet me ekonomi
dhe eksport të zhvilluar, apo mesazhi politik mund të paraqesë interes më të madh në vendet me
një stabilitet jo të kënaqshëm politik. Për Hong Kongun psh. do të ishte atraktiv mesazhi
ekonomik, ndërsa për Korenë e Veriut ai politik. Në këtë kuptim këto sfera të dimensioneve të
ndryshme të aktiviteteve të diplomacisë publike mund të ndahen si më poshtë:
1. Menaxhimi i lajmeve të përditshme, reagim i zhvillimeve aktuale, që paraqet aktivitet
brenda orëve dhe ditëve;
2. komunikim strategjik, që nënkupton dërgimin e mesazheve ndaj publikëve të huaj duke u
përqendruar në aktivitete javore dhe mujore për të ndikuar në perceptimet e opinioneve të
jashtme;
3. krijimi i marrëdhënieve afatgjata, e cila kërkon aktivitete me vite për të arritur
mirëkuptim dhe bashkëpunim për vlera të përbashkëta.
Të tre këto dimensione kanë një agjendë kohore, por gjithashtu edhe efektet e tyre që
priten kanë një kufi kohor për nga pritshmëria e rezultateve. Sipas Leonard, menaxhimi i lajmeve
zhvillohet brenda orësh dhe ditësh, ndërsa imazhi nga këto lajme për vendin mund të prite t pas
javësh apo muajsh4 . Komunikimi strategjik kërkon njerëz të kualifikuar dhe të specializuar ku
duhet të përfshihet edhe makineria shtetërore që të organizojë ngjarje që krijojnë imagjinatë.
Dimensioni i tretë, ai i krijimit të marrëdhënieve afatgjata, kërkon shkallë të lartë mirëbesimi.
Edhe Nye vlerëson ngjashëm, por ai shpesh i referohet autorit të lartpërmendur. Waller vëren tre
instrumente të ndryshme të cilët ndikojnë në bindjet globale: transmetimet ndërkombëtare,
diplomacia kulturore dhe diplomacia publike humanitare. “Në mesin e këtyre elementeve, ne
diskutojmë fenë dhe diplomacinë publike si çështje veçanërisht të rëndësishme në vitet e
fundit”. 5 Christer Jonsson dhe Martin Hall theksojnë se në dimensionin e tretë, atë të krijimit të
marrëdhënieve afatgjata, ministritë e jashtme kanë zbuluar potencialin e internetit si medium i
fuqishëm për përhapjen e informacionit në një audiencë të shkolluar dhe me ndikim në shoqëritë
e huaja 6 . Por, për sa i takon internetit, Nye tërheq vërejtjen se interneti duhet parë si përqasje e
3
Mark Leonard, Public Diplomacy, London, The Foreign Policy Centre, 2002, f.11.
4
Po aty.
5
J. M ichael Waller (Ed ), The Public Diplomacy Reader, Institute of World Politics Press, 2007, f. 20.
6
40
pjesë-pjesshme e publikut botëror, sepse sot ende ka zona të varfra në botë që nuk arrijnë të kenë
një telefon, e lëre më një kompjuter 7 .
2.2. Menaxhimi i lajmeve
Dimensioni i parë lidhet me aktivitetet e përditshme komunikuese, me tema të ndryshme.

Këto kanë të bëjnë me zhvillimet e brendshme të një vendi dhe që si informacione mund t'u
drejtohen opinioneve të jashtme edhe për reklamimin e punëve të mira që ndodhin në shtet. Për
sa u takon aktorëve të komunikimit, këtu si marrës të mesazhit kemi publikët e huaj, e jo elitat.
Siç është thënë edhe më herët, këtu ndërhyjnë specialistët e marrëdhënieve publike, për t'i bërë
“masazh një mesazhi”, ndërsa kanalizohen nëpërmjet atyre të diplomacisë publike. Menaxhimi i
lajmeve në kohë konfliktesh ka kuptim të keq, duke u konsideruar si dimension i propagandës,
madje si formë censure dhe dezinformate 8 .
Por, praktikuesit e diplomacisë publike e veçojnë menaxhimin e informacionit nga
përdorimi i mëhershëm i menaxhimit të lajmeve kur ajo ishte pjesë e komunikimit politik
ndërkombëtar 9 dhe shpesh përafrohej me propagandën. Leonard vë në dukje se përkundër
përpjekjeve për të drejtuar mesazhe joshëse për qytetarët e vendeve tjera, megjithatë qeveritë
duhet t'i kushtojnë një rëndësi të veçantë mënyrës se si do t'i pranojë bota tregimet tona të
bukura. Diplomacia publike kërkon të mbështesë atë tradicionale duke iu drejtuar publikut masiv
si ndihmesë shtesë për diplomacinë tradicionale nëpërmjet shpërndarjes së mesazheve të
ndryshme informuese. K y veprim kryhet në bashkëpunim dhe koordinim të dy diplomacisë. “Kjo
tregon se ambasadat duhet patjetër të planifikojnë strategji të diplomacisë publike për të gjithë
çështjet e rëndësishme me të cilat përballen ata dhe t'i hulumtojnë mundësitë e komunikimeve
për të gjitha aktivitetet e tyre”. 10 Çështjet janë të komplikuara veçanërisht kur kemi parasysh
faktin se publikët e huaj janë shumë heterogjenë dhe të cilët i perceptojnë pak më ndryshe
7
8
Emidio Diodato, Comunicazionepoltica internazionale,Mutamenti strutturali e nuove strategie, Roma, 2004 - Rubbettino Ed itore, f. 21.
9
Për ko munikimin polit ik ndërko mbëtar shih në Kap itullin 2.
10
Mark Leonard, Public Diplomacy, London: The Foreign Policy Center, f. 12.
41
zhvillimet e një vendi të caktuar. “Është e vështirë të izolo hen lajme të ndryshme për audienca të
ndryshme, të brendshme dhe të jashtme”11 .
Vështirësia shtohet kur kemi të bëjmë me zhvillime jo shumë të mira në vend, të cilat
kanë të bëjnë me të drejtat e njeriut, respektimin e demokracisë, funksionimin e shtetit të së
drejtës etj. Këto zhvillime sigurisht që ndiqen nga mediat lokale e nacionale dhe që i drejtohen
publikut të brendshëm. Por, rrjeti i korrespodentëve të huaj sigurisht që i ndjek mediat e
brendshme dhe këto mesazhe për zhvillimet e brendshme përcillen në të gjithë botën. Këtu dalim
te një raport mjaft i ngushtë ndërveprues ndërmjet informacionit të brendshëm dhe atij që
përcillet për publikët e huaj, ku specialistët e marrëdhënieve publike nuk mund t'i bëjnë më
“masazh një mesazhi”. Njëri nga praktikuesit më të cituar dhe studiuesit e diplomacisë publike,
Mark Leonard, thotë se edhe ngjarje të përvitshme si epidemi të mëdha në vende të ndryshme siç
qe ajo me “lopën e çmendur”, kanë efekte në opinionet e jashtme në dëmtimin e imazhit të një
vendi. “Ka shembuj edhe në Britani për histori të pasakta, kur shkruhet se „Kriminaliteti në
Londër është më i madh se në Nju Jork‟... dhe kjo shoqërohet me reagime negative të shtypit në
botë...”12
Leonard dhe Nye më tepër rëndësi i kushtojnë praktikave të mira të përditshme politike të
një vendi të cilat praktika transmetohen nëpërmjet mediave në botë. “Mënyra kryesore për t'u
lidhur me audiencën masive të vendeve të tjera nuk është nëpërmjet ambasadave, por nëpërmjet
punës së korrespondentëve të huaj në kryeqytetin tuaj”. 13 Nye veçon rëndësinë e lajmeve që
transmetohen nga korrespondentët e huaj. “Shtypi i huaj duhet të jetë një objektiv i rëndësishëm
për fazën e parë të diplomacisë publike.” 14 . Rritja e imazhit dhe reputacionit të një vendi është e
mirë kur këto praktika janë pozitive, sesa përpjekja për të dhënë mesazhe të jashtme që më
shumë do t'i përafroheshin kuptimit të një propagande të lehtë. Aktorët politikë sigurisht që bëjnë
kujdes kur i drejtohen opinionit për çështje të ndjeshme dhe për të cilat shfaqet edhe interesim
ndërkombëtar.
11
Po aty
12
Po aty, f. 14.
13
Mark Leonard, Public Diplomacy, London: The Foreign Policy Center f. 6.
14
Joseph S. Nye, Jr., “Public Dip lo macy and Soft Power”, in: Public Diplomacy in a Changing World, Annals of the
American Academy of Po lit ical and Social Science- Sage Publications, Inc. Vo l. 616, (Mar., 2008), p. f. 101.
42
Leonard në studimin e mëvonshëm (2005) thekson se menaxhimi i lajmeve nuk mund të
japë rezultate thjesht nëpërmjet bindjes me shpërndarjen e informacioneve në botë 15 . Sot, me një
prani mjaft të madhe të mediave në të gjithë botën, e jo si dikur kur mediat e mëdha mbanin
monopolin e informacionit global, informacioni mund të përhapet qoftë edhe nga qytetarët
përmes videove që ata bëjnë në vende të ndryshme, por edhe pranisë së madhe të mediave të
ndryshme në vendin që synon efektet përmes menaxhimit të lajmeve 16 . “Interneti... dhe çdo
pronar i një kamere digjitale, blogjet, janë pjesë përbërëse saj”. 17
Ish- sekretari amerikan i shtetit Kolin Powell, i cili gjatë Stuhisë së Shkretëtirës (Irak
1990) ishte komandant i forcave amerikane, është shprehur se i ka thënë personelit të
ekipit të tij që të jenë të kujdesshëm kur flasin në televizion, “sepse të njëjtën kohë ne
flasim me të gjithë botën, u drejtohemi edhe pesë grupeve të tjera të dëgjuesve”.18
Grupi i parë i këtyre dëgjuesve janë reporterët të cilët bëjnë pyetje; grupi i dytë është
populli amerikan i cili shikon televizorin; grupi i tretë janë të paktën 170 kryeqytete të
cilat mbase janë të interesuar për çfarë është fjala; i katërti është se ju flisni
njëkohësisht edhe me armikun tuaj, ndërsa grupi i pestë janë trupat tuaj ushtarakë të
19
ekspozuar në rrezik.
2.3. Komunikimi strategjik
Dimensioni i dytë i diplomacisë publike është komunikimi strategjik. Fjala është këtu për
masat që ndërmerr, shpesh qeveria, për të dhënë një mesazh pozitiv ndaj publikëve të huaj kur
kërkohet një qëndrim i qeverisë së një vendi, apo edhe si duhet reaguar një vend në rastet kur
brenda tij ndodh ndonjë zhvillim negativ. Për sa u takon aktorëve që komunikojnë, komunikimi
strategjik i drejtohet një publiku të gjerë në vendet e tjera. Në këtë dimension zhvillohen një sërë
temash të ndryshme dhe të zakonshme të cilat ndodhin përditshëm, apo ngjashëm si në një
fushatë politike apo publicitare. “Kjo fushatë parashikon ngjarje dhe komunikime s imbolike,
15
Mark Leonard, Andrew Small, British Public Diplomacy in the „Age of Schisms‟, London: The Foreign Policy
Center, 2005, f . 41.
16
Po aty, f. 42
17
Po aty.
18
Mark Leonard, Public Diplomacy, London: The Foreign Policy Center, 2002, f.12-13.
19
Po aty.
43
brenda një viti, për të forcuar tema qendrore, apo për të çuar përpara një politikë qeveritare”. 20
Por, ka raste edhe kur psh. duhet kuruar një veprim politik jo shumë racional. Kur administrata
Regan ndoqi një politikë të dyfishtë, nga njëra anë duke biseduar me BRSS-në për largimin e
raketave me veprim të mesëm nga Europa, dhe nga ana tjetër, instalimi i raketave të saj, Moska
organizoi një fushatë mbi opinionin europian për të bllokuar instalimin e raketave të reja 21 . Në
këtë rast, veprimet strategjike kundrejt fushatës sovjetike amerikanët i gjetën në angazhimin e
disa akademikëve europianë për të kundërshtuar tezat sovjetike.
Një komunikim strategjik me publikë të jashtëm mund të merren edhe disa veprime si ajo
e administratës Bush mbi rritjen e ndihmës së zhvillimit të hulumtimit për luftimin e HIV/AIDS-
it. Ky veprim ishte i rëndësishëm të ndërmerret në kohën kur SHBA-të ishin përfshirë në luftë
me Irakun. Gjithashtu është i rëndësishëm edhe ofrimi i ndihmave kundër cunamit në Indonezi
në vitin 2004, pasi sondazhet atje tregonin për një imazh në rënie të SHBA-ve pas fillimit të
luftës në Irak 22 .
Në anën tjetër, sfera ekonomike ka kohë që ka gjetur mënyrën e komunikimit strategjik
me publikët e huaj. Në këtë fushë organizohen panaire të ndryshme ndërkombëtare ku ky sektor
promovon veten dhe interesat duke synuar të bindë publikun-vizitor për të konsumuar mallra apo
shfrytëzuar shërbime që ofrohen. Në sferën e ekonomisë, fuqia e perceptimeve kombëtare është
edhe më e madhe. “Ashtu si prodhimet, edhe mjedisi investues dhe destinacionet turistike, bëhen
gjithnjë e më të ngjashme mes tyre dhe gjithnjë e më të vështira për t'u dalluar për nga cilësia”23 .
“Komunikimi strategjik përcillet nga një gamë e gjerë aktivitetesh të cilat janë të
ngjashme me fushatën politike: dërgimi i një numri të caktuar mesazhesh dhe planifikimi i një
sërë aktivitetesh në periudhën brenda një viti” 24 . Këto mesazhe forcohen veçanërisht kur ka
zhvillime apo ato duhet dërguar kur vlerësohet se është momenti i duhur për natyrën e një
zhvillimi të caktuar.
Por, komunikimi strategjik nga viti 2006 ka marrë një kuptim tjetër. Ai që nga ky vit
gjithnjë e më shumë është bërë pjesë e terminologjisë strategjike ushtarake dhe kuptohet si frazë
20
Joseph S. Nye, Jr., Soft Power: The Means to Success in World Politics, New York: Public Affairs, 2004, f. 108.
21
Po aty.
22
American Academy of Po lit ical and Socia l Science- Sage Publications, Inc. Vo l. 616, (Mar., 2008), p. f. 103.
(pp.94-109)
23
24
Po aty.
44
e preferuar gjithëpërfshirëse për ndikimet zyrtare shtetërore demokratike 25 . Mesazhi i cili
përfshinte elemente edhe të marketingut, mori më shumë kuptimin e ndikimit strategjik që lidhet
me sigurinë, politikën, ndërsa u brendësua më shumë si aktivitet i komunikimit strategjik
ushtarak. “Elementet thelbësore të komunikimit strategjik përfshijnë diplomacinë publike, punët
publike, operacionet civile dhe ushtarake, operacionet informuese dhe televizionet
ndërkombëtare”. 26 Elementi ushtarak në këtë dimension të diplomacisë publike u shtua
veçanërisht pas 11 shtatorit dhe përdorim më të gjerë ka gjetur në komunikimet amerikane dhe
britanike 27 . Në SHBA komunikimi strategjik fillon të futet në doktrinën ushtarake vetëm një
muaj pas sulmeve ushtarake, ndërsa në vitin 2006 SHBA-të identifikojnë komunikimin strategjik
si “komponentët kryesore të strategjisë ushtarake për sigurinë kombëtare dhe sfidave të shekullit
21”28 .
Kjo rikthen një komponent të diplomacisë publike nën kontrollin e shtetit dhe shteti
ribrendësohet si aktor komunikimi me publikët e jashtëm dhe atë, nëpërmjet sektorit ushtarak, që
për nga natyra, komunikimi i tillë ushtarak përmban edhe nuanca të propagandës duke pasur
parasysh faktin se si informacioni ushtarak në konfliktet e fundit ushtarake në botë nuk përputhet
apo përgënjeshtrohet nga burime të pavarura në terren.
2.4. Ndërtimi i marrëdhënieve afatgjata
2.4.1. Shkëmbimet e ndryshme ndërmjet vendeve
Dimensioni i tretë i masave të diplomacisë publike është krijimi i marrëdhënieve

afatgjata. Ky dimension përfshin më shumë aktorë komunikimi, është më i ngadalshmi në
dhënien e efekteve, por edhe më afatgjati në komunikimet me publikët e jashtëm. Në dallim prej
aktorëve të komunikimit të cilëve u drejtoheshin dimensionet e mësipërme, menaxhimi i lajmeve
25
Philip M. Taylor, “Public d iplo macy and the informat ion war on terror”, në: Inderjeet Parmar and Michael Co x
(ed), Soft Power and US Foreign Policy, Theoretical, historical and contemporary Perspective, London-New Yo rk:
2010. f. 152.
26
Abiodun Williams, “The U.S. M ilitary and Public Dip lo macy”, në: Philip Seib, Toward a New Public Diplomacy
- Redirecting U.S. Foreign Policy, Palgrave Macmillan, 2009. f. 222. (2017-237)
27
Po aty.
28
Po aty, f. 223-224.
45
dhe komunikimit strategjik, krijimi i marrëdhënieve afatgjata megjithatë i drejtohet një publiku
më të kualifikuar 29 . Kjo përfshin marrëdhënie jo vetëm me qytetarë të rëndësishëm, apo elita të
vendit tjetër, por edhe me një masë heterogjene njerëzish, duke nisur që me shkëmbimet
studentore, kurse, seminare, konferenca të ndryshme, krijimi rrjeteve reale dhe virtuale si dhe
duke u krijuar mundësi njerëzve që të kenë qasje në këto kanale komunikimi. “Kjo përfshin edhe
artin, gazetarët, shkencëtarët, shërbyesit civilë, akademikët, mësuesit, mësimin e gjuhës, trajnime
të ndryshme, personel ushtarak, projekte arti, shkëmbime shkollore etj”. 30 Diplomacia publike
efektive është një rrugë me dy kahe që përfshin të dëgjuarit dhe të folurit 31 . Kontaktet e
drejtpërdrejta, apo siç thotë Goffman, “çfarëdo lloj kontakti me një palë apo individ, qoftë ai që
ndodh kokë më kokë apo nëpërmjet instrumenteve si posta, jep qasje në shprehjet e tyre” 32 . Ne
kemi nevojë për të kuptuar më mirë se çfarë po ndodh në mendjet e të tjerëve dhe çfarë të
bashkëndajmë dhe kjo është arsyeja pse shkëmbimet janë shpesh më efektive se thjesht
transmetimit mediatike”. 33
Ish-nënsekretarja amerikane për diplomaci publike, Charlotte Beers, dëshmon për
suksesin që ka pasur skema e Fulbright, të cilën bursë studimi e kanë shfrytëzuar mbi 200
drejtues apo ish-drejtues të rëndësishëm dhe shtetarë të vendeve të botës. “Vështirë se mund të
gjendet diçka e cila mund të krahasohet me produktivitetin e përgjithshëm të programit tonë të
shkëmbimeve Fulbright”. 34
Kur në fillim të karrierës së tyre politike Anwar Sadat, Valery Giscard d'Estaing, Helmut
Schmidt, Raul Alfonsin, e Margaret Thatcher dhe udhëheqës të tjerë shtetërorë kanë
vizituar ShBA-të, diplomacia publike ishte duke funksionuar. Kur latino-amerikanët në
stacionet e tyre lokale televizive kanë parë filmin (The Trip) për rrezikun e drogave dhe
të emigrantëve në rrjetet e trafikantëve, kanë parë një film të fabrikuar nga USIA, pra
nga qeveria amerikane. Kur astronauti amerikan Neil Armstrong për herë të parë
29
Eytan Gilboa, Diplomacy in the media age: Three models of uses and effects, Diplo macy & Statecraft, Vo l.12,
No.2 (June 2001), f. 4. (1-28) artikulli gjendet edhe në:
http://www.tandfonline.co m/doi/pdf/10.1080/ 09592290108406201
30
Mark Leonard, Public Diplomacy, London: The Foreign Po licy Centref, 2002, f. 81.
31
Po aty.
32
Erving Go ffman, Strategic Interaction (edizione italiana): L‟interazione strategica, Il Mu lino, Bo logna, 2009, f.
11.
33
(pp.94-109)
34
46
mbërriti në Hënë, ka qenë Zëri i Amerikës, radioja e shërbimit të USIA-s, që ua përcolli
zërin e astronautëve miliona dëgjuesve poshtë në Tokë; Kur një student ose studiues në
një vend në zhvillim bën një aktivitet kërkimor për ShBA-të në ndonjë qendër
informacioni të kryeqytetit të tij, është duke shfrytëzuar shërbimet e mundësuara nga
diplomatët amerikanë; Kur një artist bën një turne i sponsorizuar nga qeveria
amerikane, diplomatët i bëjnë atij reklamë nëpër qytetin që performon.35
Këto janë disa nga aktivitetet e ndryshme me të cilat merren profesionistët e diplomacisë
publike, por që dëshmojnë hyrjen në varietetin e diplomacisë moderne publike. Në këto masa
përfshihen një sërë aktivitetesh me shumë aktorë komunikimi. Këto masa përfshijnë aftësinë për
të folur me funksionarët e qeverive të huaja, elitave, liderëve lokalë të opinionit, me rininë etj 36 .
Komunikimi me këta aktorë të huaj realizohet jo vetëm përmes kanaleve të komunikimeve për të
përcjellë mesazhin direkt te vendi tjetër, por duke shtuar programet e vizitorëve këmbyes të cilët
mund të njihen më mirë dhe nga afër me vlerat e një vendi. “Për të zgjeruar publikun tonë, për të
përfshirë sa më shumë të rinj deri në moshën 20-vjeçare, duhet të zhvillojmë plane, resurse dhe
skuadra për të aktivizuar edhe ndërmarrje të mëdha shumëkombëshe si dhe këmbimin e
studentëve”. 37 Ish-nënsekretarja amerikane për diplomaci publike, Beers 38 , gjatë një prezantimi
në Senat, veçon edhe rolin e liderit lokal të opinionit, i cili pasi viziton një vend, kur kthehet në
vendin e tij, lideri i opinionit mund të shpërndajë mesazhe pozitive për vendin që ka vizituar.
Sapo kemi pasur një grua mjaft guximtare, një gazetare dhe romanciere saudite që ka
pasur kurajën të shprehë ankthin që e kishte mbërthyer e cila kishte ardhur për të
vizituar ShBA-të. Këto janë fjalët e saj: “Të gjithë thonë se perëndimorët janë të këqij,
por s’është e vërtetë. Njerëzit thonë një mal me rrena për perëndimin. Personat që kam
takuar këtu janë mjaft dashamirës. Askush nuk të shikon dhe s’të ndjek nga pas. Askush
nuk hedh paratë, nuk lënë ushqimin këndej e andej, respektojnë kufijtë. Në Amerikë
gratë dhe burrat bashkëpunojnë për ta bërë jetën më të mirë. Gratë janë të forta, pleqtë
janë aktivë dhe të angazhuar”. Më besoni se kemi numër të madh të këtyre
transformimeve. E them këtë shembull sepse jemi në gjendje që të aktivizojmë disa nga
35
What public diplo macy is and is not? in:
http://publicdiplo macy.org/pages/index.php?page=about-public-d iplo macy#origins (vizituar: dh jetor, 2012).
36
Charlotte Beers, Public Diplomacy Plans for the Future (raport në Ko mitetin e Senatit amerikan për marrëdhënie
të jashtme, 11 qershor 2002). Raporti i p lotë gjendet ne web faqen e Departamentit A merikan të Shtetit
http://2001-2009.state.gov/r/us/12170.ht m (v izituar: 11 shkurt, 2013)
37
Po aty.
38
Po aty.
47
700 mijë vizitorët dhe kemi pranuar në këmbim qindra e mijëra studentë pikërisht për të
forcuar këtë këndvështrim dhe baraspeshë.39
Përveç kësaj, aktivitete të ngjashme parashikon edhe strategjia tjetër amerikane e

diplomacisë publike që njihet me emrin “Ndrysho mendjet, fito paqen” dhe konsiderohet një
strategji e re drejtuese për diplomacinë publike të ShBA-ve në botën arabe dhe myslimane, dhe
parashikon masat të cilat duhet të ndërmerren në këtë fushë për të bindur botën arabe dhe
myslimane për një qëndrim ndryshe ndaj interesit amerikan, popullit dhe strategjisë amerikane 40 .
Kjo strategji përfshin një numër të madh masash të cilat planifikohen të merren, duke nisur nga
menaxhimi i informacionit si dimension i parë, komunikimi strategjik, e në veçanti, krijimin e
marrëdhënieve afatgjata.
2.4.2. Diplomacia kulturore
Diplomacia kulturore është dimensioni i tretë i diplomacisë publike që synon krijimin e

marrëdhënieve afatgjata. Vëmendje të veçantë për nevojat e diplomacisë publike i kushtohet
përdorimit të televizioneve ndërkombëtare, teknologjisë si mundësi e rritjes së komunikimeve
me botën e kulturave të ndryshme, programeve të shkëmbimit, dialogut ndërkulturor etj. E
veçanta e kësaj strategjie është se ky komunikim ndërkulturor 41 duhet të zhvillohet në dy kahe të
kodeve komunikuese: përveç shtimit të programeve të mësimit të anglishtes, kërkohet
39
Po aty
40
Changing Minds, Winning Peace (A new strategic direction for U.S. Public Diplomacy in the Arab & Muslim
World), Report of the Advisory Group on Public Diplo macy for the Arab and Mu slim World, October 1, 2003.
Raporti i p lotë mund të konsultohet në web faqen e Departamentit të Shtetit
http://www.state.gov/documents/organization/24882.pdf (vizituar: 29 janar, 2013)
41
Komunikimi ndërkulturor si paradigmë ka marrë formë në vitet 50-ta të shekullit të kaluar nga Edward T. Hall i
cili në Silent of Language ka shjeguar edhe komunikimet joverbale ndërmjet indiv idëve të ko muniteteve të
ndryshme etnike, ku mes tjerash përshkruan edhe distancat që mbajnë njerëzit e ku lturave të ndryshme dhe gjinitë e
ndryshme gjatë bashkëbisedimit.
Ko munikimi ndërku lturor nënkupton komunikimit ndërmjet indiv idëve të kulturave të ndryshme, ko muniteteve,
etnive; komunikime ndërfetare, sekseve të ndryshme, g juhëve, grupeve identitare; ko munikimi me vlerat e tyre,
paragjykimet, personalitetet, sjelljet, stilet, identitetet etj. Me g jerësisht shih: Experiencing Intercultural
Co mmunicat ion – An Introduction, (përkthyer nga Elena Bozheku ) , UET Press, Tirane, 2010.
48
komunikimi me publikët vendës në gjuhën e tyre 42 . “Aftësia për të folur, shkruar dhe lexuar në
gjuhë të huaj është njëri nga parakushtet e njohura për komunikim efektiv”. 43 E regjistruar që nga
koha e bronzit, diplomacia kulturore është bërë një normë për njerëzimin brenda qytetërimeve 44 .
Më vonë u mundësua bashkëpunimi ndërmjet grupeve të gjera të njerëzve, si ritualet dhe
ceremonitë e ndryshme, këngët, vallet dhe gjuhën etj. Përderisa forcat e këqija ende mund ta
shkatërrojnë qytetërimin, diplomacia u përpoq ta ruajë atë duke lidhur kulturën me një kulturë
tjetër 45 .
Kuptimi i fjalës “kulturë” ka ndryshuar shumë në periudha të ndryshme. Këto lidhen me
ndryshimet e mëdha historike, demokratike, industriale dhe kanë ndikime në natyrën politike,
ekonomike e sociale 46 . Përderisa me art më herët kuptohej letërsia, muzika, piktura, skulptura e
teatri, më pas me kulturë do të kuptonim atë që mendojmë në vetvete; gjendjen e përgjithshme
mendore e lidhur kjo me idenë dhe perfeksionimin; mënyrë jetese materiale, intelektuale e
shpirtërore 47 . “Ajo u bë, siç e dimë, një fjalë e cila shpesh ka provokuar armiqësi ose siklet”48 .
Studimet kulturore tregojnë se mendjet tona dhe jeta jonë janë formuar nga përvoja jonë e plotë.
Siç ka argumentuar Williams, “kultura gjithashtu përfshin shkëmbimin e përvojës estetike, ideve
fetare, ritualet, vlerat personale dhe ndjenjat” 49 . Kur e analizojmë shoqërinë si një formë e
komunikimit, ajo duhet parë si një proces ku realiteti është krijuar, ruajtur, por edhe modifikuar e
ndarë. Kur ne mendojmë për shoqërinë, ne jemi pothuajse gjithmonë të shtrënguar nga traditat
tona që sillet mbi ne si formë ndikuese e pushtetshme. Madje, siç shpjegon edhe Edward Said50 ,
ndodh shpesh që edhe përqasjet shkencore për shoqëri apo kultura të ndryshme, të kenë një
42
Ambasadorja e tanishme amerikane në Kosovë (2013), Tracey Ann Jacobson, ko munikon edhe në gjuhën shqipe
dhe në mesazhin saj të parë gjatë ardhjes në Prishtinë, e ka deklaruar këtë fakt, se e ka studiuar (mësuar) g juhën
shqipe.
43
Changing Minds, Winning Peace - A new strategic direction for U.S. Public Diplomacy in the Arab & Muslim
World, f. 27. Report of the Advisory Group on Public Diplo macy fo r the Arab and Muslim World, October 1, 2003.
Kjo strategji e njohur edhe si Raporti Djerejian , g jendet e plotë në web faqen e Departamentit të Shtetit
http://www.state.gov/documents/organization/24882.pdf (vizituar: 29 janar, 2013)
44
Richard T. Arndt, The first Resort Of Kings, American Cultural Diplomacy in the Twentieth Century, Potomac
Books, Inc. Washington, D.C. 2006. f. 1.
45
Po aty.
46
Ray mond Williams, Culture and Sociaty 1780-1950, Garden City, New York: Anchor Books Doubleday &
Co mpany, Inc. 1960 f. xv.
47
Po aty, f. xiv.
48
Po aty, f. xiv.
49
James W. Carey, Communication as Culture, Essays on Media and Sociaty, Routladge, New York, 20 09 f. 28
50
Me gjerësisht shih Edward Said, Orientalizmi, Tiranë, 2010
49
objektivitet të zvetënuar për shkak të këtij gatimi paraprak dhe të ndikuar ndaj mendjeve tona.
Dhe, diplomacia kulturore mëton t'i sheshojë këto “gatime parap rake” nëpërmjet komunikimit.
Ajo ndodh “kur diplomatët, dmth, qeveritë, përpiqen të formësojnë rrjedhën e marrëdhënieve
kulturore ndërmjet dy ose më shumë vendeve, në interes të të gjithëve”. 51 Në këtë kuptim, sot ka
universitete të cilët kanë kurse në politikën dhe marrëdhëniet ndërkombëtare të cilët përdorin
filma popullorë si tekste primare për të lehtësuar leximin aktiv për politikën e jashtme 52 . Por, ka
edhe industri filmike të cilët në rase të ndryshme ndjekin kursin politik të shtetit ndaj një vendi
tjetër. Holliwood shpesh ka ndjekur këtë kurs, ndërsa dekadën e fundit ka portretizuar disa vende
arabe sipas vlerësimit të Departamentit të Shtetit 53 .
Gjithashtu, muzika është një komponent e rëndësishme e diplomacisë kulturore, i një lloj
komunikimi me kulturën dhe traditën e vendeve të huaja 54 . Ky dimension kulturor i muzikës
nënkupton si transmetimin nëpërmjet mjeteve audiovizive, ashtu edhe në komunikimin e
drejtpërdrejtë me organizimin e koncerteve në vendet e huaja. Një dëgjues rus e përshkruan
dëgjimin e muzikës amerikane si element lirie të mohuar dhe xhazi ka luajtur rolin e ambasadorit
kulturor. “Çdo natë, ne do të mbyllnim dyert dhe dritaret, ndiznim Willis Connover dhe kishim
dy orë të lirisë tonë”55 . Të njëjtat fjalë i dëgjon gjithandej në Shqipëri kur flasin për dëgjimin e
muzikës italiane në kohën e diktaturës. Për trajtimin e muzikës si një forcë e jetës sociale, njëri
nga eksponentët kryesorë të këtij lloj trajtimi, Adorno, thotë se muzika “trajnon nënvetëdijen për
të kushtëzuar reflekset”56
Me diplomaci kulturore kuptohet “shpërndarja e kulturës së një shtetit në mbështetje të
qëllimeve të saj të politikës së jashtme apo të diplomacisë, si praktikë e diplomacisë publike, në
mënyrë që të ndikojë pozitivisht mbi audiencat e jashtme”57 . Ndër përkufizimet më të cituara
është ajo e studiuesit Milton Cummings, sipas të cilit diplomacia kulturore paraqet “shkëmbimet
51
Po aty, f. 551.
52
Sally-Ann Totman, How Hollywood Projects Foreign Policy, Palgrave MacMillan, 2009, f. 8.
53
Po aty, f. 153-154.
54
Po aty, f. 2-6
55
Cynthia P. Schneider, Culture Communicates: US Public Diplomacy that Works, Netherlands Institute od
International Relations „Clingendael ISSN 1569-2981, shtator, 2004. f. 8.
http://www.clingendael.nl/sites/default/files/20040300_cli_paper_dip_issue94.pdf
56
Cituar sipas: Tia DeNora, Music in Everyday Life, Camb ridge University Press, f. 1.
57
Simon Mark, A Greater Role For Cultural Diplomacy, Netherlands Institute of International Relat ions
„Clingendael‟, ISSN 1569-2981, prill, 2009, f. 1.
http://www.clingendael.nl/sites/default/files/20090616_cdsp_discussion_paper_114_ mark.pdf
50
e ideve, informacionit, artit dhe aspekteve të tjera të kulturës ndërmjet shteteve dhe popujve të
tyre në mënyrë që të nxitet mirëkuptimin i përbashkët”58 . Aktivitetet e diplomacisë kulturore në
një mënyrë, janë më të afërta me trendet më të reja në diplomacinë e re, sesa me aktivitetet e
mëhershme ku mesazhi është njëdrejtimësh. “Në marrëdhëniet kulturore ashtu si në diplomacinë
e re publike, theksi më shumë vendoset në angazhimin e publikëve të huaj, sesa në dërgimin e
mesazheve...”59 . Diplomacia kulturore vendos marrëdhënie të qëndrueshme afatgjate, në vend të
motivimeve të pastra politike që kishte propaganda, apo motiveve komerciale që ka brendi
nacional. “Shtrirja kulturore duhet të jetë shumë më e gjerë, jo vetëm me art, por edhe me kulturë
popullore, politikë, shkencë dhe me katedra akademike”. 60 Shkëmbimet arsimore, kulturore etj,
nënkuptojnë „udhëtime të gjata‟ të cilat mund të shkrijnë paragjykimet nëpërmjet komunikimit,
duke pasur parasysh faktin se “komunikimi dhe kultura janë aq të ndërlidhura saqë nuk mund të
ndahen”61 . Funksioni dhe qëllimi i diplomacisë kulturore është të krijojë dhe forcojë
marrëdhëniet dypalëshe përtej kufijve, përfshirë ekonominë, tregtinë, politikën, kulturën dhe
elementin diplomatik; të lidhet me grupe përtej kufijve siç është diaspora dhe të ndihmojë në
ruajtjen e marrëdhënieve në kohë tensionesh. 62 Në realizimin e dimensionit të diplomacisë
kulturore përfshihen një numër i madh aktorësh, si ata shtetërore të cilët ndërmjetësojnë dhe
ndihmojnë komunikimet dhe shkëmbimet, ashtu edhe ata joshtetërorë, si dhe organizatat e
ndryshme joqeveritare. Sipas historianit diplomatik nga Harvardi, Akira Iriye, “marrëdhëniet
ndërkombëtare janë si komunikimet ndërkultuore” 63 .
Diplomacia kulturore dhe marrëdhëniet kulturore ndërkombëtare përdoren shpesh si
sinonime, por nuk janë e njëjta gjë, ndonëse vija shpesh është shumë e papërcaktuar 64 . Jo të
gjitha marrëdhëniet kulturore ndërkombëtare përfshijnë një qeveri të një vendi, por edhe
diplomacia publike nuk zhvillohet vetëm nga aktorët shtetërorë. Çdo ditë, diku në botë,
58
Milton C. Cu mmings, Jr. Cultural Diplomacy and the United States Government: A Survey, Washington, D.C:
Center for Arts and Culture, 2003, 1.
59
Jan Melissen, New public diplomacy: soft power in international relations, Palgrave Macmillan, 2005, f. 21
60
Mark Leonard, Public Diplomacy, London: The Foreign Policy Center, f. 107.
61
R.S. Zaharna, The Cultural Awakening in Public Diplomacy, Los Angeles, Figueroa Press, 2012, f. 8.
62
Simon Mark, A Greater Role for Cultural Diplomacy, Netherlands Institute of International Relat ions
„Clingendael‟ ISSN 1569-2981, p rill, 2009, f. 9.
63
Neal M. Rosendorf, “A Cultural Public Diplomacy Strategy”, në: Philip Seib, Toward a New Public Diplomacy -
Redirecting U.S. Foreign Policy, Palgrave Macmillan, 2009. f. 173.
64
Simon Mark, A Greater Role for Cultural Diplomacy, Netherlands Institute of International Relations
„Clingendael‟ ISSN 1569-2981, p rill, 2009, f. 17.
51
marrëdhëniet e tilla kulturore si turne të koreve të shkollave jashtë vendit dhe ekspozita tregtare
ndërkombëtare të artit, zhvillohen pa ndonjë përfshirje të qeverisë 65 , por gjithashtu këto nuk kanë
për qëllim që t'i drejtohen një publiku të huaj masiv, përveç përfitimeve të grupeve artistike. Për
J. M. Mitchell, dallimi është shumë kompleks, sepse me diplomacinë kulturore një diplomat
mëton të realizojë qëllime politike dhe ekonomike 66 . Ndërsa, Robin Highman vlerëson se dallimi
është te qëllimi. “Marrëdhëniet kulturore ndërkombëtare të krijuara nga shtetet inkurajohen nga
qeveritë me qëllim përfundimtar të zhvillimit të kulturës, me artistë apo profesionistë
kulturorë”. 67 Me fjalë të tjera, marrëdhëniet kulturore ndërkombëtare, të cilën detyrë e kryejnë
shpesh atashetë kulturorë pranë ambasadave, synojnë përmirësimin dhe profesionalizmin e sferës
kulturore, ndërsa diplomacia publike shkëmben shpesh jo vetëm individë të kulturës elitare, por
edhe të kulturës popullore, sepse synimi është audienca e gjerë.
Karakteristika dominuese Diplomacia publike e vjetër Diplomacia e re publike

1. Identiteti i aktorëve Shteti dhe aktorë
Shteti
ndërkombëtarë joshtetërorë
Valët e shkurtra të radios Sateliti, interneti, lajmet
2. Mjedis i teknologjik Shtypi i shkruar në kohë reale
Linja tokësore telefonike Telefoni celular
Sferë e përzier e
Linjë e qartë ndërmjet sferës
informacionit të
3. Mjedis i mediatik informuese të brendshme dhe
brendshëm dhe
ndërkombëtare
ndërkombëtar
Rritja e jashtme e mbështetjes Rritje e jashtme e markave
4. Burimi i qasjes politike dhe teori të korporative dhe rrjeteve
propagandës teorike
Imazhi ndërkombëtar, Soft power
5. Terminologjia
prestigji Marka kombëtare
Horizontal, i lehtësuar nga
6. Struktura e rolit Lart-poshtë, aktorë të huaj
aktorët
7. Natyra e rolit Mesazh i shënjestruar Krijimi i marrëdhënieve
Menaxhimi i mjedisit Menaxhimi i mjedisit

8. Qëllimet e përgjithshme
ndërkombëtar ndërkombëtar
65
Po aty
66
J. M. Mitchell, International Cultural Relations - Key Concepts in International Relations,
Published by Unwin Hy man, 1986, f. 4.
67
Robin Higham, „The World Needs More Canada. Canada Needs More Canada,‟ in Jean -Paul Baillargeonm (ed),
The Handing Down of Culture, Smaller Societies, and Globalization, Ontario: Grubstreet Editions, 2001, f. 136.
(134-142).
52
Fig. 3. Dip lo macia “e vjetër” publike dhe diplo macia e re publike 68
Studiuesit shpesh nuk bëjnë ndonjë ndarje ndërmjet diplomacisë kulturore dhe shkëmbimeve
kulturore, ndërsa studiuesi i diplomacisë publike, Nicholas Cull, bën një ndarje ndër mjet tyre.
Sipas tij, diplomacia kulturore përfshin punën e organizatave si British Council, Instituti Kulturor
Italian apo edhe më shumë, Alliance Française, e cila përqendrohet në aktivitetet ndërkombëtare
për përhapjen e kulturës dhe gjuhës frënge, për të kuptuar prestigjin e saj dhe për të ndikuar e
mbijetuar frankofonia 69 . Ndërsa, shkëmbimet kulturore ai i sheh si përpjekje për të menaxhuar
mjedisin ndërkombëtar, duke dërguar qytetarë në vende të tjera dhe duke pranuar njëherësh
qytetarë nga vende të tjera për një periudhë studimi apo kulturimi 70 . Sipas tij, studentët e huaj që
vijnë në një vend, e shohin dhe njohin atë vend, ashtu siç mund të flasin pastaj për vendin që
kanë vizituar kur të kthehen në vendin e tyre 71 . Kultura luan rol të rëndësishëm edhe në këto
raste shkëmbimesh. “Ajo është baza e pronësisë së informacionit, një gramatikë për organizimin
e realitetit, për kumtimin e kuptimit të botës”. 72
2.5. Imazhi i një vendi
Më fjalën imazh zakonisht kuptohet një pamje, figurë a shëmbëlltyrë e një njeriu, e një
sendi e një dukurie etj., që riprodhohet në mendjen e njeriut në bazë të perceptimeve dhe të
përshtypjeve të mëparshme, pa qenë vetë ky njeri, send, apo dukuri etj 73 . Pra, një përfytyrim a
riprodhim besnik apo i përafërt i dikujt apo i diçkaje. Imazhi shpesh na lë të kuptojmë fabrikimin
e realitetit apo përfytyrime të përafërta 74 . Kotler e përkufizon imazhin e vendit si “shumën e një
68
Nicholas J. Cull, Public Diplomacy: Lessons from the Past, Los Angeles, University of Southern Californ ia-
Figueroa Press, 2009, f. 14. (e qasshme edhe në:
http://uscpublicdiplo macy.org/publications/perspectives/CPDPerspectivesLessons.pdf )
69
Nicholas J. Cull, Public Diplomacy: Taxonomies and Histories, The Annals of the American Academy o f
Political and Social Science, Sage Published, 2008, f. 33.
70
Po aty.
71
Po aty.
72
Ray mond Cohen, Negotiating Across Cultures – International Communication in a Interdipendent World
(Rivisted edition), United States Institute of Peace, Washington, 2002, f. 12.
73
Akademia e Sh kencave të RPS të Shqipërisë, Fjalor i gjuhës së sotme shqipe, Tiranë, 1980, f. 714.
74
Bo zo Skoko, Hrvatska- Identitet, Image i Promocija, Sko lska kn jiga, Zagreb, 2004, f. 23.
53
tërësie të gjerë besimesh, idesh dhe përshtypjesh që kanë njerëzit për një vend të caktuar”75 .
Imazhi paraqet thjeshtëzimin e një numri të madh asociacionesh dhe pjesë të informimit të
lidhura me një vend. 76 Imazhi i një vendi shpesh i referohet markës kombëtare, asocion me
diplomacinë publike, perceptimin ndërkombëtar dhe marrëdhëniet ndërkombëtare 77 . Ai ndërlidh
besimin që ka popullata e një vendi ndaj një vendi tjetër, dashurinë e atij populli ndaj vendit
tjetër dhe dëshirën për të ndërvepruar me atë vend, të cilat krijojnë vlerësimin dhe besimin ndaj
një produkti, politike apo kulture të një vendi tjetër 78 .
Në komunikimet ndërpersonale individët komunikojnë ndërmjet tyre shpesh për kureshtje
dhe interesa të ndërsjella, duke krijuar imazhe të ndryshme për diçka apo për dikë. Informacionet
që kanë të bëjnë me individin, ndihmojnë të sqarohet një situatë, duke u mundësuar të tjerëve që
të gjykojnë paraprakisht se çfarë mund të presin prej tij, apo çfarë mund të bëjnë të tjerët për atë.
Goffman shpjegon se të dhëna të tilla për njerëz të tjerë mund të merren nga bur ime të ndryshme
dhe ato mund të ndihmojnë jo vetëm për të gjykuar një situatë, por edhe si mund të reagohet në
një situatë të caktuar 79 . Por, në rastet kur mungojnë këto të dhëna, atëherë mund të gjykohet
vetëm nga pamja e jashtme dhe kështu krijojmë një imazh për të. “Nëse në të vërtetë nuk e
njohin individin, atëherë mund të mblidhen tregues nga sjellja e pamja e tij... apo të përdorim
stereotipe.”80 . Ndërsa, stereotipet 81 sipas themeluesit të këtij koncepti, Lippmann, janë gjykime
75
Philip Kotler, Donald h. Haider, Irving Rein, Marketing Places – Atracting investment, Industry and Tourism to
Cities, States and Nations, Free press, 2002, f. 141.
76
Po aty.
77
Cu i Zhang, Charles William Meadows III, “International Coverage, Foreign Po licy, and National Image:
Exp loring the Co mp lexities of Media Coverage, Public Opinion, and Presidential Agenda”, International Journal of
Communication 6, 2012, f. 77 (76–95)
78
Michel Laroche, The influence of country image structure on consumer evaluations of foreign products,
International Market ing Rev iew Vol. 22 No. 1, 2005, f. 100-101.
79
Erving Go ffman, The Presentation of self in Everyday Live. Garden City, 1959. (edizione italiana, Bo logna: Il
Mulino, 2011), f. 11.
80
Po aty.
81
Ideja e stereotipeve nuk është e re. Platoni në dialogun e tij Meno diskuton për perceptimet ndaj mësuesve të
quajtur sofistë:
Anytus: Unë shpresoj se asnjë i afërm imi apo ndonjë nga miqtë e mi, athinas ose i huaj, nuk do të jetë aq i çmendur
sa të shkojë dhe ta lë veten ta shkatërrojnë ata njerëz. Të tillë janë ata, shkatërrimi dhe korruptimi i gjithku jt që hyn
në kontakt me ata.
Sokrat i: A mund të jenë ata aq të ndryshëm nga paditësit e tjerë me njohje të dobishme që jo vetëm nuk bëjnë gjëra
të mira si të tjerët për materialet që u ngarkohen, por e kundërta, me pafytyrësi kërko jnë para‟ për të bërë ashtu ?
Anytus: Nuk është se ata janë të çmendur, por më tepër ata të rinjtë që venë dorë mbi paratë e tyre dhe ata janë
54
rutinore, të thjeshta dhe të formuara në mënyrë joadekuate, shpesh joprecize. Sipas Kotler,
imazhi është i ndryshëm nga stereotipet, sepse imazhi është më personal, janë variabla
individualë perceptimi për një vend ose segment shoqërie, ndërsa stereotipet janë gjerësisht të
shpërndara me shtrembërime të mëdha dhe mbartin qëndrime të favorshme ose të pafavorshme
drejt një vendi82 .
Ashtu si në komunikimet ndërpersonale, ngjashëm ndodh edhe me s htetet, por ato janë
sisteme shumë më komplekse se individët. Bota e dekadës së parë të shekullit 21 ka ndryshuar në
komunikimet globale, ndërsa gjithashtu janë shtuar edhe lëvizjet e njerëzve. “Promovimi i
imazhit pozitiv të një vendi nuk është diçka e re, por të reja janë kushtet për projektimin e soft
power- it që kanë ndryshuar shumë”. 83 Këto ndryshime kanë të bëjnë kryesisht me fundin e botës
bipolare, shtimin e vendeve demokratike dhe zhvillimin e teknologjisë së komunikimit 84 .
Megjithatë, pjesa më e madhe e qytetarëve nuk mund të kenë një kontakt të drejtpërdrejtë me një
vend të huaj apo me zhvillimet në botën e jashtme dhe prandaj i referohe n ndonjë informacioni të
marrë nga mediat, të cilat shpesh janë të varura nga informacionet qeveritare. Njeriu kr ijon
përfytyrime të ndryshme për vendet në të cilat nuk ka qenë ndonjëherë. Por, kur ai viziton për
herë të parë një vend, pavarësisht se sa të plotë e ka pasur kuadrin informues, atëherë ai sheh se
jo gjithçka i ka dalë sipas përfytyrimit që ka pasur për atë vend. “Jo të gjithë zviceranët janë
bankierë... dhe vjenezët kanë gjëra të tjera për të bërë përveç që të kërcejnë vals”. 85 Lippmann që
përgjegjës për to se lënë sofistët t'i marrin në dorë. Më e keq ja është se qyteti nuk i dëbon ata.
Sokrat i: Ka ndonjë sofist që ju ka lënduar personalisht, ose përse jeni kaq të ashpër me ta?
Anytus: Jo, s‟ka, unë kurrë në jetën time s‟kam pasur të bëj me ata, e as që kam dëgjuar g jë nga familja ime.
Sokrat i: Pra, ju nuk keni pasur asnjë përvojë me ndonjërin nga ta?
Anytus: Dhe nuk dua të kem.
Sokrat i: Po më habisni. Si mund të din i se çka është e mirë apo e keqe në një gjë kur ju nuk keni përvojë me të?
Anytus: Shumë thjesht. Në çdo rast unë e di llo jin e tyre, qoftë nëse kam apo nuk kam përvojë me ta.
Në: Walter Lipp mann, Puublic Opinion, Transaction Publishers New Brunswick (U.S.A.) and London (U.K.), 1998,
f. xxii-xxiii.
82
Vep.cit. Kotler et j., f. 141.
83
84
Po aty.
85
55
në shekullin e kaluar ka vlerësuar se çdo gjë që ne besojmë të jetë si e tillë, ajo mund të jetë
plotësisht ndryshe. “Ata u nisën për në Indi dhe formuan Amerikën”. 86
Nëse imazhin e një vendi do ta përkufizonim si përfytyrime të ndryshme të qytetarëve të
huaj për vendin tonë, i vlerësuar me mbiemra apo me cilësorë të ndryshëm, formimi i tij, qoftë
ky pozitiv apo negativ, është një proces mjaft i ndërlikuar, afatgjatë dhe që ngërthen një gamë të
gjerë burimesh të ndryshme komunikimi e aktorësh ndërveprues. Lippmann thotë se njeriu krijon
një përshtypje, një imagjinatë, për dikë apo diçka, para se ta shohë atë. “Për pjesën më të madhe,
ne nuk shohim së pari dhe pastaj ta përkufizojmë, por ne së pari përkufizojmë dhe pastaj
shohim”. 87 “Imazhi i një kombi mund të kuptohet si një paragjykim i thekur dhe kjo nuk ndodh
papritur, por shpesh është krijuar në procese të gjata historike”. 88 Procesi fillon me ndonjë
përvojë që në jetën e hershme të njeriut; në shkollë, në librat e fëmijëve, përralla dhe literaturë e
kohës së lirë, teatër dhe mund të përfshijë llogaritë e bëra nga të afërmit, të njohurit dhe miqtë. 89
Kunzcik vlerëson se mjetet e komunikimit masiv, si radio dhe transmetimet e programeve
televizive ndërkombëtare, gazetat dhe revistat, programet kulturore shkëmbyese, sportet, librat,
shërbimet e lajmeve etj., janë ndoshta formësuesit më të mëdhenj të imazhit, përfshirë kë tu edhe
arsimimin dhe udhëtimet, si përvojë personale që luajnë rol të rëndësishëm në krijimin e imazhit.
“Mas mediat janë, në të vërtetë, ofruesit e vazhdueshëm të imazhit të kombeve”. 90 Por, Kunzcik
në këtë studim nuk përmend internetin, e kuptueshme kjo për shkak se botimi i fundit i atij libri
mban datën 1997. Studiuesi Nye, eseja e të cilit ka qenë më me ndikim në 20 vitet e fundit në
fushën e marrëdhënieve dhe komunikimit ndërkombëtar 91 , e sheh imazhin si një tërësi e disa
vlerave të brendshme politike e kulturore dhe veprimeve të jashtme racionale. “Imazhi i SHBA-
ve dhe atraktiviteti i saj për të tjerët, është një përzierje e disa ideve dhe qëndrimeve të
86
Walter Lippmann, Pubblic Opinion, Transaction Publishers New Brunswick (U.S.A.) and London (U.K.), 1998, f.
5.
87
Po aty, f. 81.
88
Michael Kunczik,” Globalizat ion: News media, images of nations and the flow o f international capital with special
reference to the role of rat ing agencies”, Deutsches Übersee-Institut Forschungsgruppe: Internationale Median und
politische Kommunikation, Februar, 2001, f. 9. (gjendet edhe në: http://www.giga-
hamburg.de/content/publikationen/archiv/duei_arbeitspapiere/ap_04_0102.pdf ( vizituar: 15 janar, 2013)
89
P
o aty, f. 5.
91
Me gjerësisht shih soft power, në kap itullin II
56
ndryshme. Kjo varet pjesërisht nga kultura, pjesërisht nga vlerat dhe politika e brendshme, si dhe
pjesërisht nga substanca, taktika dhe stili i politikës së saj të jashtme”. 92
Sjellja e shteteve nuk mund të thuhet se është e njëjtë me sjelljen e individëve. Goffman
shpjegon se individi përditshëm mundohet të luajë rolin e tij me qëllim që të prezanto het sa më
mirë në jetën e përditshme. Por, jeta e përditshme nuk është një pjesë e mësuar nga aktori i cili
del përpara publikut dhe luan një pjesë të mësuar për një publik të ardhur për atë lojë aktorësh.
Kunczik 93 vlerëson se shtetet janë sisteme sociale sjellja e të cilëve nuk përkon me motivet
udhëheqësve të tyre, por as me motivet e popullsisë së shtetit. Megjithatë, sjelljet e shteteve
përveç interesit, mund të varen nga qëndrimi, miqësia apo afërsia që ka një udhëheqës i një vendi
me udhëheqësin e një vendi tjetër. Këtu kemi të bëjmë me rëndësinë e madhe që ka individi në
komunikimet me publikët e jashtëm, pra në ndikimin që mund të luajë individi për imazhin e
vendit. “...Kjo është padyshim e rëndësishme në rast se presidenti i SHBA-ve dhe lideri i Rusisë
e marrin me të mirë njëri-tjetrin në një nivel personal."94 Prononcimet e zyrtarëve ndaj vendeve
të tjera ndikojnë te opinionet e brendshme për imazhin e vendeve të tjera. “Një nga elementet më
bazikë për komunikimin e mirë politik është përdorimi i kujdesshëm i fjalëve”. 95 Nëse një
politikan, zyrtar shtetëror, lëshon deklarata kritike ndaj një vendi tjetër, mbështetësit e tij
kuptohet që gjithashtu përfitojnë një gjykim jo shumë pozitiv ndaj ve ndit që kritikohet. Kjo
dëshmon se një vend mund të dështojë në përpjekjet e tij për rritjen e ndikimit nëpërmjet masave
të diplomacisë publike nëse liderët e atij vendi që kanë mbështetje të gjerë popullore, janë jo
shumë miqësor për vendin që ushtron diplomaci publike apo që përpiqet të krijojë një imazh
pozitiv. Ellul, duke trajtuar efektet e propagandës ndërkombëtare, thekson faktin se imazhi i një
vendi mund të dëmtohet rëndë nga deklaratat e qeveritarëve të një vendi të cilët i flasin publikut
të tyre për një vend tjetër. “... Kur ka një antipati kombëtare, atëherë faktet janë të
pabesueshme... Njerëzit i besojnë qeverisë së tyre, sesa qeverisë së huaj”. 96 Në marrëdhëniet me
vendet e tjera, nuk mund të depërtohet në mënyrë të vazhdueshme në masën e njerëzve
nëpërmjet miteve. Nuk mund të operohet me fakte të thjeshta, me pro apo kundër. Për të
depërtuar tek opinionet e jashtme, nuk mund të këmbëngulet dhe të kërkohet komunikimi në një
92
Joseph S. Nye, Jr., Soft Power – The Means to Success in World Politics, New Yo rk: Public Affair, 2004. f. 68.
93
Vep.cit. Kunczik, f. ix.
94
Po aty.
95
J. M ichael Waller (ed), The Public Diplomacy Reader, Institute of World Politics Press, 2007, f. 20.
96
Jacques Ellul, Propaganda: The Formation of Men's Attitudes, Vintage Books Edit ion, Random House Inc, News
Yo rk, 1973, , f. 242-243.
57
atmosferë mosdurimi. “Duhet krijuar një imazh për të vepruar si një forcë motivuese. Ky imazh
duhet të ketë një karakter emocional që të çon drejt një besnikërie të plotë me tërë qenien tënde,
pa menduar shumë”97 Ndonëse, kohëve të fundit, të paktën në Europë, ekziston një klimë
mirëbesimi dhe bashkëpunimi ndërmjet vendeve europiane dhe deklarata të tilla përveç në
vendet me tensione si Kosovë-Serbi, Turqi-Greqi etj, në botë ka mosdurime të ndryshme
kryesisht kulturore dhe strategjike, në radhe të parë ndërmjet shteteve arabe dhe atyre euro-
amerikane.
Imazhi i vendit si një perceptim i publikëve të huaj për një vend të caktuar apo politikat e
saj, ka një rëndësi të madhe në realizimin e politikës së jashtme. Ka studiues madje që vlerësojnë
se imazhi shpesh sjell përfitime më të mëdha sesa posedimi apo jo i ndonjë pjese territoriale. “Imazhi
dhe reputacioni i mirë në të gjithë botën, i arritur nëpërmjet tërheqjes dhe bindjes, janë bërë më të
rëndësishme sesa territori, qasja dhe lëndët e para, të fituara tradicionalisht nëpërmjet masave
ushtarake dhe ekonomike”. 98 Mark Leonard, praktikuesi më i cituar i diplomacisë publike, ndërlidh
masat e diplomacisë publike të cilat përmes imazhit sjellin të mira për qytetarët e vendit.
“Diplomacia publike bazohet në premisën se imazhi dhe reputacioni i vendit janë të mira publike të
cilat mund të krijojnë mjedis pozitiv ose negativ për interesat individuale”. 99 Ndërsa, Manuel Castels
i sheh veçoritë e shteteve të ndryshme më shumë si një perceptim imagjinar dhe kjo imagjinatë, sipas
tij, krijohet përmes mjeteve të komunikimit masiv. Ai vlerëson se shtetet dhe kombet sot kërkojnë të
jenë komunitete të imagjinuara , të krijuara në procesin e afirmimit. Këto shtete bëhen produkte të
punës informuese dhe kujtesës, por kanë vlerë vetëm nëse njihen nëpërmjet mediave ndërkombëtare
dhe kanë efikasitet në një opinion publik jo vetëm kombëtar 100. Castels vlerëson se ky identitet i ri
gjen terren gjithnjë e më shumë në epokën globalizmit, në shoqëri dhe në kulturë, në epokën e mas
mediave, fuqinë e informacionit, kohën e internetit. “Fuqia e re shtrihet në kodet e informatave dhe
në imazhet e përfaqësimit, rreth të cilit shoqëritë organizojnë institucionet e tyre, njerëzit të ndërtojnë
jetën e tyre , dhe vendosin sjelljen e tyre. Në faqet (linqet) e kësaj fuqie janë mendjet e njerëzve”. 101
Ajo që duhet pasur parasysh është fakti se përpjekjet për rritjen e imazhit të një vendi ndaj një
publiku të huaj, sipas Anholt, duhet të jetë e zgjeruar për të përfshirë atributet, të mirat dhe ofertat që
97
Po aty, f. 243.
98
Eytan Gilboa, “Searching for a Theory of Public Diplo macy”, in : The Annals of the American Academy of
99
Mark Leonard, Public Diplomacy, London, The Foreing Policy Centre, 2002, f. 9
100
Manuel Castells, The power of Identity, The Information Age Economy, Society, and Culture (II edit.), Wiley
Blackwell, 2010 f. 157; 316.
101
Po aty, f. 425.
58
janë më të rëndësishme ose më të motivuara për tregun. “... Reputacioni i vendit duhet të orientohet
me kujdes ndaj vendeve të „vërteta‟, rajoneve, qyteteve ose grupeve demografike, sektorëve afaristë
ose vendimmarrësve politikë... Imazhi duhet përmirësuar me kualitete më të sakta, të rëndësishme
dhe të dallueshme” 102. Dhe, fokusimi për këtë përmirësim duhet të ndodhë ndaj vendeve të cilat janë
më të rëndësishme për interesat tona, e jo në ato vende ku ndikohet më lehtë 103 . “Imazhi ndihmon
rritjen e eksportit, për tërheqjen e investimeve të huaja dhe për pro movimin e shtetit si
destinacion i përshtatshëm turistik”. 104
Rëndësia e imazhit ndërkombëtar të një vendi nuk është një dukuri e re. Luigji XIV ishte
i vetëdijshëm për ndikimin që kishte në botë ndërtimi i Versajës, apo Napoleoni për ndikimin e
portreteve të tij të fotografuara nga Zhan Lui Davidi. “Imazhi në këtë kuptim ka vend në
agjendën realiste, siç theksonte Xhon Hertz në vitet e 80-ta të shek XX, kur sugjeronte se gjysma
e fuqisë politike përbëhet nga ndërtimi i imazhit”105 Edhe debati për diplomacinë publike në vitet
90-ta të shekullit të kaluar u përqendrua në diskutimet për humbjen e besueshmërisë nga njëra
anë dhe, rritjes së saj nga ana tjetër. “Shqetësim i veçantë ishte ai i imazhit në skenën
ndërkombëtare dhe, mundësia që shtetet të ribrendohen në tregun botëror”. 106
Por, imazhi ndërkombëtar i një vendi krijohet dhe rritet, së pari, brenda vendit. “Forma
më e mirë e kultivimit të imazhit është që të jesh vend demokratik, të mbrosh të drejtat e njeriut
dhe të ndjekësh një politikë të hapur”. 107 Vendet autoritare, ato me demokraci dhe liri të kufizuar,
pa zhvillim dhe pa respektim të ligjit, e kanë të pamundur të krijojnë imazh pozitiv te mediat
perëndimore të cilat kanë një mbulim të madh mediatik 108 .
102
Simon Anholt, Places, Identity, image and reputacion, London: Palgrave Macmillan, 2007 f. 67- 68.
103
Vep.cit. Leonard, f. 7.
104
Brayan Hoking, “Rethinking the „New‟ Public Dip lo macy”, në: Jan Melissen, New public diplomacy: soft power
in international relations, Palgrave Macmillan, 2005, f. 31.
105
106
Po aty.
107
108
Po aty.
59
2.6. Përfundime
Diplomacia publike fillimisht nisi të aplikohet mbi opinionet e jashtme vërtet duke dalë si
një eufemizëm i propagandës. Ndonëse ndryshoi emër, diplomacia publike nuk arriti të shkëputet
edhe aq nga propaganda e manipulimi, përderisa aktorët e komunikimit me publikët e jashtë m
vazhdonin të mbeteshin vetëm qeveritë. Ato hartonin mesazhe të cilat ua drejtonin publikëve të
huaj nëpërmjet mediave si kanale ndërmjetësimi, me qëllim të vetëm, informimin dhe ndikimin e
tyre. Përkundër ndryshimit të emërtimit, këto masa nuk u larguan nga propaganda, përderisa në
lojë nuk futen edhe aktorët e tjerë komunikimi. Futja e aktorëve joshtetërorë në komunikim me
opinionet e jashtme dhe humbja e monopolit të qeverive për të komunikuar masivisht me jashtë,
bëri që diplomacia publike të bëjë një shkëputje nga përçimi i mesazhit thjesht ndikues. Kjo
shënon një dimension tjetër në drejtimin e mesazhit: nga informimi, që bënin aktorët shtetërorë si
një aktivitet njëdrejtimësh i shpërndarjes së mesazhit ndaj audiencave të huaja - në shkëmbime të
dyanshme mesazhesh. Komunikimi masiv i aktorëve joshtetërorë me botën e jashtme bëri të
lindë dialogimi i individëve të popujve të ndryshëm. Fillimisht individët shkëmbeheshin në
mënyrë të organizuar, nëpërmjet vizitave, bursave të studimit apo shkëmbimeve kult urore.
Studimet e diplomacinë më pas vërejtën rëndësinë e lëvizjeve të njerëzve të vendeve të tjera, por
edhe ardhjen tyre në vendin që mëtonte të krijojë imazh pozitiv në vendet e tjera. Këta njerëz të
cilët qëndrojnë në një vend, më pas, kur kthehen në vendin e tyre, paraqesin liderë lokalë të
opinionit në vendin e tyre, sepse qëndrimi në vendin e huaj, për të cilin mbase më parë mund të
ketë pasur paragjykime, i ka shuar ato në komunikimet direkte dhe të përditshme në ato vende.
Kështu që studiuesit vërejnë se tani individët duke njohur më mirë njëri-tjetrin, arrijnë të
komunikojnë dhe përçojnë te njëri- tjetri vlera të ndryshme dhe t'i shkëmbejnë vlerat e
përbashkëta. Zhvillimi i teknologjisë së komunikimit bën që këta individë të mos kenë nevojë të
zhvendosen fizikisht për të realizuar këto lidhje komunikimesh, ndërsa së fundmi interneti ka
krijuar një lehtësi revolucionare për të komunikuar me botën. Roli i shtetit megjithatë nuk shuhet
në këto komunikime, përkundrazi, ai ndihmon, por kësaj radhe mbi bazën e shkëmbimit të
vlerave dhe preferencave të përbashkëta. Komunikimi ndërkulturor krijon një dimension të ri të
këtyre komunikimeve, të cilat zhvillohen duke njohur jo vetëm vlerat përbashkëta, por një
bashkëshkëmbim vlerash të ndryshme, një bashkëpunim edhe i të ndryshmëve. Megjithatë, këto
komunikime ndonëse masive, duhet parë si komunikime të kufizuara sipas preferencave. Individi
60
në epokën e internetit ka mundësinë e përzgjedhjes së informacionit që do të marrë apo
komunikimeve që dëshiron të realizojë, në dallim të mediave tradicionale masive kur mesazhi
bombardonte individët pa pasur mundësinë e refuzimit të përzgjedhjes së atij informacioni. Kjo
krijon “xhepa komunikimi” apo grupe të getoizuara komunikuese të cilat jo vetëm që refuzojnë
të bashkëndajnë informacionin me getot e tjera apo të komunikojnë me to, por madje shpesh të
mos shohin një çështje madhore për ta diskutuar apo reaguar, përveç reagimeve virtuale. Kjo e
fundit paraqet një sfidë të kohës për pasivitetin dhe virtualitetin reagues të individit për çështje
me interes të komunitetit apo të mjedisit global të jetesës.
61
Kreu III
3. Modele teorike për diplomacinë publike
Të arrish paqen është gjithmonë më e vështirë sesa të fitosh luftën.

Joseph Nye
3.1. Natyra shumëdimensionale e diplomacisë publike
Diplomacia publike e cila paraqet aktivitetin e aktorëve shtetërore dhe joshtetërore për të
komunikuar me kanale ndërmjetësimi apo direkt me publikët e huaj, paraqet një sfidë, siç do të
kishte thënë Kuhn, “për ta shtrirë në kallëpet konceptuale të ofruara prej arsimit profesional109 ”.
Me fjalë të tjera, sfida qëndron në luhatjen nëse ka një teori të qartë dhe të vetme për ta vendosur
dhe shpjeguar diplomacinë publike. “Deri më tani, shumë studiues dhe praktikues profesionistë
kanë ngatërruar diplomacinë publike me propagandën, marrëdhëniet publike, marrëdhëniet
ndërkombëtare etj 110 . Pas vitit 2001 janë shtuar studimet për diplomacinë publike, por
prapëseprapë këto raporte nuk kontribuan mjaftueshëm për të çuar përpara teorinë dhe
metodologjinë e diplomacisë publike 111 . “Baza teorike e kufizuar për të kuptuar diplomacinë
publike po kompletohet nga një nevojë për qasje të shtuar metodologjike”. 112
Studimet e diplomacisë publike tërheqin drejt studimeve të komunikimit dhe
marrëdhënieve ndërkombëtare, sepse diplomacia publike nuk njeh konsensus në kufijtë
analitikë 113 . Ajo është njëra ndër paradigmat më të ndryshueshme në komunikimin politik
ndërkombëtar. Studimet e soft power dhe manifestimi i ndikimit të tij në programet e
109
Thomas S. Kuhn, The Structure of Scientific Revolutions (Third Edit ion), The University of Ch icago Press, f. 5.
110
111
Po aty, f. 56.
112
Ivan Willis Ras mussen, Towards a Theory Of Public Diplomacy – A quantitative study of public diplomacy and
soft power, The Fletcher School (Tufts University), October 2009, f. 1.
113
Craig Hayden, The Rhetoric of So ft Power- Public diplomacy in Global Context, United Kingdo m: Lexington
Books, 2012, f. 4.
62
diplomacisë publike tregon për mundësinë e qasjes ndërdisiplinore për të krijuar një kuptim të
qëndrueshëm për diplomacinë publike 114 . “Kjo fushë, me sa duket, është njëra nga sferat më
shumëdisiplinare në studimet moderne”. 115
Me fjalë të tjera, diplomacia publike kërkon një trajtim paradigmatik ndërd isiplinor,
meqë trajton rëndësinë e kulturës dhe informacionit në marrëdhëniet ndërkombëtare dhe në
komunikimin me publikët e huaj, të realizuar shpesh nëpërmjet mediave si kanal komunikimi.
Dhe prandaj shpjegimi teorik i diplomacisë publike duhet shtrirë edhe në “kallëpet konceptualë”
që ofron fusha e marrëdhënieve ndërkombëtare dhe nocioni i soft power, ndërsa mbetet në
komunikimet masive për sa i përket mesazhit, aktorëve të komunikimit, kanalit të komunikimit,
efekteve.
3.2. Komunikimi ndërkombëtar
Komunikimi ndërkombëtar si disiplinë shkencore ka lindur vetëm para disa dekadave,

por ka qenë pjesë e politikës dhe marrëdhënieve ndërkombëtare që para mijëra vitesh. Në vitin
1952 në faqet e revistës “The Public Opinion Quarterly” të Universitetit Princeton, Lowenthal
dhe Fiske lajmërojnë lindjen e një disipline të re, komunikimi politik ndërkombëtar116 . Zhvillimi i
këtij sektori të ri, sipas njërit nga themeluesit e kësaj reviste, P. F. Lazarsfeld, konsiston në një
instrument të rëndësishëm për të drejtuar “luftën psikologjike” të ndërmarrë ndërmjet SHBA-ve
dhe Bashkimit Sovjetik pak pas Luftës së Dytë Botërore në të cilën arma është propaganda,
fushëbeteja është kanali i komunikimit ndërkombëtar, ndërsa çmimi është përvetësimi dhe
besimi i mendjes së grave dhe burrave në të gjithë botën 117 . “Me komunikim politik
ndërkombëtar do të kuptonim përdorimin e komunikimit nga shtetet, për të ndikuar sjelljen e
114
Po aty, f. 5.
115
116
Marjorie Fiske and Leo Lo wenthal, “So me Prob lems in the Administration of International Co mmunications
Research”, The Public Opinion Quarterly, Vol. 16, No. 2 (Su mmer, 1952), (149-159) .
www.jstor.org/discover/10.2307/2746223?u id=3738928&uid =2129&uid=2&u id=70&uid=4&sid=21102065609543
117
Patrizia Lau rano, Fondamelti di comunicazione politica internazionale, Bonanno Editore, Ro ma 2006, p. 11.
63
rëndësishme të popullit në shtetet e tjera”. 118 Kjo përfshin propagandën dhe aktivitetet
informuese të disa agjencive shtetërore 119 . “Komunikimi politik ndërkombëtar është term
përmbledhës që përfshin disa nga aktivitetet e termeve si: negocimin, propagandën, luftën
politike, luftën psikologjike”. 120
Por, përkufizimi i komunikimit ndërkombëtar ka mbetur mjaft kompleks dhe shpesh
përqendrimi mbetet te termi ndërkombëtar, global, por edhe si komunikim politik ndërkombëtar,
megjithëse jo vetëm mesazhet politike mund të jenë pjesë e këtij komunikimi, aq më shumë në
ditët e sotme kur ekonomia dhe kultura janë dimensione shumë të rëndësishme në komunikimet
me jashtë. “... Studiuesit e komunikimit ndërkombëtar nuk kanë dhënë përkufizime shumë të
qarta për këtë fushë, si Nordenstreng dhe Varis, 1974; Lee, 1980; Janus - Roncagliolo, 1979;
Hamelink, 1983; Anderson, 1984; Mowlana, 1986; Varis, 1985) 121 . Megjithatë, studiuesi i njohur
i komunikimeve ndërkombëtare, Hamid Mowlana 122 e përkufizon komunikimin ndërkombëtar si
“një fushë hulumtimesh mbi fluksin dhe përcjelljen e vlerave, qëndrimeve, opinioneve, dhe
informacioneve ndërmjet individëve, grupeve qeverive dhe teknologjive; ndikimi i tyre si dhe
studimi i strukturës së institucioneve përgjegjëse që promovojnë mesazhe të tilla ndërmjet
kombeve dhe kulturave”123 . Karl Dojç vlerëson se vendimet e shtetit dhe komunikimi i tyre edhe
në politikën e jashtme, mund të imagjinohen si një ujëvarë, ku informacionet dhe opinionet
mbërrijnë te qytetarët nga ana e elitave politike dhe ekonomike me ndërmjetësimin e kryer nga
mediat dhe liderët e opinionit. Ai rrjedhën e këtij informacioni e përshkruan se zhvillohet në pesë
nivele, ku informacioni rrjedh shumë më lehtë nga lart-poshtë sesa e kundërta: elitat ekonomike
dhe sociale; elita politike dhe qeveritare; mediat, kinemaja, industria e botimit; rrjeti i opinioneve
118
W. Phillips Davison &Alexander L. George, “An Outline for the Study of International Political
Co mmunicat ions”, The Public Opinion Quarterly, Vo l. 16, No. 4, dimër 1952-1953, Oxford University Press f. 501.
(501-511) http://courses.essex.ac.u k/gv/gv905/W2%20Readings/Davison_george_outline_intl_comm.pdf
119
Po aty.
120
Po aty.
121
Preben Sepstrup, “Research into International Television Flows: A Methodological Contribution”, në:
Communication Theory & Research, ed: Denis McQuail, Peter Go lding and Els de Bens, Sage Pubblications, 2005.,
f. 14.
122
Hamid Mowlana është studiues i ko munikimit politik ndërko mbëtar dhe atij g lobal, drejtor themelues i
International Co mmun ication Program të School o f International Serv ice të Un iversitetit A merikan, ish-president i
International Association for Media and Communication Research (IAMCR)
123
Hamid Mowlana, “Co mmunicat ion and International Relations”, në: Jongsuk Chay (ed.) Culture and
International Relations,; New Yo rk, Praeger, 1990.
64
të liderëve të vendit; elektorati i vendit 124 . Secili grup mund të interpretojë, mbështesë apo hedhë
poshtë mesazhet e marra. 125 Dojç elementet pluralistë të komunikimit në shoqëritë demokratike i
sheh si dobësi për të ndikuar dhe pamundësi për të ruajtur për një kohë të gjatë ndikimin ndaj
vendeve të tjera. “Një demokraci pluraliste e ka shumë të vështirë që vazhdimisht të ushtrojë
ndikim apo t'i nënshtrohet në mënyrë të vazhdueshme ndikimit të një vendi tjetër”. 126 Megjithatë,
Mowlana propozon që vizioni i komunikimit global si emërtim është më i qëlluar duke pasur
parasysh se aktorët e komunikimit tashmë janë shtuar dhe përfshijnë edhe dimensione të
ndryshme, përfshirë ata shtetërorë e joshtetërorë, individë, sferën e kulturës etj 127 .
Komunikimet ndërkombëtare synojnë të jenë më të gjëra, duke përfshirë edhe
shpërndarjet e vlerave politike, normat e biznesit, orientimin e konsumit, stilin, mënyrën e
jetesës etj. 128 Në studimet e hershme mendohej se komunikimi ndërko mbëtar dominohej vetëm
nga shtetet. 129 Më pas aktorët shtohen dhe futen edhe korporatat të cilat komunikojnë për interesa
komerciale, ndërsa fjala politikë hiqet nga emërtimi i nocionit komunikim politik ndërkombëtar
dhe në kohët moderne tani njihet vetëm si komunikim ndërkombëtar. Ky komunikim i cili më
parë dominohej vetëm nga shtetet e fuqishme europiane dhe SHBA-të, ka për qëllim që të
shpërndajë edhe kulturën, vlerat dhe ideologjitë më vendet e tjera 130 .
Buxheti vjetor 2007 Të punësuar Prania globale

Departamenti i Shtetit 10.2 miliard dollarë 28 000 Mbi 180 vende
Coca-Cola 28.9 miliardë dollarë 90 500 Mbi 200 vende
Citygroup 81.7 miliard dollarë 275 000 Mbi 100 vende
Fig. 1. Korporatat më të fisshme nga ana financiare se Departamenti Amerikan i Shtetit 131
124
Karl W. Deutsch, The Analysis of International Relations, Third edition. Përkthyer në shqip nga Gëzim Arapi,
Tiranë, ShBLU, 1994, f. 85-88.
125
Po aty. f. 88.
126
Po aty, f. 95.
127
Hamid Mowlana, Global informations and Wolrd Communication: New Frontiers in International Relations,
SA GE Publicat ions, 1997.
128 Po aty.
129 Preben Sepstrup, “Internatiopnal Co mmun ication”, në: Den is McQuail, Peter Go lding and Els de Bens (ed),
Communication Theory & Research, Sage Publication, 2005, f. 13
130 Po aty
131
Kristin M. Lo rd, Voice of America, U.S. Public Diplomacy for the 21st Century, Foreign Po licy
at Brooking, Washington, D.C., 2008, f. 11.
65
Komunikimi ndërkombëtar e zhvillua në kohën e rritjes së ndërlidhjeve, afërsive dhe në
kontaktet ndërkombëtare ndërkulturore dhe që kanë të bëjnë me politikën, tregtinë, kulturën,
sigurinë dhe shëndetin132 . Në përgjithësi studiuesit e komunikimit ndërkombëtar përqendrohen
në rolin e masmediave në sistemin politik ndërkombëtar, duke pasur parasysh interesin
ekonomik të mediave, (simbolet kulturore që propagandojmë dhe regjime t juridike që i
rregullojnë), ndonëse në vitet 1970 studimet empirike në komunikimin ndërkombëtar janë
përqendruar në pozicionin e industrisë audiovizuale amerikane dhe marrëdhëniet asimetrike
ndërmjet SHBA-ve dhe pjesës tjetër të botës. 133 Gjithashtu ato përdoren në studimin empirik të
mbulimit mediatik të konflikteve ndërkombëtare, por edhe të zhvillimit teknologjik 134 . Më vonë,
në vitet 1980, studimet empirike europiane konstatojnë dominimin e filmave amerikanë në
televizionet europiane. Esenca e debatit më të madh është dominimi amerikan në strukturën
mediatike ndërkombëtare dhe imponimi i kulturës, vlerave dhe ideologjive në vendet e tjera 135 .
Aktorët kryesorë të komunikimit ndërkombëtar sot janë sistemi mediatik, opinioni publik
dhe elitat politike 136 dhe synohet vetëm krijimi i imazhit të një vendi, parapërgatitjen e opinionit
për ndërhyrje në ndonjë krizë ndërkombëtare ushtarake apo, arsyetimin që e bën ndonjë vend
pasi ka ndërhyrë ushtarakisht në një vend tjetër. Megjithatë, diplomacia publike ka edhe aktorë të
tjerë që komunikojnë me opinionet e jashtme, si individët. Këta individë mund të ndodhen në
vendin e huaj qoftë si studentë, si emigrantë, studiues, vizita apo shkëmbime kulturore etj. Edhe
produkti kulturor si letërsia, muzika etj., komunikon me publikët e jashtëm. Gjithashtu,
komunikimi ndërkombëtar plotësisht shtrihet në kallëpet e paracaktuara të Lasswellit, por
rrethanat duhet marrë këtu si një dimension i rëndësishëm kur jepet mesazhi 137:
132 Mehdi Semat i (ed), New Frontiers in International Communication Theory, Oxford, Ro wman & Littlefield
Publishers, Inc., 2004, f. 1.
133 Els De Bensand Hedwigde Smaele “The Inflow of A merican Television Fiction on European Broadcasting
Channels Revisited, in: Co mmunication Theory & Research, ed: Den is McQuail, Peter Go lding and Els de Bens,
Sage Pubblications, 2005, f. 36.
134 Emid io Diodato, Introduzione alla comunicazione politika internazionale, Guerra Edizioni, Perugia, 2003, f. 16.
135 Preben Sepstrup, “Research into International Television Flows: A Methodological Contribution ”, in :
Communication Theory & Research, ed: Denis McQuail, Peter Go lding and Els de Bens, Sage Pubblications, 2005,
f. 13.
136
Vep.cit. Diodato f. 12.
137
http://courses.essex.ac.uk/gv/gv905/W2%20Read ings/Davison_george_outline_intl_comm.pdf
66
Kush thotë çfarë  kujt ia thotë  nëpërmjet cilit medium  për çfarë qëllimi  në çfarë rrethanash 
me çfarë efekti?
Komunikimi ndërkombëtar ka në thelb edhe aktivitetet e propagandës apo të komunikimit

strategjik, ndërsa diplomacia publike deri vonë ishte sinonim i propagandës për t'u shkëputur më
pastaj dhe zgjeruar me më shumë aktorë komunikues. I pari kryesisht mëton “informimin
ndërkombëtar, propagandën dhe luftën psikologjike” 138 . Prandaj, komunikimi ndërkombëtar nuk
mund të jetë një kornizë e vetme paradigmatike për ta shpjeguar diplomacinë publike.
3.3. Marrëdhëniet ndërkombëtare
Shtetet përveç interesave të tyre, bashkëpunojnë edhe për interesa të përbashkëta. Temat
si: luftë e paqe, imperializëm dhe nacionalizëm, armët nukleare, mjedisi, ngrohja globale, të
drejtat e njeriut në botë, bashkimi apo ndarja e shteteve, Bashkim Europian, globalizim dhe
revolucion i informimit-komunikimit, kriza globale, ndihmë për shtetet para falimentimit
financiar etj, 139 nuk mund të menaxhohen vetë dhe prandaj kërkohet një bashkëpunim më i gjerë
shtetesh apo edhe global. Debati se kush duhet të marrë pjesë në këto diskutime apo kush merr
pjesë në marrëdhëniet me jashtë, është mjaft i vjetër, ndërsa vazhdon sot e kësaj dite. Edhe sot
janë disa qasje që kanë të bëjnë me aktorët pjesëmarrës në politikën e jashtme të nisura edhe nga
natyra e njeriut, efektiviteti i saj, bashkëpunimi për qëllime të përbashkëta.
Në traditën kulturore europiane studimi i raporteve ndërmjet politikës, komunikimit
politik edhe gjuhës bindëse ose retorikës, e hasim që në Greqinë antike të shek. V-IV para erës
sonë. Ky komunikim shpesh është edhe ndërkombëtar për shkak të specifikave gjeopolitike në
qytetet-shtetet e kohës. Tuqididi 140 (460 – 399) njihet si europiani i parë që ka lënë dokumentin
138
(501-511) http://courses.essex.ac.u k/gv/gv905/W2%20Readings/Davison_george_outline_intl_comm.pdf
139
Michael Nicholson, Introduzione allo studio delle relazioni internazionali, Il Mu lino, Bo logna, 2000, f. 21.
140
Frag menti “Dialogu në Melos”, Tuqidid i i referohet kësaj ngjarjeje ndoshta 500 v jet para Krishtit. Fjala është për
një vizitë (delegacion dhe ushtri e madhe) në Athinë në Melos, një ishull neutral, por që më parë kishte qenë koloni
e Spartës dhe që nuk donte t'i bashkëngjitet as Athinës. Athina, duke pasur frikë që Melosi të mos hyjë në aleancë
me Spartën, synonte ta nënshtronte Melosin, duke kërkuar mosrezistencë, sepse edhe ashtu disproporcioni i forcave
67
mjaft të rëndësishëm “Lufta e Peloponezit” në marrëdhëniet ndërmjet shteteve dhe njëherësh
njihet edhe si babai i disiplinës së shkruar të marrëdhënieve ndërkombëtare 141 .
Tradicionalisht shtetet janë bazuar në natyrën e njeriut në politikën e brendshme dhe
natyrën e mjedisit ndërkombëtar në politikën e jashtme. Në këto marrëdhënie, shtetet përdorin
qasjen realiste në raport me shtetet e tjera, liberaliste (pluraliste), postomderniste etj, por edhe
rryma të ndërmjetme si neorealiste, neoliberaliste etj. Ndërsa, në debatin ndërmjet neorealistëve
dhe neoliberalistëve lind perspektiva neo-neo, e cila do të jetë objekt trajtimi ku më shumë gjen
vend shpjegimi i diplomacisë publike.
Mbështetësit e realizmit e shohin natyrën e njeriut si egoiste, ku gjithkush gjithkënd
sundon sipas fuqive dhe ku sundon “ligji i xhunglës” dhe prandaj shteti është aktori kryesor dhe i
vetmi në marrëdhëniet me jashtë. Ata mendojnë se forca dhe imponimi janë mjetet kryesore në
këtë botë të cilën e shohin si kaotike; mbështetja kryesore tek ata është forca si mjet për
realizimin e qëllimeve politike; qëllimi kryesor është maksimizimi i fitimeve. Idetë e këtilla janë
shumë të vjetra, duke nisur me Sun Tzu-në në Kinë, Tuqiditin në Greqinë e vjetër, Makiavelin në
Italinë e Mesjetës, Hobsin, pas tij Handli e deri në ditët tona me Kissingerin dhe shumë të
tjerë. 142 Ata nuk besojnë te normat morale të shoqërisë, duke u nisur nga parimi i luftës secili
kundër secilit (Hobsi), apo se sunduesi nuk duhet të zgjedhë mjet për arritjen e qëllimit – qëllimi
arsyeton mjetin (Makiaveli). Në qendër të tyre është bindja se natyra e njeriut është egoiste dhe
fuqia, forca, veprimi janë mjetet kryesore për realizimin dhe maksimalizimin e interesit shtetëror.
Kjo mund të arrihet me forcë, e në radhë të parë, ma strategji, qoftë edhe duke vepruar me përçaj
ishte i madh në favor të Athinës. Dialogu ndërmjet athinasve dhe melosinëve përqendrohet në argumentet se pse ky
ishull duhet t'i nënshtrohet Athinës, ndërsa melosianët kërkonin argu mente për të mbetur neutralë, as me Athinën e
as me Spartën, por miq me të dyja palët. Athinasit ua bëjnë me d ije melosianëve se më mirë të nënshtrohen pa luftë
duke kursyer veten dhe athinasit, sesa të pranojnë luftën e destinuar ta humbasin. Ky dialog dëshmon qartë për
ko munikimin politik ndërko mbëtar të kërcënimit dhe të detyrimit për të vepruar të t jerët sipas dëshirës së palës më
të fuqishme. Melosianët duke mos dashur të turpërohen dhe duke shpresuar në ndihmën e zotave dhe Spartës, nuk
pranojnë nënshtrimin paqësor dhe humbasin me luftë.
Shih edhe: Leo Straus, Qyteti dhe Njeriu, (Kap itulli III) Dija, Prishtinë, 2002, f.179- 295.
141
Publishing Co mpany, New York, 1993, p. 37.
142
Makiaveli, Princi, ShBE, Tiranë, 1992; Thomas Hobbes , Leviatani, IPLS&Dita, Tiranë, 2000; Mark Kauppi &
Paul Viotti, International Relations Theory, Realism, Pluralism, Globalism, MacMillan Publishing Co mpany, New
Yo rk, 1993; Carlo S. Belli, Teorie delle relazioni internazionali, Guerra Edizioni Perugia 2002; M ichael Nicholson,
Introduzione allo studio delle relazioni internazionali, Il Mulino, Bo logna, 2000; Joshua Go ldstein, Marrëdhëniet
Ndërkombëtare, Dituria, Tiranë, 2001; Igor Janev, Teori je o Medjunarodnim odnosima i spoljnoj politici, Plato,
Beograd, 1998.
68
e sundo (psh. Rishelje) dhe janë intervencionistë në botë 143 . Në kuadër të realizmit gjendet dhe
realizimi i zbutur, apo neorealizmi. Ajo është një rrymë që në parim është realiste, por me disa
evoluime në konceptin e tyre për aktorët pjesëmarrës në marrëdhëniet ndërkombëtare dhe në
përshkrimin e mjedisit politik të jashtëm 144 . Rryma neorealiste pranon edhe disa norma morale
në politikën e brendshme ashtu edhe në atë të jashtme. Ata thonë se konfliktet nuk ndodhin aq
për natyrën e njeriut sesa për shkak të anarkisë në sistemin ndërkombëtar. Neorealistët i shohin
edhe elementët e tjerë mjaft të rëndësishëm, përfshirë edhe bashkëpunimin, e jo vetë forcën siç e
shohin realistët 145 .
Rrymë paksa kundërvënëse ndaj kësaj është ajo liberaliste. Përderisa realistët për bazë
marrin natyrën njerëzore e cila në thelb është egoiste, liberalistët (idealistët apo pluralistët) e
shohin natyrën njerëzore të arsyeshme, paqësore, natyrë e butë në parim, altruiste (Erazmo i
Roterdamit, Emanuel Kant, Uilliam Penn, Ruso, Shuman, Adam Smith, U. Uillson etj) 146 . Këta e
shohin botën më të rregullt dhe qasja e saj nuk është forca për arritjen e paqes, por vlerat e
përbashkëta, ndërvarësia, solidariteti, mirëkuptimi, “qeveria botërore” etj. 147 . Sipas tyre, në
marrëdhëniet ndërkombëtare marrin pjesë edhe aktorë të tjerë, si organizatat ndërkombëtare,
korporatat, mediat, aktorët ekonomikë, shoqëritë shumëkombëshe, individë etj 148 . Pra, me
liberalistët kemi edhe aktorët joshtetërorë të cilët komunikojnë me jashtë. Liberalistët besojnë në
një fuqi (të padukshme) e cila çon në realizimin e qëllimeve e jo në një fuqi e cila përdoret mbi të
tjerët për realizimin e interesave të atyre që përdorin atë imponim. 149 Liberalistët merreshin si
shumë idealistë dhe në kuadër të kësaj rryme dolën edhe neoliberalistët. Ata pranonin idetë e
143
Meqë ko munikimi ndërko mbëtar përqendrohet në studimin e mbulimit med iatik në ndërhyrjet ushtarake, atëherë
kjo ndërhyrje gjen shpjegim në të ashtuquajturën teori të ndërhyrjeve ushtarake humanitare. Ndërhyrjet e tilla
ushtarake ndodhin vetëm për t'i dhënë fund një shfarosje masive të n jë popullate. Sh ih: J. L. Holzgrefe & Robert
Ceohane, Humanitarian Intervention, (Ethical Legal and Political Dilemmas), Cambridge Un iversity Press, 2003.
Simon Chestermen, Humanitarian intervention and International Low, Oxford University Press, 2001;
144
Përfaqësues të neorealizmit : Hedley Bull, Hugo Grotius, Keneth Waltz, Roussau etj.
145
Publishing Co mpany, New York, 1993, f. 35-186 .
146
Carlo Simon Belli, Teorie delle relazioni internazionali, Perugia Guerra ed izioni, 2002, f. 59-60.
147
Publishing Co mpany, New York, 1993; Carlo S. Belli, Teorie delle relazioni internazionali, Guerra Ed izioni
Perugia 2002; M ichael Nicholson, Introduzione allo studio delle relazioni internazionali, Il Mu lino, Bologna, 2000;
Joshua Go ldstein, Marrëdhëniet Ndërkombëtare, Dituria, Tiranë, 2001; Igor Janev, Teorije o Medjunarodnim
odnosima i spoljnoj politici, Plato, Beograd, 1998.
148
Vep cit Belli, f. 59-63.
149
Edhe këtu nuk do të merremi më gjatë me rry mat e ndërmjet me të liberalizmit si internacio lalizmin neoliberal,
idealizmin neoliberal apo neoinstitucionalizmin liberal.
69
liberalistëve, por afrohen me realistët sepse nuk e mohojnë praninë e anarkisë në botë dhe
kundërshtojnë liberalistët se paqja dhe rendi botëror nuk rregullohen vetvetiu 150 .
Neoliberalistët në dallim nga liberalistët pranojnë diçka nga realistët, ashtu siç pranojnë
neorealistët elemente nga liberalistët. Ndërmjet rrymave neorealiste dhe neoliberaliste lind një
debat me qëllime epistemologjike, i njohur si konstruktivizmi social, i cili ishte më ndikuesi në
marrëdhëniet ndërkombëtare në vitet 1990-2000151 . Kjo rrymë, e njohur edhe si racionaliste,
njeh shtetin si aktor i rëndësishëm në marrëdhëniet ndërkombëtare 152 , por përqendrohet tek
shoqëritë e jashtme, proceset sociale dhe struktura e lidhur me ata aktorë, me të cilat duhet
komunikuar 153 . Alexander Wendt 154 është avokati më i madh i kësaj teorie 155 , sipas të cilit shteti
është aktori kryesor në komunikimet me vendet e tjera; struktura kyç në sistemin shtetëror është
më shumë ndërsubjektiv sesa material; dhe struktura e sistemit përmban si elemente materiale
ashtu edhe kulturore. “Në përgjithësi, konstruktivistët më shumë përparësi i japin strukturës
kulturore, sesa asaj materiale... aktorët veprojnë mbi bazën e kuptimeve, ndërsa kuptimet janë
konstruksione sociale.”156
Neorealistët e shohin strukturën e sistemit ndërkombëtar si një shpërndarje e aftësive

materiale sepse ata e trajtojnë temën e tyre me lente materialiste; neoliberalët e shohin
atë si aftësi + institucione, sepse ata i kanë shtuar bazës materiale një superstrukture
institucionale; dhe konstruktivistët e shohin strukturën e sistemit ndërkombëtar si një
shpërndarje të ideve sepse ata kanë një ontologji idealiste.157
Ndërkaq, Robert Keohane dhe Joseph Nye vënë theksin te ndërvarshmëria mes shteteve, te
150
Vep cit. Belli, f. 72. Përfaqësues: William Penn, Robert Keohane, Joseph Nye, Robert Schu man, etj.
151
Cynthia Weber, International Relations Theory - A critical introduction (Third edition), Routledge, 2001, f. 62.
152
Scott Burchill, Andrew Linklater etj., Theories of International Relations (third edition) , Palgrave MacMillan,
2005, f. 188. ; Vep cit. Belli, f. 179.
153
Vep cit. Belli, f. 182.
154
Alexander Wendt, autor i Social Theory of International Politics, në vitin 2011, nga Teaching, Research and
International Policy u shpall studiuesi më me ndikim në 20 vitet e fundit në studimet e marredhënieve
ndërkombëtare dhe gjithashtu Social Theory of International Politics (e cituar më poshtë) u shpall puna më e mirë e
20 viteve vtë fundit në fushën e marrëdhnëieve ndërko mbëtare. Shih në: Daniel Maliniak, Susan Peterson, and
Michael J. Tierney, TRIP Around the World: Teaching, Research and Policy Views of International Relations
Faculty in 20 Countries, Virginia, May 2012, f. 48-49. Anketa gjendet edhe në:
http://www.wm.edu/offices/itpir/_documents/trip/trip_around_the_world_2011.pdf
155
N.J.Rengger, International Relations, Political Theory and the Problem of Order - Beyond International
Relations, London & New Yo rk, Routledge, 2005, f. 85.
156
Po aty, f. 86.
157
Alexander Wendt, Social Theory os International Politics, Cambridge University press, 1999, f. 5.
70
marrëdhëniet transnacionale dhe marrëdhëniet ndërmjet aktorëve joshtetërorë, veçanërisht
korporatat shumëkombëshe. 158 Politika botërore është një konstruksion social dhe a ktorët që
kontribuojnë në përkufizimin e saj marrin vendime të kushtëzuara nga perceptimi i botës, apo
nga mënyra që i konceptojnë rolet e tyre 159 . Me fjalë të tjera, konstruktivistët-racionalistë këtu
vënë në spikamë edhe imazhin e botës apo vendeve. Dukuritë ndërkombëtare, sipas
konstruktivistëve, “duhet fokusuar në atë që aktorët bëjnë dhe në atë që ata janë në të vërtetë”160
Kjo lidhet në radhë të parë me konceptin e zhvilluar nga Joseph Nye 161 soft power i cili do të
trajtohet në vazhdim, si nocion i cili përfshin plotësisht brenda vetes aktivitetet e diplomacisë
publike.
Në teorinë e marrëdhënieve ndërkombëtare ka edhe disa rryma të tjera, por të cilat nuk do
të jenë këtu objekt trajtimi për shkak se nuk na përafrojnë me interesin e shpjegimit teorik të
diplomacisë publike 162 .
158
Scott Burchill, Andrew Linklater etj., Theories of International Relations (third edition) , Palgrave MacMillan,
2005, f. 189.
159
; Carlo S. Belli, Teorie delle relazioni internazionali, Guerra Ed izioni Perugia 2002. f. 184.
160
Po aty.
161
Rev ista Foreign Policy në janar, 2012 e vendos Joseph Nye në krye të listës së programeve më të mira të
marrëdhënieve ndërko mbëtare në botë
(http://www.foreignpolicy.co m/articles/2012/ 01/ 03/top_ten_international_relations_undergraduate_programs?page=
0,0 )
162
Rry ma të tjera të marrëdhënieve ndërko mbëtare janë edhe: postmodernizmi, femin izmi, g jeopolit ika (Ratzel),
gjeosrategjia (Brzheshinski), gjeoku ltura (Huntington), gjeokenomia (Lutwak) et j, të cilët i mëshojnë elementeve të
veçanta si: elementit gjinor, gjeografik në raportet ndërko mbëtare, strategjive të veçanta, kulturave – civilizimeve,
ekonomisë etj.
71
3.4. Soft Powe r
Trajtimi i ri i cili viteve të fundit ka bërë që të kuptohet më mirë rëndësia e kulturës dhe e
informacionit në komunikimet me vendet e tjera apo në marrëdhëniet ndërkombëtare, është soft
power163 .
Konceptin e soft power164 e ka krijuar dhe zhvilluar studiuesi Joseph Nye 165 nga Harward
School of Government në studimin e tij Bound to Lead në vitin 1990, për ta rishikuar dhe
plotësuar më vonë. Konceptit i kthehet në vitin 2002 me The Paradox of American Power, ku
ndalon të rëndësia e informacionit dhe zhvillimi i teknologjisë, veçanërisht në rëndësinë e
internetit 166 . “...Kjo ka ndryshuar natyrën e qeverisjes dhe sovranitetit, duke rritur rolin e
aktorëve joshtetërorë dhe duke forcuar rëndësinë e soft power në politikën e jashtme”167 .
Pikërisht roli i aktorëve joshtetërorë dhe të qënit joshës i aktorëve joshtetërorë dhe shtetërorë,
është madje koncepti ku mbetet arsyetimi i tij për rritjen e imazhit të një vendi në vendet e tjera.
Konceptin e soft power Nye e plotëson dhe i jep formë përfundimtare më 2004 me Soft
Power – The Means to Success in World Politics 168 , duke u bërë njëri nga nocionet më të
diskutuara në botë gjatë dekadës së fundit 169 , jo vetëm nga studiuesit, por edhe nga politika 170 . Ai
163
Pierre Cy ril Pahlavi, Mass Diplomacy: Foreign Policy in the Global Information Age, Montreal: McGill
University, 2004, f. 25.
164
Këtë nocion do ta përdorim të papërkthyen në shqip, sepse kështu ka hyrë dhe përforet edhe në gjuhë të tjera, si
frëngjisht, spanjisht, gjermanisht, italisht etj.
165
Në v itin 2011, Joseph Nye shpallet nga Teaching, Research, and International Po licy i katërti në botë nga
studiuesit që kanën pasur ndikim më të madh në studimet e marrëdhënieve ndërko mbëtare. Shih në: Dan iel
Malin iak, Susan Peterson, and Michael J. Tierney, TRIP Around the World: Teaching, Research, and Policy Views
of International Relations Faculty in 20 Countries, Virginia, May 2012, f. 49. Anketa g jendet edhe në:
166
Joseph S. Nye Jr. The Paradox of American Power: Why the World‟ Only Superpower Can‟t Go It Alone, Oxford
University Press, 2002, f. 42.
167
Po aty.
168
Në v itin 2011 kjo vepër e bën të shpallet Joseph Nye i pesti në botë nga studiuesit që kanë dhënë punimin më të
mirë në botë nga Teaching, Research, and International Policy. Shih në: Dan iel Maliniak, Susan Peterson, and
Michael J. Tierney, TRIP Around the World: Teaching, Research, and Policy Views of International Relations
Faculty in 20 Countries, Virginia, May 2012, f. 48. Studimi gjendet edhe në:
169
Janë të shumta përmbledhjet e studimeve që merren me nocionin soft power dhe që kanë të bëjnë me vendet e
ndryshme të botës. Një kërkim në google me togfjalëshin so ft power jep 179 milioinë gjet je, ndërsa me public
diplomacy jep 45,8 milionë; me të dyja bashkë soft power + public diplomaci jep 1.42 milionë; soft power joseph
nye jep 173 mijë, apo 15,300 artikuj shkencorë. Ndërsa, google veprën e Nye, So ft power: The means to success in
world po lit ics jep 2819, shumë më shumë se vepra nga emra tradicionalë të kësaj fushe
72
e përkufizon soft power si “aftësinë për të arritur rezultate të dëshiruara nëpërmjet atraktivitetit,
në vend të shtrëngimit ose pagesës”171 . Kjo arrihet nga tërheqja e kulturës së vendit, idealeve dhe
politikave të saj. 172 Nye e përkufizon pushtetin si “aftësi për të ndikuar në sjelljen e të tjerëve me
qëllim të arritjes së rezultateve të dëshiruara”. Pra, pushteti i bën të tjerët të bëjnë atë të cilën
përndryshe nuk do ta bënin. 173 Në marrëdhëniet me vendet e tjera, përveç fuqisë ushtarake dhe
asaj ekonomike si hard power, hyn edhe një dimensioni i tretë që ai e quan soft power. Hard
power shpesh u imponon të tjerëve që të ndryshojnë pozicionet e tyre. Por, hard power bazohet
në nxitjet (karotën) dhe kërcënimet (shkopi)”. 174 Fuqia ushtarake dhe ajo ekonomike si burime të
pushtetit, jo gjithmonë arrijnë të realizojnë qëllimet në politikën e jashtme. Për shembull, në
kuptimin e burimeve të pushtetit të fortë, SHBA-të ishin më të fuqishme se Vietnami, por e
humbën luftën, ndërsa në vitin 2001 SHBA-të ishin superfuqia e vetme në botë, por nuk arritën
t'i parandalojnë sulmet e 11 shtatorit 175 . Gjithashtu, lufta në Irak jep shembullin e mirë për
efikasitetin e kufizuar të hard power. 176 Për këtë arsye Nye thotë se të disponosh burime të
pushtetit hard, nuk do të thotë që të garantohet se mund të arrish efekte të dëshiruara në politikën
e jashtme. Një vend mund të arrijë qëllimet në politikën e jashtme sepse vendet e tjera të cilat
admirojnë vlerat e tij, imitojnë shembullin e tij, aspirojnë nivelin e tij të përparimit e hapjes dhe
dëshirojnë t‟i ndjekin ato 177 . Në këtë kuptim, Nye vlerëson se në politikën e jashtme është mjaft e
rëndësishme që të përcaktosh prioritetet dhe t'i tërheqësh të tjerët, e jo vetëm t'i shtrëngosh të
ndryshojnë duke i kërcënuar me forcë ushtarake apo sanksione ekonomike. “Soft power bazohet
në aftësitë për t'u dhënë formë preferencave të të tjerëve.” 178 Nëse besoni se qëllimet e dikujt
janë legjitime, atëherë mund të arrini të bindeni që të bëni diçka për atë pa pasur nevojë për
kërcënime dhe shtrëngime 179 . Psh., një besimtar katolik ndjek ritet fetare për shkak të një
170
Tre nga pesë sekretarët e fundit të SHBA-ve në diskutime dhe panele të ndryshme kanë përdorur termin termin
soft power, duke kërkuar zgjerimin e zbatimit të t ij. Shih në: Philip Seib, Toward a New Public Diplomacy -
Redirecting U.S. Foreign Policy, Palgrave Macmillan, 2009, f. 18.
171
Joseph S. Nye, Jr., Soft Power – The Means to Success in World Politics, New Yo rk: Public Affair, 2004. f. x.
172
Po aty.
173
Po aty, f. 2.
174
Po aty, f. 5.
175
Po aty, f. 3.
176
Philip Saib, Toward A New Public Diplomacu- Redirecting US Foreign Policy, Palgrave MacMillan, 2009, f.
239.
177
Vep cit, Nye, Soft power... f. 5
178
Po aty.
179
Po aty, f. 2.
73
autoriteti moral që ka Papa, ose një fundamentalist islamik mund të mbështesë aksione terroriste
jo nga kërcënimi ose pagesa, por sepse beson se qëllimet e tij janë legjitime. Në nive lin personal
njohim të gjithë fuqinë e magjepsjes dhe joshjes. Në një marrëdhënie sentimentale apo
martesore, nuk është e thënë që pushteti t'i takojë partnerit më të fuqishëm, por në fuqinë
misterioze tërheqëse. Nye merr gjithashtu shembuj edhe nga komunikimi organizativ, duke thënë
se një menaxher nuk e drejton ndërmarrjen vetëm nëpërmjet dhënies së urdhrave, por edhe me
dhënien e shembujve të cilët më pas i ndjekin vartësit e tij 180 . Forcat policore nuk kërkojnë ta
mbajnë rendin dhe qetësinë vetëm me dhunë, por edhe duke bashkëpunuar me komunitetin për të
arritur qëllime të përbashkëta. “Nëse një lider përfaqëson vlera të cilat duan t'i ndjekin edhe të
tjerët, atëherë do ta ketë më të lehtë për t'i udhëhequr” 181 . Pra, fuqia ushtarake dhe ajo ekonomike
nuk garantojnë realizimin e politikës së jashtme, por nevojitet edhe një dimension i tretë, ai i
joshjes, i mirëkuptimit.
Soft power nuk është thjesht sinonim i ndikimit. Ndikimi mund të bazohet edhe në hard
power nën formën e kërcënimit ose pagesës, ndërsa soft power është përtej bindjes ose aftësisë
për të bindur nëpërmjet argumentit, edhe pse kjo është një komponentë shumë e rëndësishme.
Por, soft power, kur shihet në aspektin e sjelljes, është aftësi për të qenë tërheqës, është “pushteti
i tërheqjes”182 . “Të qenit tërheqës do të thotë të jesh joshës për të tjerët, për të arritur vlera të
përbashkëta, ndonëse tërheqja jo gjithmonë përcakton preferencat e të tjerëve” 183 . Soft power,
është gjithashtu një tërësi e politikave demokratike të cilat praktikohen ditë për ditë, me
personalitete atraktivë, me kulturë, vlera institucionale të politikës dhe politika të cilat
konsiderohen të pasura me autoritet moral. Në këtë kuptim, sipas Nye, soft power lind nga
kultura, idealet dhe praktikat e mira politike të një vendi.
Kur politikat tona duken të mira në sytë e të tjerëve, atëherë forcohet soft power... Kur ne ia
dalim të bëjmë që të tjerët të admirojnë idealet tona dhe të dëshirojnë atë që dëshirojmë ne,
atëherë nuk duhet investuar më te shkopi dhe karota për t'i lëvizur të tjerët në drejtimin e
dëshiruar. Joshja është gjithmonë më efikase se shtrëngimi, ndërsa vlerat si demokracia, të
drejtat e njeriut dhe mundësitë individuale, janë jashtëzakonisht magjepsëse... Por,
180
S. Nye, Jr., Soft Power – The Means to Success in World Politics, New York: Public Affair, 2004. f. 5.
181
Po aty, f. 6.
182
Po aty.
183
Po aty.
74
atraksioni mund të shndërrohet në neveri nëse veprohet në mënyrë arrogante, duke
shkatërruar mesazhin e vërtetë të vlerave tona thelbësore184 .
Hard power dhe soft power janë në një marrëdhënie të ngushtë ndërmjet tyre sepse që të
dyja aspektet e kësaj aftësie kërkojnë të arrijnë qëllime të caktuara duke ndikuar mbi sjelljen e të
tjerëve. Me këtë Nye nuk e përjashton shtetin në komunikimet ndërkombëtare. Në politikën e
jashtme burimet të cilat prodhojnë soft power kanë të bëjnë me vlera të cilat i shpreh një shtet në
kulturën e tij, në shembujt që jep me praktikat dhe politikat e brendshme si dhe në mënyrën me
të cilën i drejton marrëdhëniet e tij me vendet e tjera 185 . Soft power nuk varet nga hard power,
por shpesh hard power ka dëmtuar soft power- in. Vatikani disponon burime të soft power-it edhe
përkundër pyetjes ironike të Stalinit se “sa divizione ushtarake ka Papa”186 . Përgjatë historisë
shpjegon Nye, Bashkimi Sovjetik ka pasur shumë soft power në një pjesë të madhe të botës,
ndonëse humb një pjesë të madhe të saj pas invazionit të Hungarisë dhe Çekosllovakisë. Soft
power sovjetik bie pas kësaj politike arrogante të jashtme, ndonëse burimet ekonomike dhe
ushtarake të tij vazhdonin të rriteshin. “Kështu, me hard power- in e tij sovjetikët praktikisht
dëmtuan soft power- in e vet”187 . “Të arrish paqen është më e vështirë sesa të fitosh luftën dhe
soft power këtu është thelbësor...”188 . Ky vlerësim, mund të gjejë shpjegim në ndërhyrjet
amerikane që kanë bërë në Afganistan kur ndonëse amerikanët fituan luftës përmes hard power,
për një kohë të gjatë nuk arritën paqen dhe stabilitetin në këtë vend, për shkak të soft power të
dobët. Edhe në Irak ka qenë një situatë e ngjashme.
Nëse kultura dhe ideologjia e një vendi janë tërheqëse, të tjerët më me dëshirë e ndjekin atë.
Në qoftë se një vend mund të formësojë rregullat ndërkombëtare që janë në përputhje me
interesat dhe vlerat e tij, veprimet e tilla do të duken më legjitime në sytë e të tjerëve. Nëse i
përdorim institucionet dhe ndiqen rregullat të cilat nxisin vende të tjera që të kanalizojnë ose
kufizojnë veprimet e tyre në mënyrën që e preferojmë, atëherë nuk duhet investuar më te
shkopi dhe karota.
184
Po aty, f. x.
185
Po aty, f. 8.
186
Po aty, f.. 9.
187
Po aty, f. 10
188
Po aty, f. .xii.
75
3.4.1. Burimet e soft power
Soft power i një vendi bazohet në tre burime kryesore:

- Kultura e vendit (atje ku është tërheqëse për të tjerët);
- Vlerat dhe politika e një vendi (kur tregohen në lartësinë e duhur në vend dhe jashtë tij);
- Politikat e jashtme të vendit (kur ato shihen si legjitime dhe të pasura me autoritet
moral). 189
3.4.1.1. Kultura si burim i soft power

Nye e shpjegon kulturën si “tërësi e vlerave dhe e praktikave të cilat i japin kuptim një
shoqërie”190 . Ai e ndan atë në kulturë të lartë, si: letërsia, arti dhe arsimi, e cila ka karakter elitar
dhe, një kulturë popullore, e cila fokusohet në argëtimin e masës. Kultura elitare e një vendi
mund të arrijë efekte të soft power sepse ajo përmban vlera universale. Kjo arrihet edhe kur
politikat atij vendi promovojnë vlera dhe interesa të cilat i bashkëndajnë edhe të tjerët. Në këtë
rast rritet mundësia që të arrihen rezultate të dëshiruara. Disa tregues socialë amerikanë tregojnë
për kulturën elitare amerikane 191 .
Ndërsa kultura elitare prodhon efekte ndaj publikëve të huaj, “vlerat mediokre dhe
kulturat e mendësisë provinciale kanë më pak mundësi të prodhojnë soft power” 192 . Disa
prodhues të mëdhenj amerikanë, ndonëse të konsumuara gjerësisht në botë dhe që llogariten si
kulturë popullore, nuk arrijnë të kenë efekte të soft power- it amerikan.
Coca Cola apo Bic Mac nuk e bindin botën islamike që t'i duan SHBA-të; Thuhet se
diktatori korean Kim Jong adhuronte picën dhe filmat amerikanë, por kjo nuk e bënte atë
që të heqë dorë nga programet nukleare; verërat dhe djathërat nuk garantojnë
atraktivitet për Francën e as popullariteti i Pokemon nuk mund të ndihmojë Japoninë në
189
Po aty, f. 11.
190
Po aty.
191
-SHBA-të tërheqin 6 herë më shumë emigrantë të huaj sesa Gjerman ia që zë vendin e dytë për nga numri i
azilantëve; - janë eksportuesi i parë i programeve telev izive, ndonëse Bollivud prodhon një numër më të madh
vjetor; - nga 1.6 milionë studentë të regjistruar nëpër universitete të huaja, 28 për qind janë në USA, 14 në Britani;
- në 2002, rreth 84 mijë studiues shkencore-kërkues të huaj, ishin të angazhuar nëpër institutet amerikane; - ShBA-
të kanë më shumë publikime librash; - shesin dyfish më shumë disqe sesa Japonia në vendin e dytë; - Internet host
13 herë më shumë sesa Japonia në vendine dytë; - të parët për nga çimet e fituara Nobel për ekonomi, fizikë dhe
kimi, dhe të dytët – pas Francës, në letërsi etj. Vep. Cit. Nye, Soft power, f. 33-34.
192
Vep cit. Nye, Soft power... f.11.
76
realizimin e politikave të saj; Serbët hanin MC Donald’s, por mbështesnin
193
Milosheviqin , ashtu siç ka pasur edhe ushtarë të UÇK-së që hanin biskotat e
popullarizuara serbe ‘Plazma’ dhe luftonin Serbinë.
Kjo do të thotë se Nye këtu kundërshton brendin nacional, i cili nuk ka të bëjë me imazhin e
vendit, sepse mallin tënd mund ta konsumojnë edhe armiqtë dhe të vazhdojnë të të luftojnë. Nye
vlerëson se instrumentet e kulturës popullore nuk janë të pandryshueshme. Tani për tani rreth 80
për qind e të ardhurave kinematografike në botë vijnë nga filmat amerikanë 194 . Edhe televizionet
kanë rolin e tyre. Por, televizionet, si pjesë e kulturës pop ullore, kanë një tregues tjetër: përderisa
televizionet amerikane dekada më parë gjenin shtrirje të madhe, kohëve të fundit psh. MTV
amerikane shënon rënie dhe televizionet lokale marrin një hapësirë në rritje; shumë programe
televizive të shikuara nga televizionet amerikane ishin mjaft të shikuara, tani ato humbin
vëmendje në interes të televizioneve lokale. Ndërsa CNN dhe BBC mbanin primatin në
prezantimin e argumenteve të “realitetit” në luftën e parë të Gjirit në 1990, në luftën e dytë
kundër Irakut, Al Jazeera e cila ishte konsoliduar dhe ka pretendime globale, ka ndryshuar paksa
gjendjen. CNN informonte se “avancojnë forcat e koalicionit”, ndërsa Al Jazeera raportonte për
“avancimin e forcave të invazionit”195 . Gjithashtu, markat globale, si psh, Coca Co la, lidh
marrëveshje me rreth 200 prodhues lokalë, Mc Donalds ofron meny të ndryshme për nivele
lokale, ashtu si edhe MTV që ofron programe të ndryshme për të përshtatur me shijet lokale
muzikore. Siç shihet, resurset e kulturës popullore janë në gjendje të prodhojnë soft power, por
ato nuk janë të qëndrueshme. 196 Edhe filmat e Holivudit, si masa të diplomacisë publike, të
mbushur me dhunë dhe lakuriqësi, psh., në kulturën konservatore myslimane mund të prodhojnë
më shumë neveri sesa simpati. Emetimet e Zërit të Amerikës të cilat ngulmojnë në virtytet e
politikave qeveritare që shihen nga të tjerët si arrogante, mund të duken si masa propaganduese
dhe nuk prodhojnë soft power 197 .
193
194
Po aty, f. f. 53.
195
Po aty, f. 54
196
Po aty, f. 55.
197
Po aty.
77
3.4.1.2. Vlerat dhe politika e një vendi
Çdo shtet shpreh vlerat e veta në atë që bën dhe atë që thotë. Një vend mund të arrijë
qëllimet e tij në politikën ndërkombëtare sepse të tjerët që adhurojnë vlerat tuaja, duan të ndjekin
shembullin tuaj, aspirojnë nivelin tuaj të prosperitetit dhe dëshirojnë t'i ndjekin ato 198 . Disa nga
vlerat amerikane, si demokracia, të drejtat e njeriut, liritë individuale, feminizmi, liria seksuale,
janë mjaft tërheqëse. Gjithashtu, roli i drejtësisë, liria fetare varietetet artistike, toleranca fetare,
liria e shprehjes, janë gjithashtu vlera të cilat kërkojnë t'i ndjekin shumë shoqëri 199 .
Por, disa vlera nuk kuptohen njëjtë në të gjitha shoqëritë. Nuk mjafton që këto vlera vetëm
të proklamohen. 200 Ato mund të kenë ndikime negative në shoqëri të ndryshme. Psh. liria
seksuale nuk shihet me sy të mirë në disa vende patriarkale, apo edhe liria e përdorimit të armëve
dhe dënimi me vdekje mund të shkaktojnë neveri në shoqëritë europiane. Kriminaliteti, divorci
dhe shtatzënia në moshë të re gjithashtu paraqesin probleme edhe për vetë shoqërinë
amerikane 201 . Akuza të ndryshme nga klerikë fetare të cilët djallëzojnë vlerat e një besimi tjetër,
dobësojnë gjithashtu soft power- in e një vendi202 . Pra, disa praktika nuk kanë vlera universale
përderisa kuptohen ndryshe në vende e kultura të ndryshme.
3.4.1.3. Politika e jashtme e një vendi, substanca dhe stili

Magjepsja varet shumë edhe nga vlerat që shprehin nëpërmjet substancës dhe stilit të
politikës së jashtme. Vlerat si federalizmi, demokracia dhe hapja ndaj tregjeve të huaja,
paraqesin vlerat thelbësore amerikane. Edhe Plani Marshal ka bërë që vendet europiane pas
Luftës së Dytë të ndjekin vlerat amerikane 203 . Soft power para së gjithash është mobilizimi i
bashkëpunimit me të tjerët pa kërcënime dhe pagesa 204 . Interesat amerikanë edhe në vendet e
largëta janë edhe për ndalimin e trafikimit të armëve të shkatërrimit në masë, terrorizmi, drogës,
tregut të lirë, resurseve për mbrojtjen mjedisore, e para së gjithash, interesi amerikan e britanik
është edhe për mbrojtjen e tregjeve ndërkombëtare, resurseve globale etj.
198
Po aty, f. 5.
199
Po aty, 57.
200
Po aty, f. 55.
201
Po aty.
202
Po aty.
203
Po aty, f. 61.
204
Pop aty, f. 60.
78
Politkat e jashtme gjithashtu prodhojnë soft power kur ato promovojnë gjerësisht vlera të
përbashkëta si demokracia dhe të drejtat e njeriut. 205 Këto vlera janë shpallë shpesh si objektiva të
politikës së jashtme që nga tradita e shprehur e presidentin Uilson. P or, Nye kritikon kursin e
presidentit Bush, i cili në vitin 2000 shpall të drejtat e njeriut, lirinë e besimit dhe demokracinë si
prioritete të politikës së jashtme, ndërsa pas 11 shtatorit 2001 filloi të eksportojë me dhunë
demokracinë 206. Nye vlerëson se neokonservatorët kanë të drejtë të mendojnë se një rregullim i
ngjashëm botëror mund të krijojë të mirën publike globale, por gabohen kur mendojnë se me
pikëvështrimin e tyre duhet të pajtohen të gjithë. Kjo politikë e jashtme pa stil dhe arrogante sigurisht
se e dobëson imazhin dhe soft power-in e një vendi. Unilateralizmi dhe mungesa e bashkëpunimit të
gjerë, sipas Nyer, dobëson soft power-in. “Meqë shpesh soft power matet me atraksionin, rritja e tij
arrihet duke e menaxhuar në kontekstin multilateral”. 207 Veprimet racionale por edhe pragmatike në
politikën e jashtme, bashkëpunuese, me stil dhe të matura, sipas Nye, nuk dëmtojnë imazhin e një
vendi, ashtu siç dëmton retorika e zërit të lartë e cila shpesh rezulton të jetë në kundërshtim me
zgjedhjen e politikave pragmatike 208.
Sjellje Monedha parësore Politika qeveritare

shtrëngim kërcënim diplomaci
frikësim detyrim kërcënuese
Fuqia ushtarake
luftë
mbrojtje aleancë
nxitje pagesë ndihma
shtrëngim sanksione rushfete
Fuqia ekonomike
sanksione
Fuqia e butë tërheqje vlera diplomaci publike
(soft power) vendosje agjende kulturë dypalëshe dhe
politika diplomaci
institucione shumëpalëshe
Fig. 2. Tre fuqitë sipas Joseph Nye dhe natyra e ndryshueshme e tyre 209
205
Po aty, f. 62.
206
Po aty.
207
Po aty, f. 63.
208
Po aty f. 67.
209
Po aty, f. 31.
79
3.5. Kritikat ndaj soft powe r
Soft power ka referime të shumta dhe përdorim të gjerë të konceptit, megjithatë ka pasur
edhe disa kritika ndaj këtij koncepti, të cilat kryesisht kanë të bëjnë me mungesën e një
metodologjie për të matur efektin e tij. “Edhe 20 vjet pasi Nye krijoi termin, matja empirike e
soft power dhe kritikat e ekzaminimit dhe teorizimit të këtij koncepti analitik, janë ende shumë të
nevojshme”. 210
Por, Nye që në shpjegimin e konceptit jep përgjigje për arsyet e vështirësive që ka matja
e soft power, aq më shumë që efektet e tij ndjehen pas shumë vitesh 211 . “Matja e soft power është
një sfidë e vështirë për qeveritë, për të thënë më të paktën, e cila e bën të vështirë mbështetjen e
çdo pretendimi për efektet e tij”. 212 Por, duke iu përgjigjur kritikave për përkufizimin që ka bërë
ai ndaj soft power, vlerëson se “pushteti është një koncept marrëdhëniesh dhe nuk ka shumë
kuptim që të përshkruhet një marrëdhënie pa specifikuar të dyja palët dhe kontekstin e
marrëdhënies”213 . “Soft power është një koncept analitik e jo një teori. Koncepti përkon me
perspektivën realiste, liberale apo edhe konstruktiviste”. 214
Ai gjithashtu nuk e përjashton as fuqinë ekonomike nga masat që ndërmerren për rritjen e
imazhit të vendit në botë. Në vitin 2008 thekson se atraktaviteti shtohet kur bëhet kombinimi i
hard power (fuqia ekonomike dhe ajo ushtarake) dhe soft power me resurset e saj që ka kulturën
dhe praktikat e mira politike, që ai e quan smart power 215 . Kjo do të thotë se Nye nuk e
210
f .1.
211
Aleksander Yakovlev psh. qe mjaft i ndikuar nga studimet e t ij me ekspertin e shkencave politike David Tru man
në Universitetin e Kolu mb ias në vitin 1958. Pas kthimit në vendin e tij ai bëhet drejtor i n jë instituti të rëndësishëm
dhe anëtar i Politbyrosë sovjetike dhe personazh me një ndikim të rëndësishëm liberal ndaj liderit sovjetik M ihail
Go rbaçov. Ko legu i Yakov lev, Oleg Kalugin, u bë një zyrtar i lartë në KGB sovjetike. Pas rën ies së komunizmit, në
vitin 1997, se janë ndikuar nga studimet në SHBA dhe kanë mbajtur qëndrim liberal dhe ndih muar rënien e
ko munizmit. në: Joseph S. Nye, Jr., Soft Power – The Means to Success in World Politics, New York: Public Affair,
2004, f. 46.
212
f.1.
213
Joseph S. Nye, Jr, “Responding to my crit ics and concluding thoughts ”, in: Soft Power and US Foreign Policy
Theoretical, historical and contemporary perspectives, Inderjeet Parmar and M ichael Co x (ed.), 2010, Routledge,
London & New Yo rk, f. 220.
214
Vep cit. Nye, Joseph S. Nye, Jr, “Responding to my critics and concluding thoughts ”, f. 219.
215
Joseph S. Nye Jr., The Power to Lead (2008), edizione italiana: Lidership e potere – hard, soft, s mart power,
Ro ma: Laterza, 2010 f. 44.
80
përjashton shtetin nga aktivitetet e veta për të ndikuar në publikët e jashtëm, të cilat aktivitete
merren nëpërmjet masave të diplomacisë publike.
3.6. Raporti i soft power me diplomacinë publike dhe komunikimin
Diplomacia publike është një instrument kyç i soft power dhe ajo është e pranuar në
praktikën diplomatike shumë kohë përpara debatit bashkëkohor për diplomacinë publike. 216 Nye
vlerëson se mund të ketë një hendek ndërmjet pushtetit - i matur në termet e posedimit të
burimeve të pushtetit dhe, pushtetit të vlerësuar në bazë të ndikimit dhe rezultatit në sjelljet e të
tjerëve 217 . “Ky dallim është i rëndësishëm për të kuptuar marrëdhëniet ndërmjet soft power dhe
diplomacisë publike”218 . Në politikën ndërkombëtare, burimet të cilat prodhojnë efekte të soft
power vijnë kryesisht nga vlerat e organizatave apo vendeve të shprehura në kulturën e tyre, në
shembujt pozitivë, në praktikat dhe politikat e brendshme dhe nga mënyra se si ata i menaxhojnë
marrëdhëniet me të tjerët. Ndërsa, diplomacia publike është një instrument të cilin e përdorin
qeveritë për t'i mobilizuar këto burime për të komunikuar dhe tërhequr publikët e vendeve të
tjera, e jo vetëm qeveritë e tyre 219 . Nëse përmbajtjet e kulturës së një vendi, vlerave dhe
politikave nuk janë tërheqëse, atëherë edhe diplomacia publike nuk mund të prodhojë soft power.
Soft power dhe diplomacia publike nuk janë e njëjta gjë. Përderisa soft power nënkupton
joshjen e publikëve të huaj me vlerat që posedon, diplomacia publike kërkon të ndikojë publikët
e huaj me burimet e soft power, por shpesh edhe pa këto burime, thjesht të ndikojë. Soft power
paraqet vlerat e një vendi që i aspirojnë të tjerët, ndërsa diplomacia masive paraqet aksio nin
ndikues duke përdorur vlerat. Për realizimin e soft power nevojiten masat e diplomacisë publike,
ndërsa diplomacia publike shfrytëzon burimet e soft power. Pra, një pjesë e diplomacisë publike
në këtë rast del si kanal komunikimi, ndërsa kodi vleror ko munikues është soft power. Një vend
mund të ndërmarrë shumë masa të diplomacisë publike dhe të mos ketë rezultate të dëshiruara.
Masat mund të jenë të shumta, vendi mund të disponojë burime të mëdha për të zhvilluar
216
217
Joseph S. Nye, Jr., “Public Dip lo macy and Soft Power”, in: Public Diplomacy in a Changing World, Annals of
the American Academy of Political and Social Science- Sage Pub lications, Inc. Vol. 616, (Mar., 2008), f. 95.
218
Po aty.
219
Po aty.
81
diplomacinë publike, si mundësi ekonomike, shkëmbime të ndryshme studentësh, studiuesish,
vizitash të ndryshme, financime a sponsorizime të aktiviteve e të ndryshme në një vend etj, por
rezultatet mund të mos jenë të kënaqshme. “Qeveria nuk mund të ketë kontroll të plotë ndaj
atraksionit”. 220 Një vend mund të ketë fuqi të konsiderueshme ekonomike, ushtarake dhe
mundësi të shumta për aktivitete të ndryshme të diplomacisë publike. Por, sërish aktivitetet mund
të mos ndikojnë në rritjen e imazhit të një vendi, që do të thotë se aktivitetet e tilla të mos jenë
shumë joshëse për publikët e huaj. Kjo vjen si pasojë e mungesës së atrakativitetit, pra si
mungesë e soft power, në radhë të parë. Soft power përgënjeshtron aktivitetet shpesh false të
diplomacisë publike. Përpjekjet për të arsyetuar veprimet arrogante të politikës zyrtare nëpërmjet
veprimeve të diplomacisë publike mund të jenë vërtet të dëmshme dhe “arroganca mund të
dëmtojë mesazhin e vlerave tona thelbësore” 221 . Kjo do të thotë që soft power forcohet atëherë
kur veprimet e diplomacisë publike kanë peshë, janë tërheqëse për të tjerët, mbrojnë vlerat
universale, pra kur “politikat shmangin arrogancën dhe mbrojnë ato vlera të cilat të tjerët i
adhurojnë”. Masat e diplomacisë publike mund të jenë të suksesshme atëherë kur ato ngërthejnë
preferencat e të tjerëve.
Me fjalë të tjera, nëse themi se soft power mbështetet në realitet, atëherë diplomacia
publike del që të jetë më shumë veprim me retorikë. Diplomacia publike paraqitet si veprim,
instrument, ndërsa soft power si vlerë. Në këtë kuptim, ne jetojmë në një periudhë të
mbingarkuar nga informacioni dhe kur “informacioni është kaq i bollshëm dhe i lirë, me resurse
të ngjeshura, nuk është informacion, është vëmendje. Kur tërheq vëmendjen varet nga
besueshmëria”. 222 Kjo besueshmëri duke e parë nga masat që i ndërmerr diplomacia publike,
është e pjesshme, sepse dy nga dimensionet e para të diplomacisë publike, menaxhimi i
informacioneve dhe komunikimi strategjik, kanë të bëjnë me rrjedhën njëdrejtimëshe të
informacionit. Dimensioni i tretë, ai i krijimit të marrëdhënieve afatgjata, lidhet me shkëmbimet
e njerëzve dhe vlerave – me diplomacinë kulturore dhe shkëmbimin e informacionit dhe ka
rrjedhë dydrejtimëshe, pra është komunikim. Gjithashtu, me diplomaci publike nuk kemi të
bëjmë me reklamimin e vazhdueshëm dhe të përsëritshëm të vendit duke pasur një shmangie
madje edhe nga e vërteta që nënkupton thjesht propagandë; nuk kemi të bëjmë as me strategji të
220
221
Po aty, f. 32.
222
Intervistë e Joseph Nye, në:
http://www.carnegiecouncil.org/studio/multimed ia/20020306b/76.html?withOthers=1 (vizituar: 20 maj, 2013)
82
thjeshta publicitare të vendit së dhënës i mesazheve (brendit nacional) - drejtuar marrësit që është
një publik i gjerë i huaj me qëllim të shitjes së një produkti; nuk kemi të bëjmë me dhënien e
masazheve drejtuar publikëve të jashtme që e bëjnë specialistët e marrëdhënieve publike në
formulimin e kodit komunikues me tekst, zë dhe pamje. Pas rënies së botës bipolare bota nuk
mund të jetë më një teatër gjigant ku aktorët interpretojnë përditshëm rolet e tyre, por kjo është
pika kur “duhet braktisur gjuha dhe maska e teatrit”. 223
Pra, të informosh, nuk do të thotë të komunikosh 224 , sepse komunikimi është më i
ndërlikuar se informacioni. “Nuk ka komunikim pa informacion, komunikimi përditë është më i
vështirë sepse ai shtron çështjen e marrëdhënies nga njëri te tjetri” 225 . Dhe, këtë marrëdhënie e
ngrit vetëm dimensioni i tretë i diplomacisë publike dhe soft power s i koncept analitik i
komunikimit me publikët e jashtëm. Por, në botën e teknologjisë së re të komunikimit –
internetit, informacioni është i shumtë dhe kjo nuk e lehtëson marrjen masive të një
informacioni. “...Mbiprania e informacionit e bën edhe më të vështirë komunikimin...”. 226 Në
këtë kuptim, brendi nacional, propaganda, por edhe marrëdhëniet publike tradicionale si dhe dy
nga tre dimensionet e diplomacisë publike, përqendrohen te informacioni e jo te komunikimi.
Problemi madje nuk qëndron vetëm te informacioni, por te kënaqja e individit, sepse “në një
oqean informacionesh çështja është se si të hyjmë më lehtë, më lirshëm dhe në mënyrë më
origjinale në komunikim me dikë tjetër?”227 Pikërisht kësaj pyetjeje synon t'i japë përgjigje soft
power nëpërmjet masave të ndërmarra nga diplomacia kulturore si pjesë e diplomacisë publike.
Nuk mjafton vetëm dhënia e informacionit, në botën kur komunikojnë miliona individë të cilët
bashkëjetojnë në një botë ku çdo njëri sheh të gjithë dhe di gjithçka dhe ku dallimet e panumërta
gjuhësore, politike, kulturore, fetare et., e bëjnë edhe më të vështirë komunikimin dhe tolerancën.
“Me një fjalë, informacioni është mesazhi, ndërsa komunikimi është marrëdhënia”. 228
“Informacioni është bërë i shumtë, komunikimi i rrallë” 229 dhe ky informacion i bollshëm nuk
prodhon diversitet sepse njerëzit mbyllen në getot e tyre komunikuese. Megjithatë, në shoqërinë
223
Erving Go ffman, The Presentation of self in Everyday Live. Garden City, 1959. (edizione italiana, Bo logna: Il
Mulino, 2011), f. 291.
224
Do minique Wolton, Informer n ‟est pas communiquer, CNRS edit ions, Paris, 2009.
225
Po aty, f. 9.
226
Po aty, f. 11.
227
Po aty, f. 53.
228
Po aty, f .11.
229
Po aty, f. 18.
83
moderne, “nuk mund të jetohet pa informacion, shkëmbime dhe ndërveprime” 230 , sepse natyra e
njeriut kërkon të bashkëjetojë. Kjo bashkëjetesë është të komunikosh231 . “Nuk ka jetë personale
dhe kolektive pa vullnet për të folur, komunikuar shkëmbyer në nivel personal dhe kolektiv”. 232
dhe kjo realizohet për shkak se qenia njerëzore komunikon për tre arsye: të ndajë gjërat apo
mendimet e përbashkëta, të bindë dhe të joshë 233 . Të joshësh do të thotë të bashkëndash vlerat
me të tjerët e jo vetëm t'u thuash të tjerëve që ke vlera. Të drejtat e njeriut, afirmimi i
identiteteve, janë nevoja të një bote ku bashkëjetohet, ndërsa kultura, muzika s i gjuhë universale,
është një vektor kryesor tolerance, solidariteti integrimi, e cila i afron njerëzit 234 . Njohja, kultura,
bashkëjetesa kulturore, pluralizmi gjuhësor, informacioni- gazetarët, gjithashtu janë dimensione
të rëndësishme për të organizuar bashkëjetesën kulturore 235 . Nëse shekulli i 20 ka qenë shekull i
informacionit dhe komunikimit, shekulli i 21 do të jetë më shumë shekull i bashkëjetesës dhe
tolerancës, sepse “informimi dhe komunikimi janë nga çështjet e mëdha të këtij fillimshekulli, si
çështje të luftës e të paqes”236 . Bashkëjetesa e ardhur si rezultat i tre realiteteve si: demokracia,
hapja dhe ndërveprimi, është rezultat i vullnetit për të vepruar 237 dhe prandaj duhet respektuar
identitetet, sepse “fshati global do të jetë ai i diversitetit”238 .
230
Po aty, f. 31.
231
Po aty, f. 23, 31.
232
Po aty, f. 23.
233
Po aty, f. 23.
234
Po aty, f. 105.
235
Po aty , f. 117, 136.
236
Po aty, f. 140.
237
Po aty, f. 90.
238
Po aty, f. 100- 101.
84
3.7. Përfundime
Soft power shpjegon se si të ndikosh duke ndërvepruar e komunikuar dhe bashkëndarë

vlerat dhe preferencat me publikët e huaj. Aktivitetet se çfarë duhet ndërmarrë konkretisht për të
rritur atraktivitetin e vendit, i takojnë diplomacisë publike, ndërsa debatet mbeten të hapura për
atributet që duhet veçuar si vlera për t'i bashkëndarë me të tjerët. Përderisa soft power është
koncept analitik, diplomacia publike është koncept praktik, e cila numëron masat konkrete që
ndërmerren për të ushtruar efekte mbi publikët e huaj. Ndonëse së fundmi, studiues dhe
praktikues të ndryshëm shpesh ngatërrojnë dy nocionet, ose parapëlqejnë të përdorin termin e
soft power, i cili për shkak të përdorimit të gjerë gjithnjë e më shumë mendohet edhe për
veprime konkrete që ndërmerren për të ushtruar mirëkuptimin me qytetarët e vendeve të tjera.
Por, soft power përfshin edhe politikën e brendshme, kultivimi i vlerave dhe praktikave të mira
të përditshme politike të një vendi; respektimin e demokracisë, të drejtat e njeriut, liritë
individuale, shtetin ligjor, arsimimin cilësor, përkujdesjen shëndetësore e sociale etj. Ndërsa,
diplomacia publike është vepruese. Si terren veprimi, ajo i sheh vetëm publikët e huaj. Soft
power është koncept më i gjerë, sepse, ashtu si në marrëdhëniet ndërpersonale, nuk mjafton t‟u
flasësh të tjerëve vetëm për të mirat e tua, por njëherësh të punosh për të përmirësuar ndonjë
negativitet që ke. Me fjalë të tjera, soft power rritet kur ke vërtet vlera dhe për të cilat flasin edhe
të tjerët, joshen prej tyre dhe dëshirojnë t'i posedojnë ato vlera, ndërsa dy nga tre dimensionet e
diplomacisë publike (menaxhimi i informacionit dhe komunikimi strategjik) vetëm përpiqen t'u
thonë të tjerëve “se sa të mirë janë”.
85
PJESA E DYTË
DIPLOMACIA PUBLIKE E KOSOVËS
86
Kreu I
1. Menaxhimi i Informacionit
1.1. Cybe r diplomacia publike
Përdorimi i mediave është bërë instrumenti më i madh i komunikimit

ndërkombëtar, ndërsa mediat e reja gjithnjë e më shumë gjejnë përdorim nga aktorë
shtetërorë dhe joshtetërorë për të përcjellë mesazhe edhe ndaj publikëve të huaj. Ky
përdorim i gjerë ka nxjerrë tre modele konceptuale 1 : diplomacinë publike, kur aktorët
shtetërorë dhe joshtetërorë përdorin mediat dhe kanalet e tjera të komunikimit për të
ndikuar opinionet publike në shoqëritë e huaja; diplomacinë mediatike, kur zyrtarët
përdorin mediat për të komunikuar me aktorë të huaj dhe për të promovuar zgjidhje
konfliktesh; dhe, media ndërmjetësuese e diplomacisë, kur gazetarët përkohësisht marrin
rolin e diplomatit dhe shërbejnë si ndërmjetësues në negociatat ndërkombëtare 2 .
Në Essence of Diplomacy, autorët europianë Christer Jonsson dhe Martin Hall
theksojnë se diplomatët e sotëm duhet të jenë përditë aktivë duke komunikuar edhe
privatisht me njerëzit jashtë vendit, me qëllim të krijimit të një përfytyrimi sa më pozitiv
për vendin, politikën, idetë dhe vlerat e saj. “Sfida e diplomatëve të sotëm është që të
lëvizin nga gjetja e informacionit - në kapjen e imagjinatës”. 3 Këta autorë e ndajnë
diplomacinë publike në tre dimensione. E para është komunikimi për çështjet e
përditshme, pra menaxhimi i informacionit, duke përafruar diplomacinë me gamën e
gjerë të lajmeve. Dimensioni i dytë është komunikimi strategjik, menaxhimi i
perceptimeve të përgjithshme për vendin. Dimensioni i tretë është kultivimi afatgjatë i
marrëdhënieve të qëndrueshme me individë të rëndësishëm, bursa, përmes
shkëmbimeve, seminareve dhe të ngjashme. “Bindësi nuk e çon marrësin te mesazhi, por
1
Eytan Gilboa, “Diplo macy in the media age: Three models of uses and effects ”, Diplomacy & Statecraft,
Vo l.12, No.2 (June 2001), f. 1. artikulli gjendet edhe në:
2
E para do të trajtohet në këtë kapitull, ndërsa e dyta dhe e treta në kapitullin në vazhdim.
3
87
bindësi e çon mesazhin te marrësi”4 . Me fjalë të tjera, ndikimi efektiv ose hartimi i
aktiviteteve të diplomacisë publike në radhë të parë kërkon një komunikim të gjerë me
audiencat e huaja në vendin e tyre. Aftësia është këtu që komunikohet për t`u kuptuar dhe
dialoguar, ndërsa ky komunikim me publikët e huaj në kohët moderne është përmes
mediave dhe internetit.
Por, aktivitetet e diplomacisë publike, veçanërisht në menaxhimin e
informacionit, janë karakterizuar shpesh si armë e propagandës e ministrive të jashtme
apo si relikte e Luftës së Ftohtë. Termi “menaxhimi i informacionit” përdoret për herë të
parë nga James Reston para një komiteti të Kongresit në vitin 1955 5 . Kjo teknikë lejon të
kapërcehet “censura” tradicionale. Lajmi në të vërtetë nuk mbahet i fshehur apo i
përpunuar siç ndodh zakonisht në çështjet e ndjeshme të politikës së jashtme), por së pari
i jepet rëndësi jo lajmit, por krijimit të “pseudongjarjeve”, ku lajmit kërkohet t'i jepet
jehonë më e madhe se vet ngjarja 6 , apo thënë ndryshe, një zhvillim jo fort i rëndësishëm
të shndërrohet në lajm të rëndësishëm. Megjithatë gjërat kanë ndryshuar për faktin se në
këtë lloj komunikimi nuk marrin pjesë vetëm faktorët shtetërorë, por gjithnjë e më shumë
faktorët joshtetërorë komunikojnë me publikë të huaj. Komunikimi me publikët e jashtëm
zhvillohet edhe nga shtëpia në shtëpi, përmes internetit, i cili kanal komunikimi përçon
mesazhin e shkruar, akustik, video- mesazhin muzikën etj. “Puna e parë e çdo diplomati
kur ta fillojë punën, apo menjëherë pasi të hyjë në zyrë, është të hapë e-mailin për të parë
porositë apo për të lexuar zhvillimet”. 7 Informacioni dhe komunikimet elektronike
ndikojnë në politikën e jashtme jo vetëm për të ngritur një strategji të re të çështjeve të
qëndrueshme, por gjithashtu për të ndryshuar mënyrat në të cilat merremi me ta.
Përderisa ambasadorët dikur ishin shkëmbime ndërmjet kurorave mbretërore dhe të cilët
përgatiteshin me dije nga renesansa, kultura, arti i komunikuarit, guximi dhe elokuenca
ndërsa komunikonin me zyrtarë të shtetit pritës, sot atyre u duhet një kulturë tjetër dhe
4
Robert H. Gass and John S. Seiter, “Cred ibility and Public Dip lo macy”, në: Nansy Snow&Ph illip taylor
(ed), Routledge Handbook of Public Diplomacy, f. 161.
5
Patrizia Lau rano, Fondamenti di comunicazione politica internazionale, Bonanno Editore, 2006, Ro ma,
34..
6
Me gjerësisht për pseudongjarjet shih në Kap itullin e ardhshëm.
7
Stefano Baldi, “The Internet and Diplo mats of the Twenty First Century: How New Information
Technologies Affect the Ordinary Work o f Dip lo mats”, in: Jovan Kurbalija (ed), Modern Diplomacy,
Dip loPublishing, 1998.
88
aktorët e komunikimit për një diplomat janë edhe masa e njerëzve në vendin pritës, e jo
vetëm zyrtarët. “Së fundmi resurset e ambasadorëve janë zgjerua r në mënyrë dramatike
dhe ato përfshijnë qasjen në kompjuter, satelitë dhe teknologji të tjera informative” 8 .
Por, kjo do të thotë se po ndryshon edhe puna e diplomatit, nga një diplomaci
tradicionale që shpesh ka qenë sekrete, në diplomaci masive për mes kanaleve të reja të
komunikimit. Zhvillimi i hovshëm teknologjik dhe i internetit që solli gjithashtu
zgjerimin e rrjeteve sociale, ka sjellë edhe një kanal të ri komunikimi me publikët e huaj,
atë përmes internetit, i njohur si cyber-diplomacia. Ky komunikim masiv në rrafsh global
dhe përparimi i teknologjive të reja të informimit dhe komunikimit i ka sjellë drejtimit
tradicional të marrëdhënieve ndërkombëtare sfida thelbësore në shpërndarjen e
autoriteteve në terrene të ndryshme. “Kjo ka rritur aktivitetet e shoqërisë civile globale
dhe ka çuar drejt një ekspansioni të financave dhe tregjeve globale”. 9 Sipas Evan Potter,
aktivitete të tilla ndërlidhin ndikimin e risive në komunikime dhe teknologjinë
informative me politikën e jashtme dhe diplomaci. Ndërsa, Melissen zhvillimin e kësaj
diplomacie e sheh kryesisht si rezultat i zhvillimit të teknologjisë së informimit dhe
komunikimit. “Të gjitha këto zhvillime ofrojnë mundësi për ripërkufizimin e diplomacisë
publike në kushtet e një roli aktiv për publikun ne vend të objekteve pasive të strategjive
qeveritare të politikës së jashtme”. 10
Bota tani jeton e zhytur thellë në teknologjinë e telekomunikimit digjital
elektronik të cilën Ronald Deibert e quan hipermedia 11 . “Por, shpërthimi i informacionit
rrit nevojën për rritjen e besueshmërisë së informacionit”. 12 Kjo ka sjellë edhe
demokratizimin e politikës së jashtme 13 , sepse komunikimi me publikët e huaj ka rritur
edhe transparencën e politikës së jashtme, por njëherësh edhe ka lehtësuar mundësitë e
8
Wilson Dizard, Jr. Digital Diplomacy – US Foreign Policy in the Information Age, Center for Strategic
and International Studies, 2001, f. 2.
9
Evan Potter (ed.), Cyber-Diplomacy: Managing Foreign Policy in the Twenty-First
Century, Montreal and Kingston: McGill-Queen‟s University Press, 2002. f. 3.
10
Jan Melissen (ed), The New Public Diplomacy - Soft Power in International Relations, Palgrave
Macmillan, 2005. f 30.
11
Ronald J. Deibert, “Hyper-Realities of World Politics: Theorizing the Co mmunications Revolution”, in:
Evan H. Potter, Cyber- Diplomacy, Menaging Foreign Policy in the Twenty-First Century, McGill
Queens‟s University Press, 2002. f. 27.
12
Evan H. Potter, Cyber- Diplomacy, Menaging Foreign Policy in the Twenty-First Century, McGill
Queens‟s University Press, 2002, f. 23.
13
Po aty, f. 21.
89
përpjekjeve për manipulim. Wolton thotë se interneti ka një oqean me informacione, por
për çdo ditë shtrohet pyetja se si të vendosen marrëdhënie me dikë në mënyrë sa më të
lehtë, lirshme dhe origjinale 14 , sepse në këtë kanal komunikimi të gjithanshëm gjithkush
komunikon për gjithçka, ndërsa shpesh besueshmëria lë për të dëshiruar. “Interneti është
një hapësirë e madhe e lirisë, por edhe perversiteti më i madh financiar, kriminel, mafioz,
propagandistik, magazini më i madh i zhurmës dhe manipulimeve që kur informacionet
thelbësore nuk janë vërtetuar”. 15
Sipas Artan Fugës, në cyber-hapësirë publike individi del në hapësirën e
diskutimit publik, por individi del edhe si komunitet, pra shtohet e folura komunitare dhe
e folura kolektive. Një lloj demokracie e cila zbret nga vendimmarrja shtetërore në
vendimmarrjen komunitare 16 . “Kjo hapësirë publike virtuale fillon nga ajo lokalja e deri
te globalja dhe ajo mund të jetë ose nënkombëtare ose mbikombëtare” 17 . Komunikimi i
përditshëm nuk është më privilegj i elitave (politike, ushtarake, ekonomike etj) të një
vendi dhe të strukturave qeverisëse të cilat zakonisht është menduar se kanë shumë
informacione, por një publik më i gjerë është duke u formuar me përhapjen e gjerë të
fjalës dhe pamjes mediatike transnacionale. 18
Kjo lloj hapësire shkëmbyese mesazhesh ka për qëllim krijimin e marrëdhënieve,
e cila është baza e diplomacisë së sotme publike. Siç thotë diplomati i karrierës George
Kenan, edhe pse bazë e diplomacisë amerikane janë marrëdhëniet që i kultivojnë
ambasadorët, në ditët e sotme kjo diplomaci mund të quhet “diplomaci pa diplomatë”19
në kuptimin e pranisë fizike të diplomatëve në vendin pritës. Krijimi i kësaj diplomacie
pa ambasadorë në kohën e internetit është bërë realitet. Pas plot 30 vitesh, SHBA-të
hapën pikërisht këtë ambasadë pa ambasadorë dhe komunikojnë me publikun iranian.
Marrëdhëniet diplomatike ndërmjet Uashingtonit dhe Teheranit ishin ndërprerë që në
vitin 1979 në Revolucionin islamik. Në këtë vit, me 4 nëntor, një grup studentësh u futën
14
15
Po aty, f. 55.
16
Artan Fuga: Cyber-hapësira publike: karakteristika dhe dinamika
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=qwKusqLqSAA#at=83
17
Po aty.
18
S. Hyavard, News Media and the Globalization of the Public Sphere, Nordico m, Goteborg, 2001, p. 20.
19
George F. Kennan, Diplo macy without Dip lo mats? Foreign Affairs, Vo l. 76, No. 5 (Sep. - Oct., 1997), f.
207. ; në: http://www.jstor.org/stable/20048209 . http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp
90
në Ambasadën amerikane në Teheran dhe mbajën peng dhjetëra funksionarë amerikanë
për një vit. Pikërisht ky episod dramatik shënon fundin e marrëdhënieve diplomatike
ndërmjet dy vendeve për t'u rivënë këto marrëdhënie në mënyrë virt uale ndërmjet
qeverisë amerikane dhe popullit iranian në tetor të vitit 2011. Arsyeja për hapejn e kësaj
ambasade virtuale, siç shpjegohet në këtë web faqe, është që “të dëgjohet zëri amerikan
në një audiencë më të gjerë iraniane”20 . Nënsekretarja për Çështje Politike, Wendy
Sherman, në një konferencë speciale për gazetarë me rastin e hapjes së kësaj ambasade
virtuale amerikane në Teheran, deklaroi se fjala është për komunikimin me popullin
iranian e jo qeverinë e Ahmedinexhadit. “Kjo nismë është projektuar për të rritur
përpjekjet tona për popullin iranian, pavarësisht mungesës së marrëdhënieve diplomatike
mes dy qeverive tona.”21 Ndonëse autoritetet iraniane mund ta fusin web faqen e
ambasadës amerikane në listën e faqeve të mbyllura, ajo është shprehur se këtë edhe
mund ta bëjnë, por web faqja është shpërndarë edhe në kanale private interneti me qëllim
që autoritetet të mos kenë mundësi bllokimin e plotë të këtij lloj komunikimi 22 . Kjo web
faqe - ambasadë 23 përfshin mesazhe të shumta drejtuar popullit iranian, audiovideo
mesazhe, rrjete sociale etj.
Në epokën e sotme të internetit, komunikimet me publikët e jashtëm zhvillohen
edhe përmes rrjeteve sociale, si Twitter-diplomacia, Facebook-diplomacia, por edhe
përmes Youtube-diplomacisë. Që në dhjetor të vitit 2008 zëvendësnënsekretarja
amerikane për diplomaci publike, Coleen Graffy, gjatë një vizite në Islandë filloi të
publikojë mesazhe në Twitter, ndërsa këtë shembull e ndoqën shumë të tjerë 24 . Më pas
ministri i brendshëm pakistanez ndërhyn vetë në Twiter për dhënien e vizës për një
gazetar; ambasadori amerikan në Siri denoncon në Facebook dhunën e regjimit të Assad-
it, antikapitalisti venecuelian Chavez shkruan në Twitter, ndërsa ministri izraelit i
20
Virtual Embassy of United States - Tehran, Why Virtual Embassy Tehran? in:
http://iran.usembassy.gov/about-us.html
21
Wendy Sherman, Briefing on the Rollout of Virtual Embassy Tehran, Washington, DC, December 6,
2011. http://www.state.gov/p/us/rm/2011/ 178356.ht m
22
Po aty.
23
http://iran.usembassy.gov/
24
Antonio Deruda, Diplomazia digitale – La politica esetera e i social media, Apogeo/Feltrinelli, 2012. f.
xiv
91
mbrojtjes që shpjegon konfliktin në lindjen e mesme nëpërmjet një videoje në
youtubve 25 .
Sot rreth 90 për qind e këngëtarëve më të njohur botërorë kanë një llogari në
twiter, ndërsa gjithnjë e më shumë rritet numri i artistëve, gazetarëve dhe personazheve të
famshëm që komunikojnë nëpërmjet rrjeteve sociale 26 . Në Forumin e Davosit në maj të
vitit 2011, drejtori mediatik i Forumit, Matthias Lufkens, ndërlidh një rrjet diplomatik të
Twiter me 62 liderë (presidentë, kryeministra ose ministra të jashtëm) të 49 vendeve të
cilët përdornin këtë rrjet social, përveç Berluskonit 27 . Ndërsa, më 25 maj 2011 ministria i
jashtëm Carl Bildt i shkruan homologut të tij në Bahreinit, Khalid Al Khalifa se “po
kërkoj t‟ju kontaktoj për një gjë”28 .
Fig. 1. Mesazhi i ministrit të jashtëm suedez, Karl Bildt, dërg uar përmes twitter homologut të tij nga
Bahreini 29 .
Ngjashëm kanë shkëmbyer mesazhe edhe shumë diplomatë të tjerë, duke bërë
kështu diplomacinë edhe më publike, me një gjuhë më të drejtpërdrejtë dhe me më pak
mirësjellje diplomatike. “Megjithëse, marrëdhënia ndërmjet diplomacisë publike dhe
internetit ende është në fazën eksperimentale dhe është vështirë të parashikohe n pasojat,
efektet dhe tendenca që do të tregojë në të ardhmen ky kanal komunikimi” 30 .
Sot flitet për qytet globale jo për fshat global, sepse në internet hapësira publike
bëhet globale, për shkak të komunikimit të një gjuhe të njëjtë përtej gjuhës kombëtare,
25
Antonio Deruda, Diplomazia digitale – La politica esetera e i social media, Apogeo/Feltrinelli, 2012. f.
xv .
26
Po aty, f. 39, 87.
27
http://www.huffingtonpost.ca/2011/05/23/g8-leaders-twitter-relati_n_865859.ht ml
28
https://twitter.co m/carlb ildt/status/73498110629904384
29
Po aty.
30
Vep cit. Deruda, f. xiv.
92
psh. anglishtes, edhe përtej atyre që e flasin anglishten si gjuhë amtare 31 . “Përmes
videove, diagrameve, muzikës, mesazhi bëhet universal” 32 . Interneti ka bërë një
transformim të jashtëzakonshëm sepse aty mesazhet shpeshherë janë të qasshme,
informacioni mund të jetë i vazhdueshëm dhe pak a shumë i pambaruar, pra një fluks i
pandërprerë informacionesh dhe i përsëritshëm 33 . Sipas Fugës, këtu nuk kemi një
hierarki, sepse dialogu zhvillohet edhe në mënyrë horizontale dhe përveç vertikalitetit,
kemi edhe horizontalitetin dhe horizontaliteti është në dy drejtime, pra kemi edhe
mesazhe nga publiku drejt medias dhe politikës.
Zhvillimi i diplomacisë publike ka ndryshuar kanalet tradicionale të komunikimit,
ka rritur numrin e aktorëve të komunikimit dhe ka mundësuar shkëmbimin dydrejtimësh
të mesazhit ndërmjet individëve të vendeve të ndryshme pa pasur nevojë që ata ta
zhvendosen fizikisht për ta takuar njëri-tjetrin. Më parë, marrja e mesazhit nga shtëpia ka
qenë njëdrejtimëshe sepse kjo është realizuar përmes mediave. Por në atë kohë fjala ka
qenë vetëm për dhënie mesazhi, e jo shkëmbim mesazhi. Wolton vlerëson se shekulli
XIX dhe ai XX janë dy shekuj të mëdhenj për lirinë e informacionit të komunikimit dhe
teknikës, ndërsa shekulli XXI është ai i bashkëjetesës dhe konfuzionit ndërmjet progresit
teknik dhe progresit të komunikimit 34 .
Përdorimi i internetit ka pasur një shpejtësi të madhe përhapjeje. Në vitin 2001
ishte operues në 214 vende, ndërsa SHBA-të kishin atëkohë 33 milionë përdorues,
Japonia 49, bota 544 milionë ndërsa në vitin 2010 besohej se gjysma e popullsisë së botës
shfrytëzon atë 35 . Ndërsa, në qershor 2008 Kina ka befasuar SHBA-të duke pasur 253
milionë përdorues, ndërsa facebook në këtë vit kishte 125 milionë vizitorë unikë në muaj
si rrjeti social më i popullarizuar në botë 36 . “Në vitet e fundit njerëzit gjithnjë e më shumë
flasin për “YouTube effect”, si një fenomen ku vide-klipet të prodhuara shpesh nga
31
Artan Fuga: Cyber-hapësira publike: karakteristika dhe dinamika, ligjëratë në:
32
Po aty
33
Po aty
34
Vep cit. Wolton, f 45.
35
Evan Potter (ed), Cyber-Diplomacy, Menaging Foreign Policy in the Twenty-First Century, McGill-
Queen‟s University Press 2002, f. 6.
36
Amelia Arsenault, “Public Dip lo macy 2.0”, në: Philip Seib, Toward a New Public Diplomacy -
Redirecting U.S. Foreign Policy, Palgrave Macmillan, 2009. f. 140.
93
individët, i përhapin ato në të gjithë botën dhe shpesh nxisin përgjigje sociopolitike...”37
Megjithatë, “teknologjitë e reja nuk e kanë zëvendësuar mënyrat tradicionale të
informimit”38 .
1.2. Aktivitetet e cyber diplomacisë dhe diplomacisë publike të Kosovës
Edhe pse dikasteri i jashtëm në web faqen e saj ka hapur një rubrikë me
emërtimin “diplomacia publike”, megjithatë aty është vendosur vetëm një artikull që ka
të bëjë me një aktivitet, nënshkrimin e një marrëveshjeje për zbatimin e diplomacisë
publike 39 . Por, ka më shumë aktivitete të cilat ndihmohen nga British Council dhe
Ambasada norvegjeze në Prishtinë, ndërsa aktivitetet drejtohen nga Ministria e Jashtme.
Në vitin 2011 Kosova fillon aktivitete konkrete të diplomacisë publike të cilat
edhe i emërton si të tilla, ndonëse pa organizimin e saj, një diplomaci publike mjaft
masive është realizuar pa ndihmën e saj me praninë e dhjetëra mijëra ushtarëve të KFOR-
it 40 .
Në qershor të vitit 2011 ministri i jashtëm i Kosovës, Enver Hoxhaj, së bashku me
ambasadorin e Mbretërisë së Bashkuar, Ian Cliff dhe drejtoresha e British Council në
Kosovë, Arjeta Emra, kanë nënshkruar marrëveshjen e mbështetjes së projektit
“Komunikimi me Europën përmes diplomacisë”41 .
Fig. 2. Nënshkrimi i marrëveshjes që shënon nisjen e

diplo macisë publike të Kosovës. Enver Ho xhaj (në të majtë),
Arjeta Emra dhe Ian Clif.
37
Po aty, f. 138.
38
Po aty, f. 136.
39
http://www.mfa -ks.net/?page=1,128 (v izituar: 29 qershor, 2013)
40
Për Diplo macinë publike të KFOR-it, shih në Kap itullin 4 të kësaj pjese.
41
http://www.mfa -ks.net/?page=1,128
94
Sa i përket diplomacisë publike, ministri i jashtëm, Enver Hoxhaj, thotë se
Kosova duhet të shtrijë përjepkjet në tre drejtime: për ta bërë Kosovën një anëtare të
përgjegjshme të komunitetit ndërkombëtar; për të përgënjeshtruar propagandën e
Beogradit dhe, për ta bërë Kosovën një vend atraktiv për turizëm dhe biznes. “Për këto
qëllime, ne duhet të bisedojmë me publikët e gjerë në botë, që ata të kuptojnë më mirë
tregimin tonë”. 42
Ky projekt është një përpjekje e përbashkët e Qeverisë së Kosovës dhe Qeverisë
Britanike, i cili do të implementohet nga Këshilli Britanik për avancimin procesit të
njohjes së Kosovës nga vendet që ende nuk e kanë marrë një vendim të tillë. Qeveria
Britanike përmes Ambasadës së saj në Prishtinë do të kontribuojë me 141 mijë euro dhe
po kaq edhe Ministria e Jashtme e Kosovës, ndërsa British Council do të administrojë
projektin. Marrëveshja e cila u quajt për diplomaci publike 43 dhe siç u tha me rastin e
nënshkrimit, parashikon informimin dhe ndikimin e qytetarëve të pesë vendeve
europiane që nuk e kanë njohur Kosovën 44 , për “ të pasur marrëdhënie të fuqishme edhe
ndërmjet qytetarëve, shoqërive dhe institucioneve të shtetit të Kosovës me shtetet tjera” 45 .
Qëllimi i kësaj marrëveshjeje është që të rritet ndërveprimi i përgjithshëm në mes
të Kosovës dhe vendeve që nuk e kanë njohur pavarësinë e Kosovës; vendosja e
komunikimit në mes shoqërisë civile, biznese, akademikëve dhe mediave të vendeve të
tjera; përmirësimi i imazhit të përgjithshëm të Kosovës duke theksuar progresin dhe
sfidat, por edhe potencialin e Kosovës në turizmin rajonal, zhvillimin e peizazhit
kulturor, të historisë unike politike dhe trashëgimisë kulturore; rritja e kapaciteteve dhe
potencialeve të stafit të brendshëm të Ministrisë së jashtme të Kosovës, por edhe
angazhimin e aktorëve të shoqërisë civile dhe organizatave kulturore në projekte të
përbashkëta të diplomacisë kulturore dhe publike dedikuar dialogut midis popujve. 46
42
Enver Ho xhaj, A year of Kosovo‟s public diplomacy, Kosovo‟s New Dip lo mat, nr. 6, f. 12. në:
http://www.mfa-ks.net/repository/docs/20121003-new-dip lo mat-nr6-s mall-04.pdf
43
Pro jekt tripalësh për avancimin e dip lo macisë publike të Kosovës, në: http://www.mfa-
ks.net/?page=1,128
44
Greq i, Spanjë, Sllovaki, Ru man i dhe Qipro.
45
Po aty.
46
Brit ish Councill, Joint Project between Ministry of Foreign Affairs, British Embassy and British Council,
2013. Doku ment i dorëzuar nga drejtoresha e British Council, Arjeta Emra, për këtë studim.
95
Në kuadër të kësaj marrëveshjeje British Council merr përsipër të menaxhojë
projektin “Kosovo Talks EU”, i cili parashikon: ndërveprimin me publikët e pesë
shteteve të BE-së që nuk e kanë njohur pavarësinë e Kosovës; Forumi Germia Hill dhe
Fondi i avokimit; bashkëpunimi rajonal dhe ngritja e kapaciteteve te zyrtareve te MPJ-
se.47
Sa i përket projektit “Kosovo Talks EU”, gjatë vitit 2011 janë realizuar 267 vizita
të organizuara në vendet si Sllovakia, Spanja, Rumania, Qipro, Greqia, Egjipti, Algjeria,
Rusia, Kina, përfshirë 8 ish- ministra dhe ministra aktualë të punëve të jashtme, profesorë
universitarë, udhëtime studimore; botimi i revistës së Kosovës “The Diplomat”, botimi i
librit Why Kosovo Still Matters? 48 . Gjithashtu ka pasur edhe disa shkëmbime gazetarësh,
intelektualësh dhe politikanësh me Serbinë, Bosnjë e Hercegovinën, Spanjën, Rumaninë
dhe Sllovakinë; është realizuar një konferencë në Prishtinë me 40 pjesëmarrës me temë
“Fuqizimi i Ballkanit”49 .
Gjatë vitit 2012 British Council ka realizuar aktivitete të ndihmuara nga
Ambasada norvegjeze në Prishtinë. Marrëveshja parashikon implementimin e
diplomacisë digjitale, ndihmë për të pasur qasje në disa rajone si Amerika Latine dhe
ndihmesa e British Council në organizimin e takimit të tretë të Gërmia Hill. Konferenca e
parë e Gërmia Hill u mbajt më 18-19 nëntor 2011 me nismën e Këshillit Europian për
Marrëdhënie të Jashtme dhe Ministrisë së Jashtme të Kosovës dhe me mbështetjen e
British Council dhe Ambasadës britanike në Prishtinë. “Konferenca mblodhi mbi 100
politikanë, diplomatë, ekspertë të politikës së jashtme, intelektualë dhe gazetarë, për të
diskutuar si kriza e brendshme e BE-së ndikon në politikën e saj të jashtme në përgjithësi
dhe në Europën Juglindore në veçanti”. 50 Në këtë konferencë kanë marrë pjesë edhe
aktivistë pakistanezë, sirianë, turq dhe politikanë nga vendet europiane dhe zyrtarë të
rangjeve jo të niveleve të larta.
47
Intervistë me Arjeta Emra, drejtoreshë e British Council në Kosovë.
48
Brit ish Councill, Joint Project between Ministry of Foreign Affairs, British Embassy and British Council,
2013. Doku ment i dorëzuar nga drejtoresha e British Council, Arjeta Emra, për këtë studim.
49
Po aty.
50
Eu ropean Council on Fo reign Relat ions & Ministry of Fo reign Affairs of the Republic of Kosovo, South
East Europe in a multipolar era - Inaugural conference of the Germia Hill Foru m, Prishtina, 18-19
November 2011, in: http://www.ecfr.eu/page/-/Germia_Hill_ 2011_Report.pdf
96
Konferenca e dytë u mbajt më 8-10 nëntor 2012, me temën “E ardhmja e
marrëdhënieve transatlantike: Europa Juglindore dhe përtej saj”, në të cilën morën pjesë
dhjetëra politikanë, ish-politikanë, gazetarë nga vendet europiane dhe më gjerë. Nga
politikanët të pranishëm ishin kryesisht ish-zyrtarë, si ish- ministri i jashtëm i
Maqedonisë, Antonio Miloshovski, ish-kryediplomati i Shqipërisë Paskal Milo,
politikanë të tjerë dhe zyrtarë të niveleve jo të larta të vendeve të ndryshme. 51 .
Ndërsa, në korrik 2013 Britrish Councill priste propozime, nëpërmjet një
konkursi të shpallur, për aktivitetet të cilat do të mund të ndërmerreshin në komunik imin
me pesë vendet e BE-së të cilat nuk e kanë njohur pavarësinë e Kosovës. Këto propozime
do të mund të përfshinin udhëtime në vendet Greqi, Sllovaki, Rumani, Spanjë dhe Qipro,
por me kusht që këto udhëtime të garantonin kontakte me anëtarë qeverie, ose njerëz me
ndikim për interesin e Kosovës; çështje kulturore, ekspozita, apo edhe artikuj e editoriale
në mediat të cilat nuk kanë njohur pavarësinë e vendit 52 . Për këtë qëllim viheshin në
dispozicion deri në 3 mijë euro. Projekti “Kosovo Talks EU” financohet nga Ministria e
Jashtme e Kosovës dhe Ambasada Britanike në Prishtinë, ndërsa menaxhohet nga British
Council 53 .
British Council ndonëse është promovuese e diplomacisë publike britanike,
megjithatë në Kosovë kërkon të ofrojë edhe përvojën e saj në këtë fushë për autoritetet e
vendit. Prioritetet e diplomacisë publike i cakton Ministria e Jashtme e Kosovës e jo
British Council. Kjo e fundit vetëm zbaton prioritetet e diplomacisë publike të Kosovës.
“British Council e jep përvojën britanike, por projektet ja në të dizajnuara në Kosovë dhe
për Kosovën”. 54
51
Eu ropean Council on Fo reign Relat ions & Ministry of Fo reign Affairs of the Republic of Koso vo, The
Future of Transatlantic Relations: South East Europe and Beyond, Prishtina, 8 -10 November 2012. In:
http://www.ecfr.eu/page/-/Germia_Hill_2012_ Report.pdf
52
http://www.b rit ishcouncil.org/kosovo_advocacy_fund_2013_call_for_proposals.doc .
53
Po aty.
54
Arjeta Emra, drejtoreshë e Brit ish Council, Interv istë enkas për këtë studim, qershor, 2013.
97
1.2.1. Buletini Kosovo‟s New Diplomat
Gjithashtu Ministria e Jashtme e Kosovës boton edhe gazetën dymujore në gjuhën

angleze “Kosovo‟s New Diplomat”. Nga nëntori i vitit 2011 kur ka dalë numri i parë i
këtij buletini, e deri në korrik 2013, janë botuar 10 buletine të tilla dhe të cilët janë të
qasshëm vetëm nëpërmjet faqes zyrtare të Ministrisë së Punëve të Jashtme të Kosovës 55 .
Në këtë buletin në gjuhën angleze, pasqyrohen zhvillimet e Kosovës dhe të të tjerë t për
Kosovën.
Në numrin e parë, 8- faqesh, ky buletin hapësirën kryesore ia kushton drejtuesve të
institucioneve të Kosovës, ministrit të jashtëm,dfhfghfg ministres së integrimeve, ndërsa
ka artikuj edhe për verën e Kosovës, një paralajmërim për mbajtje n e një konference
ndërkombëtare dhe një interviste me ambasadorin e francez në Prishtinë, Jean Frnçois
Fitou. Kryertikull është vënë intervista e krydiplomatit të Kosovës, Enver Hoxhaj,
deklarata e të cilit është zgjedhur titull: “Ne jemi mbështetës të integrimeve në BE për të
gjitha vendet e Ballkanit”. Pra, ministri i jashtëm i të vetmit vend europian të cilit nuk i
janë hequr vizat Shengen, deklaron se vendi i tij i mbështet të tjerët në proceset
eurointegruese. Ndërsa, rregulli i BE-së është se ata që janë anëtare mund të pengojnë
aderimin e vendeve të tjera, e jo e kundërta. Pra, ky qëndrim i Prishtinës kërkohet t'u
jepet si mesazh publikëve të huaj nëpërmjet kësaj gazete të ministrisë së jashtme.
Ngjashëm me këtë, një faqe gazetë i kushtohet ministre s së integrimeve, e cila, siç
thuhet në gazetë, “ka marrë lavdërime speciale nga BE-ja për plotësimin e kritereve të
aderimit”. Kjo thuhet në vitin 2011, kur dihej se Kosova edhe sot, gjysma e parë e vitit
2013, as që ka filluar bisedimet për Marrëveshjen për asocim-stabilizim, si hapi i parë
serioz drejt proceseve integruese dhe është vendi i fundit në këto procese. Ndërsa, vlen të
veçohet intervista me diplomatin francez Fitu, artikulli për botimin e një guide për
Kosovën, artikulli për botimin e një libri të ish-kryediplomatit britanik për Kosovën
Buletini i dytë, janar/shkurt 2012 56 , kryeartikull ka titullin “BE fillon dialogun e
vizave për Kosovën”. Me këtë kërkohet të informohen publikët e huaj se vendi i vetëm
europian i izoluar me regjimin e vizave ka filluar një dialog me të cilin kërkohet që
55
56
http://www.mfa -ks.net/repository/docs/New_Diplo mat_2.pdf
98
Kosova t'i plotësojë kriteret për heqjen e vizave, të cilat kritere vendet e tjera i kanë
plotësuar shumë kohë më përpara. Po në faqen e parë është një opinion i ministrit të
jashtëm kosovar, Enver Hoxhaj, ndërsa një opinion tjetër i zëvendësit të tij, Petrit Selimi,
në faqen 6. Në faqen e dytë është një intervistë me ambasadorin britanik në Kosovën Ian
Clif 57 , faqja e tretë si zakonisht është mbushur me prononcime nga atashe dhe të ngarkuar
me punë në ambasadat e ndryshme të Kosovës në botë. Më pas një artikull me citime të
nxjerra nga një libër i Vaclav Havelit, se përse ai ka mbështetur bombardimet e NATO-s
në vitin 1999. Faqja pesë, e standardizuar për prezantimin e ndonjë burimi turistik apo
ekonomik, i kushtohet kësaj radhe qendrës së vetme të skijimit në Kosovë, Brezovicës.
Numri i tretë i buletinit, mars/prill 2012 58 hapet me emërtimin me fusnotë të
Kosovës, ku në fusnotë shkruhet se Kosova është një vend sipas Rezolutës 1244 të
Këshillit të Sigurimit (e cila rezolutë njeh sovranitetin e Serbisë ndaj Kosovës); Opinionit
të GJND-së (sipas të cilit shpallja e pavarësisë së Kosovës nuk është në përputhje me të
drejtën ndërkombëtare) dhe Deklaratën e Shpalljes së Pavarësisë së Kosovës. Në faqen e
dytë të rezervuar për intervista, kësaj radhe është intervistuar ambasadori gjerman në
Prishtinë, Ernst Reichel. Ne faqen e tretë buletini ndalon duke arsyetuar marrëveshjen me
Serbinë për fusnotën e emrit të vendit, ndërsa në faqen e katërt si zakonisht janë
prononcime të diplomatëve të rinj dhe konsujve të Kosovës. Faqja pesë ka një reportazh
për Restelicën, një fshat në pikën me ekstreme jugore të Kosovës me popullsi të përzier,
shqiptarë dhe boshnjakë e goranë. Faqja 6 sërish një opinion nga zëvendësministri Petrit
Selimi dhe një tjetër nga zëvendësministri tjetër, Ibrahim Gashi. Në faqen e 7 është një
opinion tjetër i një analisti të ri izraelit i cili kohë më parë kishte qëndruar në një
konferencë në Prishtinë. Si zakonisht, faqja e fundit, është me publicitet kulturor.
Numri i katërt, maj/qershor 2012 59 kryeartikullin ia kushton disa zhvillimeve
kulturore dhe sportive, si pjesëmarrja e shqiptares nga Kosova Rona Nishliu në këngën e
Erovizionit në Baku duke përfaqësuar Shqipërinë, sukseset e Rita Orës në Britani, marrja
pjesë e Kosovës në Lojërat Olimpike në Londër etj. Faqja dy e rezervuar për intervista
kësaj radhe flet ambasadori amerikan në Kosovë, Chrisopher Dell, ndërsa faqja pasuese
faqja e rezervuar me fotot dhe prononcimet e nëpunësve të rinj të ambasadave. Faqja e
57
http://www.mfa -ks.net/repository/docs/New_Diplo mat_2.pdf
58
http://www.mfa -ks.net/repository/docs/Kosovo_s_New_Diplo mat_nr3.pdf
59
http://www.mfa -ks.net/repository/docs/knd-04-3m-W EB.pdf
99
opinionit, kësaj radhe i është rezervuar kryeministrit Hashim Thaçi, ndërsa në faqen e
parafundit është një artikull për këngëtaren Rita Ora.
Edhe në numrat e tjerë faqja e parë i kushtohet aktualitetit të Kosovës, si heqja e
mbikëqyrjes ndërkombëtare, Konferencë ndërkombëtare, promovimi i Pllakës së
trashëgimisë kulturore hebraike etj. ndërsa faqet tjera janë pak a shumë të standardizuara,
me intervistë të një ambasadori të huaj në Kosovë, prezantimi i një vendi apo resursi të
Kosovës, një opinion kryesisht nga qeveritarë apo analistë të huaj, intervistë me
qeveritarë kosovarë etj.
Sa i përket kësaj gazete, Ministria e Jashtme e Kosovës informon më 27 dhjetor
2012 se ajo është përzgjedhur si autore e Strategjisë më të mirë Kombëtare për Diplomaci
Digjitale nga të gjitha vendet europiane, nga revista prestigjioze për diplomaci publike në
Turqi “Yeni Diplomasi” (“Diplomacia e Re”). 60 . “Strategjia e Diplomacisë Digjitale e
Kosovës vlerësohet si më e mira pas asaj të SHBA-ve, Britanisë së Madhe dhe Izraelit,
nga ekspertët turq...”. 61
Këtë lajm Ministria e Jashtme ua përcjell shumicës së mediave të cilat e botojnë
me pak ndryshime. Në faqen zyrtare të Ministrisë së Jashtme dhë në media më 27 dhjetor
2012 thuhet se Halil Ibrahim Izgi, ekspert turk për diplomaci publike dhe digjitale, në një
shkrim autorial në revistën “Yeni Sahaf”, lajmëron për gjetjet e analizës së “Yeni
Diplomasi” ku thuhet se Kosova është bërë një ndër shtetet më aktive në diplomacinë
digjitale. Kjo ka ndërlidhje të madhe me tentativat e shtetit për më shumë njohje.
Përkrahje të madhe, diplomatët kosovarë kanë edhe nga diaspora dinamike digjitale që
përfaqëson aset të madh të Kosovës”62 . Më pas në kumtesën e Ministrisë jepen
prononcime dhe vlerësime të zëvendësministrit të jashtëm të Kosovës Petrit Selimi dhe të
drejtoreshës së British Council në Kosovë, Arjeta Emra.
60
http://www.mfa -ks.net/?page=1,4,1549
61
Po aty.
62
Po aty.
100
Fig.3. M inistria e jashtme thotë se është vlerësuar se ka diplo maci d igjitale ndër më të mirat në botë
Por, vetë autori dhe revista turke muaj më vonë ballafaqon artikullin e autorit turk
dhe ato që ka shkruar diplomacia kosovare, duke e përgënjeshtruar në një farë mënyre.
Në shkrimin e autorit turk të datës 26 dhjetor 2012 askund nuk thuhet se është bërë
ndonjë përzgjedhje siç thekson Ministria e Jashtme e Kosovës 63 . Përveç kësaj, gazeta nuk
quhet “Yeni Sahaf” siç informon Ministria e Jashtme e Kosovës dhe që kanë informuar
shumica e mediave në Kosovë, e as “Yeni Sahat” siç e shkruhet në revistën zyrtare
dymujore në gjuhën angleze të Ministrisë së Jashtme të Kosovës 64 , por “Yeni Safak”65 .
Kumtesën që e ka shpërndarë kjo ministri e boton tre muaj më vonë në gazetën zyrtare të
saj “Kosovo New Diplomat, Jan-Apr/2013” në faqen 3, se “Strategjia e diplomacisë
digjitale të Kosovës është zgjedhur nga më të mirat në Europë” 66 . Ndërsa, revista turke
“Yeni Diplomasi” për të cilën Ministria e Jashtme theksonte se ka bërë gjetjen, e boton
artikullin vetëm më 10 prill 2013, me një hyrje shpjeguese se në artikullin e 26 d hjetorit
autori Halil İbrahim İzgi e ka futur diplomacinë digjitale të Kosovës bashkë me vendet si
SHBA-të, Britaninë e Madhe dhe Izraelin ”për një mbështetje të diplomacisë së re
digjitale të Kosovës”67 , duke ribotuar edhe një herë ato tre rreshtat që kishte shkruar
autori disa muaj më herët, ndërsa ka futur edhe artikullin e gazetës zyrtare të Ministrisë së
Jashtme të Kosovës ku thuhet se “revista turke për diplomaci ka bërë përzgjedhjen...” 68 .
63
“Kosova ka një dip lo maci më aktive në fushën e diplomacisë digjitale.
http://yenisafak.com.tr/yazarlar/ Halilibrahimizgi/ 2012-dijital-diplo masin in-kay ip-yili/35571
64
http://www.mfa -ks.net/repository/docs/20130403-0809-newspaper-KND-WEB.pdf
65
http://yenisafak.co m.tr/yazarlar/Halilibrahimizg i/2012-d ijital-dip lo masinin-kayip-y ili/35571
66
http://www.mfa -ks.net/repository/docs/20130403-0809-newspaper-KND-WEB.pdf
67
http://www.yenid iplo masi.co m/ 2013/04/kosova-dsisleri-bakanlg-yayn-organ-new.ht ml
68
http://www.yenid iplo masi.co m/ 2013/04/kosova-dsisleri-bakanlg-yayn-organ-new.ht ml
101
1.2.2. Facebook-u i ambasadave
Një rrugë tjetër e komunikimit të përditshëm me publikun e jashtëm është ai i

dhënies së informacionit apo qëndrimeve përmes faqeve të Twiter dhe Facebook. Sa i
përket këtij të fundit, i cili është dukshëm më i përhapur se sa Twiter, vetëm disa
ambasada të Kosovës në botë kanë hapur faqet e tyre në facebook. Kështu, Ambasada e
Kosovës në Romë ka dy faqe facebook-u, një të mbyllur, ku anëtari duhet të bëjë kërkesë
për t'u pranuar nga administratori me disa qindra anëtarë, që të gjithë shqiptarë dhe, një
tjetër të hapur ku bëhesh pjesë e grupit me një “pëlqim”. Kjo e fundit në fillim të korrikut
kishte vetëm 227 anëtarë 69 . Ambasada e Kosovës në Slloveni ka pasur 168 anëtarë që
pranohen me një “pëlqim” 70 . Ambasada në Sofje ka vetëm 36 anëtarë apo “pëlqime”,
ndërsa faqja tjetër e hapur ku anëtarësimi bëhet me kërkesë, nuk ishte aktive, apo vetëm
një foto të postuar. Ambasada në Britani ka dy faqe facebook- u njëra me emërtim
anglisht, dhe tjetra me emërtim shqip të Ambasadës. Që të dyja duket të jenë të
personalizuara nga ambasadorët. Faqja në anglisht vazhdon të figurojë se ambasador
është Muhamet Hamiti me 252 “pëlqime” apo anëtarë. Ajo në shqip është me foton në
profil dhe në sfond të ambasadorit aktual (qershor 2013), Lirim Grajçevcin. Që të dy këto
faqe nuk kanë adresë të ambasadës që mund të jenë hapur edhe nga njerëz jozyrtarë.
Që të gjitha këto faqe facebook- u duket se kanë të bëjnë me shqiptarë, qytetarë të
Kosovës, sepse informacionet që jepen aty kanë të bëjnë më shumë me informacione
konsullore dhe nuk u dedikohen publikut të vendit pritës. Gjithashtu, këto faqe janë
vetëm në gjuhën shqipe dhe informacioni është shqip, por edhe anëtarët janë vetëm
shqiptarë.
E vetmja faqe e hapur aktive që i dedikohet publikut në vendin pritës, është faqja
e facebook-ut të Ambasadës së Kosovës në Uashington. Në këtë faqe me 4221 “pëlqime”
apo anëtarë, ka informacione për Kosovën, ka anëtarë edhe të huaj dhe është mjaft
aktive 71 .
69
https://www.facebook.co m/pages/Ambasada-e-Kosoves-ne-Rome/252133381497133
70
https://www.facebook.co m/pages/Ambasada-e-Kosov%C3%ABs-n%C3%AB-
Slloveni/409373239142913
71
https://www.facebook.co m/embassyofkosovo
102
Ndërsa, sa u takon ambasadave të huaja në Prishtinë, vetëm disa prej tyre kanë
hapur faqet e facebook-ut, por më aktivja është ajo amerikane. Përderisa faqet e
facebook-ut të ambasadës amerikane në Paris, Romë, Berlin, Tiranë, Beograd, Kajro etj,
janë në gjuhën e vendeve pritëse, kjo nuk ka ndodhur edhe me Kosovë n ku facebook-u i
kësaj ambasade është vetëm në anglisht. Në këtë faqe postohen jo thjesht aktivitetet e
qeverisë amerikane apo Ambasadës, siç ndodh me faqet e facebook-ut të ambasadave të
Kosovës, por aty gjen kryesisht aktivitete që bëjnë SHBA-të për Kosovën dhe
prononcime mirënjohëse të qytetarëve të Kosovës për SHBA-të 72 . Pra, opinione dhe
vlerësime të liderëve lokalë të opinionit të Kosovës për SHBA-të dhe këto mesazhe i
drejtohen opinionit të Kosovës dhe më gjerë.
Ndërsa, Kosova nuk është e përfshirë në matjet zyrtare të poseduesve të llogarisë
në facebook në kompaninë që bën matje të tilla në nivel global, Socialbakers:
http://www.socialbakers.com/facebook-overview-statistics/ apo edhe
http://checkfacebook.com/
Po të krahasohen disa vende të rajonit, pa hyrë në detaje se mund të ketë persona
që kanë hapur më shumë se një llogari në facebook dhe shpeshtësia e përdorimit,
konstatojmë se pak a shumë edhe Kosova ka të njëjtin nivel të përdorimit të facebook-ut.
Shqipëria me rreth 2.8 milionë banorë ka 733 mijë përdorues facebook-u apo rreth 26 për
qind e popullsisë e përdorin këtë rrjet social, por dominojnë meshkujt me 65 për qind të
përdoruesve, ndërsa 35 për qind janë femra 73 . Njëherësh kjo është përqindja më e lartë e
përdoruesve meshkuj në krahasim me vendet e tjera europiane, SHBA dhe Kanada të
cilat përafërsisht kanë numër të njëjtë ndërmjet meshkujve dhe femrave. Gjithashtu
mosha e re e përdoruesve është më e madhe se në vendet europiane, 40 për qind të
moshës 18-24 vjeç dhe rreth 24 për qind të moshës 25-34 vjeç.
Maqedonia me 2 milionë banorë, ka 683 mijë posedues të facebook, apo 34 për
qind e popullsisë përdorin atë, prej të cilëve 58 për qind janë meshkuj dhe 42 për qind
femra. Shumica e përdoruesve janë të moshës 18-24 vjeç me 20 për qind dhe 25-35 po
me 20 për qind.
72
http://www.facebook.co m/ media/set/?set=a.514011668624993.134938.127665510592946&type=1
73
http://www.socialbakers.co m/facebook-overview-statistics/
103
Kroacia me rreth 4.2 milionë banorë ka 868 mijë përdorues apo rreth 20 për qind e
popullsisë përdorin facebook dhe raporti gjinor i përdoruesve është i barabartë, 51 për
qind meshkuj dhe 49 për qind femra. Kroacia, ashtu si edhe Maqedonia, ka një moshë më
të pjekur të përdoruesve se Shqipëria, 20 për qind të moshës 18-24 vjeç dhe po 20 të
moshës 25-35.
Franca me rreth 65 milionë banorë ka 11.8 milionë përdorues të facebook-ut apo
rreth 18 për qind e popullsisë. Raporti meshkuj - femra është thuajse i njëjtë, 49 meshkuj
dhe 51 për qind femra. Të moshës 18-24 vjeç janë 15 për qind, 16 për qind janë të
moshës 25-34 vjeç.
Gjermania me rreth 81.8 milionë banorë, ka rreth 10.2 milionë përdorues
facebook-u ose rreth 12 për qind e popullsisë përdorin këtë rrjet social, prej të cilëve 52
për qind e përdoruesve janë meshkuj dhe 48 për qind femra. Të moshës 18-24 vjeç janë
rreth 15 për qind përdorues, të moshës 25-34 janë rreth 17 për qind.
Nga të dhënat shihet se vendet ballkanike që kanë një nivel më të ulët të zhvillimit
ekonomik dhe shkallë më të lartë papunësie, kanë përqindje më të madhe përdoruesish të
këtij rrjeti social. Përveç gjinisë që dominojnë meshkujt e pranishëm në facebook në
vendet ballkanike, gjithashtu edhe përqindja e rinisë e pranishme në këtë rrjet social është
më e madhe sesa në vendet perëndimore, ndonëse edhe përqindja e moshës rinore në
vendet ballkanike është më e madhe sesa në vendet perëndimore.
1.2.3. Spoti në CNN
Kosova në 5-vjetorin e pavarësisë bëri një spot publicitar 16 sekondash në CNN,

“Happy Birthdey Republic of Kosovo”. Por, ky spot u shoqërua me një skandal, ku
obelisku për një kohë u shfaq në CNN si “New Porn në vend të “New Born” për shkak se
produksioni nuk kishte qenë i kujdesshëm dhe nuk e kishte vërejtur se shkronjës B i ishte
lyer me bojë të zezë barkushja e poshtme dhe incizimi i natës e tregonte atë si P. Kjo u
përmirësua pas disa ditë emetimesh në CNN, ndërsa mbeti në youtube.
104
Fig. 4. Dy versionet e spotit të Kosovës në CNN
http://www.youtube.com/watch?v=wFgOfa_f4SM http://www.youtube.com/watch?v=kahad YPZbDI
Një tjetër spot për Kosovën është emetuar po në vitin 2013 në CNN që lidhej me
5-vjetorin e pavarësisë. Ky spot njëminutësh përqendrohet krejtësisht te rinia, e cila është
e vetmja rini me papunësi më të madhe në kontinent dhe e deklaruar e paperspektivë që
urojnë liberalizim të shpejtë vizash për të emigruar jashtë Kosovës 74 . Në spot shfaqen të
rinj të buzëqeshur që shëtisin dhe fotografohen nëpër bukuritë natyrore të Kosovës,
jetojnë të lumtur, hanë të lumtur, argëtohen: skijojnë, notojnë, bëjnë masazhe, maska në
fytyrë, qëndrojnë nëpër galeri artesh etj 75 . Ministria e Tregtisë dhe Industrisë e Kosovës e
cila ishte bartëse e realizimit të këtij projekti, besonte se spoti do të ndihmojë në rritjen e
investimeve të huaja.
1.2.4. Youtube - diplomacia
Kosova në youtube nuk është aq e pranishme për nga vizitat e video-spoteve të

cilat i drejtohen një publiku të huaj dhe që mbajnë emërtimin e “Kosovo”. Në pranverë të
vitit 2013 në kërkimin me fjalën “Kosovo” në Youtube sipas numrit të shikimeve 76 ,
rezulton me dhjetëra video serbe për Kosovën me rreth 800-900 mijë shikime, të cilat
flasin për “të vërtetën serbe për Kosovën”. Menjëherë më pas vjen kënga me 740 mijë
74
UNICEF, Çliro ndryshimin – Zërat e të rinjve të Kosovës 2010- Raport, UNICEF, 20 tetor, 2010, në:
http://www.unicef.org/kosovo/iks_cliro_ndryshimin_alb.pdf
75
https://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=5d5d 7kt Lynw
76
http://www.youtube.com/results?search_sort=video_view_count&search_query=kosovo&page=1
105
shikime “Kosovo Parody Song”77 , e kënduar nga një grup ushtarësh të KFOR-it
norvegjez në Kosovë, me produksion të “Seattle Radio” në vitin 1999 dhe e publikuar në
youtube në vitin 2006 78 . Teksti është parodi për ndërhyrjet ushtarake, por edhe kritike për
regjimin e Milosheviqit, ndërsa muzika është e këngës “Kokomo”, një hit mjaft i njohur
nga viti 1988 i grupit “The Beach Boys”, njëherësh këngë e filmit të njohur amerikan
romantik “Coctails” në fund të viteve ‟90-ta me aktorin e njohur Tom Cruise në rolin
kryesor. Më pas për nga numri i shikimeve të vid eos që mban titullin “Kosovo”, është
Melinda Ademi, një 16-vjeçare që ka arritur suksese në SHBA si talente e muzikës në
spektaklin “American Idol”. Ajo rrëfen në spot që ka ikur me familjen nga Kosova në
Amerikë si refugjate gjatë luftës së vitit 1999. Pas kësaj, nga videot e tjera që mund të
merren se japin mesazh pozitiv për Kosovën dhe që janë më të shikuara në youtube, vjen
kënga “Children of Kosovo” e bendit irlandezo-amerikan “The Kelly Familly”, një grup i
njohur i muzikës në botë. I gjithë teksti është një thirrje për paqe për fëmijët e Kosovës.
Edhe spoti i kushtohet vuajtjeve të fëmijëve të Kosovës. Kënga është e vitit 1999 në
kohën e dëbimeve masive të shqiptarëve nga Kosova, ndërsa është publikuar në youtube
në vitin 2007 me 380 mijë shikime në maj 2013 79 .
Megjithatë, në youtube ka edhe video me shikime disamilionëshe, të cilat bëjnë
një diplomaci publike për Kosovën, por të cilat nuk mund të gjenden me një kërkim të
thjeshtë duke shkruar fjalën “Kosovo”. Këtu në radhë të parë fjala për këngëtaren Rita
Ora, e lindur në Prishtinë, por e emigruar në Londër. Ajo vitet e fundit ka bërë emër në
botë, duke u radhitur në top- listat më të dëgjuara britanike të muzikës. Rita Ora është
ndër këngëtarët më të pranishëm në youtube në nivel botëror për nga numri klikimeve.
Njëra këngë në qershor 2013 kishte 43 milionë dëgjime 80 , tjetra 36, një këngë tjetër 33,
një 29 millionë etj. Kënga “Shine Ya Light” e cila e ka spotin në Prishtinë ku këngëtarja
paraqet vendlindjen e saj dhe mban flamurin e Kosovës, në qershor 2013 kishte 9 milionë
dëgjime në youtube 81 . Spoti i këngës që gjithashtu ka bërë xhiron e botës, fillon me
njoftimin me titra “Pristina, Kosovo” ndërsa më pas një fëmijë thërret në shqip të një
77
http://www.youtube.com/watch?v=smlrSYiYd_o
78
http://www.youtube.com/watch?v=xu8Iotgll8A
79
http://www.youtube.com/watch?v=ZcYZCWa7ff4
80
http://www.youtube.com/watch?v=N7OPZOBJZyI
81
http://www.youtube.com/watch?v=DH182aLs Vig&pro xmate=us
106
fëmije “Rita po vjen” dhe më pas këngëtarja falënderon publikun e ardhur në koncert në
Prishtinë po në gjuhën shqipe 82 . Gjithashtu ka shumë video në youtube për mediat
britanike në të cilat ajo flet për prejardhjen e saj shqiptare nga Kosova 83 . Pra, këngëtarja
e famshme vazhdimisht ua kujton adhuruesve të saj në botë se ajo është nga Kosova.
Fig 5. Rita Ora në spotin e hitit botëror të realizuar në Prishtinë dhe e mbështjellur në fytyrë me flamurin e
Kosovës84
Një këngëtar tjetër që gjithashtu ka hite botërore, është një ish- ushtar i KFOR- it,
James Blunt, i cili ka shërbyer në Kosovë si ushtar në vitin 1999 dhe gjithashtu promovon
vazhdimisht Kosovën. Blunt pas kthimit nga Kosova në Angli vazhdon karrierën e
këngëtarit pop dhe disa këngë të tij bëhen hite në klasifikimet britanike, australiane dhe
amerikane. Kënga “You're beautiful”, është radhitur në krye të top- listave në botë, ndërsa
në youtube në qershor 2013 videoja zyrtare ka pasur 35 milioinë dëgjime 85 , e njëjta këngë
duke kënduar “live” në BBC ka pasur 13 milionë 86 . Këngët e tjera të tij kanë gjithashtu
dhjetëra miliona dëgjime. I lidhur emocionalisht me Kosovën, Blunt kthehet disa herë në
Kosovë. Bën disa dokumentarë për Kosovën, katër prej të cilave gjenden në youtube 87 . Ai
ka mbajtur edhe koncerte për ushtarët e KFOR- it në Prishtinë 88 . Në dokumentarët për
kthimin e tij në Kosovë, Blunt kujton shërbimin e tij në Kosovë, hyrjen e NATO-s në
Kosovë, vuajtjet e qytetarëve të Kosovës dhe dëshirën e madhe për ta jetuar lirinë. Blunt
82
Po aty.
83
Me gjerësisht për Rita Orën në mediat b ritanike shih Kap itullin 4.
84
http://www.youtube.com/watch?v=DH182aLs Vig&pro xmate=us
85
http://www.youtube.com/watch?v=oofSnsGkops
86
http://www.youtube.com/watch?v=Swpbt mFK4BM
87
http://www.youtube.com/watch?v=UiZwrLlcfNI
88
107
në intervistat e shumta që ka në youtube, flet me mall për Kosovën dhe të kaluarën e tij
prej ushtari që i ka shërbyer paqes 89 .
Fig. 6. So listi britanik James Blunt duke kënduar para ushtarëve të KFOR=it në Prishtinë90
1.3. Mediat botërore pë r zhvillimet në Kosovë
E përditshmja britanike “The Guardian” më 13 mars 2000, shkruan se agjencitë

ndërkombëtare të cilat e luftojnë trafikimin e drogës janë paralajmëruar se Kosova është
bërë parajsë e kontrabandistëve të drogës dhe se 40 për qind e tregut të heroinës në
Europë dhe Amerikën Latine vjen nga Kosova. 91 Kosova, sipas gazetës britanike, është
duke u shndërruar në Kolumbi dhe paraqet kancerin e Europës për sa i përket
shpërndarjes së drogës, sepse nga Kosova për në Europë dalin nga 4-5 tonë drogë në
muaj. Por, të gjitha këto që i shkruan gazetarja e “The Guardian” mbështeten ne
prononcimet e Marko Nikoviç, një avokat dhe zëvendëspresident i Shoqatës
Ndërkombëtare të Zyrtarëve të Antidrogës, me bazë në Nju Jork. Pra, një propagandë e
pastër e kësaj gazete, ndërsa korrespondentja shkruan nga Beogradi92 . “Kur policia serbe
në Kosovë ka djegur shtëpitë, në çatitë e tyre kishin qenë të mbushura me heroinë”, ka
deklaruar Nikoviç. Gardian të gjithë shkrimin e harton mbi prononcimet e Nikoviçit.
Gazeta gjithashtu pranon se Nikoviçi deri në vitin 1996 ka qenë shef i Forcës antidrogë
89
http://www.youtube.com/watch?v=MBhJq BdD83I
90
91
http://www.guard ian.co.uk/world/2000/ mar/ 13/balkans
92
Maggie O'Kane, Kosovo drug mafia supply heroin to Europe, The Guardian, 13 mars, 2000.
http://www.guardian.co.uk/ world/2000/ mar/13/balkans
108
në Jugosllavi. Kjo do të thotë se Nikoviç ka qenë njeri i afërt i Milosheviqit përderisa ka
qenë në atë pozitë të lartë. Por, edhe përkundër kësaj, formulime të tilla propagandistike
kanë për qëllim jo vetëm prishjen e imazhit të Kosovës, por edhe të forcave ushtarake dhe
policore ndërkombëtare të cilat atëkohë kontrollonin Kosovën dhe policia vendore ende
nuk ishte operative.
Ndërsa, BBC informon më 27 maj 2010 se “tre hetimet paralele ndërkombëtare,
nga hetues për krime lufte nga Serbia, BE-ja Këshilli i Europës, kanë dështuar për të
zbuluar ndonjë provë se UÇK-ja ka trafikuar organet e robërve”93 . BBC citon një hetues
të EULEX- it, sipas të cilit zhurma mediatike për “Shtëpinë e verdhë” ku mendohet se
UÇK-ja i paska mbajtur pengjet diku në afërsi të Burrelit, nuk ka dhënë asnjë provë dhe
askujt asgjë nuk i ka ndihmuar. "Fakti është se nuk ka asnjë dëshmi, asnjë dëshmitar dhe
çfarëdo qoftë tjetër për këtë rast", citon BBC Matti Raatikainen, kreu i njësisë së krimeve
të luftës pranë EULEX- it. 94
Por, më 12 nëntor 2010 BBC dhe Associeted Press informojnë opinionin se
hetuesit e EULEX- it kanë ngritur akuzat e para për trafikim me organe njerëzore të cilat
janë kryer në një klinikë private në Prishtinë 95 , por të cilat akuza nuk kanë të bëjnë me ato
të Martyt dhe Serbisë për trafikimin e gjoja organeve të serbëve të marrë peng nga UÇK -
ja dhe të dërguar në Shqipëri në vitin 1999. Këtu fjala është për mjekë të Kosovës, ndërsa
transplantet joligjore dhe trafikimi me organe njerëzore ka ndodhur në vitin 2008-2009.
Për këto të fundit, për hetimet e gjykatësve europianë kundër trafikimit me organe
njerëzore, shkruan edhe prestigjiozja New York Times, më 15 nëntor 2010. Në një artikull
të gjatë, NYT shkruan se në këtë trafikim organesh me individë të dëshpëruar nga disa
vende ish-sovjetike dhe turq si donatorë, janë të përfshirë edhe zyrtarë të Ministrisë së
Shëndetësisë së Kosovës, ndërsa marrësit e organeve kanë paguar nga 200 mijë dollarë 96 .
Zbulimi i rastit, shkruan gazeta, ka ndodhur rastësisht në nëntor kur policia gjen pa
ndjenja të riun turk Yilman Altun. “Z. Altun i tha policisë se veshka e tij ishte vjedhur.
93
http://www.bbc.co.uk/news/10166800
94
95
http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-11741964
96
http://www.nytimes.co m/2010/ 11/ 16/ world/europe/16kosovo.html
109
Kur policia bastisi klinikën “Medicus”, ata zbuluan një burrë të moshuar izraelit që kishte
marrë veshkën e z. Altun”. 97
The Guardian i rikthehet temës së trafikimit më 14 dhjetor 2010 dhe shkruan një
artikull të gjatë për raportin e Dick Martit në Këshillin e Europës i cili ishte prezantuar
nga parlamentari zviceran dy ditë më parë, se “kryeministri Hashim Thaçi është kreu i një
grupi mafioz përgjegjës për kontrabandën e armëve, drogës dhe organeve njerëzore nëpër
Europën Lindore”. 98 Duke cituar Raportin e parlamentarit zviceran në Asamblenë e
Përgjithshme të Këshillit të Europës, Dick Marty, gazeta shkruan se “grupi i fuqishëm i
Drenicës në UÇK kontrollon disa ndërmarrje në Kosovë” 99 , ndërsa gjithashtu përmend
edhe akuzat e Marty-ut për trafikimin me organe njerëzore të serbëve gjatë luftës së vitit
1999100 . Gazeta britanike gjithashtu shkruan se trafikime me organe ka pasur edhe në një
klinikë në kryeqytet, Medicus. Në të njëjtën ditë, shkruan edhe e përditshmja londineze
The Telegraph, por me një titull mjaft akuzues dhe propagandues: “Kryeministri i
Kosovës – lojtari kyç në mafia, si gangster”101 . Shkrimi është hartuar mbi thëniet e
raportit të Dick Martyt, por ndërlidhet edhe me rastin Medicus, i cili ishte zbuluar dhe
konfirmuar nga EULEX-i.
Një ditë më vonë, më 15 dhjetor 2010, e përditshmja gjermane Süddeutsche
Zeitung shkruan për raportin e Dick Marty-t, lidhjet e mundshme të Thaçit me krimin dhe
pyet “nëse Hashim Thaçi mund të jetë një bos mafio z?”. Kreu i qeverisë së Kosovës,
shkruan gazeta, “dyshohet të jetë përfshirë në trafikim organesh, vrasje dhe krime të tjera,
siç pretendon Këshilli i Europës në një Raport”102 . Po të njëjtën ditë, ngjashëm ka shkruar
edhe e përditshmja tjetër gjermane, Die Zeit, e cila gjithashtu përmend hetimet për
korrupsion kundër ish-ministrit Fatmir Limaj dhe dyshimet për Azem Sylën, siç shkruan,
që të dy zyrtarë të lartë të PDK-së së Thaçit 103 . Po më 15 dhjetor, e përditshmja franceze
Le Monde në artikullin të titulluar “Kryeministri kosovar në qendër të një skandali të
97
Po aty.
98
http://www.guard ian.co.uk/world/2010/dec/14/ kosovo-prime-min ister-llike-mafia-boss
99
Po aty.
100
Me gjerësisht për Raportin e Dick Marty-it, shih në Kapitullin e dytë.
101
www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/kosovo/8202700/Kosovos -prime-min ister-key-player-in-
mafia-like-gang.html
102
http://www.sueddeutsche.de/politik/ mafia -vorwuerfe -gegen-hashim-thaci-europarat-wirft -kosovo-
premier-schwere-verbrechen-vor-1.1036384
103
http://www.zeit.de/politik/ausland/2010-12/thaci-eu-usa
110
trafikimit të organeve”, citon artikullin e një dite më parë të të përditshmes britanike The
Guardian dhe raportin e Dick Marty-t 104 . Ngjashëm ka shkruar një ditë më vonë, më 16
dhjetor 2010 Daily Mail, e cila madje e ilustron shkrimin edhe me një foto të përbashkët
të Hashim Thaçit dhe Tony Blair nga koha e luftës në Kosovë 105 . Në këtë artikull thuhet
se “Thaçi ka shitur organet e serbëve për përfitime” 106 .
Më 16 dhjetor 2010, ditën kur Asambleja miratoi Raportin e Dick Martyt, për këtë
raporton edhe CNN, i cili padyshim ka qenë më i balancuar. CNN pasi informon për
raportin e Martyt i cili akuzon UÇK-në dhe Thaçin për trafikim organesh gjatë luftës së
vitit 1999, jep prononcimin e zëdhënësit të Departamentit të Shtetit sipas të cilit këto janë
akuza të rënda dhe ato duhet të hetohen seriozisht. Por, CNN njëherësh informon edhe
për pritjen që nënpresidenti amerikan Joe Biden i ka bërë Thaçit në verën e atij viti në
Uashington, duke cituar nënpresidentin amerikan, i cili e quan Thaçin “Xhorxh
Uashington të Kosovës”107 . Në këtë kronikë, CNN citon reagimin e qeverisë së Kosovës,
sipas të cilës “ky është një konstruksion për ta dëmtuar imazhin e Kosovës dhe të UÇK -
së”. CNN jep edhe reagimin e ministrit të jashtëm rus, Lavrov dhe prononcimin e
ambasadorit të Serbisë në Uashington108 .
Fig. 7. CNN raporton për akuzat ndaj UÇK-së për trafikim organesh
Burimi: http://edition.cnn.com/2010/WORLD/europe/12/15/kosovo.organs/index.html
104
http://www.lemonde.fr/europe/article/2010/12/15/ le-conseil-de-l-europe-accuse-l-uck-de-trafic-d -
organes_1453524_3214.html
105
http://www.daily mail.co.uk/news/article-1338766/Kosovos-PM-Hashim-Tha-mafia-boss-stole-human-
organs-Serbs.html
106
Po aty.
107
http://edition.cnn.com/2010/WORLD/europe/12/ 15/ kosovo.organs/index.ht ml
108
Po aty.
111
Euronews në mbrëmjen e 16 dhjetorit, pas shkrimeve dhe miratimit të raportit
akuzues të Dick Marty-ut në Këshillin e Europës, transmeton kumtesën e Kryeministrisë
së Kosovës e cila “hedh poshtë fuqimisht pretendimet e bujshme se kryeministri drejton
një rrjet të krimit të organizuar që vrau kundërshtarët politikë dhe se ka trafikuar
organe”109 . “Thaçi denoncoi atë që ai tha se ishte një fushatë që synon të dëmtojnë
imazhin e Kosovës dhe tha se do të përdorë të gjitha mjetet politike dhe ligjore për ta
nxjerrë të vërtetën në dritë”110 Euronews thekson se analistët kanë vlerësuar se raportime
të tilla dëmtojnë rëndë imazhin e Kosovës.
Fig. 8. Euronews: Kryeministri i Kosovës hedh poshtë akuzat 111
Më 30 dhjetor, e përditshmja franceze Liberation ndalon gjithashtu tek akuzat,

por më shumë përqendrohet te përgënjeshtrimet që i janë bërë raportit të Dick Marty-t.
Me titullin “Hashim Thaçi krahason një raport europian me propagandën naziste”, kjo
gazetë shkruan se Thaçi e ka quajtur raportin e Dick Marty-t “pamflet me tone racore”.
“Mënyra se si Marty e shkroi raportin e tij më kujton propagandën e Joseph Goebbels”112 ,
ka thënë Thaçi.
109
http://www.euronews.co m/2010/ 12/ 16/ kosovo-pm-rejects-mafia -style-crime-claims/
110
Po aty.
111
http://www.euronews.co m/2010/ 12/ 16/ kosovo-pm-rejects-mafia -style-crime-claims/
112
http://www.liberation.fr/ monde/01012310780-trafic-d-organes-hashim-thaci-co mpare -un-rapport-
europeen-a-de-la-propagande-nazie
112
Ndërsa, portali informativ amerikan The Huffington Post pak a shumë përsërit të
njëjtat akuza edhe më 29 mars 2011, me titull ”Kryeministri i Kosovës Hashim Thaçi
dyshohet për lidhjet me mafian”113 .
1.3.1. Rasti i arrestimit të komandantëve të UÇK-së
Më 15 nëntor 2012 agjencia britanike Reuters informon se tre ish-komandantë të

UÇK-së janë arrestuar nga policia e BE-së në Kosovë të cilët akuzohen për krime lufte
ndaj civilëve serbë dhe shqiptarë gjatë luftës në Kosovë 114 . Ndërsa, BBC transmeton
lajmin e agjencisë franceze, AFP, se fjala është edhe për vrasjen e dy bashkëpunëtorëve
të ish-presidentit Ibrahim Rugova 115 , të cilët ish-pjesëtarët e UÇK-së deri vonë i
konsideronin kundërshtarë.
Mediat botërore sërish më vonë do të informojnë për arrestime të tjera, kësaj
radhe fjala është për krerë më të lartë të UÇK-së. Me titullin “BE heton aleatët e
kryeministrit, arrestohet ambasadori për krime lufte”, Reuters dhe shumë media të tjera
ndërkombëtare më 23 maj 2013 informon se policia e BE-së në Kosovë ka arrestuar pesë
ish-komandantë, përfshirë edhe bashkëpunëtorë të kryeministrit gjatë luftës si dhe
ambasadorin e Kosovës në Shqipëri116 . Fjala është për arrestimin e kryetarit të komunës
së Skënderajt, Sami Lushtakun, bashkëpunëtor i luftës dhe i pasluftës i kryeministrit
Hashim Thaçi dhe anëtar i PDK-së; ambasadorin e Kosovës në Shqipëri, Sylejman
Selimin, i cili deri në vitin 2011 para se të dërgohet ambasador ka drejtuar Forcës së
Sigurisë së Kosovës, e trajnuar nga NATO-ja dhe tre të tjerë gjithashtu nga Drenica 117 .
113
http://www.huffingtonpost.com/2011/03/29/hashim-thaci-kosovo-mafia-_n_841557.ht ml
114
http://www.reuters.com/art icle/2012/ 11/ 15/us -kosovo-arrests-idUSBRE8A E1FO20121115
115
116
http://www.reuters.com/art icle/2013/ 05/ 23/us -kosovo-warcrimes-id USBRE94M 0Y120130523
117
http://www.reuters.com/art icle/2013/ 05/ 23/us -kosovo-warcrimes-id USBRE94M 0Y120130523
113
Fig. 9. Reuters informon për arrestimet e ish-ko mandantëve, të afërt me kryeministrin e Kosovës
Burimi: http://www.reuters.co m/article/2013/05/23/us -kosovo-warcrimes-idUSBRE94M0Y120130523
Më 27 maj Euronews transmeton protestën e mijëra qytetarëve në Prishtinë të

organizuar nga shoqatat e luftës, të cilët protestojnë kundër arrestimit të ish-
komandantëve të UÇK-së. Euronews informon se të arrestuarit dyshohen për krime të
kryera kundër popullsisë civile të cilët kanë qenë serbë, shqiptarë dhe romë, në një qendër
paraburgimi në Kosovë.
Ndërkaq, për shkak se fjala është për ambasadorin e Kosovës në Shqipëri, edhe
shtypi i Tiranës i ka dhënë hapësirë informacionit për arrestimin e ish-komandantëve118 .
Edhe pse të arrestuarve iu caktua masa e arrestit, megjithatë shtypi i Tiranës shkruante se
Kosova do të vazhdojë të përfaqësohet në Shqipëri nga ambasadori i cili gjendet në
paraburgim i dyshuar për shtatë akuza që përfshijnë krime luftë, të cilat janë ngritur nga
EULEX 119 . Ambasadori Selimi u arrestua bashkë me gjashtë ish- luftëtarë të tjerë të
UÇK-së. Por, Ministria e Punëve të Jashtme të Kosovës beson në pafajësinë e tij dhe nuk
ka në plan ta zëvendësojë
Fig. 10. Eu ronews informon për protestën kundër arrestimeve të të dyshuarve për krime lufte
Burimi: http://www.euronews.com/ 2013/05/27/war-crime -arrests-in-kosovo-prompt-mass-protests/
118
http://www.gazetatema.net/web/2013/ 06/ 01/pranga-per-shtate-anetaret-e-grupit-te-drenices-arrestohet-
edhe-ambasadori-i-kosoves-ne-shqiperi/
119
http://www.panorama.co m.al/ 2013/06/03/ambasadori-selimi-nuk-do-te-shkarkohet-nga-detyra/
114
BBC ka informuar shpesh për arrestimin dhe riarrestimin që ka ndodhur me ish-
ministrin e transportit, Fatmir Limaj, i akuzuar për korrupsion dhe për krime lufte, i
njohur si ish-komandant i lartë i UÇK-së me nofkën “Komandant Çeliku”120 . Limaj ka
qenë i arrestuar për një kohë në Hagë dhe Tribunali atje e ka nxjerrë të pafajshëm, por në
Kosovë kanë vazhduar hetimet kundër tij nga prokurorë të EULEX- it 121 . Për moslirimin
e Selimit nga detyra e ambasadorit të jashtëzakonshëm dhe fuqiplotë në Tiranë, shtypi i
Kosovës konsideron se ky është një lëshim i diplomacisë së Kosovës. “Ministria e
Jashtme dëmton imazhin e vendit”, shkruante e përditshmja “Zëri” 122 .
BBC më 10 shkurt 2012 transmeton lajmin e agjencisë gjermane DPA nga
gjykimi i të riut 22 vjeçar Arid Uka, shqiptar mysliman nga Kosova që ka jetuar në
Gjermani dhe i cili një vit më herët kishte vrarë në Frankfurt dy ushtarë amerikanë, i
nxitur nga ekstremizmi fetar 123 .
Më 14 janar 2012 BBC transmeton protestat e dhunshme që ndodhën në veri të
Kosovës, kur Lëvizja Vetëvendosje protestoi kundër vendimit të qeverisë për lejimin e
hyrjes së mallrave serbe në Kosovë. Në këtë protestë, raporton BBC, janë plagosur rreth
50 veta, shumica policë, ndërsa janë arrestuar 140 protestues të kësaj partie 124 .
Më 29 nëntor 2012, Reuters, New York Times, BBC, France24 etj, informojnë
se ish-kryeministri i Kosovës, Ramush Haradinaj, sërish, për të dytën herë, u shpall i
pafajshëm nga Gjykata e OKB-së për Krime lufte në ish-Jugosllavi 125 .
120
http://www.reuters.com/art icle/2012/ 11/ 29/us -kosovo-tribunal-haradinaj-id USBRE8AS0B820121129;
http://www.nytimes.co m/2012/11/30/wo rld/europe/un-court-frees-former-leader-o f-kosovo.html;
http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-17926150; http://www.france24.co m/en/20121129-un-war-
crimes-tribunal-acquits-kosovo-haradinaj
121
http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-20418824;
122
http://www.zeri.in fo/artiku lli/ 8331/ mpj-po-e-demton-imazhin-e-vendit
123
124
125
115
1.3.2. Dënimi i mjekëve për trafikim organesh, lajmi më i transmetuar në botë
për Kosovën
Më 29 prill, 2013 mediat kryesore të botës kanë transmetuar lajmin nga Prishtina
se gjykatësit e BE-së në Kosovë dënuan me burg pesë mjekë vendës të cilët u gjetën
fajtorë se kanë trafikuar organe njerëzore. Ky është njëherësh lajmi më i keq për Kosovën
dhe lajmi më i përhapur në botë. Një kërkim në google ka rezultuar se që atë natë, nuk
kishte medium të fuqishëm në botë që transmeton në gjuhën angleze, frënge, spanjolle,
ruse etj., të cilët nuk e kishin këtë lajm më të dëmshëm për imazhin e Kosovës.
Fig. 11. Med iat e fuqish me botërore info rmojnë për dënimin e mjekëve trafikantë
a. http://www.aljazeera.co m/news/europe/2013/04/2013429152858127627.html
b. http://www.reuters.com/art icle/2013/ 04/29/us -kosovo-trafficking-trial-idUSBRE93S0LA20130429
Mjekët u shpallën fajtorë se kishin ushtruar aktivitetin e paligjshëm të trafikimit

me organe njerëzore në një rrjet ndërkombëtar dhe ka në kryer 48 transplante, 24 donatorë
dhe po kaq marrës në Klinikën “Medicus” në Prishtinë. Sipas Rueters, CNN, AP, Al
Jazeera, Al Arabya, BBC-së etj, të cilat transmetojnë akuzën e prokurorit dhe të pranuar
nga trupi gjykues, marrësit e organeve kanë qenë kryesisht izraelitë, polakë, gjermanë,
amerikanë dhe për një transplantim veshke ata kanë paguar 80-100 mijë euro, ndërsa
donatorët e organeve janë rekrutuar nga Klinika kosovare dhe ata kanë qenë njerëz
skajshmërisht të varfër të cilëve u ishte premtuar nga 10-15 mijë euro për dhurimin-
shitjen e një organi126 . Por, disa prej tyre kanë thënë se asnjëherë nuk i kanë marrë ato
126
116
para. Shtatë donatorë të cilët kanë dëshmuar, kanë qenë nga Izraeli, Ukraina, Kazakistani,
Bjellorusia dhe Turqia 127 . Ata kanë përshkruar vështirësitë që kanë përjetuar, duke
fluturuar nga Stambolli në Prishtinë për të ardhur në klinikën “Medicus”. Drejtori i
Klinikës, urologu Lutfi Dervishi, u dënua me tetë vjet burg për krim të organizuar dhe
trafikimin njerëzor. Pas përfundimit të vuajtjes së dënimit atij i ndalohet ta ushtrojë
profesionin e urologut për dy vjet. Djali i tij, Arbeni, u dënua me shtatë vjet e tre muaj,
ndërsa tre të pandehurit e tjerë u dënuan ndërmjet një dhe tre vjet. Sipas Associeted Press,
që e transmetojnë edhe një numër i madh i mediave ndërkombëtare, mjekët trafikantë
mendohet të kenë fituar rreth 1 milionë euro me aktivitetin e tyre gjatë vitit 2008 dhe
2009, ndërsa rasti është zbuluar kur një donator turk është alivanosur në Aeroportin e
Prishtinës dhe ka përfunduar në spital.
BBC gjithashtu raporton për publikun botëror se ish-sekretari i Ministrisë së
shëndetësisë së Kosovës, Ilir Rrecaj, u lirua por u gjet përgjegjës për keqpërdorimin e
pozitës zyrtare ose autorizimit që i kishte dhënë Klinikës 128 . “Rasti i trafikimit të
organeve është drejtuar nga EULEX- i për shkak përfshirjes së dy ministrive të
Qeverisë”,- raporton korrespondenti i BBC-së për Ballkanin, Guy de Launey. 129 Në këtë
raport BBC thekson gjithashtu se “Kosovën e ka ndjekur një rast tjetër i lidhur me
trafikimin e organeve që daton nga viti 1999, por në këtë rast i cili kurrë nuk është
provuar, thuhet se gjoja militantët e UÇK-së kanë qenë të përfshirë në trafikimin e
organeve të serbëve të marrë peng të cilët më pas janë vrarë” 130 .
Nënshkrimi i marrëveshjes mes Prishtinës dhe Beogradit me ndërmjetësim të BE-
së për inkuadrimin e serbëve të veriut në institucionet e vendit, më 19 prill, 2013, ka qenë
një zhvillim tjetër që është pasqyruar gjerësisht nga mediat. Televizioni francez TV5
Monde e ka quajtur marrëveshje historike 131 . Ky televizion kujton se marrëveshja e cila
parashikon normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet dy vendeve, është arritur nga dy ish-
127
Associeted Press, Kosovo: 3 get jail time in organ trafficking case, 29 prill, 2013,
http://news.yahoo.com/kosovo-3-jail-time-organ-trafficking-case-180335330.ht ml
128
Po aty.
129
Po aty.
130
Po aty.
131
http://tv5org.tv5monde.typhon.net/cms/chaine-francophone/info/Les-dossiers-de-la-redaction/Serbie-
Kosovo/p-25069-La-Serb ie-et-le-Kosovo-signent-un-accord-historique.htm
117
kundërshtrarë, Hashim Thaçi i cili ka drejtuar UÇK-në dhe Ivica Daçiç i cili ka qenë
zëvendësi i Milosheviqit gjatë kohës së luftës.
Më 19 qershor 2013 e përditshmja amerikane New York Times shkruan për gafat e
qeverisë së Kosovës, se “dorëhiqet i dërguari i parë i Kosovës në Serbi vetëm dy ditë pasi
kishte filluar misionin” 132 . Gazeta shkruan se Lulëzim Peci i cili ishte i dërguari i parë i
Kosovës në Serbi pas arritjes së marrëveshjes ndërmjet dy vendeve, dha dorëheqje në
rrethana ende ta pasqaruara, vetëm dy ditë pasi kishte filluar misionin e tij diplomatik.
Ndërkaq, për të njëjtën ngjarje, agjencia Reuters shkruan se Peci kishte dhënë dorëheqje
pasi atë e kritikoi publikisht kryeministri Thaçi133 . Në një kumtesë të ministrisë së
jashtme, që e transmeton Reuters, thuhet se Peci ka bërë lëshime duke realizuar takime të
paautorizuara me përfaqësuesit serbë në Beograd, ka shprehur qëndrime personale etj.
Ndërkaq, Peci ka qenë ambasador i Kosovës edhe në vende tjera dhe me të parët ka hyrë
në shërbimin e ri diplomatik të Kosovës. Para shkuarjes së tij në Beograd, qeveria kishte
lavdëruar punën e tij, për ta kritikuar vetëm disa ditë më vonë.
Ndërkaq, e përditshmja amerikane New York Times pas arritjes së marrëveshjes
ndërmjet Prishtinës dhe Beogradit për zgjerimin e hapësirave vetëqeverisëse të serbëve
në veri të Kosovës, më 12 korrik 2013 lavdëron kryeministrin e Kosovës. SHBA-të dhe
BE-ja ishin ndërmjetësuesit kryesorë të cilët për herë të parë ulën në një tryezë
bisedimesh kryeministrat e dy vendeve fqinje. “Z. Thaçi, është përshëndetur në
Uashington dhe Bruksel si Gerry Adams i Ballkanit... ndërsa emri i tij është përmendur,
ndonëse e pamundur, si një kandidat i mundshëm i çmimit Nobel për Paqe”. Në këtë
artikull NYT shkruan se Thaçi i cili në 1999 drejtonte kryengritësit shqiptarë të UÇK-së
kundër Serbisë, më 2013 ka negociuar me Ivica Dadiçin, ish-zëdhënësin e Milosheviqit.
Megjithatë, Thaçi për serbët mbetet një i akuzuar për krime lufte, ndërsa gazeta gjithashtu
përmend edhe akuzat që i janë bërë Thaçit në vitin 2010 nga Këshilli i Europës se drejton
një grup mafioz të drogës dhe trafikimit të organeve njerëzore. Thaçi i hedh poshtë këto
132
http://www.nytimes.co m/2013/ 06/ 20/ world/europe/kosovos -first-envoy-to-serbia-resigns-after-two-
days.html
133
http://uk.reuters.com/article/2013/06/19/uk-kosovo-serbia-idUKBRE95I1FP20130619
118
akuza. “Asnjëherë nuk ka ndodhur diçka e tillë. Ne s‟kemi çfarë të fshehim”. 134 Gazeta
jep një profil të Thaçit, duke u ndalur te familja e tij në Drenicë, shkollimi, më pas
drejtimi i kryengritësve shqiptarë, Konferencën e Paqes në Rambuje, shpërbërjen e UÇK -
së, për partinë që ai drejton etj. NYT kujton se si gjatë vizitës në Kosovë, nënpresidenti
amerikan Joseph Biden e ka quajtur Thaçin “George Washington të Kosovës” 135 . Por,
gazeta prestigjioze gjithashtu kujton se qeveria e Thaçi është përballur me akuza të
vazhdueshme për korrupsion . Në maj të vitit 2013, shkruan NYT, Thaçi “ka pësuar një
goditje tjetër, kur një trup gjykues i BE-së ka urdhëruar arrestimin e shtatë ish-
komandantëve të UÇK-së të akuzuar për krime lufte, përfshirë dy ish-ndihmës të ngushtë
të tij”136 .
Fig. 12. New Yo rk Times për Hashim Thaçin, një ditë pas nënshkrimit të një marrëveshjeje me Serbinë.
http://www.nytimes.co m/2013/07/13/wo rld/europe/kosovos -thaci-aspires-to-statesmanship-but-guerrilla-
past-haunts-him.ht ml?pagewanted=1&pagewante
Po të njëjtën ditë me shkrimin për Thaçin, New York Times boton edhe një
shkrim tjetër të gjatë, “Rrugëtimet e Nënës Terezë”. Në këtë artikull, gazeta flet për
134
Kosovo‟s Thaci Aspires to Statesmanship, but Guerrilla Past Haunts Him, New Yo rk Times, 13 korrik,
2013. http://www.nytimes.com/2013/ 07/ 13/ world/europe/kosovos -thaci-aspires-to-statesmanship-but-
guerrilla -past-haunts-him.ht ml?pagewanted=1&pagewante
135
Për t 'u vërtetuar për këtë thënie të Biden për Thaçin që shkruan gazeta, shih raportin e CNN ku dëgjohet
ky krahasim i nënpresidentit amerikan për Thaçin në sekondën e “47 në:
http://edition.cnn.com/2010/WORLD/europe/12/15/kosovo.organs/index.html
136
http://www.nytimes.co m/2013/ 07/ 13/ world/europe/kosovos -thaci-aspires-to-statesmanship-but-
guerrilla -past-haunts-him.ht ml?pagewanted=2&pagewante
119
shenjtërimin e Nënës Terezë, siç thuhet, të kësaj “ambasadoreje më të mirë fetare të
trashëgimisë shqiptare” 137 .
Shkrimi i NYT për Thaçin vjen vetëm një ditë pasi Kuvendi i Kosovës miratoi
Ligjin e Amnistisë me të cilin u amnistuan në radhë të parë serbët e veriut të Kosovës të
cilët kanë mbajtur veriun e vendit për 14 vjet jashtë sovranitetit të autoriteteve të
Kosovës. Artikulli i kësaj gazete prestigjioze fillon me përshkrimin e të kaluarës së
Thaçit “kur ai drejtonte kryengritësit në një luftë të përgjak shme...”, ndërsa fjalia e parë e
këtij artikulli ngjason me editorialin e shkruar dy javë më herët po në NYT nga
kryediplomatja e BE-së, Catherine Ashton, sipas të cilës “historia e fundit e Ballkanit
Perëndimor ka qenë e shkruar me gjak”138 . Ashton ishte ndërmjetësuesja kryesore e
bisedimeve Thaçi- Tadiç në pranverë të vitit 2013, për një marrëveshje për uljen e
tensioneve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë të cilat u ndanë me luftë të përgjakshme në
vitin 1999.
Pesë ditë më vonë, më 26 qershor 2013, e përditshmja amerikane Wall Street
Journal, boton një reportazh të gjatë nga Gjilani ku, “policë dhe doganierë të Kosovës dhe
Serbisë punojnë krahpërkrah në kufirin e ri ndërkombëtar europian”139 . “Por, nuk ka
flamuj të valëvitur këtu, nuk ka parulla „Mirë se vini në Kosovë‟. Kjo do të jetë një hap
shumë i largët për Serbinë, e cila u zotua se kurrë s‟ka për ta njohur pavarësinë e
Kosovës...”. Megjithatë, gazeta shkruan se kjo pikë kufitare e cila është njëra nga gjashtë
pikat që u hapën shtatorin e vitit 2012, megjithatë është shenjë e prekshme për shkrirjen e
marrëdhënieve në mes Kosovës dhe Serbisë 140 .
137
“Për shumë katolikë, Nënë Tereza, e lindur si Agnesë Bojaxh iu në vit in 1910 e trashëgimisë shqiptare,
ishte ambasadorja më e mirë e fesë". Rooting for Mother Teresa, NE Yo rk Times, 13 korrik, 2012,
http://www.nytimes.co m/2013/07/13/opinion/rooting-for-mother-teresa.html?_r=0
138
Catherine Ashton, A Different Balkan Story, The New York Times, 25 prill, 2013.
http://www.nytimes.co m/2013/04/26/opinion/global/Ashton -Normalizing-Relations-Between-Kosovo-and-
Serbia.ht ml?_r=0
139
http://online.wsj.co m/article/SB10001424127887323300004578559593942838204.html
140
Po aty.
120
1.3.3. BBC për zhvillimet në Kosovë
BBC-ja si një transmetues global, televizion publik i një vendi mik të Kosovës dhe
një televizion paksa më i pranueshëm sesa psh. CNN në disa vende aziatike, afrikane e
europiane, në gjashtëmujorin e parë të vitit 2013, ka pasur 23-25 kronika, reportazhe dhe
artikuj nga Kosova dhe për Kosovën 141 , por që një pjesë e madhe e tyre janë marrë nga
mediat e tjera lokale, janë cituar ose janë dhënë të plota. Tre prej tyre kanë qenë
intervista, ajo me kryediplomaten europiane Catherine Ashton, intervistë me
zëvendëskryeministren Mimoza Kusari – Lila dhe një kronikë për përgatitjet e Prishtinës
për 5-vjetorin e pavarësisë. Ka edhe rreth kronika, raporte, reportazhe të tjera por në të
cilat Kosova përmendet në kontekst të zhvillimeve në rajon. Në këto paraqitje për
Kosovën transmetuesi britanik ka dhënë informacione për zhvillimet në Kosovë, ashtu siç
kanë ndodhur ato. Por, zhvillimet në Kosovë kanë qenë jo shumë pozitive të cilat do të
kontribuonin që ky mbulim mediatik i këtij televizioni global të ndikojë në rritjen e soft
power- it të Kosovës.
Më 2 shkurt 2013 BBC informon për problemet që kanë herë pas here ushtarët
britanikë pasi përfundojnë misionet paqësore. Ushtari Steve Johnson ka shërbyer në
vendet e krizës, si Afganistan, Ruandë, Irak, Kosovë dhe në Irlandën e Veriut, të gjitha
këto vatra lufte e konfliktesh142 . Edhe reportazhe të tilla për stresin që paraqitet te
ushtarët pasi kanë përfunduar misionet luftarake dhe paqeruajtëse, Kosova është në mesin
e vendeve problematike.
Dy ditë më vonë BBC i kthehet Kosovës me një raport nga veriu i Kosovës, ku
nuk reshtin problemet. Me titullin “Dhuna në Kosovë: Plagosen fëmijë në një
shpërthimin në Mitrovicë”, BBC informon më 4 shkurt se janë plagosur dy fëmijë, një
djalë 3-vjeçar dhe një vajzë 9- vjeçare si pasojë e një shpërthimi që ka ndodhur në qytetin
e ndarë të Mitrovicës 143 . “Tensionet ndërmjet shumicës shqiptare dhe minoritetit serb
janë pasojë e dhunës e shprehur më shumë në pjesën veriore në kufi me Serbinë”. 144
141
http://www.bbc.co.uk/search/news/?q=kosovo&start_day=01&start_month=01&start_year=2013&end_d
ay=30&end_month=06&end_year=2013&text=on
142
http://www.bbc.co.uk/news/uk-21303599
143
144
Po aty.
121
Më 17 shkurt, në 5-vjetorin e pavarësisë së Kosovës, BBC ka tre paraqitje për
Kosovën. Në orët e para të mëngjesit paraqitet me një reportazh nga Nju Jorku ku u
kthehet kujtimeve të disa emigrantëve shqiptarë të Kosovës në Amerikë ku bëjnë një jetë
të mirë, pas vuajtjeve të mëdha që kanë përjetuar në Kosovë 145 . Më pas një kronikë vjen
nga Prishtina. “Republika e Kosovës përgatitet për përvjetorin e saj” 146 është titulli ku
kronika përqendrohet në entuziazmin e shqiptarëve për ta zbukuruar kryeqytetin në
shënimin e 5-vjetorit të shtetësisë dhe problemeve që vazhdojnë në veri.
Fig. 13. Kronika e BBC-së për festimin e pavarësisë së Kosovës

Burimi: http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-21489326
Kronika kujton mungesën e autoriteteve të Prishtinës në veri të vendit që

kontrollohet nga serbët, sfidat dhe refuzimin e Kinës, Rusisë dhe 90 vendeve të tjera për
ta njohur pavarësinë e shtetit më të ri në Europë. Ndërsa, në mbrëmje një raport i zgjeruar
nga Prishtina, “Kosova shënon pesëvjetorin e pavarësisë nga Serbia” 147 . Këtu përshkruhet
atmosfera dhe zbukurimi i obeliskut të pavarësisë, “New Born”. Korrespondenti
gjithashtu kujton se Kosova nuk ka kod të vetin telefonik të thirrjeve ndërkombëtare si
vendet e tjera të Ballkanit, qytetarët e saj nuk mund të udhëtojnë pa viza në vendet e BE-
së, ka një prani domethënëse ndërkombëtare përfshirë edhe forcat ushtarake paqeruajtëse
të KFOR-it, Misioni europian i ligjit, EULEX është thelbësor në drejtësinë e re, ndërsa
zyrtarisht mbikëqyrja e pavarësisë i është hequr 148 . “Në anën tjetër të urës, trafiku është i
145
Tim Butcher, A classic tale of a life made good in America, BBC, 17 shkurt, 2013. Në:
http://www.bbc.co.uk/news/magazine-21473752
146
147
Guy De Launey, Kosovo marks fifth year of independence fro m Serbia, BBC, 17 shkurt, 2013,
148
Po aty.
122
bllokuar, valojnë flamujt serbë. Në anën tjetër valojnë flamuj të kaltër e përhimtë të
Kosovës dhe kuq e zi shqiptar”149 , duke përshkruar ndarjen e pjesës veriore të vendit.
Në ditën e fundit të shkurtit, BBC informon për vrasjen e tre personave në një
fabrikë në Zvicër. Vrasësi është identifikuar të jetë një 42 vjeçar shtetas zviceran i
natyralizuar, por me prejardhje shqiptare nga Kosova 150 . Më 5 mars dalin para gjyqit 4
anëtarë të bandës së arrestuar një vit më parë në Glazgow të cilët, akuzohen për futjen e
një sasie të madhe kokaine në Skoci në vlerë prej 1.2 milion paund. “Katër anëtarëve të
një bande kriminale nga Kosova dhe Shqipëria, u janë dhënë vite të gjata burgimi” 151 ,
informon BBC.
Më 8 prill 2013, zëvendëskryeministrja e Kosovës, Mimoza Kusari- Lila dhe
njëherësh ministre e Tregtisë, është mysafire në studion e BBC-së në Londër, në
emisionin “Hard Talk” të Stephen Sackur, një mundësi e mirë që Kosova të komunikojë
me publikët e huaj nëpërmjet një kanali televiziv nga më të rëndësishmit, siç është rrjeti
botëror i BBC-së.
Fig. 14. Zv/kryeministrja Kusari, interv istë në Hard Talk të BBC-së

Burimi: http://www.bbc.co.uk/news/world-radio-and-tv-22062983
Biseda në studio përqendrohet në Marrëveshjen me Serbinë, si një proces për

uljen e tensioneve afatgjate ndërmjet dy vendeve dhe rajonit. Në këtë intervistë sigurisht
dalin mospajtimet e mëdha që kanë serbët e veriut për të pranuar të jetojnë nën autoritetin
e Prishtinës, problemet me zhvillimin ekonomik dhe sfidat që ka Kosova në konsolidimin
e shtetit ligjor. Kusari Lila gjithashtu është intervistuar edhe nga CNN në prag të 5-
149
Po aty.
150
151
http://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-glasgow-west-21668536
123
vjetorit të pavarësisë ku biseda është përqendruar në problemet në veri, zhvillimin e ulët
ekonomik, korrupsionin etj 152 .
Më 11 prill të vitit 2013, BBC jep profilin e dy krerëve institucionalë të Kosovës,
presidentes Atifete Jahjaga dhe kryeministrit Hashim Thaçi. Jahjaga, thekson rrjeti
britanik, është femra e parë e këtij vendi që u zgjodh presidente, pasi paraardhësit të saj,
manjatit zvicerano-kosovar, Behgjet Pacollit, iu ndërpre ushtrimi i funksioni sepse
Gjykata Kushtetuese e shpalli joligjor zgjedhjen e tij, dy muaj pasi ai kishte marrë
detyrën153 . Znj. Jahjaga ka qenë oficere policie dhe është zgjedhur nga parlamenti si
rezultat i një kompromisi ndërmjet koalicionit qeveritar dhe opozitës derisa parla menti të
arrijë marrëveshje që presidenti i ardhshëm të zgjidhet drejtpërdrejt nga elektorati.
Ndërsa, duke dhënë një biografi për kryeministrin Thaçi, BBC thekson se ai kishte qenë
drejtuesi politik i UÇK-së që luftoi forcat serbe në fund të viteve 1990-ta, drejtues i
partisë PDK, e cila ka qenë në koalicion qeveritar edhe me partinë e liderit paqësor të
LDK-së, Ibrahim Rugova. Thaçi ka lindur në Drenicë në vitin 1968, ndërsa që me
formimin e UÇK-së më 1993, ka mbajtur nofkën “Gjarpëri” për shkak të, siç thekson
BBC, suksesit të tij për t‟iu shmangur arrestimit nga autoritetet serbe. “Në vitin 2010
Këshilli i Europës ka raportuar se bashkëpunëtorë të ngushtë të Thaçit në UÇK ishin të
përfshirë në trafikimin me organe dhe krime të tjera pas vitit 1999. Z. Thaçi ka mohuar
me vendosmëri çdo përfshirje në këto krime”. 154
Bisedimeve të Prishtinës me Beogradin për arritjen e një marrëveshjeje për
zgjerimin e të drejtave të serbëve në veri të Kosovës përtej atyre të parashikuara në
Dokumentin Ahtisari, BBC u ka kushtuar një rëndësi të veçantë. Në 19 prill televizioni
britanik raporton se pas negociatave të vështira ndërmjet kryeministrit Hashim Thaçi dhe
atij të Serbisë, Ivica Daçiq, me ndërmjetësimin e krydiplomates së BE-së, Catherine
Ashton, është arritur një marrëveshje për normalizimin e marrëdhënieve ndërmjet këtyre
dy vendeve ballkanike. Më këtë marrëveshje, sipas BBC-së, serbët e veriut do të kenë
disa të drejta shtesë, ndërsa Beogradi dhe Prishtina do të kenë perspektivë europiane155 .
Dy ditë më vonë ky televizion informon se Komisioni Europian jep dritë jeshile që të
152
https://www.youtube.com/watch?v=hSMSw51ZHt0
153
154
155
124
fillojnë bisedimet për anëtarësimin e Serbisë në BE. Vendimi i Brukselit vjen pasi Serbia
arriti marrëveshje me Kosovën për normalizimin e marrëdhënieve. Menjëherë më pas
BBC informon se “që nga viti 1999 nuk ka reshtur dhuna sporadike në Kosovë” 156 dhe
kujton se pavarësia e Kosovës kundërshtohet nga pesë vende të BE-së: Spanja, Greqia,
Rumania, Sllovakia dhe Qipro, nga Serbia, Kina, Rusia etj. “Komisioni Europian ka
theksuar se Serbia ka treguar konstruktivitet në dialogun me Kosovën, ka përmirësuar
bashkëpunimin me EULEX- in”157 , ndërsa Komisioni gjithashtu ka rekomanduar që me
Kosovën të nisin bisedimet për Marrëveshjen e Stabilizim-Asociimit 158 . Në këtë kuadër,
më 24 prill, BBC realizon një intervistë me krytediplomaten europiane, Ashton, e cila ka
drejtuar 10 raunde bisedimesh ndërmjet dy kryeministrave. Kryediplomatja e BE-së në
këtë intervistë lavdëron kryeministrat e dy vendeve për arritjen e kësaj marrëveshjeje që
për Kosovën paraqet një hap të guximshëm.
Fig. 15. BBC interviston kryediplo maten e BE-së Ashton për Kosovën
Më 29 prill BBC, ashtu si edhe shumë media të tjera të huaja 159 , kanë transmetuar
lajmin se pesë mjekë në Prishtinë u dënuan me burg nga gjykatësit europianë të EULEX-
it.
156
157
Po aty.
158
Po aty.
159
Rasti i dënimit të trafikantëve me organe njerëzore në Prishtinë nga gjykatësve të EULEX-it është më i
transmetuari nga mediat e huaja. Më poshtë mund të shihet se ky rast është raportuar në të gjithë globin.
125
Pas arritjes së Marrëveshjes ndërmjet Kosovës dhe Serbisë e cila parashikon disa
të drejta shtesë për serbët lokalë në komunat veriore të Kosovës, BBC më 13 maj
transmeton lajmin e AFP-së për vizitën që e ka realizuar në Mitrovicë
zëvendëskryeministri i Serbisë, Aleksandar Vuçiç 160 . BBC thekson se në Kosovë kanë
vazhduar tensionet që nga vitit 2008 meqë serbët në veri të këtij vendi nuk e njohin
autoritetin e shtetit të ri, ndërsa gjithashtu ka kujtuar se Kosovën ende nuk e kanë njohur
pesë vende të BE-së. Një ditë më vonë, me 14 maj, BBC sërish ka një raport të gjatë nga
Mitrovica, për protestën e serbëve lokalë të cilët kundërshtojnë marrëveshjen Prishtinë-
Beograd, ndërsa bën edhe një analizë të zgjeruar për gjendjen në Kosovë 161 .
Më 28 qershor 2013, BBC sërish informon publikun botëror për Kosovën, për
gjendjen në shtetin e ri. “Kosova, një vend i varfër me një popullsi kryesisht shqiptare,
shpalli pavarësinë nga Serbia në shkurt të vitit 2008, pas viteve të marrëdhënieve të
tensionuara në mes serbëve dhe banorëve shqiptarë”. 162 Rrjeti televiziv jep të dhëna
statistikore për numrin e banorëve, pakicat, kthehet në histori që nga viti 1389 me Betejën
e Kosovës, kujton imagjinatën serbe për Kosovën, përshkruan vitet e Kosovës nën
Jugosllavi, pastaj Serbi, spastrimi etnik ndaj shqiptarëve nga ana e Milosheviqit dhe
bombardimet e NATO-s. Por, gjithashtu kujton se “më shumë se gjysma e popullsisë së
163
Kosovës jeton në varfëri” . Ndonëse ata posedojnë burime minerale, bujqësia është
dega kryesore e aktivitetit ekonomik për shkak të moszhvillimit me dekada. 164 Në web
faqen e saj, BBC përveç një harte për t'u identifikuar vendndodhja e Kosovës në rajon,
artikullin e ka ilustruar edhe me dy fotografi, njëra që në plan të parë ka një lagje kaotike
shqiptarësh dhe në sfond shihet minarja e një xhamie dhe, tjetra, në plan të parë shihet një
kishë ortodokse serbe dhe në sfond ka qytetin e Mitrovicës.
160
161
162
Kosovo profile, BBC, 28 qershor, 2013. http://www.bbc.co.uk/news/world -europe-18328859
163
Po aty.
164
Po aty.
126
Fig. 16. Fotot e përzg jedhura nga BBC në raportin për Kosovën
1.4. Përfundime
Nga shembujt e mësipërm u pa se mediat botërore më shumë janë të gatshme që

të shkojnë pas sensacionit për shkak të audiencës së tyre, sesa të prezantojnë për një vend
një lajm i cili psh. ka të bëjë me zhvillimin ekonomik të një sektori. Kjo është arsyeja e
një mbulimi aq të madh mediatik ndërkombëtar për zhvillimet në Kosovë. Siç do të
shihet në vazhdim se si mediat ndërkombëtare nuk do t'i kushtojnë ndonjë vëmendje të
madhe zhvillimeve pozitive për Kosovën, si psh. heqja e mbikëqyrjes ndërkombëtare të
pavarësisë së Kosovës apo vlerësimin e Gjykatës së OKB-së se shpallja e pavarësisë së
Kosovës është e ligjshme, rritja e imazhit të një vendi kushtëzohet edhe nga ulja në
maksimum i zhvillimeve negative në vend. Gjaku, seksi, krimi, siç do të kishte thënë
Bourdieu, tërheqin më shumë audiencën apo shiten më shumë 165 , prandaj pakësimi i
skandaleve gjithashtu mundëson uljen e interesimit të mediave ndërkombëtare për të
pasur mbulim mediatik për negativitetet në Kosovë. Edhe në rastin e lajmit të trafikimit
me qenie njerëzore të Raportit Dick Marty i cili u transmetua në dhjetëra gjuhë botërore,
pavarësisht se kjo në të ardhmen mund edhe të përgënjeshtrohet nga hetuesit, megjithatë
efekti negativ është arritur, imazhi i vendit është goditur. Pra, efekti parësor (primacy
effect) 166 ka bërë të veten. Në rastet kur marrësi i mesazhit nuk ka informacion që në këtë
165
Pierre Bourd ieu, On Television, New Press, New Yo rk, 1998, f. 17.
166
Teoricienët e ko munikimeve masive kanë shtruar pyetjen nëse janë më efikase argumentet fillestare në
mbështetje të një situate, apo argumentet e mëvonshme apo përfundimtare në mbështetje të një situate të
127
rast marrës është publiku i ndryshëm në botë siç është rasti me rastin akuzave për
organet, akuzat për kriminalitet etj., efekti i sërishëm (recency) që në këtë rast do të ishte
përgënjeshtrimi i të gjitha akuzave që jepen më lartë, kjo sërish nuk do të kishte efektin e
të parit 167 . Kjo nuk do të ndodhë edhe për një arsye tjetër praktike: përgënjeshtrimi nuk
do të kishte një mbulim aq të madh sa herën e parë kur u dha lajmi.
kundërt? Këtu fjala është për ato që njihen si efe kte primacy nëse vërtetohet se efikasiteti më i madh është i
argumenteve fillestare dhe efekti receney nëse rezultojnë më ndikues argu mentet përfundimtare. Ndodh
kryesisht që efekti primacy të ketë më shumë nd ikim ndaj audiencës sesa ai efekt i recency. (Mauro Wolf,
Teorie delle comunicazioni di massa, Bo mp iani, Milano, 1996, f. 38)
167
Më gjerësisht për kë1të shih edhe: Hovland, C.I., Lu msdale, A.A. & Sheffield, F.D, Experiments on
Mass Communication: Studies in Social Psychology in World War II: Volume III , Princeton University
Press, Princeton, 1949.
128
KREU II
2. Komunikimi strategjik i diplomacisë publike të Kosovës
2.1. Komunikimi strategjik me aktorë shtetërorë dhe jos htetërorë
Ky dimension i diplomacisë publike parashikon masat që ndërmarrin aktorët

qeveritarë shpesh nëpërmjet aktorëve joshtetërorë për të komunikuar më publikët e
jashtëm. Përderisa dimensioni i parë i diplomacisë publike, ai i “menaxhimit të
informacionit”, nënkuptonte dhënien e informacioneve të përditshme dhe të vazhdueshme
me qëllim të informimit dhe ndikimit të publikëve të huaj, ky dimension përzgjedh raste
të veçanta për të cilat informohet publiku i jashtëm dhe shtrihet më gjatë në kohë. Në
këtë dimension zhvillohen një sërë temash të ndryshme dhe të zakonshme dhe
“parashikon ngjarje dhe komunikime simbolike, brenda një viti, për të forcuar tema
qendrore, apo për të çuar përpara një politikë qeveritare”. 1
Edhe komunikimi strategjik ekonomik gjithashtu praktikohet nëpërmjet panaireve
të ndryshme, spoteve publicitare “Ashtu si prodhimet, mjedisi investues dhe destinacionet
turistike bëhen gjithnjë e më të ngjashme, ashtu bëhen gjithnjë e më të vështira të
dallohen vetëm nga cilësia. Komunikimi strategjik përcillet nga një gamë e gjerë
aktivitetesh... në periudhën brenda një viti” 2 . Këto mesazhe forcohen veçanërisht kur ka
zhvillime apo ato duhet dërguar kur vlerësohet se është momenti i duhur për natyrën e një
zhvillimi të caktuar. Mesazhi që përfshinte elemente edhe të marketingut, mori më shumë
kuptimin e ndikimit strategjik që lidhet me sigurinë, politikën, ndërsa brendësia më
shumë si aktivitet i komunikimit strategjik ushtarak. Pas 11 Shtatorit, komunikimi
strategjik ka marrë një kuptim tjetër, duke u bërë gjithnjë e më shumë pjesë e
terminologjisë strategjike ushtarake dhe kuptohet si frazë e preferuar gjithëpërfshirëse për
1
Joseph S. Nye, Jr., Soft Power: The Means to Success in World Politics, New York: Public Affairs, 2004,
f. 108.
2
Mark Leonard, Public Diplomacy, The Foreing Po licy Centre, London, 2002, f. 15.
129
ndikimet zyrtare shtetërore demokratike 3 . Kjo rikthen një komponent të diplomacisë
publike nën kontrollin e shtetit dhe shteti ribrendësohet si aktor komunikimi me publikët
e jashtëm dhe atë nëpërmjet sektorit ushtarak, që për nga natyra, komunikimi i tillë
ushtarak përmban edhe nuanca të propagandës duke pasur parasysh faktin se si
informacioni ushtarak në konfliktet e fundit ushtarake në botë nuk përputhet apo
përgënjeshtrohet nga burime të pavarura në terren. “Elementet thelbësore të komunikimit
strategjik përfshijnë diplomacinë publike, punët publike, operacionet civile dhe
ushtarake, operacionet informuese dhe televizionet ndërkombëtare”. 4
Këto do të shihen më poshtë me rastin e Kosovës, duke marrë disa shembuj të
zhvillimeve të rëndësishme.
2.2. Përfundimi i mbikëqyrjes së pavarësisë së Kosovës
Më 10 shtator 2012 shtator Grupi Ndërkombëtar Mbikëqyrës i përbërë nga 23

vende europiane si dhe nga SHBA-të dhe Turqia, vendosi përfundimin e mbikëqyrjes
ndërkombëtare të pavarësisë së Kosovës. Me këtë Kosova bëhet plotësisht e pavarur, pa
mbikëqyrje ndërkombëtare. Ky vendin vjen 13 vjet pas hyrjes së forcave të NATO -s dhe
katër vjet e gjysmë pas shpalljes së pavarësisë, ndërsa një vit pas vendimit të Gjykatës
Ndërkombëtare të Drejtësisë e cila vlerësoi legjitim aktin shpalljen e pavarësisë së
Kosovës. Me këtë merr fund edhe mandati i Përfaqësuesit Civil Ndërkombëtar 5 i cili ishte
emëruar nga BE-ja që nga shpallja e pavarësisë së Kosovës.
Kjo ngjarje ndërkombëtare, më e rëndësishmja për Kosovën pas vendimit të
Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë, nuk ka pasur ndonjë mbulim të madh mediatik në
krahasim me zhvillimet e tjera në Kosovë, siç kanë qenë psh. zhvillimet që lidhen me
akuza të ndryshme për qytetarë të Kosovës që u trajtuan më herët. Megjithatë, kanë
3
Philip M. Tay lor, “Public d iplo macy and the informat ion war on terror”, në: Inderjeet Parmar and
Michael Co x (ed), Soft Power and US Foreign Policy, Theoretical, historical and contemporary
Perspective, London-New York: 2010. f. 152.
4
Abiodun Williams, “The U.S. M ilitary and Public Dip lo macy”, në: Philip Seib, Toward a New Public
Diplomacy - Redirecting U.S. Foreign Policy, Palgrave Macmillan, 2009. f. 222.
5
http://www.ico-kos.org/?id=9
130
shkruar disa media për këtë zhvillim, e përditshmja Indipendent 6 e Londrës; Deutche
Welle në anglisht në një artikull shtron pyetjen nëse Kosova është e gatshme të vazhdojë
rrugën pa mbikëqyrje, ndërsa shkrimi është marrë nga agjencia franceze e lajmeve AFP
dhe ajo gjermane, DPA 7 . Voice of Russia pasi jep lajmin për heqjen e mbikëqyrjes
informon se ambasadori rus në OKB, Vitaly Churkin, ka kërkuan mbledhje urgjente të
Këshillit të Sigurimit 8 , ndërsa BBC-ja jep lajmin për vendimin e Grupit Ndërkombëtar
Mbikëqyrës duke cituar edhe qeveritarët e Kosovës të cilët e kanë vlerësuar këtë një
vendim historik për Kosovën. Çdonjëra nga këto media që jep këtë lajm, gjithashtu jep
edhe një sfond informues, duke thënë se autoritetet në Beograd kanë deklaruar se nuk do
ta njohin kurrë pavarësinë e Kosovës, se vendi përballet me vështirësi ekonomike dhe
gjendje të rëndë sociale si dhe e shoqëruar herë pas here me trazira të brendshme
ndëretnike.
Sa i përket këtij rasti, autoritetet e Kosovës nuk kanë ndërmarrë ndonjë masë për
të bërë një prezantim në mediat ndërkombëtare siç kërkojnë masat e këtij dimensioni të
diplomacisë publike, ndonëse ky vendim ka qenë i pritur, sepse ai ishte marrë që më 2
korrik 2012 dhe pritej të hynte në fuqi në shtator në takimin e radhës. Një përpjekje e
komunikimit strategjik pas marrjes së këtij vendimi fillestar është bërë kur kryeministri
Hashim Thaçi është paraqitur me një opinion gazetën The Christiane Science Monitor9
me titull “Pesë mësimet e Kosovës, nga bërja e paqes në zgjidhjen e problemit”.
E njëjta gjë ka ndodhur edhe më 22 korrik 2010 kur Gjykata Ndërkombëtare e
Drejtësisë shpalli vendimin këshillëdhënës, sipas të cilit, “akti i shpalljes së pavarësisë
nuk është në kundërshtim me të drejtën ndërkombëtare dhe aktet e tjera” 10 . Për këtë
vendim kanë shkruar mediat botërore. E përditshmja New York Times, me titull: Gjykata
Botërore e Drejtësisë, Deklarata e Kosovës ishte e ligjshme, shkruan se Gjykata e OKB-
6
http://www.independent.co.uk/news/world/europe/thirteen -years-after-the-end-of-the-war-international-
supervision-of-kosovo-ends-8121164.ht ml
7
http://www.d w.de/international-steering-group-passes-sovereignty-to-kosovo/a-16230752
8
http://voiceofrussia.com/2012_11_28/No-more-control-over-Kosovo-by-international-steering-group-
political-curiosity-Russia/
9
http://www.cs monitor.co m/ Co mmentary/Opin ion/2012/ 0702/Five -lessons-from-Kosovo-on-
peacemaking-and-problem-solving
10
International Court of Justice, Accordance with international law of the unilateral declaration of
independence in respect of Kosovo, Summary, 2010/2, Hague, July 22, 2010. Vendimi i p lotë gjendet në
faqen e Gjykatës: http://www.icj-cij.org/docket/files/141/16010.pdf
131
së ka vlerësuar se shpallja e njëanshme e pavarësisë së Kosovës më 2008 nuk e ka
shkelur ligjin ndërkombëtar 11 . Ndërsa, televizioni Al Jazeera, edicioni në gjuhën angleze
në një raport të gjatë informon për vendimin e gjykatës, duke shtuar që në paragrafin e
parë se “kjo mund të ketë implikime serioze për lëvizjet separatiste në botë” 12 . Nga
mediat e rëndësishme ndërkombëtare informon edhe The Economist e Londrës, me një
reportazh nga Prishtina. Me titullin “Dita e pavarësisë” kjo gazetë 80 për qind të artikullit
ia kushton reagimeve serbe, zyrtarëve qeveritarë, Kishës serbe. Është vetëm një
prononcim i shkurtër i një opinionisti shqiptar nga Prishtina 13 .
2.3. Komunikimi strategjik i pilotit James Berisha
Aktorët shtetërorë të Kosovës nuk janë dëshmuar në komunikimin strategjik,

ndonëse ka pasur raste të shumta kur është dashur një kundërpërgjigje për rastet si: akuzat
e Dick Martyt për trafikim me organe, proceset e Hagës, artikuj dhe kronika të shumta të
mediave të cilat paraqisnin skandalet e ndryshme në Kosovë siç janë prezantuar në
kapitullin e mëhershëm etj. Por, më interesant është rasti individual i një aktori
joshtetëror, ai i pilotit shqiptaro-amerikan James Berisha 14 .
Që nga shkurti i vitit 2009 e deri në fund të majit të vitit 2011, piloti Berisha filloi
misionin “Fluturimi për Kosovën” me të vetmen moto të shkruar edhe në avionin e tij,
“Please, recognize Kosovo”. Misioni i tij ka qenë vullnetar i cili me një avion të vogël 9-
metërsh ka fluturuar mbi oqeane e shkretëtira, duke ndaluar në 97 vende të botës, ku në
kryeqytetet e tyre pasi dorëzonte një letër zyrtare nga ministria e jashtme e Kosovës,
kërkonte mediat, për të folur me publikët e atyre vendeve. Dhe, në këtë mision “Fly for
Kosovo”, Berisha për dy vjet ka gjetur një mbulim mjaft të madh nga mediat, kryesisht
në Afrikë, të cilin mbulim sasior nuk ka mundur ta arrijë asnjë aktor tjetër komunikimi
përfshirë së bashku aktorët shtetërore të Kosovës. Në këtë fluturim, Berisha, ka tërhequr
11
http://www.nytimes.co m/2010/ 07/ 23/ world/europe/23kosovo.html?_r=1&
12
http://www.aljazeera.co m/news/europe/2010/07/201072213840362357.ht ml
13
http://www.econo mist.co m/blogs/easternapproaches/2010/07/ icj_ru ling_kosovo
14
James Berisha (1972) nga fshati Brestovc i Rahovecit. Në moshën 16 -vjeçare emigron në Zvicër, me pas
në Australi dhe në SHBA, ku kryen shkollimin për p ilot-kapiten dhe i cili më pas ushtron profesionin e
pilotit profesionist duke fluturuar në aviacionin civ il-ko mercial në dhjetëra vende të botës.
132
vëmendjen e mediave dhe ai ka gjetur hapësirë në disa televizione të rëndësishme të
vendeve afrikane, përfshirë edhe globalen Al Jazeera, radio, si dhe në qindra gazeta të
vendeve të ndryshme afrikane.
Gjatë qëndrimit në Egjipt, ende para se ky vend ta njihte pavarësinë e Kosovës,
Berisha në një interviste në televizionin CBS Egypt në Kajro, shpjegon arsyet e qëndrimit
të tij në këtë vend për 8-9 ditë pas aterrimit. “Këtu unë kërkoj që të kem mbulesë sa më të
madhe mediatike, të flas me sa më shumë njerëz. Qeveritë e dinë në përgjithësi se si është
situata me Kosovën, por unë kërkoj që publiku të jetë me ne, të jenë me njerëzit e
Kosovës”. 15 Ai në këtë intervistë flet për situatën që ka mbizotëruar në Kosovë, që në
kohën e ish- federatës, jep shpjegime për shqiptarët, dhunën, përjashtimin. Duke pasur
parasysh faktin se i drejtohet një publiku mysliman, Berisha zgjedh një element mbase
joshës për publikun arab egjiptian, kur thotë se “Kosova është e banuar me 95 për qind
shqiptarë, pra 95 për qind myslimanë 16 . Gjithashtu në këtë televizion ai shpjegon edhe për
financimet vullnetare të misionit të tij fluturues. “Njerëzit në Kosovë, shqiptarët, të gjithë
shqiptarët, në Kosovë, Maqedoni, Mal të Zi, Shqipëri, japin misionit 20, 50, 100 dollarë
në baza vullnetare, pra është një mision vullnetar. Ata kontribuojnë ndërsa, ndërsa unë
shpenzoj kohën vullnetarisht”. 17
Fig.1. James Berisha, intervistë në CBS të Eg jipt it

http://www.youtube.com/watch?v=204gc1nu5v 0&feature
=youtu.be&a
15
Intervistë e James Berisha në televizionin CBS Egypt, publikuar në Youtube, 3 shtator 2012.
http://www.youtube.com/watch?v=204gc1nu5v 0&feature=youtu.be&a
16
Po aty.
17
Intervistë e James Berishës në televizionin egjiptian CBS,
133
Gjatë qëndrimit në Sudan, Berisha është gjithashtu mysafir në studio të
televizionit nacional. “Kosova tani është një shtet i ri, ne jemi të pavarur dhe duam të na
pranojnë të gjithë, duam të bëhemi pjesë e kësaj familjeje në planet” 18 . Drejtuesi i
intervistës e prezanton Berishën “nga Shqipëria, nga Kosova” 19 , me sa duket, për të
orientuar shikuesit për prejardhjen e pilotit, meqë vetë Berisha shpjegon realitetin e
shqiptarëve në Ballkan. “Unë jam James Berisha, kam lindur në Kosovë dhe në dy vitet e
fundit unë kam fluturuar në 95 vende përreth botë, duke lobuar për pavarësinë e
Kosovës”20 , shprehej Berisha në anglisht në këtë televizion që më pas përkthehej në
arabisht nga drejtuesi i emisionit. TV Khartum i Sudanit gjithashtu gjatë intervistës jep
një spot publicitar të Berishës, me fjalët në gjuhën shqipe, “vazhdon lobimi në Afrikë,
lobo edhe t'i”21 , e mbuluar me pamje nga rënia e avionit në shkretëtirë, aksident i cili
ndodhi më 29 maj 2011. Berisha në këtë intervistë të gjatë jep shpjegimin për aksidentin
e tij në shkretëtirën e Sudanit ku edhe përfundoi misioni i tij fluturues 22 . Pas rënies së
avionit, Berisha me një avion të rregullt komercial mbërrin në Eritrenë fqinje për të
vazhduar misionin e tij të takimeve me gazetarët, por atje mbahet në burg nga autoritetet
në mungesë të vizës për 156 ditë me çka përfundon misioni i tij fluturues 23 . Lirohet në
janar të vitit 2012 pas ndihmës së dhënë nga përfaqësitë diplomatike të Shqipërisë në
Riad e Kajro dhe ajo e Kosovës në Riad, e veçanërisht, siç shprehet ai vetë, “meritat
kryesore i takojnë z. Behgjet Pacollit” 24 .
18
Intervistë e James Berisha në TV Khartu m, Sudan.
19
http://www.firstpost.com/topic/place/kosovo-flying-for-kosovo-james-berisha-in-sudan-part-1-video-
nkJEHtTzbS0-75534-1.ht ml
20
21
22
http://www.youtube.com/watch?v=oZwxd x1V2qs
23
Back Charlton, The Man Flying His Plane to Every Country That Doesn't Recognise Kosovo's
Independence. Intervistë me James Berishën, në: http://www.vice.co m/en_uk/read/im-flying-to-every-
country-that-doesnt-recognise-kosovos-independence
24
Intervistë e James Berisha në Tv Klan, publikuar në youtube më 6 mars 2012,
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=pts6WwBirh 8#at=260 dhe:
http://www.fly ingforkosovo.com/?paged=3
134
Fig. 2, James Berisha, intervistë në Al Jazeera, ed icioni në
gjuhën arabe
http://www.firstpost.com/topic/place/kosovo-james-
berisha-flying-for-kosovo-pilot-television-interview-v ideo-
4kpThM1xmug-75534-11.html
Edhe media të tjera kanë zhvilluar intervista me pilotin Berisha, duke transmetuar
kështu informacione për Kosovën në publikët e vendeve afrikane, si në Burkina Faso,
duke folur në frëngjisht 25 , në shtypin e Algjerisë dhe të disa vendeve të tjera në frëngjisht
dhe anglisht, si: Bostuana, Gana, Kamerun, Kenia, Liberi, Marok, Mauritania,
Mozambik, Nigeri, Senegal, Siera Leona, Togo, Zambia, Kongo, Uganda Zimbabve, etj,
ndërsa radio intervista ka dhënë për radiot e Guinea Bisau, Gana, Mali, Sao Tome and
Proncipe. Në një intervistë në Al Jazeera, Berisha kujton gjithashtu se ka vizituar 97
vende të botës me moton, “Please, recognize Kosovo” 26 . Ai ka qenë i pranishëm në
mediat 45 vendeve afrikane me mesatarisht 3-4 media të një vendi27 . Këtë prani kaq të
madhe në mediat e vendeve afrikane as për së afërmi nuk ka mundur ta bëjnë
institucionet e Kosovës, apo çdo aktor tjetër komunikimi.
2.4. Rasti Dick Marty-t si komunikim strategjik
Një komunikim strategjik i dëmshëm për imazhin e Kosovës ishte Raporti i

parlamentarit zviceran Dick Marty, i cili raport u prezantua në Asamblenë e Përgjithshme
të Këshillit të Europës, Dick Marty, më 12 dhjetor dhe u miratua katër ditë më vonë. Në
pikën 3 dhe 4 të këtij raporti thuhet se “disa serbë dhe disa shqiptarë të Kosovës janë
mbajtur të burgosur në vende sekrete të paraburgimit nën kontrollin e UÇK-së në veri të
25
http://www.flyingforkosovo.com/?p=1711
26
Intervitsë e James Berishës për Al Jazeera, e publikuar në Yutube më 30 gusht, 2012. në:
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=4kpThM1xmug
27
http://www.flyingforkosovo.com/?cat=44
135
Shqipërisë dhe i janë nënshtruar një trajtimi çnjerëzor dhe degradues, para se të
zhdukeshin përfundimisht”28 . Më pas thuhet se sipas disa indikacioneve, menjëherë pas
përfundimit të konfliktit në vitin 1999, kur forcat ndërkombëtare ende nuk kishin vënë
kontrollin e plotë, këtyre të burgosurve “disa të burgosurve u ishin hequr organet në një
klinikë në territorin shqiptar, në afërsi Fushë-Krujës, që më pas të dërgohen jashtë për
transplantim” 29 . Ky Raport i miratuar nga Asambleja e Përgjithshme rekomandon që të
niset një hetim ndërkombëtar i pavarur, ndërsa autoritetet e Kosovës dhe Shqipërisë të
bashkëpunojnë në procesin hetimor. Ky raport bëri që mediat botërorë të merren
gjerësisht me këtë raport, duke shkruar se “UÇK-ja dhe kryeministri i Kosovës kanë
trafikuar me organe njerëzore të serbëve dhe shqiptarëve gjatë vitit 1999” 30 . Gjithashtu,
ky raport dhe mbulesa e madhe nga mediat ndërkombëtare përkonte në kohë me një
akuzë e cila ishte ngritur vetëm një muaj më parë ndaj disa mjekëve në Kosovë për
transplantim ilegal dhe trafikim ndërkombëtar të organeve, por që fjala ishte për krimin e
kryer në vitet 2008-2009. Kjo akuzë atëkohë gjithashtu kishte një mbulim të madh të
mediave ndërkombëtare edhe për shkak se besueshmërisë, sepse akuza ishte ngritur nga
gjykatësit të misionit europian në Kosovë, EULEX, dhe kishte prova të dëshmitarëve që
kanë shitur organet 31 . Ndonëse këto ishin dy raste të ndara, akuzat nga raporti i Dick
Marty-t dhe akuza e ngritur gjykatësit europianë në Kosovë, megjithatë në dy akuza të
rënda brenda një muaji, njëra nga hetues dhe tjetra, ajo e Martyt, pa fakte konkrete,
forcohej bindja dhe krijohej përshtypja se Kosova është e përfshirë me plot trafiqe të
organeve njerëzore.
Marty në raportin e tij për “trafiqet e organeve” përmend se indikacionet i ka
marrë nga libri i ish-kryeprokurores së Gjykatës Ndërkombëtare Penale të OKB-së në
Hagë, Carla del Ponte 32 . Por, Del Ponte këtë libër e ka botuar në vitin 2008, ndërsa akuzat
e para për trafiqe me organe për UÇK-në janë dy librat e botuar në vitin 2003 në Beograd
të quajtura “libra të bardhë” I dhe II”, të hartuara nga agjencia sekrete serbe, BIA, dhe të
28
Raporti i plotë gjendet në: http://www.assembly.coe.int/Co mmitteeDocs/2010/ajdoc462010prov.pd f
(vizituar 18 qershor, 2013).
29
Po aty.
30
Shih kapitullin paraprak.
31
Më 29 prill të vitit 2013 u dënuan mjekët me burg për 48 t ransplante të kryera. Sh ih kap itullin paraprak.
32
Carla del Ponte, La caccia - Io e i cri minali di gurra, Seria Bianca Feltrinelli, 2008. E përkthyer edhe në
disa gjuhë europiane.
136
botuara në vitin 2003 nga Qeveria e Serbisë me titull “Terrorizmi shqiptar dhe krimi i
organizuar në Kosovë dhe Metohi” 33 . Këto libra të promovuara në Kuvendin republikan
serb 34 , vazhdojnë të gjinden në faqen zyrtare të qeverisë së këtij vendi 35 . Në këto dy libra
gjenden emrat e qindra ish- luftëtarëve shqiptarë të UÇK-së ku për çdonjërin ka biografi
dhe akuza nga më të ndryshmet. Në faqen 23 të librit të parë, i botuar pesë vjet para librit
të Del Pontes, thuhet: “Përveç trafikimit me narkotikë, grupeve të organizuara të krimit
në Kosovë, UÇK-ja merret edhe me kontrabandën e armëve, cigareve dhe mallrave të
tjera të akcizës, makina të vjedhura si dhe trafikimin me qenie njerëzore dhe stërshitjen e
organeve njerëzore”. 36 Gjithashtu, pjesa kryesore e akuzës në Gjykatën e Hagës kundër
njërit nga ish-komandantit të UÇK-së Ramush Haradinajt, dy ushtarakëve të tjerë, Lah
Brahimit dhe Idriz Balajt, përqendrohet në formulimet dhe akuzat që gjinden pikërisht në
këtë libër, ashtu si edhe ndaj Fatmir Limajt etj 37 .
Por, raporti i Martyt, në mungesë provash konkrete dhe i bazuar, siç shkruan ai në
raport, “në indikacione”, mbeti në suaza të propagandës. Megjithatë, mbulimi i madh i
kësaj ngjarjeje nga mediat e fuqishme ndërkombëtare sigurisht që krijonte perceptimin e
një Kosove ku dominon kaosi dhe krimi. Hartuesit e propagandës shpesh gjejnë
ndërmjetës të cilët i furnizojnë me informacione, dezinformata, me qëllim që përhapësi i
propagandës si “burim i pavarur” të jetë më i besueshëm për një fokus-grup të caktuar.
Në këtë kuadër, artikuj të ndryshëm për Kosovën te disa gazeta perëndimore, por edhe
Raporti nga një parlamentar zviceran mund të merret shumë më i besueshëm se nga çdo
aktor shtetëror apo joshtetëror serb.
Propaganda i ka paraprirë diplomacisë publike, siç është shpjeguar në pjesën e
parë të këtij studimi, ndërsa komunikimit strategjik si dimensioni i dytë i diplomacisë
publike, shpesh ka elemente të propagandës. Në raste konfliktesh apo përplasjesh, siç
33
Albanski terorizam i organizovani kriminal na Kosovu i Metohiji – I, II, BIA, Beograd , 2003.
34
Albanski terorizam i organizovani kriminal na Kosovu i Metohiji , në:
http://www.srpskadijaspora.info/vest.asp?id=4093 , 8.12.203. (vizituar: 16 janar, 2011).
35
BIA, Albanski terorizam i organizovani kriminal na Kosovu i Metohiji – Prvi deo, 2003:
http://www.med ia.srbija.gov.rs/medsrp/dokumenti/bela_knjiga1.pdf (vizituar: 15 janar, 2011) dhe; Drugi
deo: http://www.media.srbija.gov.rs/medsrp/dokumenti/bela_kn jiga2.pdf (vizituar 15 janar 2011).
36
BIA, Albanski terorizam i organizovani kriminal na Kosovu i Metohiji – Prvi deo, Beograd, 2003, f. 23.
Libri gjendet edhe në: http://www.med ia.srbija.gov.rs/medsrp/dokumenti/bela_knjiga1.pdf
37
Shih : BIA, Vep.cit. f. 61- 62, 114-115.
137
kanë qenë marrëdhëniet ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, propaganda dhe dezinformata
vazhdojnë të mbijetojë edhe sot e kësaj dite.
2.5. Demonizimi i armikut
Ashtu si edhe në politikën e brendshme, edhe në politikën e jashtme komunikimi

politik ka dy elementë kryesorë përmbajtjesorë: lavdërimin dhe sharjen. Lavdërimin për
veten dhe sharjen për kundërshtarin politik apo armikun në politikën e jashtme. Sharja
për armikun shkon deri në shpalljen e tij dhe veprimeve të tij si punë djalli. Në
marrëdhëniet ndërkombëtare, kjo njihet si demonizimi (djallëzimi) i armikut. Njëri ndër
studiuesit eminentë të realizmit politik në marrëdhëniet ndërkombëtare, Hans
Morgenthau38 , e trajton demonizimin si pjesë të politikës së jashtme të shteteve. Në
gjashtë parimet kryesore të realpolitikës, në njërën prej tyre (në të dytën), Morgenthau
veçon demonizimin si njërin ndër parimet e politikës dhe marrëdhënieve në mes shteteve.
Duke arritur të shpallë armikun si pjesëtar të ideologjisë së dreqit, veprime të se keqes,
vendet synojnë të bindin edhe vendet neutrale apo të treta, për një vend të caktuar.
Prandaj, “duke eliminuar një herë e mirë grupe të caktuara njerëzish ose individësh,
mendohet se mund të eliminohen edhe problemet e përfaqësuara nga ta”. 39
Me këtë nënkuptohet propaganda e keqe kundrejt palës kundë rshtare për të bindur
faktorë të ndryshëm se vërtet një ide e tillë politike është e keqe, është produkt dreqi.
Figura e liderit të armikut krahasohet me figura negative historike dhe zakonisht
nëpërmjet përsëritjes synohet të arrihen efekte të dëshiruara nëpërmjet propagandës
specifike 40 .
Si Hans J. Morgenthau ashtu dhe George Kennan, kanë argumentuar në kontekstin
e Luftës së Ftohtë se kjo politikë duket veçanërisht e vështirë për demokracitë, sepse këto
38
Carlo Simon Belli, Teorie delle relazioni internazionali, Guerra Ed izioni Gurru, Peruggia, 2003, p. 94.
39
Po aty
40
David R.Willco x, Propaganda, the Press and Conflict - The Gulf War and Kosovo, Routledge, London
and New Yo rk f. 6.
138
janë regjimet politike që tentojnë për të demonizuar armiqtë e tyre dhe, duke bërë kështu,
e bëjnë të vështirë gjetjen e një zgjidhjeje diplomatike në raportet mes shteteve. 41
2.5.1. Demonizimi i shqiptarëve nga propaganda serbe
Përveç propagandës, dy librat e lartpërmendur të qeverisë serbe, kanë madje edhe

elemente të demonizimit, që ata të shpallen si e keqja e Ballkanit, sepse janë “terroristë,
trafikantët më të mëdhenj të kontinentit dhe më gjerë, janë bërthama e Al Kaidës në
Ballkan.
Për praninë e islamizmit radikal në Kosovë flet edhe fakti se gjatë vitit 1995,
Osama bin Laden ka qëndruar në Shqipëri, si mysafir i presidentit të atëhershëm,
Sali Berisha, kur janë formuar bazat për mbështetje logjistike dhe financiare për
organizatën Al Kaida dhe vendosjen e qelizave të saj në Kosovë e Metohi. Përveç
Bin Ladenit, në takimin e përmendur kanë marrë pjesë edhe Bashkim Gazidede,
shef i policisë sekrete të Shqipërisë, Hashim Thaçi dhe Ramnush Haradinaj. Me
këtë rast, Bashkim Gazidede është zgjedhur njëri nga udhëheqësit e Al Kaidës për
rajonin e Ballkanit.42
Gjithashtu, në këtë libër, thuhet se në UÇK-në e Kosovës kanë qenë të përshirë një
numër i madh i luftëtarëve ekstremistë islamikë nga Algjeria, Egjipti, Arabia Saudite,
Afganistani, Sudani, Tunizia, Çeçenia, Irani dhe nga vende të tjera, të cilët kanë vepruar
nën komandën e UÇK-së në Kosovë 43 . Sipas këtij libri, shqiptarët e Kosovës janë
trafikantët dhe mafia kryesore e drogës nga Azia për në Europë, si para luftës, ashtu edhe
pas saj 44 . Gjithashtu, sipas këtij libri të promovuar nga Kuvendin e Serbisë, edhe
organizimi i sistemit paralel dhe kontributet e 3 përqindëshit që jepnin shqiptarët deri në
41
George F. Kennan, American Diplomacy, Un iversity of Chicago Press, 1951, f. 59.; Hans J. Morgenthau,
Politics Among Nations, McGraw-Hill, New York, 1993, f. 387.
42
BIA, Albanski terorizam i organizovani kriminal na Kosovu i Metohiji – Prvi deo,Beograd, 2003, f. 40.
Libri gjendet edhe në web faqen e qeverisë së Serbisë:
http://www.med ia.srbija.gov.rs/medsrp/dokumenti/bela_knjiga1.pdf
43
Po aty, f. 41.
44
Po aty, f. 29
139
vitin 1999, kanë ardhur nga paratë e drogës. “Nga rreth 900 milionë marka të cilat kanë
mbërritur në Kosovë ndërmjet viteve 1996-1999, gjysma e tyre janë para të fituara nga
trafikimi i drogës”. 45 Ndërsa, edhe lufta është organizuar me para të drogës. “Kanalet
ilegale të drogës UÇK-ja nuk i ka shfrytëzuar vetëm për dërgimin e heroinës në Europë,
por edhe të armëve në Ballkan”46 . Kjo drogë shpesh është këmbyer direkt me armë ose
është blerë me para në Shqipëri, Bosnjë, Kroaci, Qipro, Mal të Zi Turqi etj 47 .
Terrorizmi shqiptar në Kosovë i lidhur me lloje të ndryshme të kriminalitetit të

organizuar paraqet rrezik të përhershëm për sigurinë e qytetarëve dhe stabilitetin
politik të gjithë rajonit. Bartësit e këtyre aktiviteteve kanë për qëllim që të
veprojnë për krijimin e Shqipërisë së Madhe ose Kosovës së Madhe dhe ta
zgjerojnë tregun e tyre të brendshëm, forcën ekonomike dhe pushtetin në ato
territore...48
Ndërkaq, në librin e dytë “Terrorizmi shqiptar dhe krimi i organizuar në Kosovë e

Metohi” jepet biografi dhe dosje të krijuar për 157 shqiptarë të Kosovës të cilët kanë qenë
njerëzit kryesorë të jetës ushtarake dhe sot figurat kryesore politike në Kosovë. Të gjithë
personat e përfshirë aty, pa përjashtim, thuhet se janë trafikantë, kanë marrë pjesë në
vrasje etj.
Nga kjo e fundit shihet qartë se qëllimi është politik, demonizimi i shqiptarëve
“liria e të cilëve është rrezik për të gjithë rajonin”. Siç është parë edhe më herët në këtë
punim 49 , disa nga këto të dhëna që ka dhënë shteti serb, janë përdorur si burime nga një
pjesë e shtypit botëror, në radhë të parë, Guardian etj.
Por, demonizimi i shqiptarëve nuk është e këtyre viteve të fundit. Shqiptarët
historikisht kanë qenë në shënjestër të vazhdueshme të propagandës me qëllim të shtrirjes
së interesit serb në viset shqiptare. Kjo madje ka ndodhur që në përpjekjet shqiptare për
shtet- komb, ndërsa sot e kësaj dite vazhdon me të madhe. Kjo propagandë është
zhvilluar jo vetëm nëpërmjet mediave, por nëpërmjet një game të gjerë mjetesh
komunikuese, botime librash, revistash, gjoja studimesh shkencore etj.
45
Po aty, f. 9.
46
Po aty.
47
Po aty, f. 10.
48
Ppo aty, f. 7.
49
Shin Kapitulli i dytë i Pjesës së Dytë
140
Propaganda antishqiptare ka nisur herët, që në kohën e Kongresit të Berlinit, por
të mos u ndalur në periudhat e mëpastajme që kanë qenë shumë më agresive dhe më të
bollshme. Libri i Vladan Gjorgjeviqit, ish- kryeministër i Serbisë, botuar gjatë zhvillimin
të punimeve të Konferencës së Ambasadorëve (1913) Arnauti i Velike Sile (Beograd,
1913), Les albanais et le Grand Puissances, Paris, 1913 (i përkthyer edhe gjermanisht),
ka pasur për qëllim që të ndikonin në opinionin e gjerë publik dhe në qarqet zyrtare të
Fuqive të kohës. Kjo mund të cilësohet si një sintezë e tezave antishqiptare më të
ndryshme. 50 Aty, me shtrembërime flagrante dhe interpretime arbitrare të fakteve, janë
gërshetuar paragjykime denigruese dhe me pasione nga më të ulëtat, haptazi raciste 51 . Për
të gjykuar për „vlerën‟ e këtij libri, mjafton të përmendet se pikërisht aty gjendet pohimi
famëkeq se ndër shqiptarë procesi i evolucionit biologjik të species njerëzore nuk ka
shkuar deri në krye dhe midis tyre ka ende (pra në atë kohë kur shkruhej libri, shek. XX)
ekzemplarë me bisht, “disa me bisht dhie, disa të tjerë me bisht të vogël, që e kanë
banesën e tyre të përhershme në majë të pemëve”. 52 Por, libri pamflet e Gjorgjeviqit
vetëm hap kolonën e botimeve antishqiptare që kanë dalë qoftë në serbisht apo në disa
gjuhë kryesore në prag ose gjatë shqyrtimit të çështjes shqiptare në Konferencën e
Ambasadorëve. Në kohën e shpalljes së pavarësisë së shtetit shqiptar (1912) ka pasur
edhe botime të tjera që kishin qëllimin e propagandës antishqiptare dhe për të ndikuar si
në kancelaritë perëndimore, ashtu edhe opinionin perëndimor. 53
Studiuesit Philip J. Cohen dhe David Riesman në Serbia's Secret War:
Propaganda and the Deceit of History, thonë për memorandumin e Çubriloviqit (1937),
“Iseljavanja arnauta” (Shpërngulja e shqiptarëve), se ajo ngjason me propagandën dhe
veprimet e Hitlerit e Stalinit, ndërsa vetë autori Çubriloviq, një këshilltar i lartë i qeverisë
serbe, ka qenë një konspirator i vrasjes së princit Franz Ferdinand, e cila vrasje që shkas
50
Arben Puto, Historia e diplomatike e çështjes shqiptare, Akademia e Sh kencave, Albin, Tiranë, 2003,
f.144 – 145.
51
Po aty.
52
Cituar sipas: Puto, vep. cit. F. 144.
53
Balkanicus (pseudonim i Stojan Protiçit) Le problemes albanais, la Serb i e la Austro-Hungerie, Paris
1913; J. To mitch, Les albanais en Vieille Serb ie et fans le Sandjak de Novi Pazar, Paris 1913; J. Cvijic,
Balkanski rat i Serbija, Beograd 1912; J. Had zi – Vasiljevic, Juzna Stara Srbija, kn iga 2, Beograd 1912 et j.
Vep.cit. Puto, f.144 – 145.
141
për nisjen e Luftës së Parë Botërore. 54 “Rruga e vetme efektive është të eliminohen
shqiptarët nga trekëndëshi i tyre, Dibër-Rogozhinë-Nish, en masse. Për të shkaktuar
emigrim masiv, së pari duhet të provokohet një psikozë masive, e cila mund të arrihet në
shumë drejtime...”55 , ka shkruar Çubriloviq. Më pastaj, janë një sërë botimesh, artikujsh,
memorandumesh të cilat kanë pasur për qëllim demonizimin e shqiptarëve.
Kjo fushatë propagandistike padyshim që ka lënë pasoja për shqiptarët. Në këtë
kuptim, Serbia kërkonte që duke eliminuar një grup pak më të gjerë njerëzish, do të
eliminojë edhe problemin me Kosovën. Propaganda e fuqishme me dekada të tëra ka
pasur edhe një qëllim tjetër, atë të demonizimit të kërkesës shqiptare për bashkim
kombëtar dhe, më pas, edhe atë për pavarësinë e Kosovës. Pas një kohe, kjo propagandë
që e ka paraqitur bashkimin e shqiptarëve në një shtet si një e keqe e përbashkët edhe për
rajonin, ka filluar të ketë efekte dhe sukses për propaganduesit. Përmendja e “bashkimit”
menjëherë ka asociuar me emrin e djallëzuar të “Shqipërisë së Madhe” për Shqipërinë
Etnike. Kjo është vërejtur në prononcimet e përditshme të politikanëve të Kosovës të cilët
kur ktheheshin nga Vjerna në bisedimet e organizuara për Beogradin para shpalljes së
pavarësisë, vazhdimisht theksonin se “përcaktimi për pavarësinë e Kosovës është një
zgjidhje kompromisi”, por asnjëherë pa përmendur se ky kompromis është heqja dorë nga
bashkimi i Kosovës me Shqipërinë.
Për të arritur efekte sa më të mëdha, propaganda serbe e vënë në shërbim të
shtetit, shpesh ka dalë jashtë logjikës normale njerëzore, siç u përmend më lartë ajo e
evolucionit biologjik. Propaganda e tillë është ndjekur edhe ndaj komuniteteve
joshqiptare në luftën ekspansioniste serbe. Studiuesi i propagandës rishtare luftarake
serbe, Renaud de la Brosse në Political Propaganda and the Plan to Create 'A State For
All Serbs 56 ka hulumtuar rastet se si propaganda serbe ka nxitur urrejtjet tradicionale dhe
historike të opinionit publik duke shkuar deri në ide raciste, ksenofobe, shoviniste etj.
54
Philip J. Cohen & David Riesman, Serbia's Secret War: Propaganda and the Deceit of History,
Texas A&M University Press, 1999, f. 688.
55
Po aty, f. 5.
56
Renaud de la Brosse, Political Propaganda and the Plan to Create 'A State For All Serbs. Pesë raportet
e tij studimore për propagandën aktuale serbe gjenden në:
http://hague.bard.edu/reports/de_la_brosse_pt1.pdf , http://hague.bard.edu/reports/de_la_brosse_pt2.pdf
, http://hague.bard.edu/reports/de_la_brosse_pt3.pdf , http://hague.bard.edu/reports/de_la_brosse_pt4.pdf ,
http://hague.bard.edu/reports/de_la_brosse_pt5.pdf (vizituar: 27 janar, 2013) ; shih edhe: Renaud de La
Brosse, Les medias de la haine, La Decouverte, Paris 1998.
142
Brosse merr shembull të propagandës serbe dhe e krahason atë me propagandën naziste.
Para luftës në Kosovë, në kohën kur Sarajeva ishte shkëputur nga pjesa tjetër e botës
(1992) nga rrethimi serb i Sarajevës, televizion shtetëror i Serbisë (RTS) emeton një
raport të televizionit SRNA dhe jep shembullin e propagandës më bizare: “Në kopshtin
zoologjik, myslimanët u hedhin luanëve për ushqim femra dhe fëmijë serbë”. 57 58
2.6. Komunikimi edhe me vendet që s’ka marrëdhënie diplomatike
Diplomacia publike është e lidhur ngushtë me mediatizimin e politikës së

jashtme 59 , ndërsa dy nga tre dimensionet e diplomacisë publike, menaxhimi i lajmeve dhe
komunikimi strategjik shfrytëzojnë mediat si kanal ndërmjetësimi për të dërguar mesazhin
te publikët e huaj 60 . Kjo ka ardhur si rezultat i rritjes globale të mbulesës televizive të
lajmeve, e cila e ka bërë edhe më kompleks komunikimin ndërkombëtar, më të vështirë
menaxhimin e imazhit të vendit dhe mesazhi i brendshëm pa vështirësi i drejtohet edhe
publikëve të jashtëm. Televizioni, si media më e përhapur, gjithnjë e më shumë bëhet një
burim i shpejtë informacioni për përgjegjësit politikë dhe përshpejton ritmet e
komunikimeve diplomatike, fokuson vëmendjen në krizat e ndryshme në botë siç ka
ndodhur me Bosnjën, Kosovën, Egjipt, Libi etj. Shpejtësia globale e televizionit ka bërë
presion të madh ndaj politikanëve dhe ekspertëve të politikës së jashtme për të reaguar
shpejt ndaj ngjarjeve në botë, por edhe të jenë të vëmendshëm për mesazhet politike që
japin, por gjithashtu ka përshpejtuar proceset komunikuese ndërmjet qeverive me
publikët për çështje që kanë të bëjnë me politikën e jashtme 61 .
57
Videoja e RTS-së, që flet se “myslimanët u hedhin fëmijë serbë luanëve të uritur”:
http://www.youtube.com/watch?gl=GB&hl=en-GB&v=LzUq QxNb8q w&e (vizituar: 18 janar, 2011).
58
Renaud de La Brosse, Les medias de la haine, La Decouverte, Paris 1998, f. 4. Njëra nga pesë pjesët e
këtij studimi, gjenden në: http://archiv2.med ianhilfe.ch/topics/delabrosse/RSFHaine.pdf (v izituar: 22
dhjetor 2012).
59
Associates-Publishers Mahwah, 1997, f. 85
60
Shih në kreun e parë të p jesës së parëdytë, Menaxhimi i lajmeve.
61
143
E ashtuquajtura diplomacia mediatike (media diplomacy, television diplomacy,
newspaper diplomacy, photodiplomacy, real-time diplomacy) 62 shënon rolin e mediave si
ura komunikuese ndërmjet qytetarëve dhe politikanëve d he ndërmjet këtyre të fundit dhe
diplomatëve. Instrumentet e mëdha të komunikimit masiv janë përdorur për të artikuluar
dhe promovuar politikën e jashtme dhe për të ndikuar publikun e huaj dhe politikë-
bërësit, por edhe duke krijuar një lidhje ndikuese me elektoratin brenda vendit. Kjo u jep
mediave një rol të dyfishtë: në njërën anë paraqiten si instrumente të konsensusit dhe
bindjes politike kundrejt aktorëve të huaj, ndërsa nga ana tjetër paraqitet një kanal i
privilegjuar karshi qytetarëve dhe aktorëve të brendshëm institucionalë.
Castels thotë se individi, politika, sektori i ekonomisë, ai i shërbimeve etj.
kërkojnë të shfaqen në publik dhe për këtë shfaqje shfrytëzojnë mediat si kanal
ndërmjetësues komunikimi. “Mesazhet, organizatat dhe liderët që nuk janë të pranishëm
në media, nuk ekzistojnë në mendjen e publikut”. 63 Zgjerimi i revolucionit të
informacionit dhe zhvillimi i shoqërisë së informacionit u kanë ofruar shteteve
mundësinë për të arritur audienca potencialisht të pakufizuara gjithnjë e më të hapura
ndaj ndikimit të jashtëm dhe informacionit e kulturës 64 . Por, pavarësisht nga këto
zhvillime, deri më sot roli i medias si zgjatim i diplomacisë ka marrë shumë pak
vëmendje reale në disiplinat e marrëdhënieve ndërkombëtare, shkenca politike dhe të
komunikimit. 65
Lindja dhe zhvillimi i diplomacisë mediatike kanë një fat të përbashkët me
zhvillimin e mjetet e teknologjisë së komunikimit dhe me ndryshimet dhe pjekurinë e
natyrës së politikës së jashtme. 66 Rrënjët e saj fillestare shtrihen përgjatë sukseseve dhe
62
Po aty, f. 3.
63
Manuel Catsells, Co mmunication Power, Oxford University Press, 2009, f. 194.
64
Pierre Cy ril Pahlavi, Mass Diplomacy: Foreign Policy in the Global Information Age, Montreal: McGiII
University, 2004, f. 18.
65
Po aty.
66
Zhvillimi i dip lo macisë med iatike, në veçanti te dip lo macisë televizive, g jen shtrirjen e saj që në vitet e
60-ta ku r u bënë operues disa satelitë, mes të cilëve më i rëndësishmi ka qenë Telstar, i pari në fushën e
teleko munikimeve si dhe Syncom III nëpërmjet të cilëve e g jithë bota ka mundur të shohë në kohë reale
(drejtpërdrejt) Olimp iadën e Tokjos më 1964. Më pas, në sajë të ekspansionit të W orldnet Program (një
shërbim televiziv transnacional i informacionit i dedikuar për 13 shtete, i krijuar më 1978 dhe i menaxhuar
nga USIA) diplo macia med iatike gjen shtritrje përmes satelitëve. Qeveria amerikane ka pasur mundësinë
që të transmetojë qëndrimin e saj zyrtar në shumë shtete.. Në vitet 70-ta e 80-ta ShBA-të krijojnë satelitë
shpërndarës të dedikuar pikërisht për teleko munikacion. Shembull i veçantë ka qenë Intelsat nëpërmjet të
144
garave brenda sfidave teknologjike nga superfuqitë e kohës së Luftës së Ftohtë, nga
lansimi i Sputnik dhe shkelja në Hënë.
Por, ashtu si në komunikimin e brendshëm politik, edhe në komunikimin
ndërkombëtar ndodh shpesh që një media të kërkojë t'i japë jehonë një ngjarjeje më
shumë sesa vetë rëndësia që ka ajo ngjarje. Kjo ka të bëjë në rastet kur media merret me
“menaxhimin e informacioni”. Ky term përdoret për herë të parë nga James Reston para
një komiteti të Kongresit në vitin 1955 67 . Kjo teknikë lejon të kapërcehet “censura”
tradicionale. Lajmi në të vërtetë nuk mbahet i fshehur apo i përpunuar siç ndodh
zakonisht në çështjet e ndjeshme të politikës së jashtme, por së pari i jepet rëndësi jo
lajmit, por krijimit të “pseudongjarjeve”. Këto të fundit janë produkte apo ngjarje të cilat
nuk mund të injorohen nga mediat, pavarësisht se aty brenda nuk mund të dalë ndonjë
lajm i rëndësishëm. Të ashtuquajturat “pseudongjarje” kanë fakte të ndërtuara për të
respektuar kriteret që bëjnë lajmin, por jo lajmi në vetvete. Shpesh takimi apo organizimi
i tillë nuk jep informacion përveç vetë takimit i cili madje mund të jetë edhe i
parëndësishëm. Studiuesi i këtij fenomeni sociologjik, Boorstin 68 madje e ka quajtur edhe
simulim apo publicitet, sipas të cilit ndodh shpesh në kulturën amerikane që jehona e një
ngjarjeje të tillë të jetë shumë më e rëndësishme se vetë ngjarja.
Pronarët e hotelit pyetën konsulentët e marrëdhënieve me publikun se si ta rrisin

prestigjin e hotelit për ta përmirësuar biznesin e tyre. Përgjigjen ata e prisnin që
mbase duhet përmirësuar instalimi hidraulik, të lyheshin dhomat, të vendoseshin
llambadarë me kristale etj. Por, konsulentët e marrëdhënieve publike ishin edhe
më jo të drejtpërdrejtë. Ata thanë të organizohet një festë në 40 vjetorin e hotelit.
U bë lista e të ftuarve, me bankierë, avokatë, predikues me ndikim. U bë festa,
erdhën fotografët... Këto unë i quaj pseudo ngjarje. 69
Kjo më së miri e shpjegon të ashtuquajturat “pseudongjarje”, të cilat janë mjaft të
cilit Sh BA-të kanë mundur t'u ofro jnë 170 shteteve të botës shërbime teleko mun ikuese si: telev izione,
radio, telefonë, fax etj. Të kësaj kohe janë edhe polemikat se satelitët transn acionalë shkelin sovranitetin e
shteteve. ShBA-të të cilët e mbajtën monopolin në këtë sektor deri vonë, mbështesnin parimin e qarku llimit
të lirë të informacionit dhe të ideve dhe produksionit televiziv.
67
Patrizia Lau rano, Fondamenti di comunicazione politica internazionale, Bonano Editore, Ro ma, 2006, f.
34.
68
“Pseudongjarjen” për herë të parë e ka përdorur dhe studiuar Daniel J. Boorstin në vitin 1961.
69
Daniel J. Boosrtin, The Image: A guide to Pseudo-events in America, Vintage Books Ed ition, New York,
1992, f. 9-10.
145
rëndësishme për krijimin e imazhit të cilat tërheqin vëmendjen ose nxisin emocione të
caktuara 70 . Me këtë lloj menaxhimi, pseudongjarjet mbushin boshllëkun e informacionit
apo në mungesë zhvillimesh apo informacionesh, ose në rastet e propagandës, sajohet një
ngjarje e parëndësishme e cila nga menaxhimi i mirë i informacionit që bëjnë specialistët,
lajmi bëhet shumë më i përhapur sesa vetë rëndësia e ngjarjes. Në këto të fundit janë parë
në kapitullin paraprak se si mediat i bëjë jehonë shumë të madhe Raportit të Dick Martyt,
jo thjesht si lajm që ai ka ngritur dyshime për trafikime organesh, por mediat u morën me
përmbajtjen e raportit, ndonëse faktet referuese ai i ka, siç shkruan vetë, “indikacione”.
Mënyra narrative e ngjarjeve të transmetuara në mënyrë të drejtpërdrejtë duke u
shkëputur nga rutina e përditshme e shoqërisë i imponon auditorit si fakte të
jashtëzakonshme ngjarje të zakonshme. Këto bëhen ngjarje të vërteta mediatike (media
events). Me këtë nuk është më i rëndësishëm rezultati i arritur në atë ngjarje sesa
atmosfera e krijuar dhe e stërmadhuar nga media. “Ngjarjet mediatike përfaqësojnë më të
mirën e diplomacisë mediatike, duke tërhequr audiencat e gjera nëpër botë dhe duke ua
prishur televizioneve programacionin e planifikuar”. 71 Këto janë transmetime të
organizuara, shpesh jashtë studiove televizive, të parapërgatitura dhe të prezantuara me
ceremoni, si bisedime, ftesa diplomatike, takime diplomatike apo krijim klime për
negociata 72 .
Përderisa “pseudongjarjet” më shumë krijoheshin nga “menaxhuesit e
informacionit” të cilët dëshironin që një takim i parëndësishëm të bëhet i rëndësishëm
nga publiciteti i mediave, në anën tjetër në “ngjarjet mediatike” janë vetë mediat të cilat
shndërrojnë në ngjarje të rëndësishme një ngjarje të parëndësishme. Sipas M.
Masmoudi73 , informacioni luan një rol parësor në marrëdhëniet ndërkombëtare qoftë si
një mjet komunikimi ndërmjet individëve, qoftë si një mjet kuptimi dhe njohjeje ndërmjet
popujve dhe kombeve.
70
71
Eytan Gilboa, Diplomacy in the media age: Three models of uses and effects, Diplo macy & Statecraft,
Vo l.12, No.2 (June 2001), f. 13. (1-28) artikulli gjendet edhe në:
72
po aty.
73
Mustapha Masmoudi, “The new World informat ion order and direct broadcasting satelites”, në: Syracuse
Journal of International Law and Commerce. Cituar sipas Emid io Diodato etj, Co municazione e politica
internazionale, Rubbettino Editore, Ro ma, 2004, f. 22.
146
Kohëve të fundit është parë qartë se vëmendja e hartuesve dhe deklaruesve të
politikës së jashtme është shumë e madhe për një arsye shumë të thjeshtë: mediat kanë
bërë që çdo deklaratë e bërë në cilindo cep të botës, nuk ka nevojë që të transmetohet
përmes kanaleve tradicionale diplomatike, por ajo merr dhenë në kohë shumë të shkurtër
dhe në tërë botën. Madje, politika e jashtme përmes mediave bëhet jo vetëm si dikur duke
u deklaruar nga selitë qeveritare. Shembulli më praktik mund të jetë për ne deklarata e
presidentit Bush, i cili një ditë pas shpalljes së pavarësisë gjatë një vizite në Tanzani
deklaroi për rrjetin televiziv NBC se Shtetet e Bashkuara të Amerikës mbështesin
shpalljen e pavarësisë së Kosovës. “Kosova tani është e pavarur. Kjo është diçka që unë
kam mbështetur, së bashku me qeverinë time” 74 . Ndërsa, kryeministri i Shqipërisë, Sali
Berisha, në ditën kur Arabia Saudite njohu pavarësinë e Kosovës më 20 prill, që nga Kina
i dërgoi mesazh falënderimi Riadit.
Mediat kanë shtuar luksin që vendet të komunikojnë për çështje të caktuara pa
pasur nevojë që të takohen dhe pa pasur nevojë që njëra palë të shkojë te tjetra. Në këtë
kuadër, ka raste që politika e jashtme komunikon njëkohësisht dhe nga selia e vendit, pa
pasur nevojë që të vizitojë vendin për të parë qëndrimet politike të një vendi ndaj tjetrit
ose për një çështje të caktuar. Madje, të komunikohet politikisht edhe me vendet të cilat
nuk pranojnë kontakte klasike të komunikimit diplomatik. Kryeministri i Kosovës,
Hashim Thaçi, në shkurt 2009 deklaroi nga Prishtina se Kosovën do ta njohë edhe
Rusia 75 . I menjëhershëm ishte reagimi i kryediplomatit rus, Sergei Lavrov, i cili u
deklarua nga Moska se Rusia nuk ka ndryshuar qëndrim. Njëherësh, siç thekson Potter,
“rritja e mundësive të qasjes, shpejtësisë ose shpërndarjes së bollshme të lajmeve dhe
informacionit në një audiencë globale në kohë reale, e ka bërë menaxhimin e punëve
shtetërore më komplekse se asnjëherë më parë”. 76
Një shembull tjetër që ka të bëjë me diplomacinë masive, mund të merret se si
Shkupi për një kohë të shkurtër u tërhoq nga vendimi për të forcuar regjimin e vizave për
shtetasit e Shqipërisë në maj të vitit 2008. Shkupi paralajmëroi se kishte miratuar
74
U.S. Deparment of Defensce, Bush Voices Support for Kosovo Independence, February, 18, 2008.
http://www.defense.gov/News/NewsArticle.aspx?ID=48996
75
http://www.top-channel.tv/artiku ll.php?id=143523
76
Evan Potter (ed.), Cyber-Diplomacy: Managing Foreign Policy in the Twenty-First
Century, Montreal and Kingston: McGill-Queen‟s University Press, 2002. f. 4..
147
ndryshimet e Ligjit për hyrje dhe qëndrim të të huajve me arsyetimin se si vend kandidat
për në BE, duhet të forcojë kufijtë ndaj vendeve të cilat janë prapa në procesin
eurointegrues. Televizionet e Tiranës për dhjetë ditë rresht me shumë të ftuar dhe persona
të rëndësishëm të jetës publike e politike nga Shqipëria e Maqedonia, rrahu këtë temë
duke rritur efektin e presionit shumë më të madh publik dhe politik sesa do të kishte efekt
një notë verbale e cila do t'i dërgohej Shkupit nga ana e Tiranës zyrtare. Vendimi i
Shkupit u ngri, ndërsa vetëm pak muaj më vonë hiqen plotësisht vizat për shtetasit e
Shqipërisë 77 .
2.7. Përfundime
Strategjitë e komunikimit diplomatik me mediat dhe internetin si kanal

komunikimi, sot kërkojnë një njohje të thellë të sfidave globale të mediave për t'u
përballur me to dhe për të arritur që të jepen sa më shumë mesazhe të dobishme për
politikën e vendit dhe imazhin e saj. Një nga parimet më të rëndësishme të suksesit në
këtë kontekst është që udhëheqësit politikë të kenë aftësi për t'u përshtatur me ndryshimet
e rrethanave, që nënkupton komunikimin strategjik, apo të reagojnë kur duhet siç janë
raste të ndjeshme negative apo të rëndësishme pozitive për vendin.
Në kohën e teknologjisë së avancuar të komunikimit, një deklaratë politike që
prek marrëdhëniet dypalëshe apo shumëpalëshe i dhënë në komunikimin e brendshëm
politik dhe i transmetuar nga mediat, është njëherësh edhe një mesazh direkt i vendit
kundrejt një vendi tjetër. Pavarësisht se mesazhi mund të jetë dhënë në ndonjë vend sado
të vogël qoftë dhe t'i adresohet një vendi në cepin tjetër të botës, pikërisht në sajë të
teknologjisë së avancuar ajo përcillet përnjëherësh. Shembujt, siç u përmendën edhe më
lartë me rastet shqiptare, janë të shumtë, ndërsa ky lloj komunikimi realizohet dhe thyen
barrierat e komunikimit edhe ndërmjet vendeve mes të cilave ka një ngrirje afatgjate
marrëdhëniesh. Për këtë arsye, mediat, në radhë të parë televizioni, krijon aty për aty një
komunikim diplomatik botëror dhe kjo ka nxjerrë sfida të reja, dilema dhe pasiguri për
pjesëmarrësit në procesin politik, në radhë të parë për:
77
Hasan Saliu, Komunikimi politik ndërkombëtar, (tezë masteri) Un iversiteti AAB-Prishtinë, maj, 2009.
148
- si të shmanget një përgjigje e menjëhershme politike për një zhvillim konfuz dhe
vështirë i menaxhueshëm dhe njëherësh të mos ekspozohesh si udhëheqës i
dobët?
- si të ndërthuret në një mesazh dhe të ndikohet publiku i jashtëm dhe ai i
78
brendshëm?
Sa i përket kësaj të fundit që ndërlidhet edhe me shembujt e mësipërm, Thaçi jo
se ka dashtë të provokojë administratën ruse me deklaratën se “Rusia së shpejti do të
njohë Kosovën”, por sepse ky mesazh më shumë mendohej të jetë për komunikim politik
të brendshëm, por mediat bënë që ai të përcillet deri në Moskë. Në kohët moderne jemi
dëshmitarë të komunikimit dypalësh madje edhe ndërmjet vendeve armike siç janë Irani
dhe Izraeli, ku mesazhet nga Teherani jemi mësuar t'i dëgjojmë shpesh, ashtu siç nuk
kanë munguar edhe reagimet nga shteti hebraik. Por, komunikimet e pandërprera
zhvillohet edhe ndërmjet vendeve të cilat nuk kanë marrëdhënie diplomatike. Këto
komunikime janë të shpeshta, ashtu si edhe të parat dhe zhvillohen nga distanca.
Deklaratat e njërës palë përcillen te tjetra dhe e kundërta.
Për këtë arsye duhet thënë se të gjithë faktorët pjesëmarrës në një politikë të
jashtme ende nuk janë përshtatur me politikën e re globale të mbulesës mediatike. Aq më
shumë kjo mund të vlejë për Kosovën e cila mbetet në pozitë që të dijë të komunikojë sa
më bindshëm me botën, me një mjedis ku zhvillime të brendshme jo fort pozitive
mbulohen nga mediat ndërkombëtare të cilat u drejtohen publikëve të huaj. Por, në rastin
e heqjes së mbikëqyrjes së pavarësisë dhe atë të vendimit të Gjykatës së OKB-së se
shpallja e pavarësisë ka qenë e ligjshme, shihet qartë se nuk ka pasur një mobilizim
paraprak të aktorëve shtetërorë të Kosovës për të komunikuar me mediat botërore, për të
forcuar elementin e rëndësishëm pozitiv se juridikisht Kosova duhet të njihet e pavarur,
meqë atë e ka vlerësuar edhe Gjykata botërore, ndërsa vendet perëndimore kanë vlerësuar
se ky vend nuk ka më nevojë as të mbikëqyret. Me këto dy raste pozitive nuk u arrit të
realizohet një komunikim strategjik për të materializuar sa më shumë vendimet po zitive
më të rëndësishme juridike për Kosovën, ndonëse qeveria atë vit jepte nga 100 mijë euro
në muaj dy kompanive amerikane për lobim dhe komunikim me botën, Patton Boggs dhe
78
Eytan Gilboa, The Global News Networks and U.S. Policymaking In Defense and Foreign Affairs,
Shorenstein Fellow, Harvard College, Spring 2002, p. 23-24.
149
Podesta Group79 . Ndërsa, ishin zgjedhur rastet e mësipërme me qëllim për të parë se sa
kanë mundur të dëshmohen aktorët shtetërore për të reaguar në rastet e sipërpërmendura,
ashtu siç reagojnë vendet me diplomaci të zhvilluar publike në raste të ngjashme 80 .
Në këtë kapitull u pa që mediat ndërkombëtare i kishin kushtuar jo shumë rëndësi
dy rasteve pozitive të Kosovës, në krahasim me akuzat për trafikim organesh, akuzat për
krime lufte në Kosovë apo trazirave dhe përplasjeve në veri të Kosovës që u panë në
kapitullin e mëhershëm. Madje, akuza për trafikimin e organeve kishte mbulim më të
madh mediatik se të gjitha zhvillimet e tjera dhe në shumë gjuhë të botës. Kjo vjen për
faktin se mediat janë të pritura të mbulojnë ngjarje sensacionale, por edhe të dhimbshme
për shkak të interesimit të audiencës, sesa një lajm e gjykatës më kompetente në botë se
pavarësia e Kosovës është e ligjshme. Do të duhej të ishin pikërisht aktorët shtetërorë me
specialistët e marrëdhënieve me publikun, të diplomacisë publike dhe agjencitë e
kontraktuara ndërkombëtare për këtë që të mundoheshin ta plasojnë sa më shumë në botë
vendimin e kësaj gjykate, përderisa Kosova interesin më të madh shtetëror i ka njohjet.
79
Me gjerësisht për këto dy ko mpani shih në kap itullin v ijues.
80
Për reagimin e vendeve perëndimore (psh. Britanisë), shih Diplomacia publike e Britanisë së Madhe, në
Pjesën e tretë.
150
KREU III
3. Diplomacia ekonomike dhe diaspora e Kosovës
3.1. Diplomacia ekonomike
Siç është thënë edhe në kapitullin e parë të këtij studimi, vendet kërkojnë të
komunikojnë me publikët edhe huaj për interesa ekonomike, financiare, turistike. Në
zhvillimet moderne të marrëdhënieve ndërkombëtare, rajonalizmit dhe globalizmit,
diplomacia ka shkuar përtej kurtuazisë dhe është bërë shumë praktike, duke u
zëvendësuar gjithnjë e më shumë me diplomacinë ekonomike. Interesi ekonomik shtrohet
si një komponent mjaft i rëndësishëm në marrëdhëniet e një vendi me vendet e tjera.
Qëllimi i diplomacisë ekonomike është që të mbrojë interesat ekonomike të një vendi në
botë dhe të luajë rolin e avokatit pranë administratave të huaja për të mbrojtur interesat e
investimeve; të promovojë vendin dhe produktet e tij dhe të bindë sa më shumë kompani
për të investuar në vendin e tij, të cilin e përfaqëson.
Por këto më shumë mund të kuptohen si marrëdhënie ekonomike ndërkombëtare
mes shtetesh, ndërsa diplomacia ekonomike si pjesë e diplomacisë publike kërkon të
nxjerrë një vend më shumë si “simbol me shumë elementë vleror”, të cilën Simon Anholt
në vitin 1996 e quan “nation branding”, i cili njëherësh është themelues i këtij koncepti.
Ky koncept, sipas tij, megjithatë ka të bëjë me konkurrencën në treg. “...Brendi nacional
është një metaforë e përkryer për mënyrën e konkurrimit të vendeve ndaj njëri- tjetrit në
tregun global tregtar për prodhimet, shërbimet, ngjarjet, idetë, vizitorët, talentin,
investimet dhe ndikimin”. 1 Por, vetë ai 14 vjet më vonë këtë term e quan “identitet
konkurrues”, duke shpjeguar se ky identitet ka të bëjë më shumë me identitetin kombëtar
(shtetëror), ekonominë e politikën sesa me “markën” me të cilën është kuptuar
1
Simon Anholt, Places, Identity, image and reputation. London: Palgrave Macmillan, 2007, f. 1.
151
tradicionalisht. 2 Sipas tij, “identiteti konkurrues” është një term i përdorur për të
përshkruar sintezën e menaxhimit të markës me diplomacinë publike dhe me tregtinë,
investimet, turizmin dhe promovimin e eksportit. “Identiteti konkurrues është një model i
ri për të rritur konkurrencën kombëtare në botën globale, që tashmë është duke dhënë
rezultat për një numër shtetesh, qytetesh, rajonesh, qoftë të pasura apo të varfra.” 3 Oferta
për rritjen e imazhit të një vendi ndaj një publiku të huaj, sipas Anholt, duhet të jetë e
zgjeruar për të përfshirë atributet, të mirat dhe ofertat që janë më të rëndësishme ose më
të motivuara për tregun. “... Reputacioni i vendit duhet të orientohet me kujdes ndaj
vendeve të „vërteta‟, rajoneve, qyteteve ose grupeve demografike, sektorëve afaristë ose
vendimmarrësve politikë... Imazhi duhet përmirësuar me kualitete më të sakta, të
rëndësishme dhe të dallueshme”. 4
Kosova nuk ka investime në botë, ndërsa eksporti mbulon importin në masën
vetëm 10 për qind, atëherë i vetmi interes i diplomacisë ekonomike të Kosovës është
përpjekja për të rritur investimet e kapitalit të huaj. Por, kjo diplomaci ekonomike nuk
duhet ngatërruar me aktivitetet e ndonjë atasheu ekonomik në kuadër të ambasadave,
sepse gjatë dekadave të fundit, diplomacia ekonomike ka ndërruar natyrën e diplomacisë
duke kapërcyer dukshëm të ashtuquajturit aktivitete diplomatike komerciale. Kohë më
parë ishim dëshmitarë të një reagimi të një vendi mik të shqiptarëve se si ambasadorja
shprehu keqardhjen e saj pa shumë takt diplomatik për shkak të prishjes së tenderit të një
kompanie të vendit të saj për ndërtimin e një linje të shtrenjtë hekurudho re në Shqipëri 5 .
Ky shembull dhe shumë të tjerë dëshmojnë për faktin se diplomacia sot është shumë
aktive në mbështetjen e investimeve, interesave të kompanive të vendeve në vendin
pritës. Pikërisht angazhimi më dobiprurës i diplomacisë së Kosovës nëpër bo të do të ishte
përpjekja për të bindur kompani të huaja për investime direkte në Kosovë, ndihmat
dypalëshe- shumëpalëshe, shkëmbimet teknologjike, publiciteti ekonomik dhe rritja e
2
Anholt, Simon. Competitive Identity, The New Brand Management for Nations, Cities and Regions.
London: Palgrave Macmillan, 2007 f. XI
3
Po aty, f. 3.
4
Op.cit. Anholt, f. 67, 68.
5
Ambasadorja amerikane Marcie Reis ishte shprehur se është e dëshpëruar pse Qeveria Berisha (2005)
kishte anuluar tenderin një ko mpanie amerikane për të ndërtuar linjën e tren it elektrike në relacionin
Tiranë- Durrës
152
imazhit, pra një diplomaci ekonomike aktive për interesa konkrete dhe të prekshme për
Kosovën6 .
3.2. Fushata Kosovo Young Europeans
Kosova nisi një fushatë publicitare për ta reklamuar veten në botë, ndërsa qëllimi i
kësaj fushate të paguar nga taksapaguesit në vlerë prej rreth 6 milionë erosh, ishte që të
rriten investimet e huaja dhe të shtohen njohjet. Fushata e njohur si “Bërja e Brendingut
Nacional dhe fushatë ndërkombëtare mediatike për Republikën e Kosovës” kishte për
bazë një spot publicitar i cili u emetua në disa televizione globale (BBC, CNN) dhe më
pas edhe në televizione shqip- folëse e lokale. Përveç spotit, ka pasur edhe ekspozime
fotosh të ndryshme me të rinj e të reja si “fytyra të vendit të ri” të cilat madje u
ekspozuan edhe nëpër qytete të ndryshme të Kosovës 7 .
Spoti i titulluar “Kosovo, the young Europeans” përqendrohet në punën që bëhet me bojë,
të cilën e kryejnë të rinjtë. Ata mbledhin dërrasa nga vise të ndryshme të vendit (ujë,
tokë, qytet), i lyejnë ato me qëllim që të formojnë hartën e Kosovës, një shtet i ri në botë.
Mesazhi që kërkohet të jepet, është: ky vend i ri ka një përqindje të madhe të rinjsh të
cilët janë entuziastë dhe kërkojnë me ngulm ta ndërtojnë vendin e tyre.
Por, problemi shfaqet kur kërkohet se cilat mesazhe duhet zgjedhur dhe cilat
atribute duhet shndërruar në simbole për të arritur efekte të dëshiruara. Kur kryediplomati
britanik Robin Kuk në vitin 2000 formoi grupin “Panel 2000” për të këshilluar
prezantimin e Britanisë në vendet tejoqeanike, atëherë pati një debat mjaft të ashpër se
cilat atribute duhej zgjedhur, para se të vendosej për listën prej pesë mesazheve (siguri
dhe integritet, kreativitet dhe inovacion, trashëgimia britanike, liria e shprehjes dhe
qëndrim korrekt dhe veprim i hapur në botë) 8 . Ky debat madje nxiti edhe interesim
ndërkombëtar për “ri-brendin e Britanisë”, sepse çdo përpjekje për brend nacional
gjithashtu ka rrezik të hedhë në grackë për shkak se edhe vende të tjera veçojnë atribute
6
Hasan Saliu, “Për n jë dip lo maci ekonomike”,editorial në: Gazeta La jm, Prishtinë, 23 dhjetor, 2008, f. 2.
7
Fushata vazhdon në faqen: //www.kosovo-young.com/#about
8
Mark Leonard, Public Dip lo macy, London, The Foreing Policy Centre, 2002, f. 15.
153
të tilla ku efekti është i destinuar të mos arrihet 9 . Shumë të tjerë ngritën shqetësimin se
nuk mund të shndërrohet identiteti kombëtar në një markë të thjeshtë sikur të jetë fjala
për shitjen e zakonshme të mallrave, si psh. shitja e sapunit. Praktikuesi më i madh i
diplomacisë publike dhe njëherësh mbështetës i madh europian i aktiviteteve të brendit
nacional, Mark Leonard, thotë gjithashtu se nëse fjala këtu është për turizëm, atëherë
atributi i veçantë përveç pamjeve të bukura të plazheve, infrastrukturës, vendeve atraktive
dhe ofertës kulturore turistike, në radhë të parë është çmimi. “Faktori kryesor i dallimit të
këtij lloji marketingu është çmimi i ofertës 10 .
Çështja që ngrihet për diskutim këtu është se çfarë marke mund të paraqesë
Kosova për investuesit e huaj dhe si mund të “shitet” kjo markë, pra a ka diçka për të
eksportuar Kosova?; A paraqet rinia elementin më joshës për publikun që i drejtohet spoti
60 sekondësh?; Cilit fokus- grup apo publik i drejtohet ky spot me atributin e rinisë?
Çështje tjetër që ngremë për t'u sqaruar është nëse ky spot ka vetëm mesazh komercial
apo edhe atë politik të ngritjes së imazhit të Kosovës, me qëllim të krijimit të dispononit
pozitiv publik për përfitimin e ndonjë njohjeje të re?
3.2.1. Rinia si atribut
Mund të thuhet se Kosova praktikisht nuk ka eksport të produkteve të veta jashtë

vendit. Sipas statistikave zyrtare 11 , në dhjetë vitet e fundit eksporti mbulon vetëm 10 për
qind të importit. Kosova importon mesatarisht brenda një vit mall në vlerë prej rreth 2
miliardë eurosh, ndërsa eksporton vetëm 200 milionë euro. Eksporti kryesisht është skrap
nga automjetet e presuara të cilat dërgohen në Elbasan për t'u shkrirë. Kjo do të thotë se
“Kosova si markë” nuk paraqet ndonjë mesazh komercial joshës për komunitetin e
jashtëm biznesor.
9
Po aty.
10
Po aty.
11
Shih statistikat e tregtisë së jashtme në Entin e Statistikave të Kosovës: http://esk.rks -
gov.net/publikimet/cat_view/10-statistikat-ekonomike/ 14-statistikat-e-tregtise-se-jashtme/88-statistikat-e-
tregetise-se-jashtme-2011?orderby=d mdate_published
154
Mesazhi tjetër komercial dhe qendror që është dëshiruar të jepet, është ai i rinisë, i
përzgjedhur si atributi kryesor në spotin “Kosova, europianët e rinj”. Këtu 12 , shihet
entuziazmi i madh i rinisë për të ndërtuar vendin e tyre. Por, sipas statistikave zyrtare
demografike, për çdo vit tregut të punës i shtohen rreth 35 mijë të rinj të cilët mbeten pa
punë. Kosova ka një popullsi mjaft të re me një moshë mesatare rreth 26- vjeçare 13 , të
cilin fakt e veçon fushata në forma të ndryshme. Kjo do të thotë se Kosova është vendi
me papunësinë më të madhe edhe të rinisë. Dhe, mbase, spoti këtu mund të japë mesazhin
se forca punëtore në Kosovë është më e lira. Ky element është interesant vetëm për
publikun europian, ndërsa opinioni botëror është mjaft heterogjen dhe me shumë sektorë
të ndryshëm ekonomikë e komercialë. Fokus-grupi i fushatës është opinioni botëror e jo
vetëm ai europian dhe popullsia e re e Kosovës nuk paraqet asnjë element joshës për
opinionin aziatik, afrikan dhe latino-amerikan, as ekonomik e as politik.
Megjithatë, spotin mund të mos e shikojmë vetëm si një përpjekje për publicitet
ekonomik me qëllim të thithjes së investimeve të huaja, aq më pak që kjo fushatë ka nisur
në fillim të vitit 2009 e deri nga fundi i vitit 2012, në kohën që interesi europian për të
investuar kishte rënë për shkak të krizës financiare. Një spot nuk mund të shihet në
mënyrë të izoluar vetëm si publicitet, por edhe si një strategji komunikimi që ka për
qëllim rritjen e imazhit shtetëror për përfitime politike. Kualiteti më i saktë dhe më i
rëndësishëm që është zgjedhur këtu sipas krijuesit të spotit, është rinia dhe me këtë
atribut i drejtohen edhe botës arabe, asaj aziatike e latino- amerikane, të cilat vazhdojnë të
mos e njohin Kosovën. Ky identitet i ri shtetëror kërkon të japë një mesazh joshës në këto
vende me “vlerën e shumë fëmijëve”. Por, kjo vlerë në vendet me natalitet të madh nuk
paraqet asnjë vlerë tërheqëse për rritjen e imazhit të vendit. “Si metodë diplomatike,
diplomacia publike është larg të qenit uniform dhe disa fushata publike nuk kanë lidhje
me angazhimin ndërkombëtar”. 14 Melissen thekson gjithashtu se diplomacia publike-
12
Siç mund të shihet në spot në: http://www.youtube.com/watch?v=gqEUDeZJSCE
13
http://www.kosovo-young.com/#about
14
Jan Melissen, New public diplomacy: soft power in international relations, Palgrave Macmillan, 2005, f.
14.
155
ekonomike gjithnjë e më shumë vepron në marrëdhëniet dypalëshe, ndërsa ajo
shumëpalëshe më shumë theksohet në organizatat ndërkombëtare 15 .
Në këtë kuptim, marrësi i mesazhit nuk mund të shihet homogjen, sepse bota ka
publikë mjaft të ndryshëm. Mesazhi mund të depërtojë në këto publike vetëm nëse është
joshës apo prek vlerat e përbashkëta me ta. Ngritja e imazhit, sipas Joseph Nye që ka
krijuar nocionin e ri të njohur si “soft power” dhe që përfshin elemente të shumta që
duhet përdorur politika e jashtme për t'i krijuar një vendi një reputacion të mirë, kërkon
një sërë aktivitetesh për t'i bërë opinionet e jashtme që të dëshirojnë atë që edhe ne e
dëshirojmë. Sipas tij, soft power lind nga magjepsja e kulturës, idealeve dhe të praktikave
të mira politike të një vendi, apo vlerave të përbashkëta e universale që posedon një vend,
të cilat vlera duan t'i ndjekin edhe të tjerët 16 .
Por, në mungesë të ndonjë magjepsjeje të idealeve apo praktikave të mira të
përditshme politike të vendit (të prezantuar këto në raportet e ndryshme të institucioneve
ndërkombëtare), Kosova vërtet ka nevojë për promovim dhe aktivitete për rritjen e
imazhit, aq më shumë që propaganda serbe nuk resht kundër pavarësisë së shtetit të ri, siç
u pa në kapitullin e mëparshëm. Arsye tjetër për nevojën e promovimit në mediat globale
është edhe efekti i tyre, siç do ta kishte quajtur Castels kohën tonë, epokë e
informacionizmit 17 . Gjatë dekadës së fundit, ekspansioni global i televizioneve
informative ka nxjerrë atë që njihet si diplomaci mediatike apo telediplomaci e
teledemokraci. Sigurisht që Kosova ka nevojë për t'u prezantuar në "CNN International"
dhe "BBC World", e në veçanti për aftësinë e tyre për të pasur efekte (megjithëse të
kufizuara) në politikën e mbrojtjes dhe të jashtme të disa vendeve. Spoti është
transmetuar gjithashtu edhe në Euronews, CNN-Turk, Bloomberg dhe Eurosport 18 .
Por, këto televizione megjithatë nuk janë kanale të qëlluara edhe për një pjesë
tjetër të botës, atë arabe, latine etj. Kompania izraelite Saatchi&Saatchi që ka bërë
15
Jan Melissen, New public diplomacy: soft power in international relations, Palgrave Macmillan, 2005, f.
14.
16
Joseph Nye Jr S. Soft Power: The Means To Success In World Politics. New York: Public Affairs, 2004
f. X; 10.
17
Manuel Castells, The Rise o f The Network Society, Second Editiong, Blackwell Publishing, 2010, West
Sussex, UK
18
Martin Wählisch and Behar Xharra, Public Diplomacy of Kosovo: Status Quo, Challenges and Options,
Figueroa Press, Los Angeles, April 2011, f. 13.
156
fushatën, e ka parë më të arsyeshme që këtë ta bëjë kryesisht me televizionet e
lartpërmendura, kur dihet që në botën arabe tashmë stacioni satelitor me seli në Katar,
"Al Jazeera", është duke u imponuar brenda një kohe të shkurtë r si "CNN arab".
Fushata promovuese së fundmi vazhdoi edhe brenda Kosovës, në televizionet
lokale si: RTK, KTV dhe Klan Kosova, në web faqe të ndryshme 19 , si dhe në televizionet
të Shqipërisë. U vendosën billboard-ë të shumtë nëpër rrugë e sheshe të qyteteve të
Kosovës. Por, stendat e afishimit kanë munguar nëpër qendrat vendimmarrëse rajonale
dhe komerciale botërore. Të rinjtë në foto duken si modele të modës që reklamojnë
ndonjë kompani veshjesh, ndërsa mesazhi që përpiqej të jepej ishte se këta janë
“kosovarët e rinj”. Por, ky mesazh me të rinjtë të veshur mirë, me instrumente në dorë,
lap-topë, me top në dorë etj, në të vërtetë fjala është për të rinjtë me shkallë më të lartë
papunësie, varfërie dhe izolimi (të qarkullimit pa viza) në kontinent. Me muaj të tërë
gazetat e përditshme botonin nga një faqe gazetë publicitetin e fushatës “Kosova,
europianët e rinj”.
Pra, fushata në fund u përqendrua më shumë në mjediset shqiptare, duke
ngatërruar kështu fokus- grupin fillestar dhe mesazhin: nga fushatë publicitare dhe e
diplomacisë publike për rritjen e imazhit me qëllim të përfitimit të njohjeve dhe
investimeve të huaja, në fushatë të komunikimit brendakulturor për forcimin e një ideje
identitare, përfshirë edhe atë etnik.
Fig. 1. Pllakatet e vendosura nëpër qytetet e Kosovës nga “Saatchi&Saatchi” për imazh in ndërko mbëtar të
Kosovës
19
157
Një element tjetër që mund të verifikohet gjithashtu lehtësisht, është se spoti
“Kosovo, The young Europeans”20 i lansuar në tetor të vitit 2009, është i njëjtë në formë,
përmbajtje dhe ide me spotin e kompanisë Orange, “Orange- allons plus loin
ensemble” 21 , i lansuar që në shtator 2007 dhe i publikuar në youtube dy vjet para se të
nisë fushata “Kosovo, The young Europeans”22 , siç mund të shihet në krahasimin e
mëposhtëm:
20
Shih : http://www.youtube.com/watch?v=dQRGHAd QjR0&feature=player_embedded
21
Shih : http://www.youtube.com/watch?v=hZyqWe0jR1c
22
Një falsifikacionizëm i këtij aktiviteti më të shtrenjtë i diplo macisë publike të Kosovës i ndërmarrë der i
më tani nga Qeveria e vendit, është bërë që në fillimvit in e 2011-ës në punimin e: Hasan Saliu, “Fushata:
Kosovo the yung Europeans – një kërkim i paqartë i imazh it”, në: Komunikimi i integruar – koncepte,
strategji, praktika, Universiteti i Tiranes – Departamenti i Gazetarisë dhe Ko munikimit, Tiranë, 2011/4, f.
144-147.
158
http://www.youtube.com/watch?v=gqEUDeZJSCE http://www.youtube.com/watch?v=hZyqWe0jR1c
Fig. 2. Spoti me ide plag jiate i Kosovës, nga spoti i dy viteve më parë që qarkullonte në yotube për
ko mpaninë Orange.
Me fjalë të tjera, aktiviteti më i shtrenjtë i diplomacisë publike të Kosovës

rezulton të jetë plagjiaturë edhe në idenë e spotit: në të dyja kemi lyerje me bojë nga rini
entuziaste (foto e para); lyerja e dërrasave ndodh në të dyja në një fushë të gjerë (foto e
dyta); bartje e dërrasave të lyera nëpër qytet - fotot e treta (dhe në rrugë ujore, po të
shihen të plota spotet); bashkimi i dërrasave dhe drejtimi i tyre për të dhënë një sinjal
drejt qiellit (po të shihen të plota spotet) dhe, fotot e fundit, në të dyja kemi globin që
jepet mesazhi i spotit publicitar.
Përveç kësaj, fushata promovuese mediatike e Kosovës nuk ka pasur një ide të
qartë se cilit publik i është drejtuar. Për nga përmbajtja, me rininë si atribut, “vlera
perëndimore” (rini e shumtë), kërkohet të shitet edhe në vendet ku pikërisht vuajnë nga
nataliteti i madh. Për nga përmbajtje e mesazhit, fushata nuk ka pasur elemente joshëse
159
ndaj publikëve heterogjenë botërore të rajoneve të ndryshme të botës të cilat nuk e kanë
njohur Kosovën, ndërsa edhe kanali i komunikimit nuk ka qenë ai i duhuri.
Por, fushata më shumë ka pasur ndikim të brendshëm te një pjesë e opinionit, te të
cilët është kultivuar një ndjenjë e “europianëve”, pra një “nation brending” në raport me
veten dhe jo me publikun e jashtëm. Media të ndryshme shpeshtuan përdorimin e
togfjalëshit “europianë të rinj”, ndërsa kjo vërehej edhe në komunikimin e përditshëm.
Megjithëse, në planin e brendshëm më pas kjo ndjesi ka qenë në shënjestër të kritikave,
duke u konsideruar më shumë si një fushatë jo e realtë, sepse fushata e fokusuar edhe në
opinionin e brendshëm me “europianët e rinj”, në të vërtetë prezantonte qytetarët më të
izoluar (për nga vizat) dhe më të varfër në Europë 23 .
Fushatat e tilla promovuese për rritjen e imazhit do të duhej të kishin fokus holist:
një atribut tjetër të përzgjedhur dhe një kanal komunikimi të qëlluar do të duhej gjetur për
vendet arabe dhe një tjetër për ato latino-amerikane – i ndryshëm nga atributi i “popullit
të ri” i cili është joshës vetëm për opinionin europian.
Kjo fushatë jo vetëm që u nis në kulmin e krizës financiare globale, por mesazhi që
kërkohej të jepej ishte unik për opinionin botëror heterogjen: Kosova, europianët e rinj,
një popullsi në moshë mesatare 26 vjeçare. Ky atribut i zgjedhur për “brendingun
nacional” të Kosovës kërkohej të joshte edhe opinionin arab e aziatik ku nataliteti nuk
paraqet ndonjë vlerë tërheqëse.
Kosova, si vend me të ardhura më të ulëta vjetore për kokë banori në kontinent,
pra me shkallën më të lartë të varfërisë, vërtet ka nevojë për një reklamë të mirë për të
bindur sa më shumë biznese të huaja për të investuar në Kosovë dhe kjo madje gjithashtu
është një çështje e vonuar, por nuk ka produkte për të reklamuar në tregjet e huaja. Por,
këtë fushatë të njohur në kohët moderne si d iplomaci ekonomike, duhet ta bëjnë edhe
ambasadat duke komunikuar në vazhdimësi me aktorë ekonomikë dhe publikët në vendet
pritëse 24 .
23
Hasan Saliu, “Fushata: Kosovo the yung Europeans – një kërkim i paqartë i imazhit”, në: Komunikimi i
integruar – koncepte, strategji, praktika - Studime Albanologjike, Universiteti i Tiranës – Departamenti i
Gazetarisë dhe Ko munikimit, Tiranë, 2011/4, f. 145.
24
Hasan Saliu, Kërkim i paqartë i imazhit të Kosovës, gazeta Shqip, Tiranë, 22 mars, 2009, f. 8-9.
160
3.3. Diplomacia ekonomike e aktorëve shtetërorë
Ministria e jashtme e Kosovës në vitin 2012 e deri në gjysmën e vitit 2013

numëron tre aktivitete të zhvilluara të diplomacisë publike 25 . Kohën nga vitet 2012-2013
ka vetëm tre artikuj në faqen e saj zyrtare për aktivitetet e diplomacisë ekonomike në dy
vitet e fundit. Njëri është zhvilluar në Budapest në qershor të vitit 2012, ku kanë marrë
pjesë kryeministrat e dy vendeve, Hashim Thaçi dhe ai hungarez, Viktor Orban, i
organizuar nga Ambasada e Kosovës në Hungari 26 . Në këtë takim kanë marrë pjesë
dhjetëra përfaqësues të bizneseve të Kosovës dhe të Hungarisë, ndërsa janë nëns hkruar
marrëveshje bashkëpunuese ndërmjet agjencive të dy vendeve në fushën e doganave, të
administratës tatimore dhe promovimit të bizneseve 27 .
Në maj 2012, Ambasada e Kosovës në bashkëpunim me Agjencinë franceze për
zhvillimin ndërkombëtar (UBI-Francë), ka organizuar në Paris konferencën për
promovimin e mundësive të investimeve në Kosovë me temën: "Biznes dhe investime në
Kosovë"28 . Pjesëmarrës në këtë konferencë nga Kosova ka qenë ministri i Zhvillimit
Ekonomik, ministrja e Tregtisë dhe Industrisë, drejtuesi i Agjencisë për Promovimin e
investimeve (APIK) etj., ndërsa nga pala franceze kanë marrë pjesë drejtuesit e UBI-
France, si dhe përfaqësues të disa bizneseve nga të dyja vendet 29 . Ndërsa, Kosova ka
pasur një tavolinë prezantuese- informuese në Forumin Ekonomik Gjermano-Aziatik.
Delegacioni nga Kosova është organizuar nga Ministria e Jashtme 30 .
Edhe pse për diplomacinë ekonomike ministria e jashtme e Kosovës ka hapur një
rubrikë të veçantë, por aty ka vetëm dy artikuj te aktiviteteve për diplomacinë
ekonomike, të cilët u përmendën më lartë, ajo e takimit në Hungari dhe tjetra, ajo e
organizuar nga Ambasada në Paris 31 .
25
Shih në web faqen zy rtare të Min istrisë: Diplomacia ekonomike, në: http://www.mfa-ks.net/?page=1,101
26
Ministria e Jashtme e Kosovës, Kryeministrat Thaçi dhe Orban morën pjesë në Forumin Ekonomik në
Budapest, 13 qershor 2012, http://www.mfa-ks.net/?page=1,101,1373&offset=1 (v izituar: 2 maj, 2013)
27
Po aty.
28
Ministria e Punëve të Jashtme e Kosovës, Kosova promovon kapacitetet ekonomike para investitorëve
francezë, 23 maj, 2012, http://www.mfa -ks.net/?page=1,101,1261&offset=2 (vizituar: 2 maj, 2013)
29
Po aty.
30
Ministria e Jashtme e Kosovës, Kapacitetet investuese të Kosovës prezantohen në Frankfurt,
http://www.mfa-ks.net/?page=1,101,1099&offset=3 (v izituar: 2 maj, 2013)
31
161
3.3.1. Diplomacia ekonomike e MTI-së
Ministria e Tregtisë dhe Industrisë e Kosovës (MTI) ka themeluar në vitin 2006

Agjencinë për Promovimin e Investimeve të Huaja (APIK), e cila ka për detyrë të
angazhohet në
tërheqjen e investimeve nga jashtë, si dhe promovimin e Kosovës si vend atraktiv për
investitorët dhe kompanitë e huaja. Por, buxheti i kësaj agjencie është mjaft e ulët për
pritshmërinë dhe natyrën e punës. Në vitin 2011 buxheti i përgjithshëm i kësaj agjencie
me 9 të punësuar ka qenë 337 mijë euro,për të shënuar rënia në dy vitet e tjera: në vitin
2012 ka qenë 279 mijë, ndërsa në vitin 2013 buxheti i kësaj agjencie ka pasur buxhet në
vlerë prej 298 mijë euro 32 . Përveç rrogave të të punësuarve, kësaj agjencie i mbeten
shumë pak mjete të tjera për të kryer misionin që ka, ndërsa një pjesë e aktivitetit
përqendrohet në Kosovë. Agjencisë i mbeten vetëm rreth 30 mijë euro për publikime dhe
botime, brenda dhe jashtë vendit. Ndërsa, agjencisë e cila komunikon me biznese të huaja
me qëllim që t'i bindë ata të investojnë kapitalin e tyre në Kosovë, nuk i funksionon web
faqja 33 .
Fig. 3. Web faqja e IPA K në konstruksion
Ndërkaq, në Vjenë që nga viti 2003 operon një agjenci e njohur si Iniciativa
Ekonomike e Kosovës – (ECIKS), si filialë e Agjencisë për Promovimin e Investimeve të
Huaja (APIK). Kjo e fundit është agjenci e Ministrisë së Tregtisë dhe Industrisë e
Kosovës. Qëllimi i kësaj agjencie është të mbështesë zhvillimin ekonomik të Kosovës
nëpërmjet promovimit dhe lehtësimit të investimeve të huaja, duke ofruar projekte dhe
takime me partnerë në botën gjermanofone 34 .
32
Lig ji i Bu xhetit të Kosovës për vitin 2013, në: http://www.assembly -kosova.org/common/docs/ligjet/04-
L-165%20PL%20per%20bu xhetin%202013.pdf
33
http://www.invest-ks.org/ (vizituar: 2 qershor, 2013)
34
http://www.eciks.org/english/rrethnesh.php#
162
Kjo agjenci ka organizuar dhjetëra forume, prezantime dhe takime në Austri,
Gjermani e Zvicër, ndërsa në 10-vjetorin e themelimit, më 12 qershor, organizoi
konferencën ndërkombëtare në Vjenë me titull “Sfidat e Kosovës drejt zhvillimit të
qëndrueshëm ekonomik”. Web faqja e kësaj agjencie në anglisht dhe shqip, ofron të
dhëna të shumta për të interesuarit e huaj për të investuar në Kosovë. Përveç tjerash, edhe
kjo agjenci ka marrë rininë si atributin kryesor për të joshur investitorët e huaj. Në “10
arsyet kryesore pse duhet investuar në Kosovë”, e para llogaritet rinia, se, siç thuhet,
“Kosova ka popullatën më të re në Europë, me moshë mesatare 25-vjeçare”35 .
3.3.2. Odat e huaja ekonomike në Kosovë
Sa u përket shoqatave ekonomike, ato gjithashtu mund të luajnë rol në

komunikimin me shtetasit e huaj, por shoqatat ekonomike janë kryesisht të kufizuara në
komunikimet me afaristë për shkëmbime tregtare. E para dhe shpesh më aktivja është
Oda Ekonomike Amerikane në Kosovë. Kjo është një organizatë e pavarur, joqeveritare
që promovon mundësitë ekonomike dhe interesat e biznesit, përmes së cilës liderët e
biznesit bashkëpunojnë për të fuqizuar klimën afariste në Kosovë. 36
- Oda Ekonomike Britanike, e cila ka për qëllim lehtësimin e lidhjeve tregtare në
mes Britanisë së Madhe dhe Kosovës dhe të shërbejë si platformë në nivel lokal
për rrjetëzim dhe lobim. 37
- Oda Tregtare Kosovaro-Turke, është një institucion i themeluar për ndihmën e
zhvillimit të marrëdhënieve ekonomike në mes të dy shteteve, për përgatitjen e
bazës të investimeve dhe të tregtisë, qëllimi i së cilës është të bëhet urë lidhëse
ekonomike në mes të Kosovës dhe Turqisë. 38
35
http://www.eciks.org/english/publications/investing_in_kosovo_2010/
36
http://www.itg-rks.co m/sq/Oda-Ekono mike-A merikane-ne-Kosove
37
http://bcck.co.uk/
38
http://www.kt-to.org/?language=al
163
- Oda Ekonomike Gjermano-Kosovare është aktori kryesor në promovimin e
biznesit gjerman në Kosovë dhe përfaqëson interesat ekonomike të bizneseve
gjermane dhe kosovare në të dy vendet 39 .
- Oda Ekonomike Holandeze është themeluar për të ndihmuar anëtarët e saj në
fusha të ndryshme të marrëdhënieve ekonomike në mes të Kosovës dhe Holandës.
Përveç këtyre odave ekonomike, në Kosovë veprojnë edhe Oda Ekonomike e

Kosovës dhe Aleanca Kosovare e Biznesit të cilat gjithashtu komunikojnë me biznese të
huaja për interesa të bizneseve të Kosovës.
3.4. Diplomacia publike e Mabetex Group e Pacollit
Ndërkaq, një diplomaci ekonomike e aktorëve joshtetërorë zhvillohet nga individë

të cilët janë dëshmuar të suksesshëm në afarizëm jashtë Kosovës. Këtu në radhë të parë
është kompania Mebetex e Behgjet Pacollit, me seli në Lugano të Zvicrës.
Kjo kompani e Pacollit në dekadën e fundit të shekullit të kaluar ka meremetuar
presidencën ruse, Kremlinin, pastaj Duma-n ruse dhe Shtëpinë Ruse të Operas, ku kanë
punuar rreth 4 mijë punëtorë 40 . Megjithatë, mediat botërore kanë shkruar se Pacolli këtë
tender e ka fituar nëpërmjet ryshfeteve duke përfshirë ish-presidentin rus, Boris Yeltsin.
Sipas BBC-së, ryshfetet janë dhënë për dy vajzat e Yelstinit 41 . Sipas Washington Post,
Mabetex ka derdhur shuma të mëdha parash në xhirollogaritë bankare të vajzave të
presidentit rus 42 . Më pas, zhvillohen hetime nga autoritetet ruse dhe prokurores së
Luganos, Carla del Ponte 43 , por ato ndërpriten në mungesë provash.
Mabetex në dekadën e parë të këtij shekulli kryen punë të mëdha ndërtimore në
Kazakistan, ku është duke ndërtuar lagje të tëra të kryeqytetit të ri, Teatrin e O peras dhe
Baletit të Kazakistanit, Aeroportin Ndërkombëtar të Astana-s etj 44 . Astana, ndërsa atje
39
http://www.kdwv.o rg/
40
http://www.mabetex.co m/index2.php
41
http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/441916.st m
42
http://www.washingtonpost.com/wp-srv/inatl/daily/sept99/yeltsin8.ht m
43
Del Ponte më vonë bëhet kryeprokurore e Gjykatës Ndërko mbëtare Penale të Hagës.
44
http://www.mabetex.eu/
164
punojnë mijëra punëtorë shqiptarë nga Kosova dhe më gjerë. Vitin e fundit, kompania
Mebetex Group rikonstruktuesi kryesor i Teatrit të famshëm Fenice të Venedikut 45 .
Një ndërtim tjetër i rëndësishëm i paralajmëruar i kësaj kompanie, është se
Mabetex thuhet se do të ndërtojë stadiumin e ri të skuadrës italiane të Serias A, Inter 46 .
Marrëveshja është arritur në pranverë të vitit 2013 pas prishjes së kontratës që kishte më
parë Interi me një kompani të madhe kineze, China Railway Construction, për shkak të
burokracisë së shtetit italian në trajtimin e kompanive kineze 47 .
Shtypi i huaj, veçanërisht ai në Zvicër, ka shkruar shpesh për punët e kryera
ndërtimore dhe meremetuese nga kompania “Mabetex”, por edhe për akuzat që i janë
bërë Pacollit nga prokurorja Del Ponte .
Gjithashtu, Pacolli në sajë të lidhjeve ndërkombëtare që ka pasur, ka kontribuar edhe në
procesin e lobimit për njohjen e Kosovës, ndërsa ai vetes ia atribuon se ka ndikuar në disa
njohje të Kosovës nga vende afrikane, për të cilat ai vetë ka sjellë në Prishtinë notat
verbale të njohjes. Por, nuk kanë munguar edhe kritikat e opozitës ndaj Pacollit, sepse ai
ka premtuar më shumë njohje, ndërsa ka rezultuar që dy-tre vende afrikane nuk e kishin
njohur Kosovën përkundër deklarimeve të Pacollit 48 .
3.5. Turizmi
Kosova investon shumë pak në sektorin e turizmit. Në buxhetin e vitit 2013 janë
ndarë nga vetëm 100 mijë euro për mbështetje të kapaciteteve turistike 49 . Si resurse
turistike mund të veçohen turizmi malor, në veçanti Malin Sharr dhe Alpet Shqiptare, të
cilat kanë terren të përshtatshëm për ndërtimin e kapaciteteve turistike – sportive. Në
Sharr gjendet gjithashtu Qendra e skive “Brezovica”, e cila mbetet e paprivatizuar dhe e
menaxhuar nga komuna me pakicë serbe, ku kanë munguar investimet edhe pesë vjet pas
45
http://www.ricostruzionefenice.it/progetti/mabetex/ dhe http://www.mabetex.eu/
46
http://www.interlive.it/inter-crcc-in-fuorigioco-la-costruzione-dello-stadio-al-gruppo-mabetex/
47
http://www.interlive.it/inter-tra-moratti-e-la-crcc-spuntano-nuovi-investitori/
48
http://www.kosova-sot.info/politike/pacolli-e-pranon-gafen-me-njohjet ;
http://www.telegrafi.co m/lajme/skandalet-e-pacollit -me-n johje-2-27699.ht ml
49
http://www.assembly -kosova.org/common/docs/ligjet/04-L-
165%20PL%20per%20bu xhetin%202013.pdf
165
pavarësimit. Ekspertët e turizmit i veçojnë burimet termo- minerale, ku Kosova ka katër
burime të tilla të cilat aktualisht janë në shfrytëzim dhe në të cilat ka investuar sektori
privat: Banja e Kllokotit, Banja e Pejës. Banja e Banjskës dhe Banja e Malishevës, ndërsa
ka edhe pesë burime të tjera termo- minerale ujore të cilat janë të pashfrytëzuara50 .
Ndërsa, kapacitetin më të madh akomodues të këtyre burimeve të ujërave termikë i ka
Banja e Kllokotit në të cilën sektori privat aktualisht ofron 350 shtretër 51 .
Por, ekspertët vlerësojnë se Kosova në mungesë të resurseve dhe kapaciteteve joshëse
turistike, mund të bëhet të organizojë një turizëm transit. “Kosova do të duhej të
organizonte një turizëm në bashkëpunim me vendet e tjera, si turizëm transit, psh me
Shqipërinë”52
Kosova nuk ka të dhëna statistikore për numrin e turistëve të huaj që vizitojnë
Kosovën, por në kufi regjistrohet çdo hyrje e shtetasve të huaj të cilët konsiderohen
turistë nëse qëndrojnë më shumë se një natë. Kështu, gjatë vitit 2010 në Kosovë kanë
hyrë 34 mijë shtetas të huaj, një vit më vonë 30 mijë, ndërsa në vitin 2012 ka pasur 48
mijë të huaj përgjatë gjithë vitit 53 .
Ndërkaq, turizmi kulturor gjithashtu nuk është një sektor ndaj të cilit shteti ka
dëshmuar ndonjë interes. Vetëm në maj të vitit 2013 Ministria e Kulturës identifikon
monumentet e trashëgimisë kulturore, si pjesë e turizmit në Kosovë 54 . Në një takim të
zhvilluar në Prishtinë më 10 maj 2013, i cili zhvillohet në kuadër të një projekti të
Komisionit Europian55 , kanë marrë pjesë edhe përfaqësues nga vendet e rajonit dhe i
drejtuar nga ekspertja sllovene Darja Radiç, është bërë identifikimi i pasurive të
trashëgimisë kulturore të cilat do të përfshihen në të ardhmen si produkte turistike
rajonale, të cilat janë 56 :
- Ulpiana, pjesë arkeologjike e periudhës së Dardanisë;
- Qyteti i Vushtrrisë (Kalaja, Ura);
50
Intervistë për këtë studim me dr. Bedri M illakun, ekspert i turizmit.
51
http://www.banjakllo kotit.co m/hotel.php
52
Intervistë për këtë studim me dr. Bedri M illakun, ekspert i turizmit.
53
Bedri M illaku, M inistria e Tregtisë, ekspert i turizmit .
54
http://www.mkrs-ks.org/?page=1,6,560
55
Projekt i i Ko misionit Europian: “Improving Cooperation in South-East Europe by Ations for
Strengthening the Regional Cooperation Council”.
56
Po aty.
166
- Kalaja e Artanës;
- Kisha e Letnicës;
- Fushëbeteja e Kosovës afër Prishtinës;
- Manastiri ne Graçanicës;
- Muzeu Etnologjik;
- Muzeu i Kosovës;
- Xhamitë;
- Shtëpitë e Vjetra;
- Biblioteka;
- Shpella e Gadimes;
- Brezovica- Qendër e skijimi afër Prizrenit;
- Prevalla- një fshat afër Prizrenit ku veçohet natyra e bukur dhe rrymat ajrore;
- Prizreni: Kalaja, Hamami, Xhamitë, Kishat ortodokse dhe katolike;
- Vreshtat e Rahovecit, Qyteti i Gjakovës, Pejës, Deçanit dhe Prekazi- monument i luftës
1999.
Ndërsa, sa i përket mundësisë së marrjes së informacionit për Kosovën, ato mund
të merren online dhe nga guidat të cilat gjithashtu gjenden online nëpërmjet Amazon- it.
Por, këto të fundit, ndonëse të shumta, janë të hartuar nga operatorë të huaj ku turisti gjen
aty thuajse krejtësisht të dhëna për trashëgiminë kulturore serbe në Kosovë dhe shumë
pak për trashëgiminë kulturore shqiptare. Web faqja kosovoguide.com në anglisht dhe
shqip ofron informacione fillestare për një turist të huaj për vendosjen e tij në hotele, për
festivalet që mbahen në Kosovë dhe informacione modeste për trashëgiminë kulturore,
qytetet etj.
3.6. Ish-zyrtarët amerikanë - investitorë në Kosovë
Pas pavarësimit të Kosovës është shtuar interesimi i bizneseve amerikane në

Kosovë, veçanërisht në qymyr dhe telekomunikacion, ose për lobim dhe kontrata të tjera
fitimprurëse qeveritare. E përditshmja prestigjioze New York Times shkruan më 11
dhjetor 2012 se disa zyrtarë të lartë amerikanë të administratës Clinton, i cili ndihmoi
167
çlirimin e Kosovës nëpërmjet bombardimeve në vitin 1999, interesohen për afarizëm në
Kosovë 57 . Ky shkrim natyrisht që ka të bëjë me diplomacinë ekonomike të Kosovës,
sepse i drejtohet një audience të huaj, se si bizneset amerikane interesohen për të
investuar kapitalin e tyre në shtetin e ri të Kosovës, megjithëse jepet edhe një mesazh i
lulëzimit të bizneseve apo fitimit të tenderëve në rrugë jo korrekte.
Gazeta shkruan se ish-kryediplomatja Madeleine Albright interesohej për
privatizimin e telekomit në Kosovë, ndonëse ajo më vonë tërhiqet nga tenderi për
privatizimin e PTK-së58 . Kompania e themeluar nga ish-sekretarja ka qenë në partneritet
me kompaninë vendëse IPKO që është operatori i dytë i telefonisë mobile në Kosovë,
drejtuar në vitin 2004 nga Akan Ismaili, ndërsa më vonë ky i fundit emërohet ambasador
i Kosovës në Uashington.
Wesley Clark që drejtonte NATO-n gjatë bombardimeve në vitin 1999, shkruan
gazeta, interesohet për eksplorimin e qymyrit. Edhe ish- i dërguari tjetër amerikan në
Ballkan, James Pardew, ka aksione në Kosovë nëpërmjet Twelve Hornbeams S.a.r.l
/Avicenna Capital LLC.
Përfitues më i madh duket të del konsorciumi amerikano-turk Bechtel&Enka që
ndërtoi autostradën në Shqipëri deri në Kukës dhe i cili mori përsipër edhe ndërtimin e
autostradës në Kosovë. Sipas New York Times, marrjen e kontratës 1- miliard euroshe në
Kosovë e ka ndihmuar Mark Tavlarides, drejtor legjislativ në Këshillin Kombëtar
Amerikan të Sigurisë në Shtëpinë e Bardhë gjatë ndërhyrjes së vitit 1999 në Kosovë.
Tavlarides tani punon në Grupin Podesta, e cila ka nënshkruar një kontratë njëvjeçare me
nga 50 mijë euro në muaj me qeverinë e Kosovës për këshillim dhe lobim. Podesta Group
është themeluar nga John Podesta, i cili gjatë bombardimeve të NATO-s në Kosovë në
vitin 1999, ai ishte shef i stafit të presidentit Clinton, ndërsa grupi aktualisht drejtohet nga
i vëllai i tij, Anthony59 .
57
Matthew Brunwasser, That Crush at Kosovo‟s Business Door? The Return of U.S. Heroes, in: New York
Times, December 11, 2012
http://www.nytimes.co m/2012/ 12/ 12/ world/europe/americans -who-helped-free-kosovo-return-as-
entrepreneurs.html?pagewanted=all&_r=0
58
Matthew Brunwasser, Ex-U.S. Official Pu lls Bid for Kosovo Telecom Stake, in : New York Times,
January 10, 2013, http://www.nytimes.com/ 2013/01/11/world/europe/ex-us-official-pulls-bid-for-kosovo-
telecom-stake.html
59
Po aty.
168
Ndërsa, Qeveria e Kosovës gjatë vitit 2011 i ka dhënë kompanisë konsulente
amerikane Patton Boggs me seli në Washington, nga 50 mijë euro për çdo muaj në
kohëzgjatje prej një viti. Qëllimi i këtyre mjeteve, sipas vendimit të Qeverisë, thuhet të
ketë qenë “promovimin dhe mbrojtjen e interesave të Republikës së Kosovës jashtë
vendit”60 . Kompania konsulente merrte përsipër që të ndikojë në realizimin e takimeve të
qeveritarëve të Kosovës me autoritetet e larta amerikane. Kjo kompani e cila operon që
nga viti 1962, shkruan në web faqen e saj se ka rreth 500 avokatë dhe profesionistë në të
gjithë botën dhe aktivitetet e saj janë përqendruar në ofrimin e këshillave ligjore dhe
lobim në veprimtaritë biznesore dhe tregti në nivel global 61 , ndërsa anëtar i kësaj
kompanie është edhe diplomati Frank Wisner, i angazhuar në procesin negociator të
Kosovës.
Patton Boggs ka kontrata të nënshkruara edhe nga Qeveria e Shqipërisë, nga ish-
kryeministri Berisha. Bëhet fjalë për kontrata që variojnë nga 200 mije deri ne 300 mije
dollarë në vit, vetëm sipas shifrave zyrtare. Por, paralelisht kësaj, media thonë se kjo
kompani ka qenë dhe konsulentja ligjore thuajse në të gjitha privatizimet më të
rëndësishme në Shqipëri. Dy më kryesorët janë ai i “ARMO”-s dhe kompanisë
“Albpetrol” 62 .
3.7. Diplomacia publike e diasporës
Njerëzit që gjenden përtej kufijve kombëtarë bartin me vete mesazhe në mjediset

ku jetojnë, pavarësisht nëse aktorët e huaj pëlqejnë apo nuk pëlqejnë këtë. Përveç
komunikimit me publikët e vendit pritës, kuptohet që pjesëtarët e diasporës ruajnë lidhjet
dhe kujtimet me vendin e origjinës. Kudo që shkojnë anëtarët e komuniteteve, kërkojnë të
ruajnë identitetin e tyre kulturor dhe shenjtërojnë referimin e tyre ndaj vendit nga vijnë 63 .
Ndërsa, vende të ndryshme kanë shfrytëzuar diasporën e një vendi për të dërguar ata në
vendin e prejardhjes mesazhe pozitive për vendin pritës. “Dy grupet më të mëdha të cilët
60
Qeveria e Republikës së Kosovës, Vendim nr. 8/ 147, datë: 05.10.2010.
61
http://www.pattonboggs.com/about.aspx
62
http://www.top-channel.tv/artiku ll.php?id=250597
63
Anthony D. Smith, Myths and Memories o f the Nation, Oxford University Press 1999, f. 212.
169
janë përdorur historikisht për komunikim ndërpersonal në diplomacinë publike janë
refugjatë dhe diaspora”. 64 Gjatë Luftës së Dytë Botërore, Këshilli Britanik ka punuar me
refugjatët polakë dhe çekë për t'ua mësuar anglishten, para se ata të kthehen në vendin e
tyre 65 . Shtetet e bashkuara kanë shfrytëzuar diasporën italiane në zgjedhjet e rëndësishme
të vitit 1948, me qëllim që t'i ndikojnë ata që t'u shkruajnë familjeve të tyre në Itali, për
t'u thënë se sa më mirë jetohet në kapitalizëm 66 . Qëllimi i këtyre letrave të dërguara falas
në Itali, ishte që të ndikohen familjarët e tyre të votojnë për Kristian-Demokratët italianë
në vend të Partisë Komuniste. “Të paktën, roli i emigrantëve dhe punëtorëve imigrantë,
si një mekanizëm i transmetimit kulturor ndërkombëtar, duhet të merret në konsideratë në
krijimin e politikave drejt vendit të tyre”. 67 Ajo që mund të bëhet në këtë drejtim, është e
kostos bankare dhe lehtësisë së transferim ndërkombëtar. Shërbime të tjera që mund të
ofrohen janë edhe ato të web faqeve 68 . Mikpritja do të ndikonte në krijimin e
përshtypjeve pozitive të emigrantëve për vendin pritës dhe këtë ata do ta shprehnin edhe
me të afërmit e tyre në vendin e prejardhjes.
Mundësitë individuale që ofrojnë vende të ndryshme pa paragjykuar të huajt,
krijojnë gjithashtu një ndjenjë të mirë te të huajt të cilët më pas këtë mesazh e dërgojnë
në vendin e tyre. Kështu, në vitin 1998, një e katërta e inxhinierëve të teknologjisë së
lartë të Silicon Valley ishin kinezë dhe indianë. “Të huajt bëhen të ndihen amerikanë...
dhe ata përcjellin në vendin e tyre informacione korrekte dhe pozitive për SH BA-të”.69
Ndonëse kjo ndjesi nuk mund të krijohet për të huajt në Kosovë për shkak se ata vijnë
nga vende më të zhvilluara, megjithatë është e rëndësishme që të huajt të mos hasin në
pengesa burokratike.
Në sajë të rritjes ndërkombëtare të migrimit gjatë gjysmës së dytë të shekullit të
20-të, janë forcuar lidhjet e drejtpërdrejta nëpërmjet miqësisë, partnerëve të biznesit dhe
forcimit të marrëdhënieve ndërkulturore me njohjen e gjuhëve në vendet rezidente ku
64
Nicholas J. Cull,. Public Diplomacy: Lessons from the Past, Los Angeles, USC Center on Public
Dip lo macy, 2009. f. 51. (I d isponueshëm edhe në:
http://uscpublicdiplo macy.org/publications/perspectives/CPDPerspectivesLessons.pdf )
65
Po aty.
66
Po aty, f. 52.
67
Po aty, f. 52.
68
Po aty.
69
Joseph S. Nye, Jr., Soft Power – The Means to Success in World Politics, New Yo rk: Public Affair, 2004,
f. 58.
170
janë personat e migruar 70 . Për më tepër, lidhjet e tilla ofrojnë njohuri kulturore, njohuri
politike dhe inteligjencë njerëzore të nevojshme për rritjen e suksesit në politikën e
jashtme 71 . Të suksesshme në këtë drejtim e shohin vendet e origjinës të diasporës indiane
në Britani apo Amerikë, ajo vietnameze 72 , turke në Gjermani, italianë ne SHBA dhe
padyshim etj. Gjithashtu, emigrimi i hershëm grek në SHBA, ai izraelit etj., kanë shtrirë
edhe ndikimin në personalitete të fuqishme amerikane të jetës publike. “Qeveritë nuk
duhet t'i kushtojnë kujdes vetëm rritjes së imazhit të vendit të tyre, por edhe imazhit të
komuniteteve të tyre rezidentë në diasporë”. 73
3.8. Diaspora e Kosovës
Shqiptarët e ish-Jugosllavisë kanë filluar të emigrojnë në Gjermani e Zvicër e më

pastaj edhe në vende të tjera europiane, që në vitet e 60-ta. Por, do të ishte krejtësisht e
papërshtatshme që migruesit punëtorë, të cilët në vazhdën e marrëveshjes bilaterale, në
vitet e 60-ta, në numër të madh erdhën në Europën e Mesme, t‟i përshkruanim si
diasporë. 74 . Atëkohë këta punëtorë që shkonin në vendet perëndimore quheshin “të
punësuar të përkohshëm në botën e jashtme”, por pas 30 vjetësh kur Jugosllavia do të
shkatërrohej, atëherë filloi procesi i diasporizimit 75 . Ndërsa, Ligji për Mërgatën dhe
Diasporën i Republikës së Kosovës thekson se “mërgimtar apo pjesëtar i diasporës dhe
mërgatës është çdo person që ka vendbanim apo vendqëndrim jashtë Republikës së
Kosovës dhe që ka lindur apo ka prejardhje familjare nga Kosova” 76
70
Mark Leonard, “Diplo macy by Other Means”, Foreign Policy, 1 shtator, 2002.
http://www.foreignpolicy.co m/art icles/2002/09/01/diplo macy_by_other_means?page=0,3
71
Po aty.
72
Po aty.
73
Mark Leonard, “Diplo macy by Other Means”, Foreign Policy, 1 shtator, 2002.
http://www.foreignpolicy.co m/art icles/2002/09/01/diplo macy_by_other_means?page=0,3
74
Robert Pichler, “M igrimi, d iasporizimi dhe shkatërrimi i Jugosllavisë -Një analizë krahasuese”, në: Roli
i mërgatës në shtetformim, Konferencë shkencore ndërko mbëtare - Prizren 10-13 qershor 2012, botoi:
Ministria e Diasporës e Kosovës, Prishtinë 2012, f. 282.
75
Po aty.
76
Lig ji nr. 04/l – 095 për Diasporën dhe Mërgatën, miratuar më: 31 maj, 2012. Lig ji gjendet edhe
në:http://gazetazyrtare.rks-
gov.net/Documents/Ligji%20per%20Diasporen%20dhe%20Mergaten%20%28shqip%29.pdf
171
Pjesëtarët e mërgatës shërbejnë si një urë e dialogut, e komunik imit dhe e
fqinjësisë kulturore, sepse ata “mbartin” nga vendi dërgues në vendin pritës vlera,
simbole, zakone, sjellje, pikëpamje dhe stereotipe kulturore dhe etnike, të cilat
bashkëjetojnë me kulturën pritëse. 77 Emigrantët janë edhe një aset dhe potencial i
rëndësishëm i bashkëpunimit ekonomik, sepse ata dërgojnë para në vendlindje
(remitenca), por edhe janë një potencial i investimeve që ndikojnë në zhvillimin
ekonomik. Një numër mërgimtarësh kanë qenë emigrantë politikë në vendet europiane si
pasojë e ndjekjes politike dhe burgosjeve që ushtronte ish-federata jugosllave dhe më
vonë dhe Serbia. Aktorët politikë në vendet e ish-Jugosllavisë filluan të krijojnë lidhje
politike me bashkëkombasit e tyre në kuptimin etnik dhe përkatësia etnike ishte ajo që
krijonte lidhjet me origjinën. Qeveritë në vendin e origjinës luajnë rol të rëndësishëm në
formimin dhe në ruajtjen e lëvizjeve të diasporës. Kështu, p.sh., u mbahet në perspektivë
e drejta e nënshtetësisë bashkatdhetarëve, sado larg që jetojnë nga atdheu, në mënyrë që
t‟u jepet mundësia e bashkëndikimit nga distanca në ngjarjet politike të vendit të
origjinës. 78
Për të forcuar lidhjet me vendin e lindjes apo origjinës, Kosova në vitin 2011
formoi Ministrinë e Diasporës. Sipas ministrit të parë i kësaj ministrie, Ibrahim Makolli,
kjo ministri u formua si rezultat i numrit të madh të mërgatës, duke pasur parasysh ed he
angazhimet që ka pasur mërgata në zhvillimet politike. Për këtë arsye është shtruar
nevoja që të ketë një instrument i cili do të merret me organizimin dhe përkujdesjen e
diasporës 79 . “Detyrat e Ministrisë së Kosovës janë që të përkujdeset dhe përkrahë
realizimin e të drejtës politike, civile etj të mërgatës në vendin e origjinës, mësimin e
gjuhës dhe kulturës së origjinës si dhe të jetë një urë lidhëse e ndërmjetme, të mbështesë
koordinojë dhe përkrahë investimet në vendin e origjinës”. 80 Për këto do të hapen qendra
kulturore të Mërgatës së Kosovës në botë, por deri në qershor 2013 një e tillë ishte hapur
vetëm në Turqi.
77
Pajt im Ribaj, “St rategjia ko mbëtare dhe diaspora”, në: Roli i mërgatës në shtetformi m, Konferencë
shkencore ndërkombëtare - Prizren 10-13 qershor 2012, botoi: M inistria e Diasporës e Kosovës, Prishtinë
2012,f. 230.
78
Po aty, f. 285. .
79
Ibrahim Mako lli, ministër i Diasporës i Republikës së Kosovës, Intervistë për këtë studim, maj, 2013.
80
Po aty.
172
Mërgata shqiptare e Kosovës është e shpërndarë në shumë vende të botës, ndërsa
numri më i madh i mërgimtarëve është në Gjermani dhe Zvicër, të pasuara nga Austria,
Italia etj, si dhe SHBA-të. Por, ende nuk ka të dhëna të sakta për numrin e përgjithshëm
të tyre. Kjo vjen edhe për faktin se “një numër i mërgimtarëve kanë hequr dorë nga
shtetësia e Kosovës, sepse vende të caktuara ku qëndro n mërgata jonë nuk njohin
dyshtetësinë”. 81 Sipas ministrit të Diasporës, besohet se që nga migrimet e hershme në
vitet 60-ta të shekullit të kaluar, numri i atyre që kanë emigruar duhet të jetë rreth një
milion82 . Ndërsa, sipas statistikave zyrtare të vendeve pritëse, Gjermania në fund të vitit
2011 ka regjistruar 136 937 shtetas të Kosovës 83 , shumica absolute e tyre shqiptarë84 ,
ndërsa në Zvicër në fund të vitit 2011 janë regjistruar 69 641 shtetas të Kosovës85 .
Regjistrimi i popullsisë në Kosovë i vitit 2011 ka konstatuar se Kosova ka 1 733 872
banorë 86 .
Por, diaspora nuk duhet parë e ndarë në shtetas të Kosovës dhe shtetas të
Shqipërisë, Maqedonisë, Malit të Zi Serbisë etj, sepse jashtë vendit ata organizojnë jetën
kulturore dhe sociale si shqiptarë e jo për nga shtetësia që kanë nga vendi i prejardhjes.
Organizimi i tyre në vendin pritës mbi bazën e lidhjeve gjuhësore, kulturore, traditës etj
duhet parë si etni e jo si qytetar me shtetësi të ndryshme. Shoqatat shqiptare në Europë,
SHBA dhe në vende të tjera dhe organizimet e ndryshme, manifestimet kulturore,
shënimi i festave kombëtare kanë qenë dhe janë të përbashkëta mes shqiptarëve,
pavarësisht shtetësisë që kanë nga vendet ballkanike. Edhe shoqatat kulturore kryesisht
janë të përbashkëta “Konitza Asbl u përket të gjithëve”, thotë drejtuesi i kësaj shoqate në
Bruksel, Genti Metaj 87 . Jo vetëm kjo shoqatë, por në përgjithësi të gjitha shoqatat dhe
klubet janë të organizuara mbi bazën e përkatësisë etnike shqiptare. “Edhe mësimi i
81
Intervistë për këtë studim me min istrin e Diasporës, Ibrahim Makolli.
82
Po aty.
83
Enti g jerman i statistikave http://de.statista.com/statistik/daten/studie/1221/umfrage/anzahl -der-
auslaender-in-deutschland-nach-herkunftsland/
84
Berlini nuk i fut serbët nuk i fut në këtë shifër, të cilët janë deklaruar se janë nga Kosova, të cilët kanë një
shifër tjetër.
85
Ent i statistikor i Zvicrës,
http://www.bfs.ad min.ch/bfs/portal/de/index/themen/01/07/blank/key/01/01.Docu ment.20591.xls
86
Agjencia e statistikave të Kosovës, Regjistrimi i popullsisë, ekonomive familjare dhe banesave – 2011.
http://esk.rks-gov.net/rekos2011/repository/docs/REKOS%20LEA FLET%20A LB%20FINA L.pdf
87
Intervistë e realizuar me e-mail e Genti Metaj, kryetar i shoqatës Konitza Asbl në Bruksel.
173
gjuhës shqipe që organizohet në disa vende europiane për fëmijët e mërgimtarëve, bëhet
në bashkëpunim me Shqipërinë dhe qendrat e tjera shqiptare.” 88 Madje, për çdo vit
Ministria e Arsimit të Kosovës dhe ajo e Shqipërisë mbajnë bashkërisht seminarin për
mësuesit e diasporës 89 . Përveç rregullimit që ka të bëjë me hyrjen-qëndrimin, shtetësinë
dhe çështjet juridiko- civile, edhe institucionet zvicerane në shumë sfera të jetës i
trajtojnë për nga përkatësia etnike. Publikimet e informimit të Zyrës Federale të
Migracionit, e cila është institucion i Departamentit federal (ministrisë) së drejtësisë dhe
policisë, i bën në gjuhën shqipe dhe u drejtohet të gjithë shqiptarëve, pavarësisht
shtetësisë që kanë nga vendi i origjinës 90 .
3.9. Roli i mërgimtarëve, remitencat
Roli i diasporës në zhvillimet politike dhe ekonomike ka qenë jashtëzakonisht i

madh. Nga viti 1990 kur të punësuarit publikë u larguan nga institucionet e Kosovës,
diaspora ka dhënë kontributin kryesor në jetën sociale në vend duke mbështetur sistemin
e atëhershëm paralel, ndërsa fillimi i luftës për çlirimin e vendit është mbështetur
fuqimisht nga diaspora. Gjithashtu, diaspora ka luajtur rol të rëndësishëm edhe pas
çlirimit të vendit, nëpërmjet investimeve të kapitalit dhe privatizimit të ish-ndërmarrjeve
shoqërore në Kosovë.
Një rol tjetër mjaft i rëndësishëm është dërgimi i parave për familjarët e tyre në
Kosovë, shpenzimi i parave kur ata vijnë për pushime në Kosovë si dhe investimi i
kapitalit të të tyre në Kosovë. Por, dërgimi i parave të mërgimtarëve në vendin e
prejardhjes viteve të fundit po shënon rënie. Në dhjetor 2007, Agjencia Zvicerane për
Zhvillim dhe Bashkëpunim (SDC) në Prishtinë e nga rkoi Forumin për Iniciativë
Demokratike (FID) për ta zbatuar projektin “Vlerësimi i ndikimit të migrimit në
zhvillimin e Kosovës”, me synimin e përgjithshëm për të inicuar debatin politik në
88
Ramë Buja, ministër i Arsimit të Kosovës, Intervistë për këtë studim, maj, 2013.
89
Po aty
90
Departement federal te justice e police (DFJP) – Office federal de migrations, Mirë se vini në Zvicër-
Informacione për të ardhurit e rinj. Në web faqen zyrtare të Zyrës federale për mig racion:
http://www.bfm.ad min.ch/content/dam/data/migration/publikationen/willko mmen/willko mmen-sq.pdf
174
Kosovë mbi ndikimin e migrimit në zhvillimin e Kosovës, për të ofruar informacion të
saktë dhe të besueshëm mbi këtë dukuri. 91 Në përfundimet e këtij studimi thuhet se: “Të
hollat e dërguara nga diaspora përdoren kryesisht për konsum dhe të mira luksoze; niveli
i investimeve të diasporës në Kosovë mbetet më i ulët sesa është pritur; Pjesëtarët e
diasporës gjithnjë e më tepër i përqendrojnë përpjekjet e tyre në integrim në vendin
mikpritës sesa në investimet në Kosovë. 92
Ngjashëm me këto përfundime kanë dale edhe hulumtimet e dy viti më vonë.
Gjatë viti 2009 vlera totale e remitencave të pranuara vlerësohet të ketë qenë 442.7
milionë euro, prej të cilave 191.6 milionë janë pranuar në para të gatshme, 47.7 milionë
euro në formë të të mirave materialeve. 93 Sipas të dhënave të UNDP-së të nxjerra nga një
anketë me rreth 4000 familje të Kosovës, rreth 20 për qind e familjeve kosovare pranojnë
94.
remitenca, kryesisht shqiptarë dhe shumica nga zonat rurale Ndërsa, të ardhurat nga
remitencat kontribuojnë në rreth 40 për qind të totalit të ardhurave të përgjithshme
mujore të familjeve që pranojnë ato. 95
Një studim tjetër i UNDP-së në vitin 2012, tregon se familjet që pranojnë
remitenca, lartësia mesatare e shumës vjetore është 1747 euro 96 . Diaspora kryesisht
dërgon para për automjete 34 për qind, 35 për qind e mjeteve i dërgojnë për mobile dhe
pajisje shtëpiake; për arsim 8 për qind dhe sigurim shëndetësor 8 për qind 97 .
Kjo rënie e dërgesave të parave të mërgimtarë ve ka ardhur edhe si rezultat i
marrjes së familjeve të tyre në vendin ku punojnë dhe jetojnë. Përderisa emigrantët e
hershëm të viteve 60-70 ishin punëtorë sezonalë dhe kryesisht atje ishin të vetëm e
familjet u qëndronin në vendlindje, numri i mërgimtarë ve individualë në vazhdimësi ka
shkuar duke rënë, ndërsa kjo dukuri është rritur veçanërisht pas vitit 1999. Shqiptarët e
atjeshëm kanë marrë edhe familjet apo të rinjtë i kanë krijuar ato, ndërsa fëmijët e tyre
gjithnjë e më shumë inkuadrohen në jetën e vendit ku ata kanë emigruar.
91
Diaspora si forcë shtytëse për zhvillim në Kosovë: mit apo realitet? Përmb ledhje, Prishtinë, 2009, Foru mi
për Iniciativë Demokratike, f. 3.
92
Po aty.
93
UNDP/USAID, Studimi i Remitencave në Kosovë 2010, Prishtinë, nëntor 2010, UBO Consulting, f. 12.
94
Po aty, f. 11.
95
Po aty.
96
UNDP, Kosovo Remittance Study 2012, Prishtinë, July, 2012, f. 49. I qasshëm edhe në:
http://www.ks.undp.org/repository/docs/KRS2012_ English_858929.pdf
97
Po aty.
175
3.10. Diplomacia publike e mërgimtarëve
Imazhi i një vendi në radhë të parë varet nga zhvillimet e brendshme për të cilat
zhvillime raportojnë mediat ndërkombëtare apo mediat kombëtare të vendeve të
ndryshme 98 , ashtu si edhe organizatat ndërkombëtare që merren me sektorë të të drejtave
të njeriut, lirisë së mediave, sundimit të ligjit apo luftimit të trafiqeve të ndryshme etj.
Kosova aktualisht nuk ka ndonjë imazh shumë të mirë në botë. “Në shumë vende
europiane, emri Kosovë u jep imazhin e konfliktit etnik dhe krimit të organizuar... ndërsa
shumë organizma të huaj e klasifikojnë Kosovën si vendin më të korruptuar, vend i
kontrabandës, mungesë e lirive etj”. 99
Edhe diaspora e një vendi mund të luajë edhe rol negativ për vendin e prejardhjes.
Sjelljet në kundërshtim me ligjin e diasporës në vendin pritës ka gjetur mbulim të madh
mediatik. Meqë shqiptarët e Kosovës kryesisht janë të përqendruar në vendet
gjermanofone, të shpeshta kanë qenë edhe artikujt të cilët kanë raportuar negativisht për
shqiptarët 100 . Pjesëtarët e diasporës thonë se tani për fat të mirë dominon komponenta e
shqiptarëve të suksesshëm të cilët bëjnë përpjekje për t'u dëshmuar në vendin ku jetojnë
dhe ka rënë numri i atyre që kërkojnë të pasurohen shpejt e shpejt duke rënë ndesh me
ligjin 101 . Nëse e krahasojmë periudhën e viteve „80-‟90-ta apo fillimshekullit të ri që në
masë të madhe kishte shkrime negative në mediat gjermane, shpesh edhe me
paragjykime, tanimë, fatmirësisht, kemi një ndryshim shumë pozitiv 102 .
Diaspora e një vendi luan rol mjaft të rëndësishëm në komunikimin e përditshëm
që bën me publikun në vendin ku jeton. Përderisa brezi i parë i të emigruarve në Europë
ishin kryesisht punëtorë fizikë dhe njerëz me zanate, tani brezi i dytë i shqiptarëve të
emigruar, ata që kanë lindur në vendet europiane, janë inkuadruar në plotësisht në
98
Me gjerësisht për këtë shih Kapitullin e parë të Pjesës së dytë, “Menaxhimi i Info rmacionit”.
99
Kosovar Stability Init iative, Image Matters! Deconstructing Kosovo‟s Image Problem, Fo ru m 2015,
Prishtinë, nëntor 2008. Punimi gjendet edhe në: http://kfos.o rg/wp-content/uploads/2011/10/Image-
Matters-ENG.pdf
100
Dr. Llukman Halili, gazetar shumëv jeçar dhe akt ivist në Zvicër. I intervistuar për këtë studim, maj,
2013.
101
Deli Balidemaj, politikan në Gjermani, i cili në v itin 2013 ishte në garë për t'u bërë pjesë e parlament it të
rajonit të Bayernit. Intervistë për këtë studim, maj, 2013.
102
Hafic Gagica, mërg imtar dhe aktiv ist shumëvjeçar polit ik në Gjermani. Intervistë për këtë studim, maj,
2013.
176
shoqërinë e atjeshme. “Përditshmëria e mërgimtarëve shqiptarë tashmë nuk dallon nga
përditshmëria e vendasve”. 103 Të rinjtë janë shkolluar në sistemet e atjeshme arsimore
dhe disa prej tyre bëjnë jetë publike. Kjo ka rritur edhe ambiciet e tyre për t'u angazhuar
edhe në aktivitete publike në vendet ku jetojnë. Disa shqiptarë janë pjesëtarë i organeve
vendimmarrëse në pushtetet lokale, ndërsa përpjekjet për të hyrë edhe në institucionet
ligjvënëse të vendeve europiane dita-ditës po shtohen. Fatbardhe Hetemaj, një e re nga
Skenderaj, në vitin 2011 synoi parlamentin finlandez, ndërsa më pas vazhdon aktivitetin
si politikane në këtë shtet, me komunikimet e vazhdueshme me politikën dhe publikun e
atjeshme 104 . Në Gjermani, inxhinieri Deli Balidemaj, i lindur në Plavë dhe i shkolluar në
Prishtinë, me shtetësi gjermane, vazhdonte fushatën në rajonin e Oberbayernit për t'u bërë
pjesë e parlamentit të rajonit të Bayernit 105 . Ken Biberaj, si brez i dytë nga familje
mërgimtarësh106 në vitin 2013 bënte fushatë për t'u bërë pjesë e Këshillit të Qytetit në
Upper West Side të Nju Jorkut.
Shembujt e mësipërm janë vetëm disa nga qindra të tjerë të cilët kanë aktivitete të
ngjashme publike, apo janë treguar të suksesshëm në jetën publike, artistike, afariste,
sportive etj., të cilët padyshim që ndikojnë në rritjen e imazhit të vendit të prejardhjes.
“Brezi i tretë me punën që bën, i integruar dhe i shkolluar, ka përmirësuar shumë imazhin
e shqiptarëve të Kosovës në Zvicër”. 107 “Rol të rëndësishëm në këtë ndryshim duket se ka
luajtur brezi i ri, i cili ka lindur, rritur dhe shkolluar këtu në Gjermani”. 108
103
Llu kman Halili, gazetar shumëvjeçar dhe aktivist në Zvicër. I intervistuar për këtë studim, maj, 2013.
104
“Shqiptarja që synon Parlamentin e Finlandës ”, http://rtv21.tv/home/?p=3928
105
Në qershor 2013, Deli Balidemaj, shqiptar me shtetësi gjermane, vazhdonte fushatën në rajonin e
Oberbayernit për t'u pbërë p jesë e parlamentit të rajonit të Bayern it. http://zeri.info/artikulli/7903/shqiptari-
qe-synon-parlamentin-g jerman
106
Ken është i biri i Elez Biberajt, drejtues shumëvjeçar i Zërit të A merikës në Gjuhën Shqipe, ndërsa
aktualisht drejtor i këtij med iu m për Euroazi.
107
Llu kman Halili, gazetar shumëvjeçar dhe aktivist në Zvicër. I intervistuar për këtë studim, maj, 2013.
108
Hafic Gagica, mërg imtar dhe aktiv ist shumëvjeçar polit ik në Gjermani. Intervistë për këtë studim, maj,
2013.
177
3.11. Përfundime
Bërja e brendit nacional kërkon që vendi të ketë atribute të veçanta që në

konkurrencë me identitetet e tjera të jenë më tërheqëse për audiencën, konsumatorin apo
bizneset e huaja. Kosova e cila praktikisht nuk ka eksport, (raporti eksport- import është
1:10), nuk ka ndonjë markë e cila do të mund të tërhiqte publikët e huaj në një
konkurrencë globaliste jo vetëm për nga cilësia, por edhe nga çmimi; Tregu i brendshëm
me 2 milionë konsumatorë dhe një vend me shkallën më të madhe të varfërisë në
kontinent gjithashtu nuk është një tregues joshës për kapitalin e huaj, i cili vështron edhe
taksat, mungesën e burokracisë, infrastrukturën (Kosova vazhdon të përballet me
mungesën e energjisë); Me turizëm shumë pak të zhvilluar dhe me shumë pak investime
në turizmin sportiv dimëror; me bukuri mesatare natyrore; një vend i raportuar me trazira
nga mediat ndërkombëtare etj. E kundërta e tyre do të paraqisnin gamën e vlerave që do
të duhej përfshirë në mesazhe të shkurtra të brendit nacional të Kosovës. Zgjedhja e rinisë
si atribut siç u përmend më lartë, mbase është element i veçantë, por më shumë
sentimental dhe forcë pune jo fort e specializuar.
Por, Kosova mund të jetë një brend i bashkëpunimit rajonal, në radhë të parë me
Shqipërinë, qoftë si treg, kulturë, gjuhë apo infrastrukturë e bashkuar rrugore, siç e ka
bërë “një brend” të përbashkët diplomacia e diasporës shqiptare.
178
Kreu IV
4. Diplomacia kulturore dhe sportive e Kosovës
4.1. Diplomacia kulturore – krijim i marrë dhënieve afatgjata
Dimensioni më i rëndësishëm i diplomacisë publike, është ai i diplomacisë

kulturore, që nënkupton forcimin e marrëdhënieve afatgjate miqësore me publikët e huaj
si dhe rritjen e imazhit të vendit. Diplomacia kulturore më parë zhvillohej ndërmjet
elitave të dy vendeve (ndërmjet kurorës mbretërore dhe ambasadorit), më pas elita – me
shumë njerëz (nëpërmjet transmetuesve dhe kinemasë), ndërsa tani ka hyrë në fazën
njeri- me njeri (nëpërmjet turizmit, migrimit dhe internetit) 1 . Sot diplomacia publike nuk u
drejtohet elitave dhe nuk i synon ato, por një numri sa më të madh të publikut të gjerë të
vendeve të huaja.
Në ditët e sotme diplomacia kulturore “është komponenti më i rëndësishëm dhe
në rritje të vazhdueshme i angazhimeve diplomatike të një vendi” 2 . Kultura ka një kuptim
të gjerë 3 , e cila përfshin studimin e një gjuhe të një vendi tjetër, traditat, stilin e jetës.
Por, kultura përfshin edhe letërsinë, artin, veshjet dhe traditat, sjelljen njerëzore,
historinë, muzikën, folklorin, komunikimin joverbal ndërmjet njerëzve të kulturave,
gjestet, marrëdhënieve sociale etj. Të gjitha këto ndërveprime ose shkëmbime ndërmjet
popujve përfshihen në diplomacinë kulturore. Fjala është këtu jo thjesht për mësimin e
tyre nga distanca, por njohja nga afërsia fizike, pra shkëmbime studentësh, vizitorësh,
studiuesish, ekskursione të ndryshme etj. Gjithashtu, dimension tjetër është komunikimi
me publikët e huaj nëpërmjet produktit kulturor siç është letërsia, muzika etj. dhe ky
komunikim ka rëndësi të madhe në botën e sotme të komunikimit global.
Ndër përkufizimet më gjithëpërfshirëse është ai i studiuesit Cummings, sipas të
1
John Holden, In fluence and Attraction - Culture and the race for soft power in the 21st century, Brit ish
Council-Demos, 2010, f. 7.
2
Ronit Appel, Assaf Irony etj. Cultural Diplomacy: An Important but Neglected Tool in Promoting Israel‟s
Public Image, The Interdisciplinary Center Herzliya Lauder School of Govern ment, Diplo macy and
Strategy, maj 2008, f. 4.
3
Me gjerësisht për përkufizimet e kulturës, shih në pjesën 1: Krijimi i marrëdhnëieve afatgjata
179
cilit diplomacia kulturore paraqet “shkëmbimet e ideve, informacionit, artit dhe aspekteve
të tjera të kulturës ndërmjet shteteve dhe popujve të tyre në mënyrë që të nxitet
mirëkuptimin i përbashkët”4 . Aktivitetet e diplomacisë kulturore në një mënyrë, janë më
të afërta me trendet më të reja në diplomacinë e re, sesa me aktivitetet e mëhershme ku
mesazhi është njëdrejtimësh. “Në marrëdhëniet kulturore ashtu si në diplomacinë e re
publike, theksi më shumë vendoset në angazhimin e publikëve të huaj sesa në dërgimin e
mesazheve...”5 . Diplomacia kulturore vendos marrëdhënie të qëndrueshme afatgjate, në
vend të motivimeve të pastra politike që kishte propaganda, apo motiveve komerciale që
ka brendi nacional. “Shtrirja kulturore duhet të jetë shumë më e gjerë, jo vetëm me art,
por edhe me kulturë popullore, politikë, shkencë dhe me katedra akademike”. 6 Studiuesit
e diplomacisë publike e konsiderojnë diplomacinë kulturore si dimensionin më të
rëndësishëm nëpërmjet të cilit krijohen miqësi afatgjate me publikët e huaj dhe kjo rrit
imazhin e vendit si qëllim i realizimit të politikës së jashtme dhe interesit shtetëror.
“Diplomacia kulturore duhet të jetë një element i rëndësishëm i një programi
gjithëpërfshirës dhe përshtatet me politikën e jashtme në kërkim të rritjes së
reputacionit...” 7
Deri më tani kemi vërejtur se teknikat e komunikimit ndërkombëtar fshehin në
vete një qëllim për përfitime politike e ekonomike. Kjo paraqet dimensionin tjetër që
duhet veçuar, është edhe qëllimi i ndikimit kulturor, i cili gjithashtu ndikon në rritjen e
përfitimit të dimensionin politik dhe ekonomik-tregtar. Rëndësia e kulturës është njohur
gjithmonë nën profilin diplomatik dhe kjo është përdorur nga shtete të ndryshme si
instrument i politikës së jashtme. “Me muzikën dhe filmin, njerëzit në botë e duan më
shumë kulturën amerikane se me çdo gjë tjetër” 8
Diplomacia kulturore lind si një aktivitet qeveritar por i zbatuar edhe nga aktorë
4
Milton C. Cu mmings, Jr. Cultural Diplomacy and the United States Government: A Survey, Washington,
D.C: Center for Arts and Culture, 2003, f. 1.
5
Jan Melissen, New Public Diplomacy: Soft Power in International Relations, Palgrave Macmillan, 2005,
f. 21
6
Mark Leonard, Public Diplomacy, London, The Foreign Policy Center, f. 107.
7
Neal M. Rosendorf, “A Cu ltural Public Dip lo macy Strategy”, në: Philip Seib, To ward a New Public
Dip lo macy - Red irecting U.S. Fo reign Po licy, Palgrave Macmillan, 2009. f. 173.
8
Cu ltural Diplo macy - The Linchpin of Public Diplomacy, (Report of the Advisory Co mmittee on Cu ltural
Dip lo macy US Depart ment of State), Septermber, 2005, f. 4. Raporti g jendet edhe në:
http://www.state.gov/documents/organization/54374.pdf (vizituar: 22 maj, 2013)
180
joshtetërorë, për të projektuar një imazh të favorshëm s htetëror në sytë e publikëve të
jashtëm të vendeve të huaja. Shpesh diplomacia kulturore e aktorëve joshtetërorë mund të
jetë më efektive se ajo e aktorëve shtetërorë. “Në prezantimin e një imazh kombëtar
jashtë vendit, diplomacia kulturore mund të kapërcejë dyshimin audiencës prej
mesazheve zyrtare dhe shërben për të ofruar substancë më të mirë të reputacionit
kombëtar”. 9 Qëllimi kryesor i saj është që t'i sigurojë një shteti aleanca të ndryshme dhe
të ndikojë përmes kulturës, duke promovuar jetën e saj kulturore. Sot diplomacia
kulturore gjithnjë e më shumë është duke u shndërruar në një instrument dialogu dhe
forcimi të marrëdhënieve me kontekstet e kulturore.
Por, forcimi i këtyre marrëdhënieve në kontekstet kulturore në rastin shqiptar në
disa shtete, nuk mund të jetë e ndarë plotësisht në përkatësi shtetërore. Kjo do të thotë se
shumë aspekte të diplomacisë kulturore nuk mund të kërkohen të përshkruhen të ndara,
vetëm të Kosovës, apo vetëm të Shqipërisë etj, sepse shqiptarët pavarësisht se mbajnë
shtetësi të ndryshme, kanë edhe një kulturë kombëtare me të cilën prezantohen në botë,
komunikojnë me vlerat dhe trashëgiminë kulturore që kanë, apo edhe krijojnë efekte
ndikuese ndaj publikëve të huaj si shqiptarë, siç do të shihen më poshtë disa raste
konkrete. Arsyet e diplomacisë bashkëpunuese publike, sipas Fisher, është se diversiteti
zgjeron efektin ndikues mbi publikët e jashtëm 10 . Diplomacia publike bashkëpunuese ka
një “kapital më të madh social dhe kulturor, depërton barrierat kulturore sepse një
komunitet mund të ketë marrëdhënie më të mira jashtë vendit; ka më shumë
besueshmëri”11
9
Simon Mark, A Greater Role for Cultural Diplomacy, Netherlands Institute of International Relat ions
„Clingendael‟, prill, 2009, f. 1.
10
Ali Fisher, Collaborative Public Diplomacy, How Transnational Networks Influenced American Studies
in Europe, Palgrave MacMillan, 2013, f. 7.
11
Po aty.
181
4.2. Shkëmbimet kulturore-arsimore
Siç theksojnë studiuesit e diplomacisë publike (masive) 12 , duke pasur një

përfytyrim pozitiv për një vend, atëherë ata mund të ndikojnë në mënyrë indirekte ndaj
qeverive të tyre për një politikë miqësore, ndërsa mund të përfitohet edhe në turizëm dhe
investime të huaja. Njëri nga dimensionet më të rëndësishme për rritjen e imazhit të
vendit në botë është edhe kultura, arsimi, shkëmbimet studentore e akademike etj.
Nëpërmjet këtyre shkëmbime një vend synon të krijojë miqësi afatgjata me publikët e
huaj. Njëra nga mundësitë më të mira të këtyre shkëmbimeve, është padyshim ai i
studentëve, sepse studentët paraqesin krijim të liderëve lokalë të opinionit të cilët pasi të
kthehen në vendin e tyre do të kenë një qëndrim admirues dhe do të flasin për vendin ku
kanë studiuar, ose edhe mund të zënë pozita të rëndësishme në shoqërinë e tyre 13 .
Vendet e ndryshme që shumë kohë më parë i kanë kushtuar rëndësi të madhe që
nëpërmjet përhapjes së kulturës së tyre të ndikojnë te politikat e vendeve të ndryshme.
Qeveria franceze menjëherë pas luftës franko-prusiane më 1883 formon Aleancën
Franceze nëpërmjet të cilës kërkon të rrisë prestigjin e saj në botë me përhapjen e gjuhës
dhe letërsisë franceze 14 , ndërsa më vonë ngjashëm veprojnë edhe britanikët me British
Council, gjermanët me Institutin Gete 15 , italianët me Dante Allighierin etj. Nye thekson
se rreth 86 mijë studentë të huaj kanë qëndruar në institucionet arsimore amerikane në
vitin 2002, ndërsa, “miliona njerëz që kanë studiuar në SHBA përgjatë viteve, përbëjnë
një rezervoar të shënuar mirëdashës për vendin tonë” 16 .
Por, si mund të përdorë Kosova arsimin për të krijuar miq në botë dhe të rrisë
imazhin e saj? A është Kosova thjesht vetëm konsumatore e diplomacisë publike që
ushtrojnë vendet e tjera nëpërmjet institucioneve arsimore që kanë në Kosovë, apo mund
të ushtrohet një ndikim afatgjatë ndërmjet shkëmbimeve studentore? Për të dhënë një
12
J. Nye, E. Gilboa, S. Anholt, J. Melissen etj.
13
Me gjerësisht për këtë shih në Pjesën e Parë të punimit.
14
Vep. Cit Nye, f. 100.
15
Cynthia P. Schneider “Culture Co mmun icates: US Diplo macy That Works” in: The New Public
Diplomacy: Soft Power in International Relations. Jan Melissen (ed). New York: Palgrave Macmillan :
2005, f. 157.
16
f. 45.
182
përgjigje për këto, duhet analizuar aktorët ndërveprues në këtë sektor: a ka studentë të
huaj në Kosovë, a ka kuota të veçanta të siguruara për ta, a ka bursa studimi të dedikuar
për studentët e vendeve në të cilat Kosova mëton të ushtrojë ndikim dhe rrisë imazhin e
saj?
Kosova rezulton të jetë kryesisht konsumatore e këtij dimensioni të diplomacisë
kulturore. Në korrikun e vitit 2012 Shtetet e Bashkuara nëpërmjet një marrëveshjeje të
nënshkruar mes ambasadorit amerikan në Kosovë dhe kryeministrit të vendit, ofruan
bursa studimi për shkollimin e 500 të rinjve në kolegjet amerikane, ndërsa Ambasada ka
5-6 programe të tjera sponsorizimi për programe të ndryshme shkëmbimesh, përfshirë
studentë, kërkues shkencorë dhe profesionistë 17 . Gjithashtu, ka programe studimesh dhe
sponsorizimesh edhe nga Gjermania, Italia, Franca për shtetasit e Kosovës. Ndërsa,
vendet si Rusia e Kina për shkak se nuk e kanë njohur shtetin e ri, nuk kanë oferta të tilla,
por për studentët shqiptarë të Shqipërisë. Kina jep bursa studimi për st udentët nga
Shqipëria në Pekin, ndërsa vetëm në vitin 2009 Rusia u ka ofruar 30 bursa shqiptarëve
për studime universitare dhe pasuniversitare në Moskë 18 .
Ndërsa, në Kosovë, numri i studentëve shtetas të huaj që studiojnë në institucionet
arsimore janë kryesisht studentë shqiptarë nga shtetet përreth, të banuar me shqiptarë.
“Në Universitetin Publik të Prishtinës në studimet bachelor studiojnë 653 studentë të
huaj, kurse në studimet master 85, që kryesisht janë shqiptarë nga vendet e rajonit”. 19
Gjithashtu, në universitetin tjetër publik, atë të Prizrenit, ka 15 studentë me shtetësi të
huaj, ndërsa në atë publik të Pejës janë 40 studentë të huaj, por që shumica janë
boshnjakë nga Mali i Zi. Në Kosovë janë vetëm 200 shtetas të huaj – joshqiptarë të cilët
kryesisht janë nxënës të shkollave fillore dhe të mesme si dhe studentë 20 . Sa u përket
ligjëruesve me shtetësi të huaj, në institucionet e arsimit të lartë privat në Kosovë janë
150 mësimdhënës, kryesisht shqiptarë nga vendet e rajonit, por ka edhe nga Amerika,
17
http://pristina.usembassy.gov/culture_edu_xchng.html
18
Gazeta Shqip, Rusia ofron bursa për shqiptarët, Tiranë, 23 p rill, 2009, f. 22. http://www.gazeta -
shqip.com/artiku ll.php?id=62924
19
Ramë Buja, minister i Arsimit të Kosovës, Intervistë për këtë studim, maj, 2013.
20
Të dhënat janë nga Ministria e Arsimit, për këtë punim.
183
Gjermania, Austria, Bosnjë e Hercegovina e Turqia 21 . Gjashtë mësimdhënës të tjerë të
huaj joshqiptarë janë të angazhuar në institucionet publike të arsimit të lartë.
Ndërkaq, Universiteti i Prishtinës organizon në vazhdimësi shkollën verore, ku
gjuha e komunikimit është vetëm anglishtja dhe grumbullon studentë kryesisht të huaj,
ndërsa vitin e kaluar në edicionin e 12-të ka pasur edhe studentë të masterit dhe ata të
doktoraturës ku këtë vit ka mbajtur edicionin e 12-të. Prishtina International Summer
University është bërë e përvitshme ku për tri javë të verës mbledh dhjetëra profesorë të
huaj dhe qindra studentë nga Evropa dhe më gjerë në ligjërata të cilat mbahen vetëm në
anglisht, nga shkenca të ndryshme si: ato të drejtësisë, shkenca sociale, natyrore,
inxhinierisë etj 22 . Ky eveniment i cili mbështetet nga Ministria e Arsimit të Kosovës,
ofron mundësi që studentët e huaj të kalojnë një kohë në Kosovë, duke u njohur nga afër
me jetën, njerëzit, kulturën, traditat si dhe, nëpërmjet vizitave të organizuara, me
monumentet kulturore dhe historike të Kosovës. Krahas kësaj, është edhe Seminari
Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare, që në vitin 2013 ishte
edicioni i 32-të i takimit, ku marrin pjesë kryesisht albanologë të huaj dhe shqiptarë.
Por, si universiteti veror, ashtu edhe Seminari për Gjuhën, janë evenimente me
pjesëmarrës mjaft të kufizuar për të pritur ndonjë efekt siç mund ta kenë studimi i një
numri më të madh studentësh të huaj nga vendet ku Kosova mëton ta zhvillojë
diplomacinë publike apo të shtrijë ndikimin e saj tek opinionet e atjeshme 23 . Studentët e
huaj janë kryesisht shqiptarë jashtë Kosovës dhe institucionet e këtij vendi nuk kanë një
program shkëmbimi studentësh me vendet në ndaj të cilave synohet ndikimi përmes
diplomacisë publike. Dobishmëria e diplomacisë publike për krijimin e një imazhi më të
mirë nuk duhet kërkuar te vendet mike ku ndikimi është më i lehtë, por atje ku nuk është
e pranishme miqësia dhe ku interesi është më i madh.
Në anën tjetër, duket se thëniet e Anho lt, themeluesi i nocionit të “identitetit
konkurrues”, duket se po i zbatojnë vendet të cilat mendojnë të kenë më shumë ndikim te
zonat me një të kaluar historike të përbashkët, apo kur përpjekjet bëhen në kërkim të
21
Po aty.
22
http://www.uni-pr.edu/Studentet/Studentet-nderkombetare.aspx (vizituar: 5 tetor, 2012).
23
Pjesë e këtij v lerësimi është prezantuar në Konferencën Shkencore Ndërko mbëtare me temë: “Arsimi i
lartë, masivizimi dhe sfidat e tij drejt integrimit europian”, organizuar nga Universiteti Europian i Tiranës
dhe Universiteti AAB, Prishtinë, më 26 - 27 tetor 2012.
184
ndikimit në kulturë dhe fe, përmes aktiviteteve të njohura si diplomaci kulturore.
Ndonëse mungojnë të dhënat e sakta për numrin dhe shtrirjen e fondacioneve kulturore
islamike, në Kosovë veprojnë disa prej tyre të cilat madje ndihmojnë në mësimin apo
edukimin fetar te shqiptarët e Kosovës. Kjo ka bërë një të paraqiten veshje jotradicionale
fetare ndër shqiptarët, ndërsa janë shfaqur edhe elemente të islamikëve fanatikë. Një parti
politike ndërkaq është pjesë e qeverisë, e cila shpesh ka kërkesa të cilat lidhen me fenë, si
liria e mbajtjes së shamisë në shkolla, mësim-besimi etj 24 , ndërsa tema e fesë në media
shpesh është më tërheqësja për lexuesit 25 . Herë pas herë ka pasur artikuj dhe komente të
opinionitëve të cilën ngrenë shqetësimin për rritjen e fanatizmit fetar në Kosovë.
Një shtrirje të diplomacisë kulturore nëpërmjet arsimit është duke e zhvilluar
Turqia e cila në Kosovë mban primatin e shkollave private për nga numri i nxënësve që
kanë në shkollat private dhe të mesme, duke u shtrirë në: Prishtinë, Lipjan, Prizren e
Gjakovë. Ky rrjet shkollash është i pranishëm në të gjitha viset shqiptare, menjëherë pas
viteve 90-ta në Gostivar, Strugë, por edhe Shqipëri, si dhe në Bosnjë 26 . Këto shkolla që
veçohen për nga cilësia dhe serioziteti, çerekun e personelit mësimdhënës e kanë turk,
ndërsa nxënësit shqiptarë nga klasa e gjashtë e kanë të detyrueshme gjuhën turke me dy
orë në javë. Ndërsa, ka studiues turq që këtë pjesë ku veprojnë kolegjet turke, e
vlerësojnë se “është për Turqinë arterie jetike e gjeopolitikës dhe gjeokulturës së
Ballkanit”27 .
Gjithashtu, në Kosovë veprojnë edhe shkolla të mesme në emërtim fetar dhe me
prani të klerit fetar, si “Don Bosko” italiane në kryeqytet e cila është një shkollë e mesme
profesionale e teknikës, gjimnazi “Loyola” gjermane në Prizren etj.
24
Part ia e Drejtësisë me kryetar Ferid Aganin, është pjesë e qeverisë së Kosovës nëpërmjet koalicionit me
partinë e Behgjet Pacollit AKR (2013). Partia e Drejtësisë ka 3 deputetë, ndërsa në mandatin e mëparshëm,
2004-2007 kishte vetëm një deputet.
25
Piro Misha, Feja, laiciteti dhe hapësira publike, Shtypi shqiptar për raportet mes fesë, laicitetit dhe
hapësirës publike - Shtator 2011 - Qershor 2012, Fridrih Ebert St iftung dhe Instituti i Dialogut dhe
Ko munikimit, pa vit botimi.
26
Hasan Saliu, “The image of a country, commun ication actors in educational exchanges” , in: Thesis,
Pristina, Spring, 2013, f. 43.
27
Ahmet Davutogllu, Thellësia strategjik: Pozita ndërkombëtare e Turqisë, Shkup: Logos-A, 2010. f. 382.
185
4.3. Diplomacia publike e Kosovës përmes ushtarëve të KFOR-it
Ushtarët mund të luajnë një rol të rëndësishëm në krijimin e një soft power- i,
imazhi të vendit të tij, nëpërmjet shkëmbimeve, trajnimeve në vende të tjera, programe
ndihme me vende të tjera në kohë paqeje. 28 Por, gjithashtu ushtarët mund të luajnë rol në
imazhin e një vendi që kanë qëndruar pasi të kthehen në vendin e tyre, duke folur për atë
vend.
Kosova mund të themi se ka pasur fatin që nga konflikti të përftojë nga ky lloj
dimensioni i diplomacisë publike, sepse në të kanë qëndruar qindra mijëra ushtarë në këto
vite të qëndrimit të KFOR-it në Kosovë. NATO-ja ka hyrë në Kosovë më 12 qershor
1999, dy ditë pas miratimit të Rezolutës 1244 nga Këshilli i Sigurimit të OKB-së. Forca
ndërkombëtare paqeruajtëse e njohur si KFOR, përveç ushtarëve nga vendet anëtare të
Aleancës, ka pasur dhe ka edhe trupa nga vendet joanëtare. Fillimisht kanë hyrë 50 mijë
ushtarë, prej të cilëve numri më i madh ka qenë nga Britania, 19 mijë, Gjermania 8 500,
nga 7 mijë kanë pasur SHBA-të dhe Franca, Italia ka qenë e pranishme me 5 mijë
ushtarë, Rusia ka pasur 4 mijë, Holanda 3 600, Spanja 1712, Kanadaja 1 470 ushtarë,
Ukraina 1300, India 800, disa vende të tjera europiane me qindra ushtarë, ndërsa ushtarë
kanë pasur edhe vendet e largëta si: Argjentina, Mongolia, Azerbajxhani, Gjeorgjia etj29 .
Ushtarët, si rregull, shërbejnë kryesisht nga gjashtë muaj dhe ndërrohen, që do të thotë se
vetëm në vitin e parë të qëndrimit të KFOR-it, në Kosovë janë përshkuar rreth 100 mijë
ushtarë - shtetas të huaj që kanë qëndruar për rreth 6 muaj. Numri i ushtarëve ka shkuar
drejt reduktimit të vazhdueshëm si varësisht nga vlerësimi i forcimit të qëndrueshmërisë
dhe sigurisë në Kosovë. Në 2013 KFOR- i numëron vetëm 5 565 trupa në Kosovë 30 nga
gjithsej 31 vende të botës, 23 prej të cilave janë anëtare të NATO-s dhe tetë vende
partnere 31
Ky numër kaq i madh ushtarësh në Kosovë, por të cilët ndërrohen vazhdimisht
brenda gjashtë muajsh, që do të thotë se ata dyfishohen brenda një viti, tregon se
28
Joseph S. Nye, Jr., Soft Power – The Means to Success in World Politics, New Yo rk: Public Affair, 2004.
f. 116.
29
Po aty.
30
http://www.nato.int/kfor/structur/nations/placemap/kfor_placemat.pdf
31
http://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_48818.ht m
186
Kosovën e kanë vizituar dhe kanë qëndruar për një kohë një numër mjaft i madh i
shtetasve të huaj. Këto vizita të shumta nuk mund të organizoheshin me asnjë masë të
diplomacisë publike nga ana e Kosovës me resurset që ka vendi. Ushtarët që kanë
shërbyer edhe pse janë përballur edhe me vështirësi në operacionet e paqes 32 , megjithatë
shumica e tyre kanë kaluar në operacione paqësore mjaft komode në krahasim me
misionet e tilla paqeruajtëse në vende të tjera të botës. Kjo do të thotë se shumica e
ushtarëve nga vende të ndryshme të botës që kanë qëndruar në Kosovë, kanë një
përshtypje për Kosovën. Ata kanë kaluar disa muaj këtu, kanë parë vendin, kanë lëvizur,
kanë kontaktuar, ndërsa pritja nga shqiptarët kuptohet që ka qenë më e mira. Kthimi i
ushtarëve në vendin e tyre paraqet gjithashtu liderë lokalë të opinionit të cilët kanë
kujtime nga Kosova.
Fig. 1. Nu mri i ushtarëve të KFOR-it, në fund të vitit 2012

.http://www.nato.int/kfor/structur/nations/placemap/kfor_placemat.pdf
32
NATO ka konfirmuar më 19 tetor 2004 se 115 ushtarë kanë humbur jetën gjatë operacioneve, ndërsa 50
të tjerë kanë vdekur aksidentalisht.
187
4.4. Diplomacia kulturore e aktorëve joshtetërorë
4.4.1. Diplomacia kulturore e artistëve
Artistët që arrijnë suksese dhe i drejtohen publikut të huaj luajnë rol në soft
power- in e vendit të tyre apo të prejardhjes, vetëm nëse ata nuk e fshehin identitetin e
tyre të origjinës. Këngëtarja më e popullarizuar shqiptare sot dhe e cila madje
vazhdimisht flet dhe ekspozon prejardhjen e saj Rita Ora, është padyshim këngëtarja me e
popullarizuar shqiptare në botë e cila është shumë e pranishme në Britani dhe më gjerë.
Mediat britanike, si BBC dhe Daily Mail shpesh kanë kthyer vëmendjen tek ajo, ndërsa
këngëtarja e cila ka shkelur tokën britanike kur ishte vetëm njëvjeçare, asnjëherë nuk
nguron ta theksojë se është shqiptare e lindur në Kosovë gjatë prononcimeve të saj në
mediat e huaja. Madje, këto media shpesh edhe titullin e vendosin identitetin e saj
shtetëror dhe shpesh edhe atë etnik. Madje, këngëtarja e cila jeton ndërmjet Londrës,
Parisit, Nju Jorkut dhe shpesh është edhe në Prishtinë, nuk ngurron të përmendë
prejardhjen e saj edhe kur nuk e pyet njeri. Rita me famën e saj që ka dhe publikun që
komunikon, bën një diplomaci vërtet masive kulturore.
Fig. 2. Këngëtarja nga Prishtina, Rita Ora, në studion e BBC-së

http://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-19388985
188
“Rita flet për vendin e saj dhe patriotizmi është i rëndësishëm për të”, shkruan
Daily Mail i Londrës 33. “Unë kam lindur në një qytet të vogël në Kosovë, të quajtur
Prishtinë. Jam shumë krenare për prejardhjen time...” Ajo është shumë e famshme në
Britani, shpesh ka polemizuar me këngëtaren e famshme botërore, Rihana. Dailly Mail
shkruan shumë shpesh për famën e saj, angazhimet e saj në botën e modës, veshjen e saj,
prononcimet e saj, zënkat e saj me yje botërore, miqësitë si me ylli i popit Madonnën,
krahasime me yje të tjera etj.
Vetëm brenda muajit qershor të vitit 2013, Dailly Mail ka plot 30 artikuj për Rita
Orën dhe thuajse që të gjithë artikujt përmbajnë emrin dhe mbiemrin e saj në titull të
artikullit. Kjo do të thotë se për çdo ditë ka një artikull për këngëtaren nga Kosova,
ndërsa ka ditë që revista boton dy-tre artikuj brenda një dite 34.
Edhe BBC-ja e ka intervistuar atë shpesh, ku ajo nuk ngurron të flasë për
vendlindjen e saj, ndërsa një këngë ajo ia kushton vendlindjes së saj, Prishtinës, e cila
këngë gjithashtu është bërë hit botëror i zhanrit të muzikës që e kultivon ajo. 35
Aktori nga Prishtina, Ilir Tafa, së fundmi ka ushtruar një diplomaci kulturore edhe
me vendet në të cilat Kosova nuk ka komunikim zyrtar, siç është Bosnja e Hercegovina
dhe Serbia, të cilat nuk e kanë njohur Kosovën. Nëpërmjet serisë boshnjake “Lud,
zbunjen, normalan”36 Tafa ka interpretuar për një vit rolin e një të riu nga Kosova, i cili
në Bosnjë merret me profesionin e producentit. Në rolin e “Mentor Kosovës”, Tafa ka
komunikuar me publikët e vendeve të ish-Jugosllavisë, meqë kjo seri është emetuar në
Televizionin Federal të Bosnjës, Nova TV e Kroacisë, Televizionin A1 dhe Kanal 5 të
33
http://www.daily mail.co.uk/tvshowbiz/article-2200622/ Rita -Ora-goes-roots-films-new-music-video-
Kosovan-birth-town.html
34
http://www.daily mail.co.uk/ho me/search.html?pageOffset=3&pageSize=50&sel=site&searchPhrase=rita+o

ra&orderBy=dateDesc&_channelshortname=on&_channelshortname=on&_channelsho rtname=on&_chann
elshortname=on&_channelshortname=on&_channelshortname=on&_channelshortname=on&_channelshort
name=on&_contenttype=on&_contenttype=on&_contenttype=on&dateupdated=&dateFrom=&dateTo=&_
authornamef=on&_authornamef=on&_personnames=on&_personnames=o n&_personnames=on&_personn
ames=on&_personnames=on&_personnames=on&_personnames=on&_personnames=on&_personnames=
on&_personnames=on&_personnames=on&_personnames=on&_personnames=on&_personnames=on&_p
ersonnames=on&_personnames=on&_personnames=on&_personnames=o n&_personnames=on&_personn
ames=on&_personnames=on
35
Me gjerësisht për këtë shih në kapitullin paraprak, në Youtube diplo macia.
36
Përkth.: I marrë, i hutuar normal
189
Maqedonisë, në Televizionin publik të Serbisë- RTS dhe në Mal të Zi në RTV Vijesti.
Dhe, në disa episode, roli i Tafës flet në shqip, diskuton për muzikën e Kosovës, për
shkallën e tolerancës që ka shoqëria shqiptare e Kosovës ndaj kategorive të frustruara, si
homosekulaët etj, pra jo thjesht një rol i interpretuar nga një shqiptar, por një rol ku
skenari bën edhe një komunikim ndërkulturor me audiencat të cilat përgjithësisht ende
nuk kanë një qëndrim shumë miqësor ndaj Kosovës.
Komedia në fjalë për katër vjet rresht, ka qenë më e shikuara në rajon, ndërsa
Tafa ka pasur partner në këtë komedi aktorin tashmë hollivudian Miraj Grbic nga filmi
“Mission Impposible – Ghost Protocol” ku ky i fundit ka interpretuar bashkë me Tom
Cruise 37 . Projekti ku ka interpretuar Tafa ka zgjatur nga shtatori i vitit 2007 e deri në prill
të vitit 2013, ndërsa përveç shqiptarit, kanë interpretuar aktorët më të njohur boshnjakë,
serbë e kroatë. Mediat e rajonit kanë shkruar për Tafën, ndërsa fytyra e tij është përfshirë
edhe në fjalëkryqet e të përditshmeve boshnjake dhe kroate 38 . Tafa është i pranishëm
edhe në web faqen indiane të filmave, India Every Day, krahas industrisë së Bolliwood- it.
Në këtë faqe shihen të dhënat e aktorit kosovar, Tafa, por gjithashtu aty janë përzgjedhur
edhe disa seri të kësaj komedia 39 . Kjo faqe, sipas analizës së Alexa-s që bën radhitjen e
web faqeve për nga leximi, është radhitur në vendin e 36 ndër më të kilikuarat në Indi 40 .
Gjithashtu videot e kësaj komedia me emrin e Tafës gjenden edhe në disa faqe ruse dhe
gjermane 41 .
Tafa për këtë thekson se meritat i takojnë produksionit të komedisë boshnjake.
“Bosnja viteve të fundit është shndërruar në një qendër kinematografike, ndoshta edhe
për shkak të luftës, por edhe bashkëpunimit që realizojnë ata”. 42
Kosova pati një pauzë shumë të gjatë të shkëputjes së bashkëpunimit me kulturat
dhe vendet përreth, që nga vitit 1990. Aktorët nga Kosova nuk kanë interpretuar apo nuk
kanë mundur të depërtojnë në projekte filmike jashtë Kosovës dhe dalja e Tafës është e
rëndësishme aq më shumë që komunikimi nëpërmjet kinematografisë u bë edhe me
publikë serbë të Bosnjës dhe të Serbisë.
37
http://www.imdb.co m/tit le/tt1229238/ fullcredits?ref_=tt_ov_st_sm#cast
38
http://www.kosovapress.com/?cid=1,84,144735
39
http://www.indiaeveryday.in/video/p/ilir-tafa-lud-zbunjen-ormalan/MnYPfHyv1qQ.ht m?ss=true
40
http://www.statscrop.com/www/indiaeveryday.in
41
http://www.kinopoisk.ru/name/2208200/
42
Intervistë me aktori Ilir Tafa, e realizuar për këtë studim.
190
Arta Dobroshi është një aktore nga Kosova që ka fituar disa çmime prestigjioze
ndërkombëtare, është e njohur për rolet e saj në filmat si “Three Worlds” me regji të
Catherine Corsini, “Late Bllomeres” nga Julie Gavras, “Baby” nga Danile Mulloy e
“Lorna‟s Silence” të vëllezërve Jean-Pierre e Luc Dardenne. Ajo ka fituar edhe çmimin
“Shooting Stars 2013”43 , që ndahet nga një juri e cila formohet nga “European Film
Promotion”. Gazeta gjermane Der Tagesspeiegel duke shkruar për çmimet e ndara në
edicionin e 63-të të Berlinales, përqendrohet te Dobroshi duke shkruar se “kosovarja Arta
Dobroshi rrëmben “Shooting Star Award 2013”. Duke raportuar për ndarjen e këtyre
çmimeve që jepen nga juria e formuar nga “European Film Promotion”, gazeta boton
vetëm foton e Dobroshit 44 . Ndërkaq, Huffington Post më 27 maj 2012 boton një artikull
të gjatë një faqe gazete me Arta Dobroshin. Kjo gazetë ka botuar edhe dy artikuj të tjerë
për aktoren e suksesshme 45 .
Për Dobroshin kanë shkruar edhe mediat ballkanike. Gazeta e njohur kroate,
Slobodna Dalmacija, shkruan se Festivali i Filmit në Pula është i ndertuar se do ta kenë
mysafire Arta Dobroshin46 e cila ka luajtur rolin kryesor në filmin “Le silence de Lorna”
me regji të vëllezërve Dardennea dhe ku ka trajtuar jetën e emigrantëve shqiptarë në
Belgjikë.
Për shkak të famës që ka, Dobroshi ka qenë në qendër të vëmendjes edhe nga
fotografët. Gjatë promovimit të filmit “Trois Mondes” më 25 maj të viti 2012, Daily Mail
i Londrës boton nëntë fotografi të saj, për shkak se në kohën kur ajo ecte në tapetin e kuq
të Cannes, një erë e lehtë ngriti fundin e saj, me titull: Arta Dobroshi has a Marilyn
Monroe moment as her skirt flies up to bare her cheeks at Cannes photocall47 .
43
http://www.shooting-stars.eu/en/shooting/22245/
44
http://www.tagesspiegel.de/kultur/kino/berlinale-shooting-star-2013-berlin-versprueht-eine-sehr-warme-
atmosphaere/7798422.ht ml
45
http://www.huffingtonpost.com/news/arta-dobroshi
46
http://slobodnadalmacija.hr/Kultura/tabid/81/articleType/ArticleView/articleId/14839/Default.aspx
47
http://www.daily mail.co.uk/tvshowbiz/article-2149945/ Cannes-2012-Arta-Dobroshi-Marilyn-Monroe-
mo ment-skirt-flies-bare-cheeks-photocall.ht ml
191
Fig. 3. Arta Dobroshi me fatin e Merlin Monrosë në Kanë
Burimi: http://www.daily mail.co.uk/tvshowbiz/article-2149945/Cannes-2012-Arta-Dobroshi-Marilyn-
Monroe-mo ment-skirt-flies-bare-cheeks-photocall.html
Edhe këngëtarja e re nga Kosova, Rona Nishliu, ka pasur një mbulesë mediatke
nga mediat e huaja për përfaqësimin e saj që i bëri Shqipërisë në Këngën e Eurovisionit
në vitin 2012. E përditshmja milaneze, Corriere della Sera me titullin “Eurovision, in
vetrina la musica dei Balcani”, shkruan se befasia vjen nga Ballkani: kosovarja Rona
Nishliu prezanton Shqipërinë në Baku 48 . Ndërsa, Radiotelevizioni spanjoll (RTVE) jep
një biografi të shkurtër për këngëtaren e lindur në Mitrovicë dhe më pas jep të gjithë
tekstin e këngës “Suus” 49 .
Edhe pjesëmarrja e artistëve në evenimente të rëndësishme kulturore dhe që
pasqyrohen nga mediat e huaja, gjithashtu luajnë një rol të rendësishëm për diplomacinë
kulturore, që në këtë rast është një komunikim me publikë artistikë. Kjo ka ndodhur edhe
me artistin shqiptar nga Kosova, Petrit Halilaj, i cili jeton ë Gjermani, ndërsa ka marrë
pjesë në Bienalen e Venedikut, për të cilin ka shkruar revista e specializuar amerikane për
artet pamore, GalleristNY. Revista shkruan se Kosova e cila ka shpallur pavarësinë në
vitin 2008, këtë verë do të përfaqësohet për herë të parë në Bienalen e Venedikut,
48
http://www.corriere.it/spettacoli/12_ maggio_23/eurovision-rambo-amadeus-semifinale_05fbab1e -a4c1-
11e1-80d8-8b 8b2210c662.shtml
49
http://www.rtve.es/television/20120124/rona-nishliu-representa-albania-eurovision-2012-balada-
suus/492157.shtml
192
nëpërmjet Petrit Halilajt 50 . “Arti i Petrit Halilajt është unik, por ky lloj i gjallimit
transnacional dhe përvoja e thelbit të punës së tij nuk janë të tilla. Në të kundërtën, ajo, në
një masë të ndryshueshme është një realitet gjithnjë më bashkëkohor që prek gjithnjë më
shumë jetën e të gjithëve dhe kjo është një pikënisje për prezantimin e parë të Kosovës në
Bienalen e Venedikut”. 51
Një shembull tjetër interesant është ai i shpalljes së një shqiptari si njerin ndër
njerëzit më me ndikim në botë. Fjala është këtu për kuzhinierin René Rexhepi të cilin
prestigjiozja New York Times e quan “Princ i Danimarkës”52 . Siç shkruan kjo gazetë,
Rexhepi është një i ri hibrid nga i ati shqiptar që ja jetuar në Maqedonin dhe e ëma
daneze. Ai është kuzhinier dhe bashkëpronar i restorantit Noma në lagjen Christianshavn
në Kopenhagë të Danimarkës. Restoranti i tij u votua si restoranti më i mirë në botë në në
ndarjen e çmimeve San Pellegrino gjatë viteve 2010, 2011 dhe 2012 53 , ndërsa Time në
vitin 2012 e liston në 100 njerëzit më me ndikim në botë 54 . Për Rexhepin shkruajnë të
përditshmet prestigjioze The Guardian, Huffington Post55 dhe New York Times, ndërsa
revista Time e cila i ka kushtuar faqen e parë, shkruan se Rexhepi është shquar për punën
e tij për rikrijimin dhe përpunimin e një kuzhine të re nordike dhe ushqime që
karakterizohen nga origjinaliteti dhe shijet e pastra.
Ndonëse Rexhepi nuk është nga Kosova, në diplomacinë kulturore shpesh nuk
bëhet ndonjë dallim i veçantë për sa i përket identitetit shtetëror, sepse edhe Ora dhe
shumë të tjerë shpesh prezantohen thjesht si “shqiptarë”, nga Kosova, Maqedonia,
Shqipëria etj. Një shembull më domethënës është ai i Kadaresë, i cili gjithashtu
prononcohet në mediat e huaja duke folur edhe për zhvillimet në Kosovë etj. Por, edhe
shumë artistë amerikanë që prononcohen nëpër mediat botërore që janë shqiptarë, si psh.:
Robert de Niro 56 , James Belushi, Eliza Dushku57 etj.
50
http://galleristny.com/2013/ 01/fo r-venice-b iennale-debut-kosovo-taps-petrit-halilaj/
51
Po aty.
52
http://www.nytimes.co m/2011/ 11/ 06/ magazine/rene-redzep i-the-prince-of-den mark.ht ml?_r=0
53
http://www.guard ian.co.uk/lifeandstyle/2010/apr/26/rene-red zepi-noma -best-restaurant
54
http://www.t ime.co m/t ime/specials/packages/article/0,28804,2111975_2111976_2111947,00.ht ml
55
http://www.huffingtonpost.ca/2013/04/11/noma-rene-red zepi_n_3061643.ht ml
56
http://www.youtube.com/watch?v=Endf2K6Qz2Y
57
http://www.youtube.com/watch?v=7zrlR59A 6M8
193
Deklaratat e artistëve të mëdhenj botërorë se kanë prejardhje shqiptare sigurisht se
kanë efekte në rritjen e imazhit të një kombi. Në këtë kuadër, edhe efekti mbi opinionin
mund të jetë më i madh nëse shpërndarësi i mesazhit është sa më i besueshëm. Një
shembull që vlen të përmendet është ai i një shfaqjeje artistike në SHBA që flet për
dramën që ka përjetuar një familja shqiptare në Kosovë nga regjimi serb.
Në vitin 2010 në Pallatin e Teatrit të Çikagos, është dhënë rok-opera për
Kosovën, “You Took Away My Flag”, e shkruar nga prof. Henry H. Perritt Jr. Ky
mjuzikëll është dhënë katër herë më 12 qershor 2009 dhe sërish për plot 8 javë (katër
shfaqje në javë) nga 2 prilli e deri më 23 maj të vitit 2010 58 . Shfaqja, e shoqëruar me
komente politike gjatë performancës, flet për një familje shqiptare në Kosovë në kohën e
regjimit diskriminues etnik të të Milosheviqit 59 . Kjo rok-operë e dhënë për disa javë në
Çikago, është pasqyruar edhe në mediat e këtij qyteti shumëmilionësh 60 , ndërsa gjithashtu
me është marrë edhe kritika e teatrit 61 .
Skenaristi i kësaj shfaqjeje, Henry H. Perritt Jr, është profesor i së drejtës në
Kolegjin Çikago-Kent, autor librash për Kosovën, përfshirë edhe studimin e botuar nga
Univesriteti i Kembrixhit, “The Road of Independence for Kosovo” 62
Këtu kemi një vepër artistike që jepet nga aktorë amerikanë në Çikago dhe ajo
është shkruar po nga autor i besueshëm për audiencën e atjeshme dhe që ka të bëjë me
Kosovën. Në këtë rast, siç shpjegon studiuesi Large për besueshmërinë e komunikuesit,
“i njëjti material mund të ketë efekt të ndryshëm nëse atë e shpërndan një burim i
besueshëm dhe një më pak i besueshëm”63 .
Gjithashtu, duke mos dashur të marrim përsipër barrën e numërimit të artistëve të
tjerë shqiptarë nga Kosova nëpër botë, mund të themi se janë edhe shumë të tjerë të cilët
58
http://www.youtookaway myflag.com/
59
http://www.theatreinchicago.co m/you-took-away-my-flag-a-musical-about-kosovo/4064/
60
http://www.theatermania.co m/chicago-theater/shows/you-took-away-my-flag-a-musical-about-
kosovo_166671/
61
http://chicagocritic.com/you-took-away-my -flag/
62
http://www.amazon.com/gp/product/0521116244?ie=UTF8&tag=europeinstit -
20&linkCode=as2&camp =1789&creative=390957&creat iveASIN=0521116244# reader_0521116244
63
Mauro Wolf, Teorie delle comunicazione di massa, Bo mbiani, Ro ma, 1996, f. 38.
194
janë të inkuadruar në institucionet kulturore në vendet ku jetojnë, si dirigjentë, aktorë,
muzicientë etj., të cilët luajnë rol në ngritjen e imazhit të mirë të vendit 64 .
4.4.2. Diplomacia kulturore e festivaleve
Në Kosovë janë disa aktorë joshtetërorë të cilët organizojnë festivale të filmit,

duke ftuar aktorë, regjisorë, skenaristë dhe producentë të ndryshëm nga bota. Janë disa
festivale të tilla që organizohen, me një mbështetje modeste edhe nga Ministria e
Kulturës 65 .
PriFest
Festivali PriFest (Prishtina Fetsival) është festival i ndërkombëtar i filmit të
metrazhit të gjatë me konkurim që ndodh në Kosovë. PriFest merret me trajtimin e
elementit të të drejtave të njeriut nëpërmjet shfaqjes se filmave dhe synon ngritjen e
vetëdijes për të gjitha grupet e margjinalizuara në shoqëri, duke përfshirë gratë, të rinjtë,
komunitetin LGBT (lezbikeve, homoseksualëve, biseksualëve dhe transgjini), pakicat
etnike etj. 66 Aktiviteti i dytë i këtij festivali është ngritja e vetëdijes në mesin e publikut
në lidhje me mbrojtjen dhe përmirësimin e mjedisit, të promovojë prodhimin filmik në
Kosovë; ta bëjë vendin atraktiv për vizitorë të huaj etj. “Elementi tjetër i rëndësishëm që
ka PriFest është përpjekja për branding të shtetit të ri të Kosovës, duke qenë një vend i ri
në hartën e kulturës, është vendimtare për zhvillimin e përgjithshëm të Kosovës” 67 .
Ky festival organizohet për çdo vit, i mbështetur nga Ministria e Kulturës 68 dhe sektori
privat, ndërsa në shtatorin e vitit 2013 pritej të mbahej edicioni i pestë i radhës. Festivali
për çdo vit sjell së paku nga një figurë fitues apo nominues të çmimit Oscar, përveç
personaliteteve të tjera që zakonisht arrijnë deri në 200 mysafirë të huaj në vit, me filmat
64
Psh. violinisti Sh këlzen Doli nga Gjakova është në Filharmoninë e Vjenës.
65
Ministria e Ku lturës ndihmon këto festivale me mjete bu xhetore. Psh., sipas zëvendësministrit të
Kulturës, Hajdein Abazi, i interv istuar për këtë studim, PriFest është ndihmuar këtë vit me 20 mijë euro.
66
Vjosa Berisha, drejtoreshë e PiFest, intervistë për këtë studim, maj, 2013.
67
Po aty.
68
Hajdin Abazi, zëvendësmin istër i Kulturës, i intervistuar për këtë studim: K jo ministri ndan nga 20 mijë
euro për këtë festival.
195
dhe pjesëmarrjen e tyre 69 . Nga këta personalitete deri më tani kanë marrë pjesë figura si:
Vanessa Redgrave, fituese e çmimeve Oscar dhe Golden Globe; producentin Eva Orner,
fituese e çmimit Oscar; aktorin Franco Nero; regjisorin Samuel Maoz, fitues i Golden
Lion, regjisorin Joshua Marston, i nominuar për Oscar; regjisorin Danis Tanoviç, fitues i
çmimit Oscar etj 70 .
Dokufest
DokuFest është festival ndërkombëtar i filmit dokumentar dhe atij të shkurtër i cili
ka filluar që nga viti 2003 dhe në gushtin e vitit 2013 përgatitej mbajtja e edicionit të 12-
të të tij. Përveç shfaqjes së filmave të produksioneve të huaja dhe vendëse, ky festival ka
edhe dy komponentë të tjerë të rëndësishëm: DokuKids dhe DokuNights. DokuKids është
një festival i vogël i dedikohet atyre që të gjithë u dedikohet fëmijëve, ndërsa
DokuNights është pjesa muzikore e festivalit u u jepet rasti talenteve nga Kosova dhe
rajoni. Ndërsa, gjithashtu ka edhe pjesën e ekspozitës, DokuPhoto. Ne vitet e kaluara
kanë marrë pjesë fotografë të njohur, si fituesi i dyfishtë i World Press Photo‟s, hungarezi
Balazs Gardi, pastaj fotografi i Magnumit, Thomas Dworzak, fotografi i njohur britanik
Andrew Testa etj.
Në DokuFest ne njërin nga edicionet e kaluara ka marrë pjesë këngëtarja e njohur
britanike PJ Harvey, fotografi i njohur irlandez Seamus Murphey, regjisorët e njohur
iranian - babë e bijë, Mohsen dhe Samira Makhmalbaf, regjisorin austriak Michael
Glawogger, sikurse edhe regjisorët e njohur amerikanë që kanë qenë edhe të nominuar
për çmimin Oscar, James Longley, Marshal Curry71 .
Në këtë festival i cili mbahet në qytetin e Prizrenit dhe zgjat nga një javë, shfaqen me
dhjetëra filma të produksionit vendës dhe ndërkombëtar. Festivali ka marrë edhe
vlerësime ndërkombëtare, ndërsa kritiku dhe producenti amerikan AJ Schnack e ka
vlerësuar DokuFest- in si njërin nga festivalet më të mirë të filmave dokumentarë në
69
Vjosa Berisha, drejtoreshë e PiFest, intervistë për këtë studim, maj, 2013.
70
http://www.p rifest.org/
71
Eroll Bilibani, drejtor ekzekutiv i festivalit DokuFest, interv istë për këtë studim, maj, 2013.
196
botë 72 . Gjithashtu këtë festival e kanë vlerësuar dhe kanë shkruar për të edhe disa media
elektronike britanike 73 .
Festivali sponsorizohet nga kontributet vullnetare të bizneseve private, ndërsa Ministria e
Kulturës mbulon vetëm 5 për qind të shpenzimeve të festivalit 74 .
Skena UP
Skena UP është festival ndërkombëtar i studentëve të filmit dhe teatrit, që mbahet
çdo vit nga tetori i vitit 2003 në Prishtinë. Themeluar nga një grup studentësh dhe
artistësh të rinj, Skena UP është krijuar si një platformë për konkurrim të filmave dhe
shfaqjeve të studentëve, që e bën këtë festival të rrallë 75 . Ky festival ka karakter garues,
ndërsa aktivitetet teatrale, filmike, punëtorive, vizitave etj, zgjasin një javë. Në të njëjtën
kohë, karakteri ndërkombëtar i Skenës UP e bën atë një platformë për rrjet-ndërtim, ku
studentët pjesëmarrës takohen me kolegët e tyre dhe po ashtu kanë mundësi për të takuar
regjisorë, producentë, shkrimtarë dhe aktorë të famshëm.
Skena Up zakonisht mbahet në nëntor, por edicioni i 11-të në vitin 2013 do të mbahet më
5-11 dhjetor 76 . Financohet nga Ministria e Kulturës, ambasadat e huaja në Prishtinë,
dikastere publike lokale dhe nga bizneset private 77 .
Prishtina Jazz Festival

Prishtina Jazz Festival ka filluar që nga viti 2005 dhe vlerësohet një eveniment
mjaft i rëndësishëm jo vetëm i kësaj gjinie muzikore, por edhe si një ndër ngjarjet më të
rendësishme kulturore në Kosovë. Festivali mbahet zakonisht në nëntor në Teatrin Oda,
ndërsa deri më tani ka sjellë emra të respektuar botëror të kësaj muzike, si Tom Kennedy,
Uri Caine, Reggie Washington, Giulio Martino, Willard Dyson, Nicole Henry, Bill
Carrothers, Bob Albanese, Miles Griffith, Christopher Jennings, Hans-Joachim
72
http://www.balkan insight.com/en/article/kosovo-dokufest-is-back-in-force dhe Eroll Bilibani, drejtor
ekzekutiv i festivalit DokuFest, interv istë për këtë studim, maj, 2013.
73
http://sheffdocfest.com/blog_posts/521 dhe http://scottishdocinstitute.wordpress.com/tag/dokufest/
74
Eroll Bilibani, drejtor ekzekutiv i festivalit DokuFest, interv istë për këtë studim, maj, 2013.
75
http://www.kosovoguide.com/?cid=1,214,962&view=all
76
http://skenaup.com/sq/Lajme
77
http://skenaup.com/en-us/Sponsors
197
Roedelius, Robin Verheyen, Aki Rissanen, Peppe La Pussata, Tim Story, Francesco
D‟Errico, Yiotis Kiourtisoglou78 .
DamFest
Festivali ndërkombëtar i Muziktarëve të Rinj, Dam, është një nga ngjarjet më të
rëndësishme në skenën e muzikës klasike në Kosovë. Qëllimi i kësaj ngjarje është
prezantimi i muzikantëve të rinj nga vende të ndryshme të botës, duke theksuar me
programin e vet format e reja të shprehjes muzikore. DamFest ka filluar nga viti 2005 dhe
zakonisht mbahet në pranverë. Në edicionin e fundit në vitin 2012 aktivitetet muzikore
zgjatën dy javë, ndërsa u prezantuan solistë dhe instrumentistë kryesisht nga Kosova,
Shqipëria, Maqedonia dhe Franca. 79 .
Re Musica
Festivali Ndërkombëtar i Muzikës Bashkëkohore, është një ngjarje e përvitshme që
ka për qëllim të prezantojë dhe promovojë audiencës lokale zhvillimet në muzikën
bashkëkohore në skenën ndërkombëtare dhe lokale. Organizohet nga Qendra Kosovare
për Muzikë të Re dhe i drejtuar nga kompozitori Rafet Rudi. Festivali i përvitshëm që
mbahet në Prishtinë, ka nisur që nga viti 2002 dhe prezanton muzikën bashkëkohore. Në
edicionet e deritanishme ky festival ka sjellë këngëtarë të rinj nga disa vende europiane 80 .
78
http://www.jazzprishtina.com
79
http://www.damfest.com/pdf/programi_DAM_2012.pdf
80
http://www.remusicafestival.co m/
198
4.5. Diplomacia sportive
Diplomacia sportive gjithashtu është një dimension i rëndësishëm i diplomacisë

publike të një vendi. Të suksesshmit, talentët, kampionët, janë objekt kryesor mediave
sportive, por edhe i mediave gjeneraliste. Kur një talent i tillë del i suksesshëm, media
përhap edhe më tej suksesin e tij tek audienca, ndërsa sportisti është përfaqësues i një
vendi.
4.5.1. Diplomacia sportive e Majlinda Kelmendit
Kjo ka ndodhur edhe me xhudistin e cila ka fituar disa tituj në botë, Majlinda
Kelmendi (1991). Kelmendi në vitin 2009 fitoi medaljen e artë në Kampionatin Botëror
të Juniorëve në Paris, në vitin 2010 doli e pesta në Kampionatin Botëror të Juniorëve në
Marok, e nënta në botë në Kampionatin Botëror të Xhudos në Tokio në kategorinë deri
52 kg. Në vitin 2012 Kelmendi zgjodhi kombëtaren e Shqipërisë në Lojërat Olimpike në
Londër, pasi u refuzua të garojë si përfaqësuese e Kosovës. Në vitin 2013 ajo u radhit e
dyta në botë nga Federata Ndërkombëtare e Xhudos në kategorinë deri 52 kg 81
Fig 4. Majlinda Kelmendi e dyta në botë, radhitja nga Federata Ndërko mbëtare e Xhudos
Burimi: http://www.intjudo.eu/News/cikk2445
81
International Judo Federation, IJF World Ranking List - 27/02/2013, në:
http://www.intjudo.eu/News/cikk2445
199
Disa media ndërkombëtare duket sikur ta ketë pasur shumë për zemër xhudistin e
re Kelmendi. Euronews më 13 tetor 2012 nis lajmin e sportit me kampionen e Kosovës në
sportin e xhudos. “Majlinda Kelmendi nga Kosova ruan titullin Grand Prix në Abu Dhabi
në kategorinë 52 kg”. 82 Ndërsa më 24 shkurt, 2013, Euronews titullon lajmin e sportit
“Majlinda Kelmendi shkëlqen në Gjermani”. Ky televizion që transmeton në 10 gjuhë83 ,
e nis raportin për xhudon nga Gjermania, po me Kelmendin. “Majlinda Kelmendi e
Kosovës ishte një figurë e shkëlqyer në pretendimin për medaljen e artë për Grand Prix
në Dyseldorf në kategorinë e femrave nën 52 kg”. 84
Ndërkaq, BBC-ja është marrë shumë shpesh me Kelmendin. Korrespondentë të
ndryshëm e kanë vizituar atë në shtëpinë e saj në Pejë, duke bërë kronika për të dhe
nëpërmjet saj për Kosovën. Korrespondenti i BBC-së, David Eades, më 13 mars, 2012,
bën një raport të gjatë në BBC për xhudistin e Kosovës, Majlinda Kelmendi. Në kronikën
me titull: “Kosovarja Majlinda Kelmendi lufton për të drejtën për të luftuar”85 , ai e
intervistoi atë edhe në Pejë, në vendin e saj të lindjes, ndërsa kronika mbulohej edhe me
pamje nga garat e saj në vende të ndryshme të botës. BBC duket se pozicionohet qartë, në
mbështetje të Kelmendit, por gjithashtu bën një prezantim të gjatë për shtetin e Kosovës.
Po ky televizion i kthehet Majlindës dy javë më vonë, më 2 prill me një raport të gjatë në
web faqe, duke dhënë shumë fakte për Majlindën, pjesëmarrjen e saj në çdo garë që nga
mosha e saj e re e deri në Lojërat Olimpike të Londrës 86 .
Një muaj më vonë, më 23 maj 2012, korrespondentja e BBC-së, Ellie Crisell,
realizon një kronikë në Pejë. Ajo viziton shtëpinë e xhudistes Kelmendi, interviston atë
dhe ndjek përgatitjet e saj dhe të sportistëve të tjerë olimpikë të Kosovës për Lojërat
Olimpike të atij viti në Londër 87 . “Politika pengon këta të rinj të garojnë në Londër”,
është mesazhi i kronikës së BBC-së nga Kosova. Korrespondenti tjetër, Paul Harris, po të
njëjtën ditë, viziton dhe interviston edhe sportistë të qitjes në Prishtinë dhe boton një
82
http://www.euronews.co m/2012/ 10/ 12/abu-dhabi-grand-prix/
83
Televizioni Euronews transmeton në gjuhët: gjermanisht, anglisht, frëngjisht, italisht, spanjisht,
portugalisht, rusisht, arabisht, turqisht dhe persisht.
84
http://www.euronews.co m/2013/ 02/ 24/ kelmendi-shines-in-germany/
85
http://www.bbc.co.uk/sport/0/olymp ics/17352390
86
87
200
raport të gjatë në web faqen e BBC-së 88 . Vetëm dy ditë më vonë, BBC në faqen e
internetit ka një artikull tjetër të gjatë për Kelmend in. Ajo mund të kthehet mbrapsht nga
Lojërat Olimpike në Londër, sepse Komiteti Olimpik Ndërkombëtar nuk e lejon
Kelmendin ta përfaqësojë Kosovën, shkruan BBC 89 .
Fig. 5. Majlinda Kelmendi g jatë intervistës në BBC në Pejë

Më 21 qershor 2011, korrespondenti i BBC-së viziton Pejën, realizon një

intervistë me Kelmendin gjatë përgatitjes së saj në vendin e lindjes, duke e nisur kronikën
me përshkrimin e Maleve të Rugovës, por duke kujtuar më pas që “Peja, qyteti i
kampionës Majlinda, u shkrumbua nga forcat serbe 90 ”.
Më 16 shtator 2010 BBC-ja me një kronikë rreth 3- minutëshe, realizon një
intervistë me kryetarin e Komitetit Olimpik të Kosovës, Besim Hasanin, nga e cila del
mesazhi se “Kosova dëshiron të marrë pjesë në lojërat olimpike në Londër për arsye
sportive dhe politike, që të njihet në botë si shtet i pavarur” 91 .
88
89
90
http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/olympic_games/world_oly mpic_dreams/9539298.st m
91
201
Fig. 6. BBC me n jë kronikë nga Prishtina, për Lo jërat Olimp ike në Londër
http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/olympic_games/world_oly mpic_dreams/9005352.stm
Më 30 dhjetor 2010, BBC ka një kronikë për Kelmendin. “Pengesa politike për
kampionen botërore nga Kosova”, është titulli i kronikës, ku mes tjerash intervistohen
edhe të rinj shqiptarë që jetojnë në Londër, për ratin e xhudistes Kelmendi 92 . Disa muaj
më herët, më 26 qershor 2010, BBC realizon një intervistë tjetër me Kelmendin, duke
shtruar pyetjen: Xhudistja Majlinda Kelmendi e cila është e vendosur ta fitojë
Kampionatin në Londër-2012, kë do ta përfaqësojë ajo, Kosovën apo Shqipërinë? 93
Kelmendi me një anglishte të rrjedhshme flet vazhdimisht gjatë gjithë intervistave për
Kosovën dhe për Shqipërinë.
Ndërsa, gazeta The Guardian e Londrës më 29 korrik 2012 me titullin “Xhudistja
Majlinda Kelmendi ende duke luftuar për njohje”, shkruan se 21-vjeçares i është mohuar
të garojë për Kosovën sepse këtë ia ka refuzuar presidenti i Komitetit Ndërkombëtar
Olimpik, por ajo ka zgjedhur atdheun e dytë të saj, Shqipërinë, duke mbrojtur ngjyrat e
këtij vendi 94 . “Fundja, ne të gjithë jemi shqiptarë. Kjo është mirë që unë mund të paktën
të konkurroj për Shqipërinë”, citon Guardian xhudisten Kelmendi, duke e përfunduar
artikullin e gjatë me fjalët: “lufta e saj për njohje ende vazhdon”95 .
92
http://news.bbc.co.uk/local/london/hi/people_and_places/2012/newsid_9329000/9329280.st m
93
94
http://www.theguardian.co m/sport/2012/ jul/ 29/ london-2012-judo-majlinda-kelmendi-albania
95
Po aty.
202
Fig. 7. Kelmendi në një artikull në Guardian
http://www.theguardian.com/sport/2012/ jul/29/london-2012-judo-majlinda-kelmendi-albania
Një artikull tjetër i gjatë për Kelmendin është botuar edhe nga Shoqata
Ndërkombëtare e Shtypit Sportiv (AIPS). Me titull “Majlinda Kelmendi, një rrugë e gjatë
e vështirë në Londër nëpërmjet Shqipërisë” 96 , autori i këtij artikulli kësaj radhe është nga
Kosova, gazetari i sportit Driton Latifi, i cili shkruan për peripec itë që ia ka nxjerrë
politika për të garuar në Londër. Kësaj radhe, aktori komunikues është nga Kosova,
aktori për të cilin shkruhet është gjithashtu nga Kosova (sportistja Kelmendi),
komunikohet për Kosovën, ndërsa kanali i komunikimit është një asociacio n shumë i
rëndësishëm i kësaj fushe, siç është Association Internationale de la Presse Sportive
(AIPS), i cili grumbullon shoqatat e gazetarëve sportivë nga e gjithë bota.
96
http://www.aipsmed ia.co m/index.php?page=news&cod=8464&tp=n
203
4.5.2. Diplomacia publike e futbollistëve
Kosova ka disa talentë të cilët janë treguar të suksesshëm në skuadrat e futbollit

nëpër Europë. E veçanta e futbollistëve është se ata jo vetëm që nuk e fshehin identitetin
e tyre shqiptar nga Kosova, por njëherësh ata vazhdimisht kërkojnë ta tregojnë atë, të
flasin për Kosovën, siç është rasti i futbollistit Gjerdan Shaqiri i lindur në Gjilan (1991),
por i emigruar në Zvicër. Ai aktualisht luan skuadrën e Bayern Mynihut dhe për
kombëtaren zvicerane.
Fig. 8. Futbollisti Gjerdan Shaqiri që luan në Bayern (Kamp ioni europian i vitit 2013) me atletet e futbollit
që i mban në lojë, me flamurin shtetëror të Kosovës, Flamurin ko mbëtar shqiptar dhe flamurin e Zvicrës.
(Burimi: foto nga interneti)
Në finalen e Kupës së kampionëve të Europës, më 25 maj, 2013, televizionet e botës

fiksojnë Gjerdan Shaqirin që e çon kupën e fituar nga Bayerni i mbuluar me një flamur të
qepur bashkë, atë të Zvicrës dhe Kosovës. Ai menjëherë pas përfundimit të ndeshjes i
204
ekzaltuar del në terren me flamurin e Kosovës (dhe Zvicrës) stadiumin e Wembley- it të
Londrës ku u zhvillua finalja 97 .
Fig. 9. Mediat zvicerane për Shaqirin në finalen e Kupës së Kampioneve

Burimi: http://www.blick.ch/sport/fussball/championsleague/shaqiri-feiert-mit -schweizer-flagge-
id2316003.ht ml
Fudbollisti Gjerdan Shaqiri (i Bayern-it ), pas përfundimit të finales së Ligës së Kamp ionëve në stadiumin
Wembley të Londrës, ndërmjet Bayern Munich dhe Borussia Dortmund, shtrin flamu rin e Kosovës dhe të
Zvicrës me Kupën e fituar të Bayern it, Londër, 25 maj, 2015.
Përveç Shaqirit, janë edhe dhjetëra futbollistë të tjerë nga Kosova që luajnë në
ekipe të respektuara europiane, ndërsa më të dalluarit janë: Lorik Cana në Lazio të
Romës (dhe kombëtaren e Shqipërisë), Valon Behrami e Blerim Xhemajli në skuadrën e
Napolit dhe të dy luajën edhe për kombëtaren e Zvicrës, Adnan Januzaj luan në
97
http://www.b lick.ch/sport/fussball/champ ionsleague/shaqiri-feiert-mit-schweizer-flagge-id 2316003.ht ml
205
Manchester United, Hamdi Salihi luan në Kinë (dhe kombëtaren e Shqipërisë), Besart
Berisha në ligën e Australisë (dhe kombëtaren e Shqipërisë) etj.
Gjithashtu ka edhe shumë futbollistë dhe sportistë të tjerë të talentuar që kanë
arritur suksese jashtë Kosovës, ndërsa janë me dhjetëra skuadra të shqiptarëve në
diasporë që garojnë në vendet pritëse në seriet e dyta e treta, veçënrisht në Zvicër, të cilat
paraqesin një kanal komunikimi me sportistët e tjerë, por edhe me publikun në stadium
dhe publikun e gjërë nëpërmjet mediave që ndjekin ndeshjet futbollistike.
Sa i përket mbështetjes institucionale të sportistëve të suksesshëm në botë,
Ministria e Kulturës, Rinisë e Sportit të Kosovës, nëpërmjet një rregulloreje, nga viti
2013 do të ndihmojë dhe shpërblejë të gjithë ata sportistë të cilët kanë arritur rezultate të
larta, si medalje në Lojëra Olimpike, Rekorde Botërore dhe Rekorde Europiane 98 .
4.6. Përfundime
Nga vrojtimet e mësipërme rezulton qartë se aktorët shtetërorë të Kosovës nuk i

kushtojnë asnjë rëndësi diplomacisë kulturore. Mungojnë shkëmbimet e organizuara, nuk
ka bursa për studentë të huaj, ndërsa gjithashtu nuk është vërejtur ndonjë gatis hmëri për
ndarjen e këtij buxheti duke pasur parasysh prioritetet për njohje urgjente të shtetit dhe
përballja me gjendjen e vështirë sociale.
Megjithatë, mund të thuhet se Kosova ka dalë me fat për shkak të pranisë
ndërkombëtare për sa i takon numrit të madh të vizitave dhe qëndrimit nga qytetarë të
huaj. Ndonëse numri më i madh i këtyre vizitorëve (por që kanë qëndruar të paktën
gjashtë muaj) kanë qenë ushtarë, megjithatë do të ishte e pamundur që të Kosova me
kapacitetet e veta që ka të mundësonte një numër kaq të madh vizitash në këto vite pas
çlirimit. Gjithashtu, edhe sot e kësaj dite trupa e NATO-s që numëron 5 mijë ushtarë në
Kosovë, sërish është një mundësi e njohjes me realitetin e këtushëm.
Përveç ushtarëve të KFOR-it, një numër tjetër i shtetasve të huaj që kanë qëndruar në
Kosovë, është edhe ai i misionit të OKB-së, UNMIK, nëpunësit e të cilit mision kanë
qëndruar deri pas shpalljes së pavarësisë. Ky numër ka qenë me mijëra veta dhe nga e
98
206
gjithë bota. Edhe misionet e tjera, si ai i BE-së, organizatave dhe agjencive të tjera
ndërkombëtare, kanë pasur dhe kanë një numër përfaqësuesish në Kosovë shumë më të
madh sesa në misionet e rregullta në vendet e tjera.
Të gjitha këto vizita mund të merren edhe si shkëmbime, ndonëse vizita
njëpalëshe, por me komunikim dypalësh, mjaft të dobishme për dimensionin e
diplomacisë publike që ka të bëjë me krijimin e marrëdhënieve afatgjate. Në këto
marrëdhënie sigurisht që janë krijuar edhe miqësi, madje ka edhe qindra raste të cilat
kanë përfunduar në martesa. Edhe pse jo të gjithë këta “vizitorë” janë larguar me
përshtypjet më të mira për Kosovën, megjithatë qëndrimi dhe njohja me vendin më
shumë mund të ketë hequr sesa shtuar ndonjë stereotip që ka mundur të ketë qenë i
pranishëm në “vizitorë” të ndryshëm, varësisht nga vendi që kanë ardhur apo
informacioni që kanë pasur.
Të gjitha këto, qoftë edhe diplomacia sportive që po krijojnë talentët shqiptarë,
kanë ndodhur pa angazhimin dhe kontributin e aktorëve shtetërorë të Kosovës, ndërsa
vizitat e të huajve dita-ditës shkojnë drejt reduktimit. Për këtë arsye, aktorët shtetërorë
duhet të hartojnë strategji komunikimi, ndërveprimi kulturor dhe shkëmbimesh me
publikët e huaj, me ato publikë ku interesi i vendit është më i madh.
207
PJESA E TRETË
MODELE KRAHASUESE: PRAKTIKUESIT E MËDHENJ TË

DIPLOMACISË PUBLIKE DHE VENDET E RAJONIT
208
Kreu I
1. SHBA-të, Britania e Madhe, BE-ja
Hyrje
Diplomacitë publike të vendeve të mëposhtme nuk janë përzgjedhur për të dhënë në
mënyrë të përmbledhur aktivitetet që ushtrojnë vendet e përmendura në rritjen e soft
power-it të tyre, por janë përzgjedhur vetëm disa sektorë dhe raste të veçanta, me qëllim
të krahasimit me aktivitetet e diplomacisë publike të Kosovës. Këtu do të haset edhe
koncepti “televizione globale” për BBC-në dhe CNN-in, me të cilin nënkuptohet se
televizionet globale kanë karakteristika të veçanta në krahasim me televizionet me
shtrirje të kufizuar apo kombëtare. Ato janë një industri e tërë me rrjet mbarëbotëror jo
vetëm në shtrirje frekuencash, sepse një gjë e tillë në kohën e satelitëve është shumë e
lehtë, por më shumë në mbulimin origjinal të zhvillimeve dhe ndikimin që ka. Sipas
Strobel, karakteristikat kryesore që e përshkruajnë më mirë mbulimin e lajmeve në
televizionet globale, janë: transmetim 24 orësh në ditë; transmetim në kohë reale;
transmetohet nga çdo vend në botë; transmetimi shkon në çdo vend të botës1 .
Karakteristikë tjetër mund të merret edhe krijimi i opinionit mbarëbotëror për një çështje
të caktuar, veçanërisht me karakter humanitar.
Është përzgjedhur Maqedonia për faktin se ka numër të njëjtë banorësh me Kosovën dhe
nivel të afërt zhvillimi ekonomik me Kosovën2 , ndërsa Kroacia për shkak se është vendi
më aktiv me diplomaci publike në rajon, por me konkurrencë më të fuqishme nga vendet
perëndimore që e rrethojnë.
1
Waren P. Strobel, Late Breaking Foreign Policy – The News Media‟s Influence on Peace Operations,
United States Institute of Peace, 1997. f. 3.
2
Ndonëse, Kosova në vitin 2013 ka n jë bu xhet prej rreth 1.5 miliard euro, ndërsa Maqedonia dyfishin, rreth
3 miliard euro.
209
1.1. Diplomacia publike e SHBA-ve
Të parët që e kanë zhvilluar diplomacinë publike, janë ShBA-të. Diplomacia

publike amerikane lidhet para së gjithash me emrin e USIA-s (United States Information
Agency). Misioni i saj ka qenë që të kuptojë, informojë dhe ndikojë në publikun e
jashtëm në sektorin e politikës së jashtme për të promovuar interesat kombëtare
amerikane dhe të rrisë dialogun ndërmjet institucioneve amerikane dhe amerikanëve me
kundërshtarët e tyre në botën e jashtme. Objektivat e saj kanë qenë që të shpjegojë dhe të
mbështesë politikat amerikane në mënyrë të besueshme dhe domethënëse për kulturat e
huaja; për të furnizuar persona, vlera dhe institucionet me ndikim politik me
informacione për politikat zyrtare amerikane; për të dërguar të mira materiale ndaj
qytetarëve amerikane dhe institucioneve të punësuar të cilët do të krijonin lidhje të forta
me homologët e tyre të përtej detit; për të këshilluar presidentin e qeverinë dhe
përgjegjësit politikë me qëndrimet e huaja të cilat qëndrime do të kishin ndikime direkte
ndaj efikasitetit të politikave të ShBA- ve në ato vende;
USIA u formua në gusht të vitit 1953 (në kuadër të Departamentit të Shtetit) 3 .
Nën mbikëqyrjen e saj kanë vepruar “Zëri i Amerikës”, radio dhe televizioni “Marti”
(dedikuar Kubës), ndërsa më pas edhe Radio Free Europe (dedikuar Europës)/Radio
Liberty (ish- Bashkimit Sovjetik) 4 . Që të gjitha këto kanë pasur si synim propagandën
kundër komunizmit dhe kanë synuar të nxisin popujt që të përqafojnë demokracinë. Këto
janë autorizuar me ligjin e ashtuquajtur Smith-Mundt Act. Gjithashtu me akt ligjor është
autorizuar USIA për aktivitetet e Programit të bursave studimore Fulbright (e cila vepron
në disa vende të botës, përfshirë edhe Kosovën). Kështu bursistët e Fulbright kanë qenë
shkëmbime kulturore dhe shkencore në kuadër të USIA-s. Më 1999 kjo agjenci shkrihet
në kuadër të Departamentit të Shtetit në Zyrën për Punë Publike, e drejtuar nga
zëvendëssekretari për Diplomaci Publike dhe Punë Publike 5 .
Ndërsa, mediat si Zëri i Amerikës, Radio Free Europe/Radio Liberty, Rtv Marti,
janë kodifikuar si etnitete të pavarura nën Këshillin Administr ues Radiopërhapës, por i
3
Patrizia Lau rano, Fondamenti di comunicazione politica internazionale, Bonano Editore, Ro ma, 2006, f.
29.
4
Po aty.
5
Po aty, f. 30
210
ndarë nga Departamenti i Shtetit. Administrata George W. Bush në vitin 2002 ndërmerr
një sërë aktivitetesh të diplomacisë publike ku përfshihen spote publicitare drejtuar botës
arabe, fushata ku përfshihet radioja, televizioni dhe shtypi si dhe interneti me publicitete
dhe publikime të ndryshme. Radio Sawa në vitin 2002 kërkon të joshë të rinjtë arabë
nëpërmjet muzikës së përzier arabo-amerikane, ndërsa revista Hi e stilit të jetës,
nëpërmjet faqes së internetit shënjestron të rinjtë amerikanë për të shtuar dialogun me ta 6 .
Në vitin 2004 SHBA-të “lansojnë televizionin satelitor Al Hurra për të shkuar krah për
krah me televizionet e popullarizuara Al Jazeera dhe Al-Arabiya” 7 . Në shtator 2003 para
Dhomës së përfaqësuesve Zyra qeveritare për diplomaci publike, Gao 8 , prezanton një
studim – raport, ku hulumtohen në hollësi edhe qëndrimi i opinionit mysliman ndaj
ShBA-ve dhe jepen rekomandime për qeverinë amerikane për strategjinë që duhet
ndjekur në diplomacinë publike në raport me Lindjen e Mesme, Azi, por edhe Afrikë. Në
vitin 2004, Shtetet e Bashkuara
Ndërkaq, më 4 shkurt 2009, Robert M. Hathaway, drejtor i Programit të Azisë
pranë Qendrës për studime ndërkombëtare Woodrow Wilson, i dha presidentit Obama
studimin për diplomacinë publike amerikane kundrejt Pakistanit, një vend ndër gjashtë
më të mëdhenjtë në botë për nga popullsia, një fuqi bërthamore dhe një shtet jostabil 9 .
Pra, amerikanët hartojnë një strategji diplomatike për një vend të caktuar, veçanërisht kur
është fjala për vende me të cilat kanë mosmarrëveshje.
Qeveria amerikane e para u përfshi në aktivitetet e informimit të jashtëm gjatë
Luftës së Parë kur presidenti Wilson krijoi Komitetin e Informimit Publik, i njohur edhe
si Creel Committee (për shkak të emrit të drejtuesit, George Creel), por që veproi deri në
vitin 1919 10 . Diplomacinë publike amerikane për nga natyra dhe intensiteti i angazhimit
mund të ndahet në tre periudhë: ajo gjatë Luftës së Ftohtë kur Amerika më shumë
kërkonte të drejtojë shpërndarjen e vlerave dhe idealeve në Europën e ndarë e trazuar. Me
6
R.S. Zaharna, Battles to Bridges – US Strategic Communication and Public Diplomacy after 9/11,
Palgrave Macmillan, 2010. f. 2.
7
Po aty.
8
U.S. Public Diplomacy: State Department Expands Efforts but Faces Significant Challenges, GA O
Report to the Co mmittee on International, September 2003, raporti gjendet në:
www.gao.gov/new.items/d03951.pdf (vizituar 7 janar 2013).
9
http://www.publicdip lo macy.org/
10
Washington, D.C, 1990, f. 9.
211
rënien e Murit të Berlinit fillon një fazë tjetër kur edhe shuhet USIA, ndërsa faza e tretë
është ajo e rigjallërimit të të diplomacisë publike amerikane. Kjo fazë nismën e nga
sulmet terroriste të 11 shtatorit kur shtohen aktivitetet e saj 11 .
Masat e diplomacisë amerikane më së miri shihen në një raport të prezantuar në nga
nënsekretarja amerikane Shtetit, Charlotte Beers, përgjegjëse për diplomacinë publike në
kohën e pas 11 shtatorit:
Duhet të rrisin dhe përmirësojmë aftësitë tona për të folur me funksionarët e qeverive dhe
elitave. Në të njëjtën kohë duhet të përmirësojmë sistemin tonë të komunikimit me të
rinjtë, në veçanti në Lindjen e Mesme dhe në jug dhe Jug-Lindjen aziatike dhe me të rinjtë
jashtë qyteteve. Për të zgjeruar publikun tonë, për të përfshirë sa më shumë të rinj deri në
moshën 20 vjeçare, duhet të zhvillojmë plane, resurse dhe skuadra për të aktivizuar edhe
ndërmarrje të mëdha shumëkombëshe si dhe shkëmbimin e studentëve. Duhet të shtojmë
vizitorët tanë shkëmbyes dhe te flasim për vlerat tona të përbashkëta dhe të
demonstrojmë aspekte të demokracisë që çon në përparime personale. Duhet gjithashtu të
shtojmë formacionet tona të zyrtarëve publikë për një diplomaci moderne dhe të
përfshijmë marketingun dhe komunikimin. Programet synojmë t'i shtrijmë në publikë më të
gjerë për të ushtruar sa më mirë ekipet tona të diplomacisë publike. Kemi gjetur tashmë një
këshilltar të jashtëm për të na ndihmuar në forma të tilla kërkimesh të sofistikuara. Kemi
provuar një program të shkëmbimeve ndërkombëtare dhe më lejoni ta ilustroj këtë: sapo
kemi pasur një grua mjaft guximtare, një gazetare dhe romanciere saudite që ka pasur
kurajën të shprehë ankthin që e kishte mbërthyer e cila kishte ardhur për të vizituar ShBA-
të. Këto janë fjalët e saj: “Të gjithë thonë se perëndimorët janë të këqij, por s’është e
vërtetë. Njerëzit thonë një mal me rrena për perëndimin. Personat që kam takuar këtu janë
mjaft dashamirës. Askush nuk të shikon dhe s’të ndjek nga pas. Askush nuk hedh paratë,
nuk lënë ushqimin këndej e andej, respektojnë kufijtë. Në Amerikë gratë dhe burrat
bashkëpunojnë për ta bërë jetën më të mirë. Gratë janë të forta, pleqtë janë aktivë dhe të
angazhuar”. Më besoni se kemi numër të madh të këtyre transformimeve. E them këtë
shembull sepse jemi në gjendje që të aktivizojmë disa nga 700 mijë vizitorët dhe kemi
pranuar në këmbim qindra e mijëra studentë pikërisht për të forcuar këtë këndvështrim
dhe baraspeshë.
Jemi duke bërë Odën amerikane e cila do të përdorë realitetin virtual dhe do ta prezantojë
kulturën amerikane në një telajo, kompjuter të lidhur me të dhëna, rrugë etj. Do të lidhemi
me dikë si ata në Amerikë (vizitorë të huaj me mendje të hapur) dhe shpresojmë që t’i
vendosim këto dhoma edhe në universitete, biblioteka, qendra tregtare, në autobusë
brenda qytetit dhe qytete më të vogla. Shpresojmë që ata (të huajt në vendin e tyre) të
reagojnë si katalizatorë për një dialog më të hapur.
11
Gyorgy Szondi, Public Diplomacy and Nationa Branding: Conceptual Similarities and Differences,
Netherlands Institute of International Relat ions „Clingendael‟, 2008, f. 3. (e qasshme edhe në:
http://www.clingendael.nl/sites/default/files/20081022_pap_in_dip_nation_branding.pdf )
212
Jemi në gjendje që të ofrojmë ardhje sa më të madhe në Amerikë të gazetarëve,
shkrimtarëve, producentëve televizivë të cilët kur të kthehen në shtëpi mund të ofrojnë një
intuitë tjetër dhe nga perspektiva krejtësisht të ndryshme nga ajo e deriatëhershmja. Kemi
nevojë që të krijojmë një qendër mediale për gazetarët dhe reporterët myslimanë dhe për
t’i ndihmuar që të bëjnë intervista direkte me funksionarë amerikanë.
Jemi në gjendje të transformojmë teknikat e mësimit të anglishtes me histori me vlera më
të mëdha përmes pamjes dhe muzikës. Jemi në gjendje për të kërkuar ndihmë palës së
tretë që janë autentikë për të përcjellë mesazhet tona si myslimanëve amerikanë të cilët
janë duke formuar grupe të ndryshme forumesh ose organizatash e konferencash të
ndryshme. Jemi në gjendje që të punojmë me stacionet kryesore televizive satelitore si ato
të Lindjes së Mesme Broadcasting Company (MBC), libanezen LBC, Al Jazeera dhe
televizionet e tjera dhe të ardhshme të hapura ndaj programeve të reja të cilat mund t’ua
ofrojmë. Janë ofruar programe nga Hollywood, Discovery, PBS të cilat i kemi blerë ne. Jemi
në gjendje për të krijuar programe të reja plotësisht në gjuhën arabe, revistë për të rinjtë,
në internet, programe për formime etj.
Jemi duke bërë një sërë angazhimesh kundër bindjes së përhapur se jemi një shoqëri
materialiste. Ato janë në programet e USAID-it. Jemi duke bërë storje të punëve dhe
ndërtimeve në shumë vende.
Edhe në këto çaste kur është kaq e popullarizuar antipatia ndaj ShBA-ve në Lindjen e
Mesme dhe në Jug e Juglindjen aziatike, kemi gjetur vlera të përbashkëta si: besimi,
dashuria ndaj familjes, arsimi dhe atributet kryesore të nderit. Të gjitha këto mund të jenë
argumente shumë të rëndësishme për bashkëbisedime të politikës sonë të jashtme.
Ka edhe të rinj të cilët joshën nga teknologjia e përparuar amerikane dhe duan të studiojnë
këtë. Ja përse kësaj radhe është kaq urgjente që të mbështeten këto programe. 12
Dimensioni më i rëndësishëm i është ai i diplomacisë kulturore amerikane. Filmat e

Holliwoodit, muzika jazz, shkëmbimet kulturore etj, luajnë një rol mjaft të rëndësishëm
në krijimin e marrëdhënieve afatgjata. Holliwood shpesh ka qenë në një linjë me
politikën e jashtme amerikane, ndërsa kjo ka ndodhur edhe në vitet e fundit në përplasjen
amerikane me botën arabe 13 . SHBA-të janë në vendin e parë në botë për nga eksportimi i
filmave në botë, ndonëse Bolliwood indian prodhon më shumë filma në vit 14 .
Shkëmbimet studentore dhe i studiuesve të huaj janë ana më e fuqishme e diplomacisë
kulturore amerikane. “Nga 1.6 milionë studentë të huaj që kanë studiuar në universitetet
jashtë vendit të tyre në vitin 2002, 28 për qind e tyre kanë studiuar në SHBA, ndërsa 14
12
Charlotte Beers, Public Diplomacy Plans for the Future (raport në Ko mitetin e Senatit amerikan për
marrëdhënie të jashtme, 11 qershor 2002). Raporti i p lotë gjendet ne web faqen e Departamentit A merikan
të Shtetit në: http://2001-2009.state.gov/r/us/12170.ht m (vizituar: 11 shkurt, 2013)
13
Po aty, f. 153-154.
14
f.33.
213
për qind në Britani që zë vendin e dytë”. Gjithashtu edhe numri i studiuesve që qëndrojnë
në SHBA është shumë herë më i madh se vendet e tjera të botës. SHBA-të botojnë shumë
herë më shumë libra se çdo vend tjetër në botë; shesin më shumë disqe me muzikë në
botë; janë të parët për nga çmimi Nobel për fizikë, kimi dhe ekonomi, ndërsa të dytët –
pas Francës, për letërsi 15 .
Ndërkaq, sa u takon mediave, përveç Zërit të Amerikës, Radio Free Europe/Radio
Liberty, Rtv Marti të cilat menaxhohen nga një bord pranë Departamentit të Shtetit, edhe
CNN në bazë të ndikimit që ka luan rol luan rol në realizimin e politikës së jashtme
amerikane, por ka efekte edhe ne diplomacinë publike të vendit. Thëniet se mediat
elektronike nuk janë më mjete për strategjitë shtetërore për diplomaci publike, por se vetë
janë të aftë të përcaktojnë politikën e jashtme, veçanërisht në situatat dramtaike të krizave
humanitare, mendja më shumë na shkon te efekti CNN 16 . I themeluar në vitin 1980 nga
Ted Turner, CNN shpejt u bë media globale që transmeton 24 orë lajme 17 . Efekti CNN
mbase qëndron fuqishëm prapa të gjitha koncepteve të tjera të krijuara nga ndikimet e
mëdha televizive. Siç vlerëson Strobel (1997) 18 etiketa CNN effect përdoret për të treguar
tre hipoteza të ndryshme të cilat duhet dalluar:
1. mbulesa mediatike e vuajtjes dhe dhunës; gazetarët dhe liderët e opinioneve
kërkojnë “të bëhet diçka”; presioni popullor bëhet i papërmbajtur; qeveritë “bëjnë
diçka”;
2. mediat përzgjedhin lajmet; mediat i përqendrojnë vëmendjen te disa konflikte dhe
i heshtin disa të tjerë; opinioni publik bën presion që të bëhet diçka në raport me
konfliktet të cilat kanë një mbulesë mediatike; konflikte të tilla hyjnë në agjendat
politike;
3. rritet ritmi i ndikimit informativ mediatik; mbajtësit e politikës vendosin kur do të
bëhet ajo që duhet të bëhet.
15
Po aty.
16
Jan Melissen, New Public Diplomacy: Soft Power in International Relations, Palgrave Macmillan, 2005.
f. 30
17
Thomas L. McPhail, Global Communication Theories, Stakeholders and Trends (second editions)
Blackwell Publishing, 2006, f. 143.
18
W.P.St robel, Late-Breaking Foreign Policy - The News Media‟s In fluence on Peace Operations , US
Institute of Peace Press, Washington, D.C., 1997, cituar sipas Emidio Diodato, Comunicazione e politica
internazionale, Rubbettino, Ro ma 2004, f. 21.
214
Ndërhyrja amerikane në kriza të ndryshme humanitare krijon një diplomaci
publike, sepse qëllimi i ndërhyrjes është apo proklamohet të jetë, për arsye humanitare,
siç ka ndodhur në dekadën e fundit të shekullit të kaluar në Somali, Ruanda, Bosnjë, por
edhe Kosovë. Studiuesit nuk kanë dhënë një përkufizim të qartë se çfarë nënkuptohet me
efektin CNN, ndërsa Strobel e përdor këtë etiketë më shumë në rastet kur ai lëviz
politikën e vendeve të fuqishme për të gjetur një zgjidhje për një konflikt ndërkombëtar.
Pra, një mbështetje e soft power-it amerikan për dimensionin e hard powe-itr19 , të cilën
Nye e quan smart power20 .
Soft power- i amerikan në Kosovë është i padiskutueshëm ndaj aktorëve shtetërorë
dhe aktorëve joshtetërorë. Aktorët shtetërorë të Kosovës veprojnë në përputhje të plotë
me vullnetin e politikës amerikane për shkak se ishte pikërisht Uashingtoni me aleatët ai
që çliroi dhe pavarësi shtetin e Kosovës. Edhe imazhi i SHBA- ve në Kosovë është më i
larti në botë. Në një anketë të Gallup, rreth 88 për qind e qytetarëve të Kosovës, ky
përveç shqiptarëve janë anketuar edhe serbë dhe të tjerë, janë shprehur se e miratojnë
punën e Qeverisë së Kosovës.
Fig. Qytetarët e Kosovës ndër më mbështetësit në botë të politikës amerikane

Burimi: Gallup
19
Soft power (fuq ia e butë): aftësia për të ndikuar të tjerët, që të bëjnë atë që dëshirojmë pa pasur nevojë
për shtrëngime dhe kërcënime. Nd rësa, në hard power (fuqia e fortë) të një vendi bën pjesë fuqia
ekonomike dhe ajo ushtarake. Me gjerësisht shih në kapitullin e dytë të pjesës së parë.
20
Smart power – ko mbin im i fuqisë së botë dhe fuqisë së forte. Shih kap itullin e dytë të pjesës së parë.
215
1.2. Diplomacia publike britanike
Britania duket se ka institucionet më efektive në botë të diplomacisë publike

“BBC vazhdimisht i tejkalon të gjithë rivalet e saj për sa i përket mbulimit, ndikimit dhe
reputacionit” (81). Por, Britania ka edhe institucione të tjera përveç Këshillit Br itanik të
cilat merren me diplomaci publike, si DFID, Organizata Turistike Britanike, Fondacioni
Westministre etj. institucionet britanike i kanë të ndara kompetencat e të tre
dimensioneve të diplomacisë publike. FCO merret me menaxhimin e lajmeve së bashk u
me Këshillin Britanik, BBC- në dhe bashkërisht drejtojnë edhe aktivitetet për krijimin e
marrëdhënieve politike dhe kulturore. TPUK luan këtë rol në sferën ekonomike.
Sa i përket komunikimit strategjik, FCO, Këshilli Britanik, TPUK dhe investon në
UK janë institucionet të cilat duhet të sigurojnë burime për të tre sferat e DP.
“...Burimet më të rëndësishme të informacioneve për Britaninë janë shkruar nga ana e
1700 korrespondentëve të huaj të vendosur në Londër. Edhe pse sektori i lajmeve në
Foreign and Commonwealth Office News Department) flasin për gazetarët e huaj,
megjithatë ata do të kërkojnë të kryejnë edhe investigime për tregimet vendëse që u janë
thënë në sektorët përkatës. Por, kur korrespondentët e huaj u drejtohen dikastereve të
tjera atëherë ata nuk mund të marrin shumë informacione interesante për për shembull
transportin etj. në krahasim me mediat vendase të cilat kanë më shumë informacione. Për
këtë arsye korrespondentët e huaj ndjekin atë që thonë mediat vendëse dhe shpesh “duke
raportuar për Britaninë ata i përsërisin lajmet sensacionale të mediave britanike pa dhënë
kontestin të cilin publiku vendas e di nga përvoja” (f. 84). Mund të ndodhë ndonjëherë që
infrastruktura në Britani të përshkruhet si e “botës së tretë”. Kjo për mediat brita nike
merret si retorikë, por kjo mund të nxirret nga konteksti dhe të raportohet nga shtypi i
huaj. “Prandaj, të paktën duhet pasur një koordinim më të mirë, ndërsa më ideale do të
ishte që çdo sektor qeveritar të ketë një njeri përgjegjës për mediat e huaja”.
Për sa i takon komunikimit britanik strategjik, në sferën ekonomike dominojnë
fushatat publicitare të destinuara për një publik më të specializuar. Ka mundësi më të
mira që depërtohen në publikun e gjerë në sferën e kulturës. Ekzistojnë disa takime të
rëndësishme promocionale të kombinuara me elemente kulturore, por një vende nuk
duhet të përqendrohet vetëm në diplomaci kulturore elitare. “Ajo që bën Këshilli
216
Britanik, është shqetësuese sepse kultura popullore britanike prodhon pasqyrë shumë
mbresëlënëse të vendit”21 .
Gjithashtu, komunikimi strategjik si dimension i diplomacisë publike, ka reaguar
në rastet kur ka pasur zhvillime jo fort pozitive për Britaninë. Kështu, ambasad britanike
ne Paris gjatë kohës së fushatës me “lopën e çmendur” ka zhvilluar shumë aktivitete me
mediat e atjeshme lokale dhe nacionale 22 .
Por, publikët marrin informacione për vendet e huaja kryesisht nga mediat lokale,
pavarësisht se ato media lokale mund t'i jenë referuar një burimi të mediave
ndërkombëtare. Sipas anketës Through Other Eyes të zhvilluar në 30 vende në vitin
199923 , rezultoi se publiku i huaj informohej për Britaninë nga këto burime:
- Komunikimi verbal;
- Shtypi lokal;
- Lajmet e televizioneve kombëtare;
- Libra;
- BBC World;
- Shtypi britanik;
- Vizitë Britanisë së Madhe;
- Internet;
- Shtypi ndërkombëtar;
- Filma.
Duke parë se mediat lokale kanë shikueshmëri të ndryshme, BBC hapi në shumë
vende radion në valë lokale, FM dhe me të cilën dëgjueshmëria u rrit 24 , ndërsa në internet
hapi disa faqe popullore, si “Të mësojmë anglishten”, “Kulturën e futbollit” etj. Kjo
tregoi gatishmërinë për të ndryshuar shabllonin e konsumit.
Së u përket krijimit të marrëdhënieve afatgjate, që është dimensioni i tretë i diplomacisë
publike, British Council dhe BBC gjithashtu këtu luajnë një rol mjaft të rëndësishëm.
BBC ka një shikueshmëri të madhe në botë dhe ndër vite ka krijuar ndjekës besnikë të
emisioneve të saj që gjithashtu ata paraqesin krijues opinionesh edhe në vendet e
21
. Mark Leonard, Public Diplomacy, London, The Foreign Policy Centre, 2002, f. 76.
22
Po aty.
23
Po aty, f. 77-78.
24
Po aty, f. 78.
217
zhvilluara, si dhe shumë grupe të gjera në vendet në zhvillim. Kështu, BBC në vitin 2002
kishte një audiencë javore prej 60 milionë njerëzish në Afrikë. Ndërsa, Këshilli Britanik
nëpërmjet kurseve të anglishtes nëpër vendet e ndryshme të botës ka pasur 350 mijë në
vitin 2001, ndërsa 800 mijë kanë dhënë provimin e gjuhës; 40 mijë veta ishin të përfshirë
në programet shkëmbyese nga Këshilli Britanik; 2500 studentë të huaj nga 20 vende të
botës u vendosën asistentë të profesorëve nëpër shkollat britanike etj. 25
Gjithnjë në dimensionin e tretë, atë të krijimit të marrëdhënieve afatgjate, Britania
e Madhe ka të zhvilluar edhe diplomacinë e partive politike, me këmbimin e përvojave
politike me parti të tjera në botë, debate për vlera të përbashkëta dhe universale etj.
Shkëmbimet e tjera gjithashtu nuk mbeten prapa, por përfshihen edhe gazetarë,
biznesmenë, nga sektori publik, pakicat kombëtare etj 26 . Të gjitha këto të profile
profesionale kuptohet që pasi të kthehen në vendin e tyre besohet se luajnë rolin e liderit
lokal të opinionit, në shtrirjen e diplomacisë publike britanike.
Soft power- i britanik në Kosovë është mjaft i madh duke pasur parasysh faktin se
Britania ishte aleati kryesor i SHBA- ve në ndërhyrjen në Kosovë, ndërsa e njëjta vlen
edhe për imazhin, ndonëse nuk ka matje të besueshme për këtë të fundit.
1.3. Diplomacia publike e BE-së
Edhe Bashkimi Europian ka shumë programe nëpërmjet të cilave zbaton

diplomacinë publike. Aktorët e komunikimit janë të shumtë, ashtu si edhe kanalet e
komunikimit, me qëllim të krijimit të marrëdhëniesh afatgjatë, ndërsa u drejtohet
kryesisht dy grupeve të gjera publikësh: atij të brendshëm dhe vendeve aspirante dhe,
publikut jashtë BE-së. Por, BE-ja asnjëherë nuk flet për diplomaci publike. Ndonëse,
koncepti i diplomacisë publike nuk përdoret dhe as që pranohet nga zyrtarët e BE-së dhe
as që haset në dokumentet politike apo ndonjë lloj komunikimi të Komisionit apo
Këshillit 27 , megjithatë BE-ja e shtrin diplomacinë publike duke u mbështetur në vlera,
25
Po aty, f. 81-82.
26
Po aty,f. 82.
27
Anna Michalski, “The EU as a Soft Power: the Force of Persuasion”, në: Jan Melissen, New Public
Diplomacy: Soft Power in International Relations, Palgrave Macmillan, 2005, f. 124.
218
norma dhe parime, duke u munduar që sa pari të bindë publikun e brendshëm që të
forcohet një identitet europian, përveç atij kombëtar të popujve që e përbëjnë këtë
organizatë shtetesh.
Kjo synohet të arrihet në mungesë të interesave të qartë politikë të BE-së dhe
politika e saj e jashtme bazohet mbi vlerat dhe parimet të cilat bazohen në proces in
integrues, duke vënë në pah normat dhe regjimi i i politikave të BE-së 28 . Këto vlera të
BE-së kanë të bëjnë në radhë të parë në parimet dhe vlerat bazë, si: paqe, demokraci,
sundimi i së drejtës, respektimi i të drejtave të njeriut, ekonomi e tregut, fqinjësi të mirë,
drejtimi i mirë i institucioneve etj 29 . “Kjo komponentë normative është mjaft e
rëndësishme për soft power-in e BE-së. Por, të mos harrojmë se Brukseli është njëri nga
kryeqytetet më të mëdha të botës për nga numri i gazetarëve, me 1000 veta”. 30 Ky numër
i madh i gazetarëve nga e gjithë bota, sigurisht që gjatë raportimit të tyre për zhvillimet
në BE, luajnë një rol të rëndësishëm të diplomacisë masive ndaj publikëve të vendeve për
të cilët raportojnë.
Një element tjetër mbresëlënës është se këto vlera dhe parime që u përmendën më
lartë kërkohen të realizohen nga vendet anëtare, por edhe ato që pretendojnë
anëtarësimin, në mënyrë vullnetare. Partneriteti vullnetar është baza e kërkesës së
Brukselit për realizimin e parimeve dhe normave të BE-së. Kjo e bën edhe më joshës soft
power- in e BE-së.
Në rrjetin e gjerë informues, “tregimi” i BE-së bazohet në tre shtylla kryesore:
BE-ja promovon liri më të madhe, prosperitet dhe siguri për europianët. “Rreth 17 për
qind e të gjitha propozimeve legjislative të Komisionit Europian lidhen me lirinë,
sigurinë dhe drejtësinë”. 31 BE promovon model qeverisjeje i inspiruar edhe nga
28
Po aty, f. 126.
29
Ian Manners, “Normative Power for Europe: A Contradiction in Terms?‟, Journal of Common Market
Studies, vol. 40, no. 2, f. 244-245.
30
Po aty, f. 127.
31
Juliet Lodge, Communicating (in) Security: A failure of Public Diplomacy? , An Integrated Project
Financed by the Sixth EU Framework Programme, Novembre, 2006, f. 1.
219
solidariteti32 dhe respektimit të diversitetit; BE u mundëson vendeve anëtare që të luajnë
një rol botëror me vlerat dhe zgjerimin e fuqisë. 33
Në rrafshin kulturor dhe arsimor, BE-ja avancon komunikimet ndërkulturore. Kjo
është lehtësuar në radhë të parë nëpërmjet mënjanimit të barrierave kufitare me
qarkullimin e lirë të njerëzve. Nëpërmjet programeve të ndryshme arsimore, lirisë së
lëvizjes së studentëve nga një institucion në tjetër nëpërmjet procesit të Bolonjës dhe
ndihmës së avancimit të kërkimit shkencor me financime të ndryshme, kërkon realizimin
e dimensionit të diplomacisë kulturore për krijimin e marrëdhënieve afatgjata ed he
brenda vetë BE-së. Ndërsa, në diplomacinë ekonomike, BE-ja është një treg unik.
Sa i përket soft power- it të BE-së në Kosovë, por edhe në të gjitha vendet
joanëtare dhe anëtare, ai është shumë i madh. Nëse soft power- in do ta parafrazonim si
aftësi për ta bërë tjetrin të veprojë ashtu siç dëshiroj unë pa kërcënime dhe shtrëngime,
atëherë kjo aftësi e BE-së për ta bërë Kosovën të veprojë ashtu siç dëshiron ajo është
jashtëzakonisht e madhe. Pra, soft power- i më i fuqishëm i BE-së është ndaj vendeve
joanëtare. Edhe imazhi i BE-së është mjaft pozitiv te publiku i Kosovës. Në një anketë të
realizuar në vitin 2012, rezulton se 72 për qind e qytetarëve të Kosovës do të kishin thënë
“po” një referendum eventual për t‟iu bashkuar BE-së34 . E njëjta anketë është realizuar
edhe në vitin 2013 dhe 73 për qind kanë thënë se do të votonin për anëtarësimin e
menjëhershëm të Kosovës në BE 35 . Anketa e organizuar nga projekti i financuar nga BE-
ja, “Perspektiva e BE-së në Kosovë” (EUPK) dhe e realizuar nga “UBO Consulting”,
përmbante 1,500 intervista ballë për ballë me përfaqësues nga e gjithë Kosova, shqiptarë,
serbë dhe komunitete të tjera minoritare.
Sipas anketës, shumica e qytetarëve besojnë se integrimi do të ishte një përparësi
për Kosovën. Rreth 90 për qind e konsiderojnë si të rëndësishëm fuqizimin e lidhjeve me
32
Për sa i takon solidaritetit, kujtojmë shembullin e dhënies së mbi 100 miliardë euro për krizën në Greqi,
në vitet 2010-2013.
33
Co mmission of The European Co mmunit ies, On an In formation and Communication Strategy for The
European Union, Brussels, 2.10.2002, f. 12. Doku menti g jendet edhe në:
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/site/en/com/2002/co m2002_0350en02.pdf (v izituar: 12 qershor,
2013).
34
EU Perspective in Kosovo, Survey of Awareness of the EU and European
integration among Kosovo residents – Draft Report, June 2012, f. 6-7. Sh ih raportin e plotë në:
www.eeas.europa.eu/delegations/kosovo
35
http://eeas.europa.eu/delegations/kosovo/press_corner/focus/2013/ 20130731_en.ht m
220
BE- në dhe më shumë se 70 për qind e shohin integrimin në BE si një zgjidhje të
mundshme për problemet ekzistuese në ekonomi, udhëtim, korrupsion, sigurim të së
ardhmes për të rinjtë, mirëqenie sociale dhe në fushat e bujqësisë 36 .
36
Po aty.
221
Kreu II
1. Karakteristikat e diplomacisë publike në rajon, Maqedonia dhe
Kroacia
1.1. Diplomacia publike e Maqedonisë
Maqedonia ka nisur diplomacinë publike në fund të vitit 2006 me krijimin e

Departamentit për diplomaci publike dhe marrëdhënie me publikun pranë Ministrisë së
jashtme 1 , ndërsa Drejtorinë e për Diplomaci ekonomike e ka formuar në vitin 2006 2 . Në
dhjetor të këtij viti fillon botimin e revistës kërkimore ekonomike “Crossroads”, një
revistë me ISSN ku botohen artikuj profesionalë dhe shkencorë nga studiues kryesisht të
jashtëm dhe që trajtojnë çështje ekonomike e financiare 3 . Në diplomacinë ekonomike e
cila është drejtori e veçantë në Ministrinë e Jashtme, ndërmerren një sërë aktivitetesh nga
aktorë shtetërorë dhe inkurajohen edhe aktorët joshtetërorë. Diplomaci ekonomike
zhvillon edhe Agjencia për investime të huaja dhe promovimin e eksporteve,
“IinvestMacedonia”, e themeluar në vitin 2004 4 .
Ndërsa, buletini i përmuajshëm 16-24 faqesh i Ministrisë së jashtme të
Maqedonisë, “Macedonian Diplomatic Bulletin”, ka filluar botimin që nga tetori i vitit
2006 dhe prezanton takimet shtetërore, vlerat e trashëgimisë kulturore e historike
maqedonase, vlerat popullore, maqeonasit e sukseshëm në botë etj. Në numrin 62, revista
hapet me një foto të madhe që ka plotësuar të gjithë faqen e parë, të një takimi ndërmjet
kryeministrit maqedonas Gruevski me presidentin rus Putin, për të vazhduar me një
1
Edvard M itevski. “The Story of the Macedonian Public Diplo macy”, in: Min istry of Foreign Affairs of
The Republic of Macedonia, Macedonian Diplomatic Bulletin, n.8, Macedonian Information Centr, Skopje,
2008, pp. 20.
2
Ministervsto za navoreshni rapoti, Ekonomska diplomatija, në: http://www.mfa.gov.mk/?q=nadvoresna-
politika/ekonomska -diplo mat ija
3
Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Macedonia, Crossroads - the Macedonian Foreign Policy
Journal. ISSN: 1857-5404
http://www.mfa.gov.mk/sites/default/files/Crossroads%20Vo l.%20III%2C%20No.%203%20M NR%20web
%20July%202013.pdf
4
www.investinmacedonia.co m
222
editorial që fliste për pritjen që ia ka bërë Papa në Vatikan kryeministrit maqedonas për
nder të Qirilit dhe Metodit; më pas një artikull për takimin e Nismës së Europës
Juglindore në Beograd ku vihet theksi se Maqedonia tani është kryesuese e radhës e këtij
forumi bashkëpunimi rajonal; Vizita e ministrit të jashtëm të Kosovës, Hoxhaj në Shkup,
e kryediplomatit të Marokut gjithashtu në Shkup, ndërsa më pas vjen intervista me
ambasadorin amerikan në Maqedoni, Paul D. Wohlers. Revista vazhdon me vizitat e
kryeministrit maqedonas në vendet skandinave, për t'u përmbyllur me promovimin e
verës maqedonase në SHBA 5 .
Numri i radhës, 63-64 përmban takimin e autoriteteve qeveritare me sekretarin e
përgjithshëm Ban ki Koon, komisarin e BE-së për zgjerim, përfaqësues të ShBA-ve,
takimi me kryediplomaten indiane, takimet me zyrtarë të vendeve të dala nga ish-BRSS
për forcimin e marrëdhënieve ekonomike etj 6 . Ndërsa, gjithashtu në këtë numër trajton
edhe emigracionin dhe pakicat maqedonase, si ato në Gollobërdë të Shqipërisë dhe
mërgatën në Australi. Një element tjetër është prezantimi i “pasurive të rralla”
maqedonase, si filigranë të Ohrit, prezantim i talentëve maqedonas në botë, fest ivale
tradicionale ndërkombëtare si ai i Ohrit e Kriva Pallankës, kulturë popullore si ai i
Galiçnikut etj 7 .
Numri i 65, i shtatorit 2012, hapet me fotot e presidentit maqedonas Ivanov që i
drejtohet Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së8 , meqë përvitshëm në javën e tretë të
shtatorit zhvillon punimet ky forum më i madh botëror. Vazhdon artikulli tjetër e takimit
me sekretarin e përgjithshëm të OKB-së, Ban ki Moon, ndërsa më pas edhe fjala e
kryediplomatit maqedonas Popovski në Asamblenë botërore. Vazhdojnë artikuj të tjerë
që kanë të bëjnë me takimet e delegacionet shtetëror maqedonas ne forume ekonomike në
SHBA dhe Kanada. Në këtë numër gjithashtu ka dy intervista me profesorë të huaj për
çështje të ndryshme dhe që lidhen me Maqedoninë; takime në forume rajonale si ai i
Forumit të Bledit në Slloveninë; marrja e kryesimit të OSBE-së për sektorin e sigurisë
5
Ministry of Fo reign Affairs of The Republic of Macedonia, Macedonian Diplomatic Bulletin, Nr. 62,
2012. në: http://www.mfa.gov.mk/sites/default/files/publikacii_doku menti/MDB-62.pdf
6
Ministry of Fo reign Affairs of The Republic of Macedonia, Macedonian Diplomatic Bulletin, Nr. 63/64,
Jylu-August, 2012, në: http://www.mfa.gov.mk/sites/default/files/publikac ii_doku menti/MDB-63-64.pdf
(vizituar më 22 nëntor 2012)
7
Po aty.
8
http://www.mfa.gov.mk/sites/default/files/publikacii_doku menti/MDB-65.pdf
223
nga ana e Maqedonisë; një artikull i kushtohet festës kombëtare të Kinës, një tjetër Ditëve
të kulturës maqedonase në Kiev të Ukrainës etj.
Numra të tjerë të kësaj reviste janë tematikë, të përqendruar në takimet me
kryediplomatin gjerman dhe marrëdhëniet me Berlinin, me kryediplomatin rus dhe
marrëdhëniet me Moskën, me Katarin, BE-në, me Vatikanin, me Turqinë, Serbinë etj.
Kjo revistë ndonëse është e ngjashme për nga forma me revistën e ministrisë së
jashtme të Kosovës, dallon shumë për nga përmbajtja apo ngjarjet që përzgjidhen për t'u
prezantuar. Megjithëse, Kosova është e penalizuar dhe zhvillon takime zyrtare
ndërkombëtare vetëm me vendet që e kanë njohur, nuk është anëtare e OKB-së dhe nuk
ka marrëdhënie diplomatike me gati gjysmën e vendeve të botës, përfshirë edhe disa
vende të fuqishme aziatike. Në këtë revistë maqedonase në anglisht nuk bien në sy
artikujt me opinione të zyrtarëve diplomatikë maqedonas, siç ndodh zakonisht në
buletinin e ministrisë së jashtme të Kosovës, Kosovo‟s New Diplomat, ku krerët e
dikasterit të jashtëm shprehnin opinionin e tyre dhe analizojnë marrëdhëniet rajonale dhe
më gjerë. Politika editoriale e revistës maqedonase është përqendruar në prezantimin e
takimeve të rëndësishme ndërkombëtare shpesh me dozë hiperbolizimi. Kjo përzgjedhje
krijon një dozë besimi sikur Maqedonia është një qendër e rëndësishme gjeopolitike e
strategjike jo vetëm në rajon, por edhe më gjerë.
1.2. Diplomacia publike e Kroacisë
Kroacia sot është anëtare e BE-së dhe e të gjitha organizmave të tjerë

ndërkombëtarë. Ky është vendi i parë nga ish-jugosllavia i përfshirë në luftë që u bë
anëtare e familjes europiane, përveç Sllovenisë e cila thuajse nuk u përfshi farë në luftën
e shpërbërjes së federatës. Ky vend sot ka një bazë për të kultivuar një imazh të mirë dhe
një brend të fuqishëm kombëtar. “Kroacia ka sportistë të nivelit të lartë, ka qytete të
famshme në nivel botëror si Dubrovniku, traditë të pasur, ka kompani të cilat nuk janë
gjigandë botërorë, por disa prej tyre janë gjigandë rajonalë, produkte me cilësi të lartë,
224
ushqim të shëndetshëm”. 9 Kroacia, ka detin me më shumë ishuj në Adriatik dhe bashkë
me Greqinë me më shumë ishuj në Mesdhe, që e bën këtë vend mjaft atraktiv edhe në
këtë sferë. Megjithatë, studiuesit dhe praktikuesit kroatë të diplomacisë publike, thonë se
Kroacia ende ka një imazh “neutral” 10 . “Kroacia në botë ende nuk është shumë e njohur.
Tek ata publikë që është e njohur, imazhi kroat është i rënduar në një masë të mirë me të
kaluarën e luftës. Për këto arsye, deri para disa vitesh, imazhi i Kroacisë në botë ishte
negativ”. 11 Anëtarësimi i Kroacisë në strukturat euroatlantike dhe veprimi i saj në
bashkësinë dhe tregun ndërkombëtar ka ndryshuar gjendjen. “Një pjesë e publikut e
vlerëson Kroacinë për shkak të bukurive natyrore që ka dhe e konsiderojnë si „vend i të
ardhmes‟ duke e parë atë nga perspektiva turistike, por edhe kjo nuk është mjaft e
afirmuar.”. 12 Por, Kroacia është ndërmjet Italisë, Sllovenisë, Austrisë, Hungarisë etj,
vende të cilat, siç do të kishte thënë Anholt me “identitetin konkurrues”, e konkurrojnë
fuqishëm këtë vend. “Një turist i huaj që mendon për verime, do të thoshte: Nga t'ia mbaj,
Itali, Greqi...”13 . Ky shembull tregon qartë se sa i rëndësishëm është identiteti konkurrues
nëse gjindesh në një rajon ku ke të bësh me konkurrentë të fuqishëm siç e ka Kroacia e
rrethuar nga vendet me traditë perandorake, demokratike, zhvillim ekonomik, imazh të
mirë në botë. “Prandaj, Kroacisë i duhet të bëhet një konkurrente e fuqishme ndaj
vendeve të tjera dhe të investojë në promovbimin e vlerave, duke punuar për imazhin e
saj”. 14 Studiuesi dhe prakikuesi i brendit kombëtar, kroati Bozho Skoko 15 thekson se
imazhi mund të përmirësohet edhe më shumë duke iu prezantuar botës në mënyrë të
pavarur dhe të dallueshme nga vendet e tjera të Ballkanit, si vend europian, mesdhetar e
cila kultivon demokracinë tradicionale. “Në radhë të parë, duke veçuar përparësitë më të
9
Sanja Bach, “Nation Branding: Branding Croatia”, në: Dip lo matic Academy Proceedings, Strategic
Public Diplomacy, Diplo matic Academy, M inistry of Foreign and European Affairs of Republic of Croatia,
Zagreb, 2012. f. 85.
10
Bo zo Skoko, Hrvatska- Identitet, Image i Promocija, Solska knjiga, Zagreb, 2004, f. 398.
11
Po aty.
12
Po aty.
13
Po aty.
14
Vep.cit. San ja Bah, f. 85.
15
Doc. Dr. Bozo Skoko nga Un iversiteti i Zagrebit, është edhe drejtuesi i Millenium Promotion njëra nga
agjencitë udhëheqëse të marredënieve publike në Kroaci dhe konsulentë i lartë i autoriteteve qeveritare të
Kroacisë. Keto vlerësime ai i ka dhënë para se Kroacia të bëhet vend anëtar i BE-së, kur ende kishte
vështirësi në procesin e anëtarësimit për shkak të kushtëzimeve të Gjy katës së Hagës me të aku zarit e
luftës.
225
mëdha që ka dhe ato janë bukuritë natyrore, turizmin, kulturën, mënyrën kroate të jetesës,
dijen dhe njerëzit e aftë dhe sportistët e suksesshëm” 16 .
1.3. Përfundime
Rasti i SHBA- ve tregon një model për shumanshmërinë e diplomacisë publike,

por që kërkon burime të shumta dhe të fuqishme, vështirë e zbatueshme nga vendet e
tjera aspirantë të praktikimit të diplomacisë publike. Britania, që më shumë synon në
brend nacional – diplomaci ekonomike, ka veçoritë e veta që janë mediat. Përderisa për
CNN mund të themi se me programacionin që ka, kryesisht politik, i drejtohet më shumë
një publiku politikëbërës në botë, BBC-ja britanike është i drejtohet një publiku jo vetëm
politikëbërës, por një publiku më të gjerë njerëzish jo thjesht elitave politike. Ndërkaq,
gazetat britanike dhe ato amerikane qëndrojnë në konkurrencë me njëra tjetrën në
komunikimin global.
Rasti i Maqedonisë është marrë për të bërë krahasime me Kosovën për shkak të
ngjashmërive që kanë në disa komponentë të ushtrimit të diplomacisë publike. Rasti i
buletinit të ministrisë së jashtme tregon se pala maqedonase e ka kapërcyer parapëlqimin
e reklamimit të aktorit individ në politikë dhe politika redaksionale e revistës
përqendrohet në reklamimin e vendit, e jo ngritjen e imazhit të politikanit të vendit.
Ndërsa, ai i Kosovës, ende në revistë dhe kanale tjera komunikimi lexuesi mund të jetë në
dilemë nëse kërkohet rritja e imazhit të individit si pjesë e politikës së jashtme te publikët
e brendshëm apo rritja e imazhit ndërkombëtar të vendit.
Kroacia dëshmon që imazhi rajonal i një vendi dhe imazhi botëror kanë tregues të
ndryshëm ndikimi. Një vend me burime të kufizuara mund të kërkojë rritjen rajonale të
soft power-it të saj dhe imazhit. Por, në këtë gare rajonale sado aktiv të jesh dhe me
burime e bukuri të jashtëzakonshme, siç është bregdeti kroat, megjithatë varet edhe nga
konkurrentët rajonalë, apo identiteti konkurrues i Anholtit. Kroacisë i kanë qëlluar në
fqinjësi vende si Italia, Austria, por edhe Hungaria që ndonëse jo të gjitha kanë bregdet,
megjithatë kanë një trashëgimi të pasur kulturore e historike dhe resurse ekonomike.
16
Vep. cit. Sko ko, f. 405.
226
PJESA E KATËRT
PËRFUNDIME DHE REKOMANDIME
227
Përfundime
Nëse soft power- in do ta parafrazonim si aftësi për t'i bërë të tjerët të veprojnë
ashtu siç dëshirojmë ne, atëherë mund të themi se Kosova aktualisht nuk ka soft power.
Të tjerët edhe mund të veprojnë siç dëshirojmë ne, por kjo nuk është meritë e jona. Ata
veprojnë mbi bazën e disa parimeve, vlerave universale dhe interesave, por jo që ne i
kemi joshur së fundmi me veprimet apo vlerat tona. Kështu mund të shpjegohet edhe
mbështetja që ka Kosova aktualisht, e cila mbështetje që nga pavarësia e këtej jo se ka
shënuar ndonjë ngritje dhe kjo mund të vërtetohet me trysninë për kompromise të reja si
rezultat i rinegocimeve që ka zhvilluar Kosova me fqinjin e saj verior. Ndërsa, imazhi si
një përfytyrim i të tjerëve për ne, është përkeqësuar duke pasur parasysh na tyrën e
informacioneve dhe sasinë e madhe të këtyre informacioneve për disa zhvillime të
brendshme dhe mjaft të ndjeshme në ndërgjegjen e botës së sotme. Kjo mund të
konstatohet nga monitorimi i mediave ndërkombëtare e cila u pa në kreun e parë të pjesës
së dytë, pavarësisht se mungojnë matje të imazhit të Kosovës në botë. Nga ky monitorim
rezulton se mediat ndërkombëtare kanë dhënë shumë herë më shumë informacione
drejtuar publikëve të huaj të cilët flasin për zhvillime negative sesa për zhvillime pozitive
të cilat do të ndikonin në një përfytyrim pozitiv për vendin. Informacioni më i
transmetuar dhe më i ndjeshëm ishte ai me dënimin e mjekëve trafikantë me organe
njerëzore, i cili u transmetua jo vetëm nga gjashtë gjuhët më të mëdha të botës, por edhe
në gjuhë të tjera lokale. Ky dënim erdhi në kohën kur me muaj të tërë më parë ishte
ngritur një dyshim nga Këshilli i Europës, ndërsa mediat ndërkombëtare gjithashtu u
dhanë hapësirë të madhe. Pavarësisht se këtu fjala ishte për akuza të cilat kishin të bëjnë
gjoja me trafikimin e organeve të robërve serbë nga kryengritësit shqiptarë dhe të kryer
gjoja në Shqipëri në kohën e luftës më 1999, gjetja fajtorë e mjekëve në Prishtinë për
transplantime të paligjshme gjeti një mbulim rekord të zhvillimeve në Kosovë. Publiku
ndërkombëtar sikur ishte i përgatitur me pretencën gjyqësore dhe, një publik i huaj pa
shumë informacione të hollësishme i bashkon në një këto zhvillime: akuzat e pabaza për
trafikim organesh gjatë luftës dhe, dënimi i mjekëve për veprime të paligjs hme në kohë
paqeje. E gjithë kjo e zhvilluar nga një mbulim i madh mediatik. Shpallja e pretencës nga
gjykatës europianë, të cilët gëzojnë një besueshmëri te publikët e huaj për gjykim të
228
drejtë, shton mundësinë e ndikimit të publikëve të huaj nga informac ionet e mëhershme
dhe të shpalljes fajtorë të aktorëve të tjerë që nuk kishin të bëjnë me akuzat
propaganduese të mëparshme. Në këtë rast, janë plotësuar disa komponentë komunikues
të efektit të mesazhit mediatik: efekti primacy (parësor) i mesazhit me dhënien e
informacionit të parë sensacional (i cili mbetet në kuadër të propagandës se “UÇK -ja ka
trafikuar organet e të arrestuarve gjatë luftës”; dhe, efekti recency (rishtazi) se “në
Kosovë mjekët e BE-së u dënuam mjekë që kishin trafikuar 48 organe”. Pra, lajmi i parë
ushtron ndikimin e vet, ndërsa i dyti zakonisht kur përgënjeshtrohet, matjet e studiuesve
të komunikimeve kanë dëshmuar se megjithatë nuk e përmbys të gjithë situatën e
perceptuar negative. Por, në rastin tonë kemi edhe rastin e dytë që konfirmohet dhe atë
nga dëshmitarë të besueshëm. Dhe, kjo plotëson edhe komponentin e tretë, atë të
besueshmërisë së dhënësit të mesazhit: gjykatësit europianë, të cilët i kanë shpallur
fajtorë trafikantët. E gjithë kjo e transmetuar nga mediat më të fuqishme botërore. Edhe
pse informacioni i parë mbetet në kuadër të propagandës për shkak të pavërtetësisë dhe ai
s‟ka të bëjë me informacionin e dytë që rezultoi i vërtetë dhe që të dy kanë një distancë
dhjetëvjeçare kohore të zhvillimit të tyre, megjithatë informacionet për këto dy ngjarje
janë dhënë në një kohë të afërt dhe të vazhdueshme drejtuar një publiku jo të informuar
dhe interesuar për të bërë dallimin. Kjo çon në krijimin e një perceptimi të publikëve të
huaj se “atje diku në Kosovën me konflikte, zhvillo het edhe trafikim ndërkombëtar
organesh. Ja, gjykatësit europianë i dënuan disa...”.
Informacionet që flasin për zhvillime negative në Kosovë dhe që janë shumë më
shumë herë sesa ato që flasin për zhvillime të zakonshme dhe të transmetuara nga mediat
ndërkombëtare, nuk kanë të bëjnë vetëm me gjëra të kësaj natyre, por edhe të natyrave të
tjera. Këto media i kanë kushtuar rëndësi arrestimeve ndryshme, duke nisur nga krerë
financiarë institucionesh, siç ishte rasti i burgosjes së guvernatorit, ndonëse ai më pas doli
i pafajshëm, megjithatë efekti primacy ka bërë të veten. Praktikisht jo vetëm mediat
ndërkombëtare, por madje as ato vendore nuk janë marrë me pafajësinë e guvernatorit,
ndërsa arrestimi i tij bëri bujë të madhe. Edhe arrestime të tjera si ai i ish-komandantëve
të UÇK-së nga zona e Drenicës dhe të afërt me kryeministrin Thaçi akuzohen për krime
lufte kundër serbëve dhe shqiptarëve gjithashtu kanë ngjallë interes të madh për mediat
ndërkombëtare. Nëse ata apo ndonjëri prej tyre do të dalin të pafajshëm pas një kohe, as
229
që pritet të ketë mbulim të tillë mediatik siç ka pasur në kohën e arrestimit dhe efekti i
dhënies së parë të lajmit (efekti primacy) sërish e ka bërë të veten, fatkeqësisht negative
për imazhin e vendit. Mbulim mediatik të madh ka pasur lirimi nga Haga e ish-
kryeministrit Haradinaj, por sepse ky vendim me gjuhën mediatike vërtet përbënte lajm,
por nuk përben lajm ndërkombëtar lirimi i ish-komandantëve të arrestuar aq sa përbente
lajm dhe ngjallte interesim arrestimi i tyre.
Kategoritë si dhunë, gjak etj., siç do të kishte thënë Wolton, paraqesin mall të
mirë mediatik, aq më shumë që sensacioni rrit audiencën e medias. Dhe, duke pasur këtë
interesim të mediave dhe një terren që përbën lajm, mbulimi mediatik shtohet. Siç u pa
nga pjesa empirike, mediat ndërkombëtare kanë mbuluar me interesim të shtuar
zhvillimet në Kosovë. Ky interesim vjen për faktin e ndërhyrjes ushtarake të NATO -s në
vitin 1999 dhe që shkaktoi një përplasje gjeopolitike ndërmjet botës perëndimore nga
njëra anë dhe Rusisë e Kinës dhe një pjese sllave nga ana tjetër përfshirë edhe disa
vendeve të cilat kanë lëvizje separatiste në vendin e tyre. Kjo ndërhyrje e bujshme në
botë dhe më pas përpjekjet euroamerikane për konsolidimin e një shteti të pavarur të
Kosovës, dhe kundërshtimi i kësaj pavarësie nga të tjerët, bëri që mediat ndërkombëtare
të kenë një interesim jo të vogël për zhvillimet në Kosovë. Dhe kur ky mbulim mediatik
gjen zhvillime madje edhe sensacionale për një terren që edhe publikët e huaj kanë një
interesim, aq më shumë që Kosova gjendet në një kontinent që bashkimi i shteteve dikur
armiqësore që provokoi edhe dy luftëra botërore, promovon rend, siguri, bashkëpunim,
prosperitet, diversitet dhe qarkullim të lirë të mallrave, njerëzve dhe ideve.
Por, ku ky interesim mediatik gjen zhvillime negative në Kosovë, si dënime për
krime, arrestime të zyrtarëve të lartë, trafiqe të ndryshme, korrupsion, varfëri, trafikime
me organe të mjekëve kosovarë dhe kur këto dënime shqiptohen nga gjykatës të misionit
europian, atëherë lajmi i keq rrit besueshmërinë në publikët e huaj. Kjo çon në krijimin e
stereotipeve te publiku i huaj dhe prirje drejt përgjithësimit të gjendjes në Kosovë. Kjo
dhënie e madhe informacionesh për Kosovën me zhvillime jo të mira brenda vendit,
dëmton deri në përmbysje ndonjë raport për zhvillime pozitive në Kosovë. Kuptohet që
këto raporte nuk mund të kenë efekte përveç se mjaft të kufizuara në vendet të cilat kanë
një marrëdhënie më të konsoliduar me Kosovën të cilat mund të jenë rritur qoftë nga
deklarimet e qeverive të atyre vendeve për Kosovën, si psh. SHBA, apo edhe vende ku
230
diaspora mund të ketë krijuar megjithatë një marrëdhënie pak a shumë të konsoliduar
pozitive në vendin pritës, si psh. Zvicër, Gjermani apo ndonjë vend tjetër. Por, këto
informacione mediatike për zhvillime negative në Kosovë kanë më shumë ndikim në
krijimin e paragjykimeve në publikët e vendeve të cilat nuk kanë pasur mundësi tjetër
informuese; autoritetet e atjeshme qeveritë kanë një qëndrim jo shumë miqësor ndaj
Kosovës dhe nuk kursehen nga deklaratat qortuese për statusin e saj politik etj. Këto i
bëjnë të paefektshme investimet dhe strategjitë komunikuese që ndërmarrin aktorët
shtetërorë dhe joshtetërorë të Kosovës për të rritur soft power-in e saj, duke bërë që
imazhi madje të përkeqësohet.
Një pjesë e medieve e trajtojnë Kosovën varësisht nga perceptimet afatgjate të
interesave gjeopolitike të vendeve të tyre. Përveç kësaj, mediat gjithashtu mbajnë
parasysh edhe pritshmërinë apo preferencat e audiencës së tyre. Kjo do të thotë se mediat
serbe, ruse, etj mbulojnë zhvillimet në Kosovë jo thjesht nga ajo se çfarë përbën lajm, por
çfarë përbën lajm për audiencën e tyre, ndërsa në rastet kur nuk kemi të bëjmë me lajm
atëherë trajtimi bëhet mbi bazat e perceptimit të interesa ve apo përgjithësisht kursit
politik të shtetit të tyre. Kjo e fundit vlen edhe për disa media perëndimore të cilat, siç
është parë në trajtimin e mëhershëm, ndryshojnë qasjen në rastet kur një veprim i
qeverisë së Kosovës përkon me kursin afatgjatë gjeopo litikë të qeverive të atyre vendeve.
Por, anketat e ndryshme tregojnë se shumë publikë të huaj në botë marrin
informacione për vende të tjera në radhe të parë nga mediat e tyre lokale apo kombëtare.
Këto media lokale apo kombëtare në mungesë të korrespondentëve të tyre nëpër vende të
ndryshme të botës shfrytëzojnë informacione të medieve të fuqishme ndërkombëtare.
Këto media ndërkombëtare kanë korrespondentë të tyre edhe në Prishtinë ose edhe në
rajon dhe mbulojnë edhe Kosovën. Çdo mbulim mediatik i zhvillimeve nga këto media
gjen pasqyrim edhe në mediat lokale apo kombëtare të vendeve të ndryshme. Meqë
mediat ndërkombëtare kanë pasur kryesisht informacione për zhvillime negative në
Kosovë, kjo nënkupton se informacioni ka mbërritur edhe te vendet e vogla. Dhe,
kuptohet që sensacioni, krimi, e jashtëzakonshmja, siç ka pasur lajme të tilla nga Kosova
këto vitet e fundit, është më tërheqës për politikat redaksionale të mediave lokale në
vende të ndryshme të botës. Ky mbulim mediatik është shumë herë më i madh në
aspektin sasior sesa mesazhet që dërgon Kosova nëpërmjet strategjive të zbehta
231
nëpërmjet masave të diplomacisë publike. Për shkak se një pjesë e publikëve në botë nuk
kanë një pritshmëri pozitive për Kosovën të ndikuar edhe nga qeveritë e tyre si rezultat i
pozicionimit gjeopolitik të atyre qeverive, politika redaksionale e atyre medieve sigurisht
që më parë do të kishte përzgjedhur informacionet me të cilat plotësojnë pritshmërinë e
audiencave të tyre sesa informacionet pozitive për një vend ndaj të cilit ai publik nuk ka
një perceptim edhe aq pozitiv. Psh. mediat lokale në Serbi apo edhe Rusi, Kinë etj, më
parë do t'i servonin publikut të tyre një lajm negativ për Kosovën që e kanë marrë nga
mediat ndërkombëtare sesa një lajm pozitiv.
Duhet theksuar se viteve të fundit ka pasur raste kur raportime nga Kosova kanë
qenë përpjekje për ushtruar propagandë kundër pranisë ndërkombëtare dhe më këtë edhe
diabolizimin e mjedisit në Kosovës si mjedis droge e krimi, siç u pa më herët në disa
raste, megjithatë në epokën e sotme te informacionit propaganda nuk mund të ketë
shtrirje të besueshme. Kjo pamundësohet nga kanale të shumta komunikimi që janë të
pranishëm në botën e informacionit, rrjeti i internetit etj. Shumica e medieve kanë pasur
një mbulim korrekt dhe objektiv për zhvillimet në Kosovë. Është e paqëndrueshme që të
thuhet se mediat e huaja kanë pasur raportime jokorrekte apo shtrembërim të realitetit për
shkak të ndonjë animoziteti që mund të ketë ndonjë gazetar i huaj. Dy nga agjencitë më të
fuqishme botërore si Reuters, Asocieted Press që disa vjet kanë korrespondentë të
përhershëm nga Prishtina 1 të cilët janë shqiptarë nga Kosova dhe mbulojnë me
objektivitet zhvillimet nga vendi i tyre dhe të cilat informacione më pas përhapen në të
gjithë botën. Por, problemi është i zhvillimeve negative që kanë qenë të pranishme herë
pas here në Kosovën e pasluftës.
Një vend me mungesë mediash të fuqishme ndërkombëtare nuk mund të ushtrojë
menaxhimin e informacionet për të përcjellë mesazhe në botë në masën sa të balancojë
mesazhet jopozitive të medieve të tjera të huaja që burimin e informacionit e kanë nga
zhvillimet e brendshme. Kështu që pa përmirësuar gjendjen e brendshme, edhe strategjitë
që mund të ndërmerrenn në përmirësimin e imazhit janë të destinuara të mos kenë efekte
të dëshiruara. Kështu që, zbatimi i dimensionit të dytë të diplomacisë publike, menaxhimi
strategjik, nuk mund të jetë i efektshëm nëse vendi ka zhvillime negative. Sado të
1
Korrespondent nga Prishtina i ag jencisë britanike të lajmeve Reuters, është Fatos Bytyqi, ndërsa i
agjencisë amerikane Associeted Press është Nebi Qena.
232
investohet në menaxhim informacioni apo menaxhim strategjik me zhvillime negative në
politikën e brendshme në një vend që ka interesim mediatik ndërkombëtar, përpjekjet nuk
mund të japin shumë rezultate.
Mungesa e këtyre efekteve vjen edhe për një arsye tjetër, kur aktorë të tjerë
synojnë të përhapin imazh negativ nëpërmjet propagandës, apo të djallëzojnë
kundërshtarin në politikën e jashtme. Përgjithësisht, të gjitha veprimet e kundërshtarit apo
të një vendi që është në përplasje, konsiderohen si jonjerëzore dhe në kundërshtim me
ligjet ndërkombëtare. E gjithë kjo bëhet për efekte ndaj publikut dhe deklaratat e tilla nuk
kanë rëndësi pa emetimin e medieve. Në këtë kontekst, dy janë objektivat e deklaratave të
tilla: të ndikohet opinioni i brendshëm se kemi të bëjmë me kundërshtar që shkel parimet
humane dhe të arsyetojë kundrejt qytetarëve të tij mossukseset në menaxhimin e krizës
dhe, për të ndikuar opinionin e jashtëm se janë paqësorë, se përpjekjet e tyre hasin në
pengesa nga kundërshtarët. Elemente të tillë mund të gjenden edhe në menaxhimin e
problemit ndërmjet Prishtinës dhe Beogradit. Por, politika e jashtme e një qeverie shpesh
di të jetë fatlume për një drejtues, apo e pafat për karrierën e një lidershipi shtetëror. E
gjithë kjo varet edhe prej pozicionimit të medieve, por edhe nga faktet që gjurmojnë apo
që këtyre medieve ua ofrojnë ata që duan të djallëzojnë kundërshtarin. Mbase për shkak
të të kaluarës së tij kryengritëse si drejtues i UÇK-së, mediat ndërkombëtare nuk kanë
pasur raportime pozitive për kryeministri Hashim Thaçi. Rapoprti i Dick Marty- it por që
më pas ky raport u bë pjesë e një rezolute të Këshillit të Europës, edhe pse propagandë e
pastër, megjithatë një mbulim aq i madh mediatik ndërkombëtar ndikon negativisht në
imazhin e Kosovës.
Kosova përveç mbulimeve mediatike, ka pasur edhe një komunikim strategjik të
bërë nëpërmjet fushatave publicitare apo spoteve të emetuara në televizionet globale.
Spotet televizive si ai “Kosovo Young Europeans” dhe spotet në CNN si investimet më të
mëdha financiare edhe për reklamimin e Kosovës në botë me gati 10 milionë euro, janë
përqendruar në promovimin e rinisë së Kosovës si vlerë më e çmuar për vendin. Por, rinia
në Kosovë ka përqindjen më të madhe të papunësisë në kontinent. Statistikat e brendshme
dhe raportet ndërkombëtare dëshmojnë se për çdo vit në tregun për punësim hyjnë 20-30
mijë të rinj, të cilët nuk arrijnë të gjejnë një vend pune. Raportet ndërkombëtare dhe
sondazhet dëshmojnë për dëshpërimin e kësaj rinie e cila mezi pret ta braktisë vendin
233
menjëherë pas liberalizimit të vizave. Kjo dëshmon se rinia e zgjedhur si vlerë është
problemi i pazgjidhur i vendit. Reklamimi i kësaj vlere bie ndesh me raportet e medieve
ndërkombëtare të bazuara në të dhënat statistikore se Kosova me popullsi më të re në
kontinent njëherësh ka shkallën më të lartë të papunësisë dhe të varfërisë.
Në vazhdën e kësaj analize, duke iu përgjigjur hipotezës kryesore se kush e
dëmton soft power- in dhe imazhin e Kosovës, atëherë mund të themi se këtë e dëmtojnë
praktikat e përditshme politike të një vendi. Në qoftë se një vend nuk ka zhvillime me
vlera elitare apo edhe universale dhe për këtë nuk raportojnë mediat për publikë të huaj,
atëherë ai vend nuk krijon ndonjë imazh të mirë në mendjen e publikëve të huaj. Por, kur
sundimi i ligjit lë për të dëshiruar dhe si pasojë e kësaj ka veprime edhe që tronditin
ndërgjegjen e njeriut dhe për këtë raportojnë mediat me të madhe, atëherë përfytyrimi i
publikëve të huaj për atë vend padyshim që është negativ. Praktikat e përditshme politike,
juridike, sociale etj në një vend nuk do të thotë që domosdoshmërish të ndiqen vetëm
gjatë zhvillimeve të bujshme. Mediat ndërkombëtare ndjekin edhe raportimet e mediave
vendëse të cilat raportojnë në vazhdimësi për zhvillimet e brendshme, qoftë edhe ato të
zhvillimit ekonomik, gjendjes sociale, institucioneve arsimore apo edhe shkallës së
varfërisë. Dhe nëse ka zhvillime negative, sigurisht që ato media ndërkombëtare
transmetojnë lajme nga mediat lokale të një vendi për publikët e huaj. Dhe, duke iu
përgjigjur hipotezës kryesore rezulton se vërtet imazhi ndërkombëtar krijohen nga
zhvillimet e brendshme. Duke pasur parasysh faktin se jemi në epokën e teknologjisë
moderne të informacionit dhe komunikimit, medieve globale dhe mbulimit të madh të
zhvillimeve në Kosovë edhe për shkak të interesave të vendeve të ndryshme në botë,
mund të konkludojmë se pa përmirësimin e praktikave të mira politike, është vështirë për
të krijuar një imazh pozitiv. Prandaj, duke mos u bërë burim informacioni i medieve
ndërkombëtare, pra duke u mënjanuar zhvillimet negative të krimeve, skandaleve etj,
njëherësh rritet mundësia uljes së intensitetit të prezantimit negativ të vendit në sytë dhe
veshët e publikut të huaj. Dhe, vetëm, pasi të mënjanohet terreni i zhvillimeve negative,
vetëm atëherë mund të fillojnë të kenë ndikim aktivitetet e diplomacisë publike të
Kosovës. Me fjalë të tjera, është një përpjekje e kotë pretendimi që të mund të
konkurrohet sasia e raportimeve që jepen për Kosovën në botë me aktivitete vetanake të
komunikimit strategjik dhe diplomacisë publike për shkak se fjala është për qindra e
234
mijëra media të cilat plotësojnë kureshtjen e politikave editoriale të med ieve të huaja dhe
kureshtjen e audiencave të tyre me informacione edhe nga Kosova, nga ky vend ku para
pak vitesh pati një ndërhyrje të madhe ushtarake të botës perëndimore, duke bombarduar
“një shtet sovran” në kontinentin europian në prag të shekullit 21 pa miratimin e Këshillit
të Sigurimit (siç arsyetojnë psh. vendet që nuk mbështesin pavarësinë) dhe ku
mospajtimet gjeopolitike për këtë çështje ndërmjet fuqive të botës perëndimore dhe atyre
lindore të kohës vazhdojnë të jenë të pranishme. Por, stabilizimi i marrëdhënieve me
Serbinë do të ulë interesimin e veçantë të disa mediave ndaj Kosovës.
Arsyet të tjera pse mediat kanë interesim për Kosovën, janë: investimi ushtarak,
politik dhe financiar i vendeve të BE-së dhe SHBA- ve për Kosovën që nga viti 1999;
vazhdimi i përplasjeve ndëretnike sjell interesimin e mediave: Serbi, Rusi, Kinë dhe
vendeve mbështetëse të tyre; mbajtja e mëtejshme e një trupe ushtarake të NATO -s;
angazhimi i një misioni për rend dhe ligj i BE-së përpjekjet për stabilizimin përfundimtar
të rajonit;
Megjithatë, jo i gjithë publiku është konsumator i medieve ndërkombëtare, qoftë
edhe atyre lokale në vendet e tyre nëse këto të fundit transmetojnë informacione për
vende të të tjera. Heterogjeniteti i publikëve dhe konsumatorëve mediatikë të jashtëm
kërkon kanale të tjera komunikimi. Interneti është një kanal komunikimi i shfrytëzuar nga
një publik gjithnjë e në rritje. Ky kanal komunikimi paraqet një mundësi jo fort të
kushtueshme për të zhvilluar diplomaci publike edhe vendet e vogla si Kosova. Ndonëse
dy vitet e fundit ka aktivitete konkrete nga aktorë shtetërorë për këtë lloj diplomacie,
megjithatë ajo është ende në fazën fillestare, ndërsa matjet treguan se hartuesit e këtyre
strategjive komunikimi nëpërmjet mesazhit drejtuar publikëve të jashtëm më shumë
synojnë të ndikojnë dhe promovohen në publikët e brendshëm, duke kaluar kështu në
komunikim të brendshëm politik. Përderisa studiuesit e komunikimeve ngrenë
shqetësimin se në epokën e internetit, medieve globale, epokës së teknologjisë së
informacionit është vështirë të bësh një ndarje ndërmjet mesazhit që i drejtohet një
publiku të brendshëm sepse atë mesazh njëherësh e merr edhe publiku i huaj, aktorët
shtetërore të diplomacisë publike kosovare, siç u pa në monitorimin e mëhershëm, në disa
raste i përdorin kanalet e destinuara për komunikim ndërkombëtar më shumë për
promovim personal sesa shtetëror.
235
Por, komunikimi në diplomacinë publike në epokën e internetit nuk mund të
menaxhohet më nga aktorët shtetërorë. Publiku që komunikon me publikët e huaj nuk
gjenden më vetëm në dikasterin e jashtëm, të emëruar apo zgjedhur me konkurse duke
kaluar përmes kritereve për një diplomat, por është një masë heterogjene njerëzish të cilët
bëhen pjesë e cyber hapësirës duke qëndruar jo në poltronat e dikastereve qeveritare, por
në mjediset të ndryshme private. Kjo njëherësh bën që këta individë komunikues të mos
kalojnë nëpërmjet filtrave përzgjedhës dhe kontrollues të shtetit. Gjithashtu mesazhi që
japin ata në internet nuk kalon nëpër filtra dhe menaxhimi i informacionit si dimension
diplomacisë publike vështirësohet sepse shteti nuk mund më të japë vetëm mesazhe
pozitive për vendin, por mesazhi jepet nga individi i cili komunikon me origjinalitetin
dhe arsyen e tij. Përderisa në vitin 1997 në revistën prestigjioze Foreign Affairs diplomati
i njohur George Kenan shtronte pyetjen nëse mund të ketë diplomaci pa diplomatë, tani
në epokën e internetit dhe ndërveprimit të qytetarit me botën, kjo pyetje gjen gjithnjë e
më shumë përgjigje pohuese, ndërsa tashmë më shumë flitet për diplomaci masive sesa
publike. Ndërsa, meqë diplomacia tradicionale vazhdon të funksionojë me këtë
konkurrencë, atëherë pyetja më praktike do të ishte nëse diplomati mund të vazhdojë ta
zhvillojë aktivitetin e tij pa marrë pjesë aktive në rrjetet e teknologjisë së komunikimit.
Në epokën e internetit, të jesh aktiv në rrjetet sociale dhe në internet, është një detyrë e
përditshme e një diplomati për t'i plotësuar detyrimet e përditshme në kuadër të realizimit
të natyrës së punës së tij specifike, ndërsa u pa më herët se në këtë sektor diplomatët e
Kosovës deri më tani praktikisht ishin të padobishëm.
Në këtë kuptim, edhe pse aktivitetet e përbashkëta ndërmjet dikasterit të politikës
së jashtme të Kosovës dhe British Council kanë të bëjnë me aktivitete të pastra të
diplomacisë publike, me diplomaci digjitale, diplomaci kulturore, megjithatë fushata, siç
thuhet edhe në marrëveshjen e këtyre institucioneve, u drejtohet kryesisht pesë vendeve
të BE-së që nuk e kanë njohur Kosovën. Pra, kjo nënkupton se efektet që kërkohen këtu
kanë të bëjnë me një aksion politik të njohjes së shtetit. Siç është thënë edhe më herët,
aktivitetet e diplomacisë publike kanë efekte shumë të ngadalshme në kohë dhe ato
zakonisht përdoren për të rritur gradualisht soft power- in e një vendi dhe krijimin e
marrëdhënieve afatgjata. Ndikimi i këtyre fushatave mund të shihet vetëm pas disa
viteve, ndërsa njohjet janë nevojë urgjente. Të drejtosh fushata të diplomacisë publike
236
ndaj vendeve që priten aksione sa më të shpejta politike për ta njohur një shtet të ri, është,
sikur në këtë rast, të zëvendësosh rëndësinë e diplomacisë tradicionale e cila jep efekte të
menjëhershme - me diplomacinë publike, efektet e të cilës janë të ngadalshme, por
afatgjata. Në rastin e pesë vendeve, në vend që të dërgohen mesazhe publikut, më
efektive do të kishte qenë që të angazhoheshin miq të Kosovës me ndikim në politikën
kontinentale dhe botërore, e veçanërisht njerëz me ndikim në këto pesë vende, të cilët do
të provonin të ushtronin ndikim mbi autoritetet e atjeshme për njohjen e shtetit. Por, të
përballur me vështirësitë e njohjes dhe konsolidimit të shtetit si subjekt i së drejtës
ndërkombëtare, qeveria e Kosovës shqetësimin kryesor dhe përqendrimin e punës e ka te
komunikimet zyrtare diplomatike me aktorë të tjerë shtetërorë. Kjo mund të merret si një
arsyetim tjetër mbase jo shumë i qëndrueshëm pse Kosova nuk i kushton rëndësi të
madhe imazhit të saj.
Përveç këtyre aktiviteteve, një dimension tjetër i diplomacisë publike apo
komunikimit me publikët e huaj është edhe diplomacia kulturore si shkëmbimet e
ndryshme që kanë për qëllim krijimin e marrëdhënieve afatgjata. Kosova, e dalë e
shkatërruar nga lufta dhe zvarritja e zgjidhjes së statusit politik, është penguar në
zhvillimin ekonomik. Edhe për këtë arsye, vendi nuk ka mundur të investojë sa duhet në
shkëmbimet studentore, akademike, vizitave, përveç rasteve të izoluara. Në anën tjetër,
Kosova mund të thuhet se është kryesisht konsumatore e diplomacisë publike të vendeve
të tjera, të cilat zhvillojnë ato në të tria dimensionet e saj, menaxhimin e informacionit
nëpërmjet medieve të fuqishme, komunikimit strategjik, diplomacisë kulturore. Sa i
përket këtij të fundit, si dimension i tretë i diplomacisë publike, nga të dhënat rezulton se
në Kosovë ka një prani të institucioneve të huaja shkollore, me një sfond të lehtë kulturor
dhe fetar. Megjithatë, përkundër kësaj, këto shkolla janë dëshmuar për nga cilësia dhe
kushtet që ofrohen për mësim. Në anën tjetër, kanë munguar përpjekjet konkrete për të
pasur studentë të huaj në Kosovë të cilët pasi të ktheheshin në vendin e tyre do të
paraqisnin një aktivitet pozitiv për imazhin e Kosovës dhe vendi do të forconte miqësinë
me individë të huaj ish-studentë. Përderisa vende të tjera ndajnë bursa studimi për
studentë të huaj, kjo nuk ndodh me institucionet e Kosovës. Edhe prania e institucioneve
të tjera arsimore në Kosovë dëshmon se vendi është kryesisht konsumues i diplomacisë
237
së huaj publike dhe kulturore, pa strategji për ta shtrirë këtë në vendet e huaja me qëllim
të rritjes së imazhit dhe reputacionit të saj.
Edhe pse Kosova nuk ka mundur të investojë edhe aq në shkëmbime të ndryshme
arsimore, kulturore etj., prania e një numri të madh individësh të huaj (me qindra mijëra)
të ardhur në Kosovë me mision ushtarak apo civil, jo vetëm që ka kompensuar këtë
pamundësi të investimit në shkëmbimet me publikët e huaj, por është një fat
jashtëzakonisht i mirë sepse pjesa më e madhe e atyre individëve paraqesin liderë lokalë
të opinionit në vendin e tyre të cilët do flasin për Kosovën në mjediset e vendeve të tyre.
Megjithatë, Kosova duhet të vazhdojë të investojë në diplomacinë publike e cila jep
efekte vetëm pas vitesh, krahas përmirësimit të gjendjes së brendshme për t'u mos u bërë
objekt trajtimi për zhvillime negative nga mediat ndërkombëtare. Deri më tani është
dëshmuar se Kosova nuk ka një program të përgjithshëm të diplomacisë publike, përveç
disa aktiviteteve ku më shumë del në pah mesazhi i individit qeveritar drejtuar për imazh
personal ndaj publikut të brendshëm, sesa mesazhi i vendit drejtuar publikëve të jashtëm.
Ky program do të duhej të ishte të paktën rajonal apo për kultura të ndryshme, ndërsa do
të duhej të ishte edhe një bashkangazhim me diplomacinë publike të Shqipërisë meqë
shpesh shqiptarët në botë krijojnë një imazh kombëtar në kuptimin etnokulturor të fjalës.
Kosova dhe Shqipëria duhet të zhvillojnë një diplomaci bashkangazhuese publike
ngjashëm me aktivitetet e përbashkëta që bëjnë për organizimin e mësimit shtesë për
mërgimtarët shqiptarë në botë. Këta mërgimtarë shqiptarë, pavarësisht se me shtetësi të
ndryshme nga vendet ballkanike, kanë bërë atë që deri më tani nuk e kanë bërë
institucionet shtetërore të këtyre vendeve. Individët e suksesshëm të profileve të
ndryshme dhe talentë që kanë arritur suksese në konkurrenca të ndryshme ndërkombëtare
janë duke kontribuar në përmirësimin e imazhit të Kosovës, Shqipërisë dhe shqiptarëve
në përgjithësi. Prandaj, Kosova (edhe Shqipëria) duhet të shfrytëzojnë këto resurse të soft
power- it duke i forcuar lidhjet me grupin e shqiptarëve të suksesshëm në botë, duke
ndihmuar dhe nxitur prezantimet e tyre publike nëpër botë siç bëjnë shumë shtete në
mbështetje të diplomacisë kulturore të shtetasve të tyre të suksesshëm në botë. Edhe
mbajtja e kurseve të gjuhës shqipe për ta është një investim afatgjatë me inter es shtetëror
edhe si segment i diplomacisë publike. Sigurisht që njohja edhe e gjuhës amtare është një
lidhje më e fuqishme me vendin e tij të prejardhjes dhe komunikimi i tij me vendin e
238
prejardhjes ndodh pa barriera dhe kjo konsiderohet një investim pragmatik edhe për
forcimin e ardhshëm të bashkëpunimit të këtyre individëve të integruar në shoqëritë
perëndimore me vendin e prejardhjes. Pa resurse tërheqëse të cilat do t'i vinin në spikamë
strategjitë e komunikimit të diplomacisë publike të Kosovës, është vështirë të
konkurrohet sasia e informacionit që lansohet ndaj publikëve të huaj nga mediat dhe
kanalet e tjera të komunikimit, ndërsa diaspora paraqet “shkëmbime afatgjate” për miqësi
të përhershme me publikët e huaj.
Duke përmbledhur interpretimet e mësipërme, jepen edhe përgjigje në hipotezat e
ngritura në fillim të studimit:
1. Duke pasur parasysh që resurset e diplomacisë publike janë: kultura (materiale
dhe jomateriale), idealet (vlerat universale) dhe praktikat e mira politike të
përditshme të një vendi, mediat e huaja raportojnë për këto praktika në radhë të
parë duke vëzhguar veprimet në terren.
2. Sasia e këtyre informacioneve negative ka qenë shumë herë më e madhe sesa
sasia e informacioneve pozitive e apo “neutrale”. Dhe, kanalet e komunikimit të
këtyre informacioneve janë mjaft të besueshme, sepse vijnë nga mediat globale
dhe ato ndërkombëtare, shumica e të cilave janë të vendeve mike të Kosovës.
3. Mbulimi mediatik për Kosovën është më i veçantë dhe interesimi i medieve të
huaja është më i madh se mbulimi dhe interesimi i medieve ndërkombëtare për
vendet e tjera të rajonit pikërisht për shkak se Kosova ende sot e kësaj dite
vazhdon të trajtohet si një problem i pambyllur përfundimisht në Europë, ku
madje edhe disa vende të BE-së refuzojnë njohjen e shtetit të ri.
4. Përmirësimi i imazhit të Kosovës tani për tani has në vështirësi për shkak të
zhvillimeve problematike në vend për sa i përket vlerave si: demokracia, liritë
individuale dhe të drejtat e njeriut.
5. Qeveria e Kosovës e sheh imazhin si një element të rëndësishëm gjykuar sipas
investimeve, për shkak se janë investuar gati 10 milionë euro në tre vitet e fundit,
por gati të gjithë këto kanë shkuar për spote televizive me defekte të mëdha.
Megjithatë, aktivitetet e diplomacisë së emërtuar publike të Kosovës kanë për
qëllim njohjet e jo thjesht rritjen e imazhit. Nuk ka investime serioze për
239
diplomacinë ekonomike-për tërheqjen e investimeve të huaja. Buxheti për
aktivitete të mirëfillta të diplomacisë ekonomike, është tepër solid.
6. Nuk ka programe shkëmbimesh të diplomacisë kulturore;
7. Shkëmbimet më të suksesshme janë ato të KFOR-it. Në fillim të vitit 1999 ishin
rreth 50 mijë, sot 5 mijë, që ndërrohen për çdo gjashtë muaj. Kosova vështirë se
do të mund të realizohet ndryshe një program të tillë të madh shkëmbimesh me të
rinj të vendeve të tjera, të cilat kanë qëndruar për të paktën 6 muaj duke shërbyer
në Kosovë.
8. Nuk ka programe shkëmbimi studentësh e as bursa për studentë të huaj.
9. Aktorët më të rëndësishëm që komunikojnë me opinionet e jashtme janë individët
e diasporës, individët e suksesshëm në profesione të tjera, por edhe komunikimi i
drejtpërdrejtë i diasporës me publikët e vendit pritës. Ata komunikojnë me
publikët e jashtëm edhe përmes mbulimit meditaik. Mediat lokale pasqyrojnë
ndonjë abuzim që ka bërë ndonjë pjesëtar i diasporës.
10. Ka një diplomaci bashkangazhuese diplomatike, megjithëse të zbehtë, me aktorë
të tjerë institucionalë shqiptarë në komunikimin me diasporën, veçanërisht në
organizimin e mësimit plotësues të gjuhës amtare për fëmijët e diasporës.
11. Nuk mund të bëhet promovim i suksesshëm vlerash kulturore (letërsi, muzikë,
kostumografi etj) pa një bashkangazhim gjithëshqiptar.
12. Teorizimet e diplomacisë publike sipërfaqësisht gjejnë zbatim në angazhimet
institucionale të Kosovës
13. Nuk ndiqen modelet e praktikuesve të suksesshëm.
14. Aktorët joshtetërorë: artistë, sportistë, individë të suksesshëm të diasporës,
ushtrojnë më shumë diplomaci publike sesa aktivitetet e zbehta zyrtare të
institucioneve të Kosovës.
15. Kosova nuk ka resurse dhe as interesa që fushata të jetë globale.
16. Diplomacia publike nënkupton interesin e përgjithshëm dhe afatgjatë të shtetit,
ndërsa politikani vendës sheh interesin afatshkurtër të pushtetit. Kjo është arsyeja
e interesimit të pamjaftueshëm për diplomaci publike të Kosovës.
240
17. Strategjitë e diplomacisë publike mund të hartohen si rezultat i bashkëpunimit
ndërdisiplinor të profesionistëve të fushave të ndryshme, si: komunikime,
studimet ndërkulturore, marrëdhënie ndërkombëtare.
18. Aktivitetet mund të japin rezultate më të mëdha atëherë kur praktikat e përditshme
nuk do të shoqërohen me abuzime të cilat paraqesin lajm për mediat
ndërkombëtare dhe të cilat përmbysin aksionin e diplomacisë publike.
19. Vendet e vogla pa resurse ekonomike, turistike dhe kulturë elitare
ndërkombëtarisht konkurruese e kanë mjaft të vështirë të gjejnë atribute për të
qenë joshës për publikët e huaj.
20. Individë si piloti James Berisha, këngëtarja Rita Ora, xhudistja Majlinda
Kelmendi, futbollisti Xherdan Shaqiri etj., bëjnë vetëm shumë herë më shumë
diplomaci publike se e gjitha aparatura shtetërore.
Rekomandime
Duke dhënë disa rekomandime, njëherësh jepet edhe përgjigje të tjera në

hipotezat e ngritura në fillim të këtij studimi:
1. Fushatat e diplomacisë publike të fokusohet ndaj publikëve të caktuar ku interesi

politik, ekonomik, turistik është më i madh, e jo ku ndikimi është më i lehtë.
2. Aktorët e komunikimit, atributet etj. në aktivitetet komunikuese me publikët e
jashtëm të mos jenë gjeneralistë, por të specifikuar për publikë të veçantë.
3. Për këta aktorë dhe atribute duhet pasur një debat publik dhe më pas debat të gjerë
specialistësh;
4. Duhet shtuar përqendrimi në aktivitetet e diplomacisë digjitale e cyber
diplomacisë, për tri arsye: sepse këto aktivitete janë shumë më të lira duke pasur
parasysh resurset e kufizuara të Kosovës; sepse këto mund t'i drejtohen një vendi
të caktuar (varësisht në çfarë gjuhe hartohen mesazhet) apo edhe një opinioni
global në anglisht dhe, sepse ky kanal komunikimi gjen gjithnjë e më shumë një
241
shtrirje të madhe duke pasur parasysh se ky kanal komunikimi gjen gjithnjë e më
shumë përdorim të gjerë.
5. Politika të mos emërojë në poste me përgjegjësi të larta publike-institucionale
individë të dyshuar publikisht se kanë qenë të përfshirë në skandale financiare apo
edhe abuzime të tjera gjatë dhe pas luftës, siç ka ndodhur deri më tani.
6. Përmirësimi i praktikave të përditshme shtetërore. Konsolidimi i rendit, ligjit,
demokracisë, të drejtave të njeriut, lirive individuale, tolerancës ndërfetare,
cilësisë së arsimit. Këto do t'i hapnin rrugë mundësisë së përmirësimit të imazhit,
sepse do të binte mbulimi mediatik ndërkombëtar negativ për Kosovën;
7. Para se të hartohen spote, strategji komunikimi me publikët e huaj, institucionet e
Kosovës duhet të hapin një debat me ekspertë të marrëdhënieve me publikun,
gazetarë, studiues të marrëdhënieve ndërkulturore, ekspertë të fushave të
ndryshme, për të veçuar atributet të cilat do t'i përmbante një strategji komunikimi
në diplomacinë publike.
8. Me miqtë e Kosovës, njerëz me ndikim në vendin e tyre, si liderë “lokalë” të
opinionit për diplomacinë publike të Kosovës, të krijohen marrëdhënie të rregullta
dhe të drejtpërdrejta. Këtyre mund t'u ofrohen edhe materiale të punuara nga
vendësit, por të cilat do t'i prezantonte më me ndikim lideri i atjeshëm i opinionit.
9. Të krijohet një fond i veçantë nga i cili do të përcaktohes hin kuota për vende dhe
studentë të cilët do të ishin të gatshëm të vinin për të studiuar në Kosovë.
10. Prishtina, Tirana dhe qendra të tjera ku jetojnë shqiptare, të ndërmarrin masa të
diplomacisë publike bashkangazhuese për promovimin kulturës e vlerave
shqiptare; institucionet arsimore publike të forcojnë shkëmbimet e ndërmjetme
studentore dhe akademike si një përpjekje e përbashkët e për ngritjen e cilësisë.
11. Institucionet e Kosovës, veçanërisht Ministria e Diasporës, të krijojë lidhje më
aktive me individë të suksesshëm të diasporës të cilët tregojnë suksese në vendet
pritëse; të mbajë lidhjet me brezat e dytë-tretë, të cilët gjithnjë e më shumë
angazhohen në shoqëritë e vendeve ku jetojnë, disa prej të cilëve janë aktivë edhe
në politikat e atjeshme lokale;
12. Diaspora të shihet si një mundësi e mëtejme investuese. Pjesëtarët e diasporës
janë ankuar për mosfunksionimin e plotë të ligjit që i zmbraps ata për të investuar.
242
13. Të dekorohen nga Presidenca apo t'u jepen çmime si psh. honoris causa nga
institucionet universitare politikanëve apo ish-politikanëve, studiuesve,
gazetarëve, njerëz të kulturës (kuptohet me një proces vlerësues serioz) të cilët
janë dëshmuar miq të shqiptarëve – Kosovës dhe që kanë ndikim në publikët e
huaj, komunitetet kulturore shkencore etj. psh. Jyrgen Habermas në vitin 1999 ka
qenë mbështetësi më i madh publik i “teorisë” së ndërhyrjes ushtarake në Kosovë
pa lejen e KS të OKB-së. (institucionet e Kosovës nuk kanë bërë as edhe një
falënderim për këtë mbështetje); Emma Bonino që qëndronte me të zhvendosurit
më 1999, ndër të parat (2005) theksonte që pavarësia e Kosovës është vonuar
shumë etj.
14. Diplomatët dhe praktikuesit institucionalë të diplomacisë publike (ata që janë të
ngarkuar me punën e marrëdhënieve publike të ambasadave, agjencive të
ndryshme), duhet të kuptojnë më mirë mediat dhe kanalet e komunikimit,
veçanërisht teknologjinë e medieve të reja dhe strategjitë e komunikimit. Këtë
njohje dhe aftësim ata do të mund ta përdorin gjatë dhënies së mesazhit ndaj
publikëve të huaj.
15. Diplomatët dhe praktikuesit institucionalë të diplomacisë publike duhet të kenë
informacione të bollshme për preferencat e opinionit publik në vendin pritës, duke
ndjekur rezultatet e sondazheve, por edhe duke bërë përpjekje që të gjejnë
mënyrë, rrugë dhe mjet për të bërë sondazhe në ndaj opinionit publik të vendit
pritës qoftë edhe nëpërmjet rrugëve online.
16. Komunikimi me publikët e jashtëm të bëhet pjesë e kurrikulave universitare edhe
atje ku nuk janë, ashtu siç është komunikimi politik, ai i marketingut, që në
epokën e internetit dhe globalizmit kjo fushë nuk dallon shumë nga kuptimi i
tradicional i komunikimit “të brendshëm”.
243
BIBLIOGRAFIA
Monografi dhe studime të botuara
Anholt, Simon. Competitive Identity, The New Brand Management for Nations, Cities
and Regions. London: Palgrave Macmillan, 2007.
Anholt, Simon. Places, Identity, image and reputation. London: Palgrave Macmillan,
2007.
Arndt, Richard T. The first Resort Of Kings, American Cultural Diplomacy in the
Twentieth Century. Potomac Books, Inc. Washington, D.C. 2006.
Barston, Ronald Peter . Modern diplomacy. Pearson Education, 2006.
Belli, Carlo S. Teorie delle relazioni internazionali, Guerra Edizioni Perugia 2002.
Black, Jeremy. A History of Diplomacy, Reaktion Books Ltd, London, 2010.
Boorstin, Daniel J. The Image: A guide to Pseudo-events in America, Vintage Books

Edition, New York, 1992.
Belli, Carlo Simon. Teorie delle relazioni internazionali. Guerra Edizioni Gurru,
Peruggia, 2003.
Bourdieu, Piere . On Television. New Press, New York: 1998.
Burchill, Scott; Linklater, Andrew; Devetak, Richard; Donnelly, Jack; Paterson,

Matthew; Reus-Smit, Christian and True, Jacqui. Theories of International Relations
(Third editions), Palgrave MacMillan, 2005.
Carey, Alex. Taking the Risk out of Democracy: Corporate Propaganda versus Freedom
and Liberty, University of Illinois Press, 1997.
Carey, Alex. Taking the Risk out of Democracy: Corporate Propaganda versus Freedom
and Liberty. University of Illinois Press, 1997.
Carey, James W. Communication as Culture, Essays on Media and Sociaty, Routladge,

New York, 2009.
Castells, Manuel. Communication Power, Oxford University Press, 2009.
Castells, Manuel. The power of Identity, The Information Age Economy, Society, and
Culture (II editions), Wiley Blackwell, 2010.
244
Castells, Manuel. The Rise of The Network Society. (Second Editiong), Blackwell
Publishing, West Sussex, UK. 2010.
Chestermen, Simon Humanitarian intervention and International Low, Oxford University

Press, 2001.
Cohen, Philip J. & Riesman, David. Serbia's Secret War: Propaganda and the Deceit of
History, Texas A&M University Press, 1999.
Cohen, Raymond. Negotiating Across Cultures – International Communication in a

Interdipendent World (Rivisted edition). United States Institute of Peace. Washington,
2002.
Cull, Nicholas J. The Decline and Fall of the United States Information Agency:
American Public Diplomacy, 1989-2001. Palgrave Macmillan, 2012.
Cummings Jr, Milton C. Cultural Diplomacy and the United States Government: A
Survey, Washington, D.C: Center for Arts and Culture, 2003.
Davutogllu, Ahmet. Thellësia strategjik: Pozita ndërkombëtare e Turqisë, Shkup: Logos-

A, 2010.
Del Ponte, Carla. La caccia - Io e i criminali di gurra. Seria Bianca Feltrinelli, 2008.
DeNora, T'ia. Music in Everyday Life. Cambridge University Press, 2003.
Deutsch, Karl W. The Analysis of International Relations (Third edition). Përkthyer në

shqip nga Gëzim Arapi, Tiranë, ShBLU, 1994.
Deruda, Antonio. Diplomazia digitale – La politica esetera e i social media.

Apogeo/Feltrinelli, 2012.
Dewey, John. Publics and its Problems, (përkthyer në shqip nga Ridvan Peshkopia,
Tiranë, Dita 2000.
Diodato, Emidio. Comunicazione e politica internazionale. Rubbettino Editore, Roma,

2004.
Diodato, Emidio. Introduzione alla comunicazione politica internazionale. Guerra

Edizioni, Perugia, 2003.
Dizard, Wilson Jr. Digital Diplomacy – US Foreign Policy in the Information Age.
Center for Strategic and International Studies, 2001.
Ellul, Jacques. Propaganda: The Formation of Men's Attitudes, Vintage Books Edition,
Random House Inc, News York, 1973.
245
Fisher, Ali. Collaborative Public Diplomacy, How Transnational Networks Influenced
American Studies in Europe. Palgrave MacMillan, 2013.
Fouts, Joshua S. (Ed). Public Diplomacy Practitioners, Policy Makers, and Public
Opinion, US Center on public diplomaci. USC Center on Public Diplomacy- University
of Southern California, 2006.
Fuga, Artan. Ikja nga kompleksi i Rozafës, politika e komunikuar në shoqërinë e

tranzicionit. Dukagjini, Pejë, 2001.
Goffman , Erving. Strategic Interaction (edizione italiana): L‟interazione strategica, Il

Mulino, Bologna, 2009.
Goffman, Erving. The Presentation of self in Everyday Live. Garden City, 1959.
(edizione italiana, Bologna: Il Mulino, 2011.
Goldstein, Joshua. Marrëdhëniet Ndërkombëtare, Dituria, Tiranë, 2001.
Gori, Umberto. Comunicazione e politica internacionale - Mutamenti strutturali e nuove

strategie, Rubbettino Editore, Roma, 2004.
Hall, Edward T. The Silent Language. Anchor Books Editions, New York, 1990.
Harrison, Lawrence E. & Huntington, Samuel P. (ed), Culture Matters - How Values
ShapeHuman Progress. Basic Book . New York: 2000.
Hart, Justin. Empire of Ideas – The origins of public diplomacy and the transformation of
U.S. Foreign Policy, Oxford University Press, 2013.
Hayden, Craig. The Rhetoric of Soft Power- Public diplomacy in Global Context. United
Kingdom: Lexington Books, 2012.
Heath, Roberty L (ed). Encyclopedia of Public Relations, Sage Publications, Inc. 2005.
Hobbes, Thomas. Leviatani, IPLS&Dita, Tiranë, 2000.
Holzgrefe, J. L. & Ceohane, Robert. Humanitarian Intervention, (Ethical Legal and

Political Dilemmas), Cambridge University Press, 2003.
Hovland, C.I., Lumsdale, A.A. & Sheffield, F.D, Experiments on Mass Communication:
Studies in Social Psychology in World War II: Volume III, Princeton University Press,
Princeton, 1949.
Huntington, Samuel. Përplasja e qytetërimeve dhe ribërja e rendit botëror, Logos-A,

Shkup, 2004.
246
Innis, Harold A. Empire and Communications. Press Procepic Victoria/Toronto. 1986.
Janev, Igor. Teorije o Medjunarodnim odnosima i spoljnoj politici, Plato, Beograd, 1998.
Jenks, Jihn. International Communications, British Propaganda and News Media in the
Cold War. Edinburgh University Press Ltd, George Square, Edinburgh, 2006.
Jenks, John. British Propaganda and News Media, in the Cold War, Edinburgh
University Press Ltd 22, George Square, Edinburgh, 2006.
Jonsson, Christer & Hall, Martin. Essence of Diplomacy, Palgrave Macmillan, London,
2005.
Katz, Elihu & Lazarsfeld, Paul F. Personal Influence - The Part Played by People in the
now of Mass Communications, (Second printing) Transaction Publishers. New
Brunswick&London. 2009.
Kauppi Mark & Viotti, Paul. International Relations Theory, Realism, Pluralism,
Globalism, MacMillan Publishing Company, New York, 1993.
Kennan, George F. American Diplomacy. University of Chicago Press, Chicago, 1951.
Kissinger, Henry. A ka nevojë Amerika për një politikë të jashtme, Plejad, Tiranë, 2003.
Kissinger, Henry. Diplomacia, Laert, Tiranë, 1999.
Kotler, Philip; Haider, Donald&Rein, Irving. Marketing Places – Atracting investment,

Industry and Tourism to Cities, States and Nations, Free Press, 2002.
Kotler, Philip. Marketing Management, Millenium Edition, Boston: Pearson Custom

Publishing, 2002.
Kunczik, Michael. Images of Nations and International Public Relations, Lawrence

Erlbaum Associates-Publishers, New Jersey: 1997.
Kunczik, Michael & Zipfel, Astrid, Uvod u znanost o medijama i komunikologiju, Fridrih
Ebert, Zagreb 2006.
Kurbalija, Jovan (ed.). Modern Diplomacy, DiploPublishing, 1998.
Laurano, Patrizia. Fondamenti di comunicazione politica internazionale. Bonanno

Editore, Roma, 2006.
Leonard, Mark & Small, Andrew. British Public Diplomacy in the „Age of Schisms‟,
London: Foreign Policy Centre 2005.
247
Leonard, Mark. (with) Stead, Catherine & Smewing, Conrad. Public Diplomacy, London:
The Foreign Policy Center, 2002.
Lippmann, Walter. Pubblic Opinion, Transaction Publishers New Brunswick (U.S.A.)

and London (U.K.), 1998.
Lee , Sook Jong & Melissen, Jan (ed). Public Diplomacy and Soft Power uin East Asia,
Palgrave Macmillan, 2011.
M. Lord, Kristin. Voice of America, U.S. Public Diplomacy for the 21st Century, Foreign
Policy, 2008.
Makiaveli, Princi, ShBE, Tiranë, 1992.
Manheim, Jarol B. Strategic Public Diplomacy & American Foreign Policy- The
Evolution of Influence. New York: Oxford University Press, 1994.
Marconi, Joe. Public Relations, The Complete Guide (përthyer nga Petro Plasa, Aurora
Guxholli) Tiranë: UET Press, 2010.
Mark, Simon. A Comparative Study of the Cultural Diplomacy of Canada, New Zealand
and India, PHD thesis in Political Studies, The University of Auckland, 2008. në:
https://researchspace.auckland.ac.nz/bitstream/handle/2292/2943/02whole.pdf
Martin, Judith N.& Nakayama Rhomas K. Experiencing Intercultural Communication –

An Introduction, (përkthyer nga Elena Bozheku) , UET Press, Tirane, 2010.
McPhail, Thomas L. Global Communication Theories, Stakeholders and Trends (second

editions) Blackwell Publishing, 2006.
McPhail, Thomas L. Global Communication Theories, Stakeholders and Trends (second

editions). Blackwell Publishing, 2006.
Melissen, Jan (ed), New Public Diplomacy: Soft Power in International Relations.
Palgrave MacMillan, 2005.
Nicholson, Michael. Introduzione allo studio delle relazioni internacionali. Il Mulino,

Bologna, 2000.
Morgenthau, Hans J. Politics Among Nations. McGraw-Hill, New York, 1993.
Mowlana, Hamid. Global informations and World Communication: New Frontiers in

International Relations, SAGE Publications, 1997.
248
N.J.Rengger. International Relations, Political Theory and the Problem of Order -
Beyond International Relations. Lonmdon & New York, Routledge, 2005.
Nye Jr., Joseph S. The Paradox of American Power: Why the World‟ Only Superpower
Can‟t Go It Alone. Oxford University Press, 2002.
Nye Jr., Joseph S. The Power to Lead (2008), edizione italiana: Lidership e potere – hard,
soft, smart power, Roma: Laterza, 2010.
Nye Jr., Joseph S. Soft Power: The Means To Success In World Politics. New York:
Public Affairs, 2004.
O Tuathail, Gearoid. Critical Geopolitics, The Politics of Writiting Global Space,

University of Minnesota, Minneapolis, 1997.
Owen, Sue. (ed), Richard Hoggart and Cultural Studies, Palgrave MacMillan, 2008.
Pahlavi, Pierre Cyril. Mass Diplomacy: Foreign Policy in the Global Information Age.
McGill University, Montreal, 2004.
Potter, Evan H (ed). Cyber-Diplomacy, Menaging Foreign Policy in the Twenty-First

century, McGill- ueen‟sUniversity Press 2002.
Puto, Arben. Historia e diplomatike e çështjes shqiptare. Akademia e Shkencave, Albin,

Tiranë 2003.
R.S. Zaharna. Battles to Bridges – US Strategic Communication and Public Diplomacy

after 9/11. Palgrave Macmillan, 2010.
Pamment, James. New public diplomacy in the 21st century: A comparative study of
policy and practice. London- New York: Routledge, 2013.
Potter, Evan (ed.). Cyber-Diplomacy: Managing Foreign Policy in the Twenty-First

Century. Montreal and Kingston: McGill-Queen‟s University Press, 2002.
Puto, Arben. Historia e diplomatike e çështjes shqiptare. Akademia e Shkencave, Albin,

Tiranë, 2003.
R.S. Zaharna; Arsenault, Amelia; Fisher, Ali (Ed), Relational, Networked and
Collaborative Approaches to Public Diplomacy: The Connective Mindshift. Routledge:
2013.
Rich, Norman. Diplomacia Fuqive të Mëdha. Toena, Tiranë: 2006.
Semati, Mehdi (ed). New Frontiers in International Communication Theory, Rowman &
Littlefield Publishers, Inc., 2004.
249
Seib, Philip. Toward a New Public Diplomacy - Redirecting U.S. Foreign Policy,
Saib, Philip. (ed), Al Jazeera English – Global News in a Changing World. Palgrave
Macmillan, 2012.
S. Hyavard. News Media and the Globalization of the Public Sphere. Nordicom,
Goteborg, 2001.
Skoko, Bozo. Hrvatska- Identitet, Image i Promocija, Skolska knjiga, Zagreb, 2004.
Smith, Anthony D. Myths and Memories of the Nation. Oxford University Press 1999.
Smit, Reus & Reue, Jacqui. Theories of International Relations (Third editions), Palgrave
Macmillan, 2005.
Snow, Nancy & Taylor, Philip M. (ed), Routledge Handbook of Public Diplomacy, New
York-London, Routledge, 2009.
Sriramesh, Krishnamurthy & Vercic, Dejan. (ed), The Global Public Relations Handbook
- Theory, Research, and Practice, Lawrence Erlbaum Associates, Inc.,London, 2003.
Straus, Leo. Qyteti dhe Njeriu, Dija, Prishtinë, 2002.
Strobel, Waren P. Late Breaking Foreign Policy – The News Media‟s Influence on Peace
Operations, United States Institute of Peace, 1997.
Stoessinger, John G. Përse kombet shkojnë në luftë, Instituti i Studimeve Ndërkombëtare,

Tiranë, 2007.
S. Hyavard, News Media and the Globalization of the Public Sphere, Nordicom,
Goteborg, 2001.
Totman, Sally- Ann How Hollywood Projects Foreign Policy, Palgrave MacMillan, 2009.
Tuch, Hans N. Communicating with the world: U.S. public diplomacy overseas.
Georgetown University, Washington, D.C, 1990.
Waller, Michael. (ed), The Public Diplomacy Reader, Institute of World Politics Press,
2007.
Wendt, Alexander. Social Theory os International Politics, Cambridge University press,

1999.
Weber, Cynthia. International Relations Theory - A critical introduction (Third edition),
250
Routledge, 2001.
William P. Kiehl (ed). The Last Three Feet: Case Studies in Public Diplomacy. Public
Diplomacy Councill, Washington, 2012.
Williams, Raymond. Culture and Sociaty 1780-1950, Anchor Books Doubleday &
Company, Inc. New York, 1960.
W.P.Strobel, Late-Breaking Foreign Policy - The News Media‟s Influence on Peace

Operations , US Institute of Peace Press, Washington, D.C., 1997.
Wolf, Mauro. Teoria delle comunicazioni di massa, Edizioni XII dirreto da Umberto
Ecco, Bompiani, Milano, 1996.
Wolton, Dominique. Informer n‟est pas communiquer. CNRS editions, Paris, 2009.
Willcox, David R. Propaganda, the Press and Conflict - The Gulf War and Kosovo.
Routledge. London and New York, 2005.
Wolf, Mauro. Teoria delle comunicazioni di massa, Edizioni XII dirreto da Umberto
Ecco. Bompiani, Milano 1996.
Zaharna, R.S. Battles to Bridges – US Strategic Communication and Public Diplomacy

after 9/11, Palgrave Macmillan, 2010.
Zenuni, Jaup. Komunikimi ndërkombëtar. Extra – R, Tiranë, 2011.
Artikuj shkencorë
Appel, Ronit; Irony, Assaf; Schmerz, Steven & Ziv, Ayela. Cultural Diplomacy: An
Important but Neglected Tool in Promoting Israel‟s Public Image, Lauder School of
Government, Diplomacy and Strategy, May, 2008.
Arsenault, Amelia. Public Diplomacy 2.0, f. 138. Në: Philip Seib, Toward a New Public
Diplomacy - Redirecting U.S. Foreign Policy, Palgrave Macmillan, 2009. (f. 135-153)
Canning, Mike. “The Overseas Post: The Forgotten Element of Our Public Diplomacy”,
në: The Public Diplomacy Council, December, 1, 2008.
Amelia Arsenault, “Public Diplomacy 2.0”, në: Philip Seib, Toward a New Public
Diplomacy - Redirecting U.S. Foreign Policy, Palgrave Macmillan, 2009, (135-153)
251
Appel, Ronit & Assaf Irony. Cultural Diplomacy: An Important but Neglected Tool in
Promoting Israel‟s Public Image. The Interdisciplinary Center Herzliya Lauder School of
Government, Diplomacy and Strategy, maj 2008.
Arsenault, Amelia. “Public Diplomacy 2.0”. në: Philip Seib, Toward a New Public
Diplomacy - Redirecting U.S. Foreign Policy. Palgrave Macmillan, 2009. (135-153)
Bach, Sanja, “Nation Branding: Branding Croatia”, në: Diplomatic Academy

Proceedings, Strategic Public Diplomacy, Diplomatic Academy, Ministry of Foreign and
European Affairs of Republic of Croatia, Zagreb, 2012 f. 85 (85-95)
Baldi, Stefano. “The Internet and Diplomats of the Twenty First Century: How New
Information Technologies Affect the Ordinary Work of Diplomats”, in: Jovan Kurbalija
(ed), Modern Diplomacy, DiploPublishing, 1998.
BIA, Albanski terorizam i organizovani kriminal na Kosovu i Metohiji – Prvi deo, Drugi
deo, Beograd, 2003 në:
http://www.media.srbija.gov.rs/medsrp/dokumenti/bela_knjiga1.pdf
Cull, Nicholas J. “Public Diplomacy before Gullion-The Evolution of a Phrase”, f. 19. in:
Nancy Snow & Philip M. Taylor (ed), Routledge Handbook of Public Diplomacy, New
York-London, Routledge, 2009.
Cull, Nicholas J. “Public diplomacy: Seven lessons for its future from its past”. në: Place
Branding and Public Diplomacy 6, February 2010.
Cull, Nicholas J. Public Diplomacy: Lessons from the Past, Los Angeles, Figueroa Press,
2009, në:
http://uscpublicdiplomacy.org/publications/perspectives/CPDPerspectivesLessons.pdf
Cull, Nicholas J. Public Diplomacy: Taxonomies and Histories.The ANNALS of the

American Academy of Political and Social Science, Sage Published, 2008, (31-54)
Cultural Diplomacy - The Linchpin of Public Diplomacy, Report of the Advisory

Committee on Cultural Diplomacy US Department of State, Septermber, 2005. Studimi
gjendet edhe në: http://www.state.gov/documents/organization/54374.pdf
Curtin, Patricia A. & Gaither, T. Kenn. International Public Relations – Negotiating

Culture, Identity and Power. Sage Publications, UK, 2007.
Davison , W. Phillips & George, Alexander L. “An Outline for the Study of International
Political Communications”, The Public Opinion Quarterly, Vol. 16, No. 4, dimër 1952-
1953, Oxford University Press. (501-511).
252
Deibert, Ronald J. “Hyper-Realities of World Politics: Theorizing the Communications
Revolution”, in: Evan H. Potter, Cyber- Diplomacy, Menaging Foreign Policy in the
Twenty-First Century, McGill Queens‟s University Press, 2002.
Fiske, Marjorie & Lowenthal, Leo. “Some Problems in the Administration of

International Communications Research”, in: The Public Opinion Quarterly, Vol. 16, No.
2 (Summer, 1952), (149-159) në:
www.jstor.org/discover/10.2307/2746223?uid=3738928&uid=2129&uid=2&uid=70&uid
=4&sid=21102065609543
Fitzpatrick, Kathy R. Privatized Public Diplomacy, (155, 169). në: Seib, Philip, Toward
a New Public Diplomacy - Redirecting U.S. Foreign Policy, Palgrave Macmillan, 2009
(155-172)
Gass, Robert H.& Seiter, John S. “Credibility and Public Diplomacy”, në: Routledge
Handbook of Public Diplomacy, New York-London, Routledge, 2009 (154 -165)
Gilboa, Eytan. “The Global News Networks and U.S. Policymaking”, in: Defense and
Foreign Affairs, Shorenstein Fellow, Harvard College, Spring 2002.
Gilboa, Eytan. Diplomacy in the media age: Three models of uses and effects,
Diplomacy & Statecraft, Vol.12, No.2 (June 2001), (1-28) artikulli gjendet edhe në:
http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/09592290108406201#preview
Gilboa, Eytan. “Searching for a Theory of Public Diplomacy”, in: The Annals of the
American Academy of Political and Social Science, Sage, March, 2008.
Gilboa, Eytan. “The CNN Effect: The Search for a Communication Theory of
International Relations”, in: Political Communication, Routledge Taylor & Francis Inc.,
2005. (27–44)
Glassgold, Stacy Michelle. Public Diplomacy – The evolutiot of literature. US Center on

Public Diplomacy, 2004.
Gregory, Bruce. “American Public Diplomacy: Enduring Characteristics, Elusive

Transformation”, The Hague Journal of Diplomacy 6, 2011. (351-372).
Henrikson, Alan K. What Can Public Diplomacy Achieve?, Netherland Institute of

International Relations „Clingendael‟- ISSN 1569-2981, 2006. në:
http://www.clingendael.nl/sites/default/files/20060900_cdsp_paper_dip_c.pdf
Higham, Robin. „The World Needs More Canada. Canada Needs More Canada,‟ in Jean-
Paul Baillargeonm (ed), The Handing Down of Culture, Smaller Societies, and
Globalization, Ontario: Grubstreet Editions, 2001. (134-142).
Hoking, Brayan. “Rethinking the „New‟ Public Diplomacy”, në: Jan Melissen, New
253
public diplomacy: soft power in international relations, Palgrave Macmillan, 2005. (28-
43)
Holden, John. Influence and Attraction - Culture and the race for soft power in the 21st
century, British Council-Demos, 2010.
http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/09592290108406201 (vizituar: mars, 2013)
Huyghe, Francois-Bernard. Diplomatie publique, soft power - Influence d‟Etat,

Observatoire Geostrategique, 5 jyillet, 2011. http://www.iris-
france.org/docs/kfm_docs/docs/2011-07-12-diplomatie-publique-softpower.pdf
Kennan, George F., “Diplomacy without Diplomats?”, in: Foreign Affairs, Vol. 76, No. 5
(Sep. - Oct., 1997), f. 207. (198-212) http://www.jstor.org/stable/20048209 .
http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp
Kosovar Stability Initiative, Image Matters! Deconstructing Kosovo‟s Image Problem,

Forum 2015, Prishtinë, nëntor 2008. Punimi gjendet edhe në: http://kfos.org/wp-
content/uploads/2011/10/Image-Matters-ENG.pdf
Kunczik, Michael. “Globalization: News media, images of nations and the flow of
international capital with special reference to the role of rating agencies”, Deutsches
Übersee-Institut Forschungsgruppe: Internationale Medien und politische
Kommunikation, Februar, 2001. (në: http://www.giga-
hamburg.de/content/publikationen/archiv/duei_arbeitspapiere/ap_04_0102.pdf
Laroche, Michel. The influence of country image structure on consumer evaluations of

foreign products. International Marketing Review Vol. 22 No. 1, 2005, (96-115).
Lazarsfeld, Paul F. & Merton, Robert K. “Mass Communication, Popular Taste and
Oranized Social Action”, in: Mass Culture – The Popular Arts in America, Bernard
Rosennberg & David Manning White (ed), The Free Press New York, 1957. Gjendet
edhe në:
http://www.journalism.wisc.edu/~gdowney/courses/j201/pdf/readings/Lazarsfeld%20P%
20et%20al%201948.pdf
Lee, Hyung Min. New Paradigm of Public Diplomacy and broadened Relationship
building: A comparative anaysis of foreign Governments‟ web sites, University of
Florida, 2006. http://ufdc.ufl.edu/UFE0014389/00001/8j
Leonard, Mark. “Diplomacy by Other Means”, Foreign Policy Rewiev, Sepember 1,

2002. në:
www.foreignpolicy.com/articles/2002/09/01/diplomacy_by_other_means?page=0,1
Maliniak, Daniel. Peterson, Suzan and Tierney, Michael J. TRIP Around the World:
Teaching, Research, and Policy Views of International Relations Faculty in 20 Countries,
Virginia, May 2012, f. 48-49. Anketa gjendet edhe në:
254
Maliniak, Daniel; Peterson, Susan & Tierney, Michael J. TRIP Around the World:
Teaching, Research, and Policy Views of International Relations Faculty in 20 Countries,
Virginia, May 2012. në:
Malone, Gifford. “Managing public diplomacy”. Washington Quarterly 8 (3): 2005.

(199-213).
Lodge, Juliet. Communicating (in) Security: A failure of Public Diplomacy?, An

Integrated Project Financed by the Sixth EU Framework Programme, Novembre, 2006.
në: http://aei.pitt.edu/7403/2/7403.pdf
M. Rosendorf, Neal. “A Cultural Public Diplomacy Strategy”, në: Philip Seib, Toward a
New Public Diplomacy - Redirecting U.S. Foreign Policy, Palgrave Macmillan, 2009.
(173-194).
Manners, Ian. “Normative Power for Europe: A Contradiction in Terms?‟. Journal of

Common Market Studies, vol. 40, no. 2.
Mark, Simon, A Greater Role for Cultural Diplomacy, Netherlands Institute of

International Relations „Clingendael‟ ISSN 1569-2981, prill, 2009.
Mark, Simon. A Greater Role for Cultural Diplomacy. Netherlands Institute of

International Relations „Clingendael‟, prill, 2009.
Martin Wählisch and Behar Xharra, Public Diplomacy of Kosovo: Status Quo,
Challenges and Options, Figueroa Press, Los Angeles, April 2011.
McEvoy-Levy, Siobhan. American Exceptionalism and US Foreign Policy – Public

Diplomacy at the End of Cold War. Palgrave, 2001.
Melissen, Jan. Boynd the New Public Diplomacy, Netherlands Institute of International
Relations Clingendeal‟, tetor 2011.
http://www.clingendael.nl/sites/default/files/20111014_cdsp_paper_jmelissen.pdf
Michalski, Anna. “The EU as a Soft Power: the Force of Persuasion”, në: Jan Melissen,
New public diplomacy: soft power in international relations, Palgrave Macmillan, 2005.
(124-144)
Mitchell, J. M. International Cultural Relations - Key Concepts in International

Relations, in: Waller, Michael. (ed), The Public Diplomacy Reader, Institute of World
Politics Press, 2007.
255
Mowlana, Hamid. “Communication and International Relations”, në: Jongsuk Chay (ed.),
Culture and International Relations, New York, Praeger, 1990.
Nye Jr., Joseph S. “Public Diplomacy and Soft Power”, in: Public Diplomacy in a
Changing World, Annals of the American Academy of Political and Social Science- Sage
Publications, Inc. Vol. 616, March, 2008 (94-109).
Nye Jr., Joseph S. “Responding to my critics and concluding thoughts”, in: Soft Power
and US Foreign Policy Theoretical, historical and contemporary perspectives, Inderjeet
Parmar and Michael Cox (ed.), 2010, Routledge, London & New York. (215-227)
Nye, Joseph S. The New Public Diplomacy, http://www.project-

syndicate.org/commentary/the- new-public-diplomacy
Olins, Wally. “Making a National Brand”, në: Melissen, Jan. New public diplomacy: soft
power in international relations, Palgrave Macmillan, 2005. (169-179)
Pichler, Robert. “Migrimi, diasporizimi dhe shkatërrimi i Jugosllavisë -Një analizë

krahasuese”, në: Roli i mërgatës në shtetformim, Konferencë shkencore ndërkombëtare -
Prizren 10-13 qershor 2012. Ministria e Diasporës e Kosovës, Prishtinë 2012.
Potter, Evan H. “Canada and the New Public Diplomacy”, International Journal, Winter
2002-2003, (43-64) http://www.jstor.org/stable/40203812?seq=1
Potter, Evan H. Canada and the New Public Diplomacy, Netherlands Institute opf
International Relation “Clingendeal”, ISSN 1569-2981.
R. S. Zaharna, “Intercultural Communication and International Public Relations:

Exploring Parallels”, in: Communication Querterly, Vol. 48, No 1, Winder 2000. (85-
100)
R.S. Zaharna, The Cultural Awakening in Public Diplomacy, Los Angeles, Figueroa
Press, 2012.
Raporti i plotë gjendet në:
http://www.assembly.coe.int/CommitteeDocs/2010/ajdoc462010prov.pdf (vizituar 18
janar, 2011).
Ribaj, Pajtim. “Strategjia kombëtare dhe diaspora”, në: Roli i mërgatës në shtetformim,
Konferencë shkencore ndërkombëtare - Prizren 10-13 qershor 2012, botoi: Ministria e
Diasporës e Kosovës, Prishtinë 2012.
Rosendorf, Neal M. “A Cultural Public Diplomacy Strategy”, në: Seib, Philip. Toward a
New Public Diplomacy - Redirecting U.S. Foreign Policy. Palgrave Macmillan, 2009.
(173-194)
256
Rosendorf, Neal M. “A Cultural Public Diplomacy Strategy”, në: Seib, Philip, Toward a
New Public Diplomacy - Redirecting U.S. Foreign Policy, Palgrave Macmillan, 2009.
(173-194).
Saliu, Hasan, “Fushata: Kosovo the yung Europeans – një kërkim i paqartë i imazhit”, 45,
në: Komunikimi i integruar – koncepte, strategji, praktika, Univesriteti i Tiranes –
Departamenti i Gazetarisë dhe Komunikimit, Tiranë, 2011/4, (144-147).
Saliu, Hasan. “The image of a country, communication actors in educational exchanges” ,

in: Thesis, Pristina, Spring, 2013.
Saliu, Hasan. Komunikimi politik ndërkombëtar. Teze masteri, Universiteti AAB, maj,
2009.
Savarese, Rossella. “Infosuasion‟ in European Newspapers: A Case Study on the War in

Kosovo”, in: ed. Denis McQuail, Peter Golding and Els de Bens. Communication Theory
& Research”, SAGE Publications, 2005.
Schneider, Cynthia P. “Culture Communicates: US Diplomacy That Works” in: Jan

Melissen, The New Public Diplomacy: Soft Power in International Relations. New York:
Scott Burchill, Andrew Linklater, Richard Devetak, Jack Donnelly, Matthew Paterson,
Christian Shaun Riordan “Dialogue-based Public Diplomacy: New Foreign Policy
Paradigm?” në Melissen, New public diplomacy: soft power in international relations,
Sepstrup, Preben. “Internatiopnal Communication”, në: Denis McQuail, Peter Golding

and Els de Bens (ed), Communication Theory & Research, Sage Publication, 2005.
Sepstrup, Preben. “Research into International Television Flows: A Methodological

Contribution”, në: Communication Theory & Research, ed: Denis McQuail, Peter
Golding and Els de Bens, Sage Pubblications, 2005.
Smaele, Hedwigde & Bensand, Els De. “The Inflow of American Television Fiction on
European Broadcasting Channels Revisited”, in: McQuail, Denis; Golding, Peter; Bens,
Els de Communication Theory & Research, Sage Pubblications, 2005.
Soroka, Stuart N. Media, Public Opinion, and Foreign Policy, Press/Politics 8(1), (27-
48) në: http://people.mcgill.ca/files/stuart.soroka/SorokaHIJPP2003.pdf
Rasmussen, Ivan Willis. Towards a Theory Of Public Diplomacy – A quantitative study

of public diplomacy and soft power, The Fletcher School (Tufts University), October
2009.
257
Szondi, Gyorgy. Public Diplom acy and Nation Branding: Conceptual
Similarities and Differences. Netherlands Institute of International Relations
„Clingendael‟ ISSN 1569- 2981, tetor 2008.
Strobel,W.P. Late-Breaking Foreign Policy - The News Media‟s Influence on Peace

Operations , US Institute of Peace Press, Washington, D.C., 1997, cituar sipas Diodato,
Emidio, Comunicazione e politica internazionale, Rubbettino, Roma 2004.
Szondi, Gyorgy. Pub lic Diplomac y and Nation Branding:Conceptual

Similarities and Differences, Netherlands Institute of International Relations
„Clingendael‟ ISSN 1569- 2981, tetor 2008.
Taylor, M. “Toward a public relations approach to nation building”. in: Journal of

Public Relations Research, 12(2), 2000. (179-210).
Taylor, Philip M. “Public Diplomacy and Strategic Communications”, në: Nancy Snow
& Philip M. Taylor (ed), Routledge Handbook of Public Diplomacy, New York-London,
Routledge, 2009.
Taylor, Philip M. “Public diplomacy and the information war on terror”, në: Inderjeet
Parmar and Michael Cox (ed), Soft Power and US Foreign Policy, Theoretical, historical
and contemporary Perspective, London-New York: 2010. (152-164)
Taylor, Philip M.“Public diplomacy and the information war on terror”, në: Inderjeet
Parmar and Michael Cox (ed), Soft Power and US Foreign Policy, Theoretical, historical
and contemporary Perspective, London-New York: 2010. (152-164)
Wählisch, Martin & Xharra, Behar. Public Diplomacy of Kosovo: Status Quo, Challenges
and Options. Figueroa Press, Los Angeles: April 2011.
Wallin, Matthew. The New Public Diplomacy Imperative America‟s Vital Need to
Communicate Strategically, American Security Project, August, 2012.
Williams, Abiodun. “The U.S. Military and Public Diplomacy”, në: Philip Seib, Toward
a New Public Diplomacy - Redirecting U.S. Foreign Policy, Palgrave Macmillan, 2009.
(2017-237).
Wilson, Ernest J. III, “Hard Power, Soft Power, Smart Power”, Annals of the American
Academy of Political and Social Science, Sage Publications, 2008, f. 116 (e qasshme
edhe në faqen e autorit:
http://www.ernestjwilson.com/uploads/Hard%20Power,%20Soft%20Power,%20Smart%
20Power.pdf ) ;
258
Williams, Abiodun.“The U.S. Military and Public Diplomacy”, në: Philip Seib, Toward
a New Public Diplomacy - Redirecting U.S. Foreign Policy, Palgrave Macmillan, 2009.
(2017-237)
Xharra. Xharra & Wählisch, Martin. Beyond Remittances-Public Diplomacy and

Kosovo‟s Diaspora, Klubi për Politikë të Jashtme, korrik, 2012.
Zhang, Cui & Meadows III, Charles William. “International Coverage, Foreign Policy,
and National Image: Exploring the Complexities of Media Coverage, Public Opinion, and
Presidential Agenda”. International Journal of Communication 6. 2012.. 77 (76–95)
Inte rvista audiovizive
Arjeta Emra, drejtoreshë e British Council, Kosovë, drejtuese e projektit të Ministrisë së

Jashtme për diplomaci publike
Deli Balidemaj, Bashkia e Mynihut, Drejtoria për arsim, kandidat për deputet landi
(intervistë përmes e- mailit).
Dr. Bedri Millaku ekspert i turizmit, Ministria e Tregtisë
Dr. Hajdin Abazi, zv/ministër i Kulturës, Rinisë dhe Sportit
Dr. Llukam Halili, aktivist, gazetar, studiues, jeton në Zvicër (intervistë përmes e- mailit).
Hafiz Gagica, aktivist politik shumëvjeçar në Gjermani (intervistë përmes e-mailit).
Dr. Ramë Buja, ministër i arsimit të Kosovës
Dr. Zijad Mehic, dekan i Fakultetit të Arteve Universiteti i Sarajevës, ligjetues që 6 vjet
në AAB, Prishtinë, njohës i realitetit të Kosovës.
Eroll Bilibani, drejtor i festivalit ndërkombëtar Dokufest
Genti Metaj, kryetar i shoqatës Konitza Asbl në Bruksel. (intervistë perms e- mailit)
Ibrahim Makolli, ministër Diasporës së Kosovës
Msc. Ilir Tafa, aktor në serialin ballkanik “Lud, zbunjen normalan”
Msc. Vjosa Berisha, drejtoreshë e festivalit ndërkombëtar Prifilmfest
259
Raporte zyrtare, ligje, artikuj (raportet online janë vizituar: shkurt-qershor, 2013)
Agjencia e Statistikave të Kosovës, Regjistrimi i popullsisë, ekonomive familjare dhe

banesave – 2011. http://esk.rks-
gov.net/rekos2011/repository/docs/REKOS%20LEAFLET%20ALB%20FINAL.pdf
Ashton, Catherine. A Different Balkan Story, The New York Times, 25 prill, 2013.
http://www.nytimes.com/2013/04/26/opinion/global/Ashton-Normalizing-Relations-
Between-Kosovo-and-Serbia.html?_r=0
Beers, Charlotte. Public Diplomacy Plans for the Future (raport në Komitetin e Senatit
amerikan për marrëdhënie të jashtme, 11 qershor 2002). Raporti i plotë gjendet ne web
faqen e Departamentit Amerikan të Shtetit http://2001-2009.state.gov/r/us/12170.htm
(vizituar: 11 shkurt, 2013)
BIA, Albanski terorizam i organizovani kriminal na Kosovu i Metohiji – I, II, BIA,

Beograd , 2003.
British Councill, Joint Project between Ministry of Foreign Affairs, British Embassy and
British Council, 2013. Dokument i dorëzuar nga drejtoresha e British Council, Arjeta
Emra, për këtë studim.
Brosse de La, Renaud. Political Propaganda and the Plan to Create 'A State For All
Serbs. http://hague.bard.edu/reports/de_la_brosse_pt1.pdf
http://hague.bard.edu/reports/de_la_brosse_pt2.pdf
Brunwasser, Matthew. That Crush at Kosovo‟s Business Door? The Return of U.S.
Heroes, in: New York Times, December 11, 2012.
Butcher, Tim. A classic tale of a life made good in America, BBC, 17 shkurt, 2013.
http://www.bbc.co.uk/news/magazine-21473752
Changing Minds, Winning Peace - A new strategic direction for U.S. Public Diplomacy
in the Arab & Muslim World. Report of the Advisory Group on Public Diplomacy for the
Arab and Muslim World, October 1, 2003. Kjo strategji e njohur edhe si Raporti
Djerejian , gjendet e plotë në web faqen e Departamentit të Shtetit
http://www.state.gov/documents/organization/24882.pdf
Charlotte Beers, Public Diplomacy Plans for the Future (raport në Komitetin e Senatit
amerikan për marrëdhënie të jashtme, 11 qershor 2002). Raporti i plotë gjendet ne web
faqen e Departamentit Amerikan të Shtetit http://2001-2009.state.gov/r/us/12170.htm
260
Charlton, Back. The Man Flying His Plane to Every Country That Doesn't Recognise
Kosovo's Independence. Intervistë me James Berishën, në:
http://www.vice.com/en_uk/read/im- flying-to-every-country-that-doesnt-recognise-
kosovos- independence
Commission of The European Communities, On an Information and Communication

Strategy for The European Union, Brussels, 2.10.2002.
Cultural Diplomacy - The Linchpin of Public Diplomacy, Report of the Advisory

Committee on Cultural Diplomacy US Department of State, Septermber, 2005, f. 4.
Studimi gjendet edhe në: http://www.state.gov/documents/organization/54374.pdf
Departement federal te justice e police (DFJP) – Office federal de migrations, Mirë se

vini në Zvicër- Informacione për të ardhurit e rinj. në:
http://www.bfm.admin.ch/content/dam/data/migration/publikationen/willkommen/willko
mmen-sq.pdf
Diaspora si forcë shtytëse për zhvillim në Kosovë: mit apo realitet? Përmbledhje.
Prishtinë, Forumi për Iniciativë Demokratike, 2009.
Edvard Mitevski. “The Story of the Macedonian Public Diplomacy”, in: Ministry of
Foreign Affairs of The Republic of Macedonia, Macedonian Diplomatic Bulletin, n.8,
Macedonian Information Centr, Skopje, 2008.
Enti gjerman i statistikave

http://de.statista.com/statistik/daten/studie/1221/umfrage/anzahl-der-auslaender- in-
deutschland- nach-herkunftsland/
Enti statistikor i Zvicrës,

http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/de/index/themen/01/07/blank/key/01/01.Document.2
0591.xls
EU Perspective in Kosovo, Survey of Awareness of the EU and European

European Council on Foreign Relations & Ministry of Foreign Affairs of the Republic of
Kosovo, South East Europe in a multipolar era - Inaugural conference of the Germia Hill
Forum, Prishtina, 18-19 November 2011, in: http://www.ecfr.eu/page/-
/Germia_Hill_2011_Report.pdf
European Council on Foreign Relations & Ministry of Foreign Affairs of the Republic of
Kosovo, The Future of Transatlantic Relations: South East Europe and Be yond, Prishtina,
8-10 November 2012. In: http://www.ecfr.eu/page/-/Germia_Hill_2012_Report.pdf
Fuga, Artan. Cyber-hapësira publike: Karakteristika dhe dinamika në:

Hoxhaj, Enver. A year of Kosovo‟s public diplomaci. Kosovo‟s New Diplomat, nr. 6, f.
12. në: http://www.mfa-ks.net/repository/docs/20121003-new-diplomat- nr6-small-04.pdf
261
Enti i Statistikave të Kosovës, Statistikat e tregtisë së jashtme, në:
http://esk.rks-gov.net/publikimet/cat_view/10-statistikat-ekonomike/14-statistikat-e-
tregtise-se-jashtme/88-statistikat-e-tregetise-se-jashtme-2011?orderby=dmdate_published
Edmund A. Gullion, Definitions of Public Diplomacy në:

http://fletcher.tufts.edu/Murrow/Diplomacy/Definitions
http://uscpublicdiplomacy.org/index.php/about/bio_detail/geoffrey_wiseman
International Court of Justice, Accordance with international law of the unilateral

declaration of independence in respect of Kosovo, Summary, 2010/2, Hague, July 22,
2010. në: http://www.icj-cij.org/docket/files/141/16010.pdf
Intervistë e James Berisha në televizionin CBS Egypt, publikuar në Youtube, 3 shtator

2012.
Kosovar Stability Initiative, Image Matters! Deconstructing Kosovo‟s Image Problem,

Forum 2015, Prishtinë, nëntor 2008. në: http://kfos.org/wp-
content/uploads/2011/10/Image-Matters-ENG.pdf
Gazeta Shqip, Rusia ofron bursa për shqiptarët, Tiranë, 23 prill, 2009, f. 22.
http://www.gazeta-shqip.com/artikull.php?id=62924
Kosovo‟s Thaci Aspires to Statesmanship, but Guerrilla Past Haunts Him, New York
Times, 13 korrik, 2013. http://www.nytimes.com/2013/07/13/world/europe/kosovos-
thaci-aspires-to-statesmanship-but-guerrilla-past- haunts-
him.html?pagewanted=1&pagewante
Launey, Guy De. Kosovo marks fifth year of independence from Serbia. BBC, 17 shkurt,
2013. http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-21492473
Ligji i Buxhetit të Kosovës për vitin 2013, në: http://www.assembly-

kosova.org/common/docs/ligjet/04-L-165%20PL%20per%20buxhetin%202013.pdf
Ligji nr. 04/l – 095 për Diasporën dhe Mërgatën, miratuar më: 31 maj, 2012. Ligji
gjendet edhe në:http://gazetazyrtare.rks-
gov.net/Documents/Ligji%20per%20Diasporen%20dhe%20Mergaten%20%28shqip%29.
pdf
Ministervsto za navoreshni rapoti, Ekonomska diplomatija, në:

http://www.mfa.gov.mk/?q=nadvoresna-politika/ekonomska-diplomatija (vizituar: 2
janar, 2013)
Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Macedonia, Crossroads - the Macedonian

Foreign Policy Journal. ISSN: 1857-5404, në:
262
http://www.mfa.gov.mk/sites/default/files/Crossroads%20Vol.%20III%2C%20No.%203
%20MNR%20web%20July%202013.pdf (vizituar: 2 janar, 2013)
Ministry of Foreign Affairs of The Republic of Macedonia, Macedonian Diplomatic

Bulletin, Nr. 62, 2012. në:
http://www.mfa.gov.mk/sites/default/files/publikacii_dokumenti/MDB-62.pdf
Ministry of Foreign Affairs of The Republic of Macedonia, Macedonian Diplomatic

Bulletin, Nr. 63/64, Jylu- August, 2012, në:
http://www.mfa.gov.mk/sites/default/files/publikacii_dokumenti/MDB-63-64.pdf
(vizituar më 22 nëntor 2012)
Misha, Prio. Feja, laiciteti dhe hapësira publike, Shtypi shqiptar për raportet mes fesë,
laicitetit dhe hapësirës publike - Shtator 2011 - Qershor 2012, Fridrih Ebert Stiftung dhe
Instituti i Dialogut dhe Komunikimit, pa vit botimi.
Nye Jr., Joseph S. "Propaganda isn't the Way", New York Times, January 10,2003.
http://www.nytimes.com/2003/01/10/opinion/10iht-ednye_ed3_.html (vizituar: 22
shkurt, 2013)
Nye, Joseph, intervistë në:

http://www.carnegiecouncil.org/studio/multimedia/20020306b/76.html?withOthers=1
(vizituar: 20 maj, 2013)
O'Kane, Maggie. “Kosovo drug mafia supply heroin to Europe”, The Guardian, 13
mars, 2000. në: http://www.guardian.co.uk/world/2000/mar/13/balkans
Inhuman treatment of people and illicit trafficking organs in Kosovo, Draft resolution
adopted by the Committee on Legal Affairs and Human Rights of Parliamentary
Assembly,Council of Europe. në:
(http://www.assembly.coe.int/CommitteeDocs/2010/ajdoc462010prov.pdf )
Saliu, Hasan. Për një diplomaci ekonomike, editorial, Gazeta Lajm, Prishtinë, 23 dhjetor,
2008.
Saliu, Hasan. Kërkim i paqartë i imazhit të Kosovës. Gazeta Shqip, Tiranë, 22 mars,
2009.
Schneider, Cynthia P. Culture Communicates: US Public Diplomacy that Works.

Netherlands Institute of International Relations „Clingendael ISSN 1569-2981, shtator,
2004.
Sherman, Wendy. Briefing on the Rollout of Virtual Embassy Tehran, Washington, DC,
December 6, 2011. http://www.state.gov/p/us/rm/2011/178356.htm
263
The Public Diplomacy Alumni Association, në
http://publicdiplomacy.org/pages/index.php?page=about-public-diplomacy (vizituar: 22
mars, 2013)
U.S. Deparment of Defensce. Bush Voices Support for Kosovo Independence, February,
18, 2008. http://www.defense.gov/News/NewsArticle.aspx?ID=48996
U.S. Department of State, Under Secretary for Public Diplomacy and Public Affairs, U.S.
Public Diplomacy: State Department Expands Efforts but Faces Significant Challenges,
GAO Report to the Committee on International, September 2003, raporti gjendet në:
www.gao.gov/new.items/d03951.pdf
U.S. Public Diplomacy: State Department Expands Efforts but Faces Significant
Challenges, GAO Report to the Committee on International, September 2003. raporti
gjendet në: www.gao.gov/new.items/d03951.pdf
U.S. Public Diplomacy: State Department Expands Efforts but Faces Significant
Challenges, GAO Report to the Committee on International, September 2003, raporti
gjendet në: www.gao.gov/new.items/d03951.pdf
http://www.ks.undp.org/repository/docs/KRS2012_English_858929.pdf
http://www.ks.undp.org/repository/docs/KRS2012_English_858929.pdf
UNDP/USAID, Studimi i Remitencave në Kosovë 2010, Prishtinë, nëntor 2010, UBO

Consulting.
U.S. Deparment of Defensce, Bush Voices Support for Kosovo Independence, February,
18, 2008. http://www.defense.gov/News/NewsArticle.aspx?ID=48996
UNDP/USAID, Studimi i Remitencave në Kosovë 2010, Prishtinë, nëntor 2010, UBO

Consulting, f. 12.
UNICEF, Çliro ndryshimin – Zërat e të rinjve të Kosovës 2010- Raport, UNICEF, 20

tetor, 2010, në: http://www.unicef.org/kosovo/iks_cliro_ndryshimin_alb.pdf
What is Public Diplomacy? në Public Diplomacy Alumni Association, shoqata e dalë nga
USIA, http://www.publicdiplomacy.org/1.htm#origins (vizituar: 12 mars, 2013).
What is Public Diplomacy? në:

http://uscpublicdiplomacy.org/index.php/about/what_is_pd/ (vizituar:12 mars, 2013)
US Center on Public Diplomacy është njëra nga katër qendrat e kontraktuara nga
Departamenti i Shtetit për diplomaci publike.
264
Web informacione
Ministria e Jashtme e Kosovës, Kapacitetet investuese të Kosovës prezantohen në

Frankfurt, http://www.mfa-ks.net/?page=1,101,1099&offset=3 (vizituar: 2 maj, 2013)
Ministria e Jashtme e Kosovës, Kryeministrat Thaçi dhe Orban morën pjesë në Forumin
Ekonomik në Budapest, 13 qershor 2012, http://www.mfa-
ks.net/?page=1,101,1373&offset=1 (vizituar: 2 maj, 2013)
Videoja e RTS-së, që flet se “myslimanët u hedhin fëmijë serbë luanëve të uritur”:

http://www.youtube.com/watch?gl=GB&hl=en-GB&v=LzUqQxNb8qw&e (vizituar: 18
mars, 2013).
Ministria e Punëve të Jashtme e Kosovës, Kosova promovon kapacitetet ekonomike para

investitorëve francezë, 23 maj, 2012, http://www.mfa-ks.net/?page=1,101,1261&offset=2
(vizituar: 2 maj, 2013)
Web informacionet e mëposhtme janë vizituar ndërmjet muajve: prill-qershor 2013.
http://chicagocritic.com/you-took-away- my-flag/
http://edition.cnn.com/2010/WORLD/europe/12/15/kosovo.organs/index.html
http://eeas.europa.eu/delegations/kosovo/press_corner/focus/2013/20130731_en.htm
http://galleristny.com/2013/01/for- venice-biennale-debut-kosovo-taps-petrit-halilaj/
http://iran.usembassy.gov/
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/site/en/com/2002/com2002_0350en02.pdf .
http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/441916.stm
http://news.bbc.co.uk/local/london/hi/people_and_places/2012/newsid_9329000/9329280
.stm
http://news.bbc.co.uk/local/london/hi/people_and_places/2012/newsid_9329000/9329280
.stm
http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/olympic_games/world_olympic_dreams/9539298.stm
http://online.wsj.com/article/SB10001424127887323300004578559593942838204.html
http://pristina.usembassy.gov/culture_edu_xchng.html
http://sheffdocfest.com/blog_posts/521 dhe
http://scottishdocinstitute.wordpress.com/tag/dokufest/
http://sheffdocfest.com/blog_posts/521
http://skenaup.com/en-us/Sponsors
http://slobodnadalmacija.hr/Kultura/tabid/81/articleType/ArticleView/articleId/14839/De
fault.aspx
http://slobodnadalmacija.hr/Kultura/tabid/81/articleType/ArticleView/articleId/14839/De
fault.aspx
265
http://tv5org.tv5monde.typhon.net/cms/chaine-francophone/info/Les-dossiers-de-la-
redaction/Serbie-Kosovo/p-25069-La-Serbie-et- le-Kosovo-signent-un-accord-
historique.htm
http://tv5org.tv5monde.typhon.net/cms/chaine-francophone/info/Les-dossiers-de-la-
redaction/Serbie-Kosovo/p-25069-La-Serbie-et- le-Kosovo-signent-un-accord-
historique.htm
http://uk.reuters.com/article/2013/06/19/uk-kosovo-serbia- idUKBRE95I1FP20130619
http://www.aipsmedia.com/index.php?page=news&cod=8464&tp=n
http://www.aljazeera.com/news/europe/2010/07/201072213840362357.html
http://www.aljazeera.com/news/europe/2010/07/201072213840362357.html
http://www.amazon.com/gp/product/0521116244?ie=UTF8&tag=europeinstit-
20&linkCode=as2&camp=1789&creative=390957&creativeASIN=0521116244#reader_
0521116244
http://www.amazon.com/gp/product/0521116244?ie=UTF8&tag=europeinstit-
20&linkCode=as2&camp=1789&creative=390957&creativeASIN=0521116244#reader_
0521116244
http://www.assembly-kosova.org/common/docs/ligjet/04-L-
165%20PL%20per%20buxhetin%202013.pdf
http://www.balkaninsight.com/en/article/kosovo-dokufest- is-back-in- force
http://www.bbc.co.uk/sport/0/olympics/17352390
http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/de/index/themen/01/07/blank/key/01/01.Document.2
0591.xls
http://www.blick.ch/sport/fussball/championsleague/shaqiri- feiert- mit-schweizer- flagge-
id2316003.html
http://www.britishcouncil.org/kosovo_advocacy_fund_2013_call_for_proposals.doc.
http://www.corriere.it/spettacoli/12_maggio_23/eurovision-rambo-amadeus-
semifinale_05fbab1e-a4c1-11e1-80d8-8b8b2210c662.shtml
http://www.corriere.it/spettacoli/12_maggio_23/eurovision-rambo-amadeus-
semifinale_05fbab1e-a4c1-11e1-80d8-8b8b2210c662.shtml
http://www.csmonitor.com/Commentary/Opinion/2012/0702/Five- lessons- from-Kosovo-
on-peacemaking-and-problem-solving
http://www.csmonitor.com/Commentary/Opinion/2012/0702/Five- lessons- from-Kosovo-
on-peacemaking-and-problem-solving
http://www.dailymail.co.uk/news/article-1338766/Kosovos-PM-Hashim- Tha- mafia-boss-
stole- human-organs-Serbs.html
http://www.dailymail.co.uk/news/article-1338766/Kosovos-PM-Hashim- Tha- mafia-boss-
stole- human-organs-Serbs.html
http://www.dailymail.co.uk/tvshowbiz/article-2149945/Cannes-2012-Arta-Dobroshi-
Marilyn-Monroe-moment-skirt- flies-bare-cheeks-photocall.html
http://www.dailymail.co.uk/tvshowbiz/article-2200622/Rita-Ora-goes-roots- films- new-
music- video-Kosovan-birth-town.html
http://www.imdb.com/title/tt1229238/fullcredits?ref_=tt_ov_st_sm#cast
266
http://www.dailymail.co.uk/tvshowbiz/article-2200622/Rita-Ora-goes-roots- films- new-
music- video-Kosovan-birth-town.html
http://www.imdb.com/title/tt1229238/fullcredits?ref_=tt_ov_st_sm#cast
http://www.eciks.org/english/rrethnesh.php#
http://www.economist.com/blogs/easternapproaches/2010/07/icj_ruling_kosovo
http://www.euronews.com/2010/12/16/kosovo-pm-rejects- mafia-style-crime-claims/
http://www.euronews.com/2012/10/12/abu-dhabi- grand-prix/
http://www.euronews.com/2013/02/24/kelmendi-shines-in- germany/
http://www.facebook.com/media/set/?set=a.514011668624993.134938.12766551059294
6&type=1
http://www.socialbakers.com/facebook-overview-statistics/
http://www.youtube.com/results?search_sort=video_view_count&search_query=kosovo
&page=1
http://www.facebook.com/media/set/?set=a.514011668624993.134938.12766551059294
6&type=1
http://www.socialbakers.com/facebook-overview-statistics/
http://www.youtube.com/results?search_sort=video_view_count&search_query=kosovo
&page=1
http://www.firstpost.com/topic/place/kosovo- flying- for-kosovo-james-berisha-in-sudan-
part-1-video-nkJEHtTzbS0-75534-1.html
http://www.firstpost.com/topic/place/kosovo- flying- for-kosovo-james-berisha-in-sudan-
part-1-video-nkJEHtTzbS0-75534-1.html
http://www.flyingforkosovo.com/?p=1711
http://www.guardian.co.uk/world/2000/mar/13/balkans
http://www.guardian.co.uk/world/2010/dec/14/kosovo-prime- minister-llike- mafia-boss
http://www.huffingtonpost.ca/2011/05/23/g8- leaders-twitter-relati_n_865859.html
http://www.huffingtonpost.com/2011/03/29/hashim- thaci-kosovo- mafia-_n_841557.html
http://www.huffingtonpost.com/news/arta-dobroshi
http://www.indiaeveryday.in/video/p/ilir-tafa- lud-zbunjen-
ormalan/MnYPfHyv1qQ.htm?ss=true
http://www.interlive.it/inter-crcc- in-fuorigioco-la-costruzione-dello-stadio-al-gruppo-
mabetex/
http://www.invest-ks.org/
http://www.itg-rks.com/sq/Oda-Ekonomike-Amerikane-ne-Kosove
http://www.jazzprishtina.com
http://www.kdwv.org/
http://www.kinopoisk.ru/name/2208200/
http://www.kosovoguide.com/?cid=1,214,962&view=all
http://www.kt-to.org/?language=al
http://www.lemonde.fr/europe/article/2010/12/15/le-conseil-de-l-europe-accuse- l-uck-de-
trafic-d-organes_1453524_3214.html
http://www.liberation.fr/monde/01012310780-trafic-d-organes-hashim-thaci-compare- un-
rapport-europeen-a-de-la-propagande-nazie
267
http://www.liberation.fr/monde/01012310780-trafic-d-organes-hashim-thaci-compare- un-
rapport-europeen-a-de-la-propagande-nazie
http://www.mabetex.com/index2.php
http://www.mfa.gov.mk/sites/default/files/publikacii_dokumenti/MDB-65.pdf
http://www.nato.int/cps/en/natolive/topics_48818.htm
http://www.nato.int/kfor/structur/nations/placemap/kfor_placemat.pdf
http://www.nytimes.com/2010/07/23/world/europe/23kosovo.html?_r=1&
http://www.nytimes.com/2010/11/16/world/europe/16kosovo.html
http://www.nytimes.com/2011/11/06/magazine/rene-redzepi- the-prince-of-
denmark.html?_r=0
http://www.nytimes.com/2011/11/06/magazine/rene-redzepi- the-prince-of-
denmark.html?_r=0
http://www.nytimes.com/2012/12/12/world/europe/americans-who-helped-free-kosovo-
return-as-entrepreneurs.html?pagewanted=all&_r=0
http://www.nytimes.com/2012/12/12/world/europe/americans-who-helped-free-kosovo-
return-as-entrepreneurs.html?pagewanted=all&_r=0
http://www.nytimes.com/2013/06/20/world/europe/kosovos- first-envoy-to-serbia-resigns-
after-two-days.html
http://www.nytimes.com/2013/06/20/world/europe/kosovos- first-envoy-to-serbia-resigns-
after-two-days.html
http://www.pattonboggs.com/about.aspx
http://www.prifest.org/
http://www.publicdiplomacy.org/
http://www.remusicafestival.com/
http://www.reuters.com/article/2012/11/15/us-kosovo-arrests-
idUSBRE8AE1FO20121115
http://www.reuters.com/article/2012/11/29/us-kosovo-tribunal- haradinaj-
idUSBRE8AS0B820121129; http://www.nytimes.com/2012/11/30/world/europe/un-
court- frees- former- leader-of-kosovo.html; http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-
17926150; http://www.france24.com/en/20121129-un-war-crimes-tribunal-acquits-
kosovo- haradinaj
http://www.reuters.com/article/2012/11/15/us-kosovo-arrests-
idUSBRE8AE1FO20121115
http://www.reuters.com/article/2012/11/29/us-kosovo-tribunal- haradinaj-
idUSBRE8AS0B820121129; http://www.nytimes.com/2012/11/30/world/europe/un-
court- frees- former- leader-of-kosovo.html; http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-
17926150; http://www.france24.com/en/20121129-un-war-crimes-tribunal-acquits-
kosovo- haradinaj
http://www.reuters.com/article/2013/05/23/us-kosovo-warcrimes-
idUSBRE94M0Y120130523
http://www.ricostruzionefenice.it/progetti/mabetex/ dhe http://www.mabetex.eu/
http://www.rtve.es/television/20120124/rona- nishliu- representa-albania-eurovision-2012-
balada-suus/492157.shtml
http://www.rtve.es/television/20120124/rona- nishliu- representa-albania-eurovision-2012-
balada-suus/492157.shtml
268
http://www.shooting-stars.eu/en/shooting/22245/
http://www.statscrop.com/www/indiaeveryday.in
http://www.sueddeutsche.de/politik/mafia-vorwuerfe-gegen- hashim- thaci-europarat-
wirft-kosovo-premier-schwere-verbrechen-vor-1.1036384
http://www.tagesspiegel.de/kultur/kino/berlinale-shooting-star-2013-berlin- versprueht-
eine-sehr-warme-atmosphaere/7798422.html
http://www.theatermania.com/chicago-theater/shows/you-took-away- my- flag-a-musical-
about-kosovo_166671/
http://www.theatreinchicago.com/you-took-away-myflag-a-musical-about-kosovo/4064/
http://www.theguardian.com/sport/2012/jul/29/london-2012-judo- majlinda-kelmendi-
albania
http://www.theguardian.com/sport/2012/jul/29/london-2012-judo- majlinda-kelmendi-
albania
http://www.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,2111975_2111976_211194
7,00.html
http://www.top-channel.tv/artikull.php?id=250597
http://www.uni-pr.edu/Studentet/Studentet-nderkombetare.aspx
http://www.uni-pr.edu/Studentet/Studentet-nderkombetare.aspx
http://www.washingtonpost.com/wp-srv/inatl/daily/sept99/yeltsin8.htm
http://www.yenidiplomasi.com/2013/04/kosova-dsisleri-bakanlg- yayn-organ-new.html
http://www.youtookawaymyflag.com/
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=pts6WwBirh8#at=260
dhe: http://www.flyingforkosovo.com/?paged=3
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=pts6WwBirh8#at=260
dhe: http://www.flyingforkosovo.com/?paged=3
http://www.youtube.com/watch?gl=GB&hl=en-GB&v=LzUqQxNb8qw&e (vizituar: 18
janar, 2011).
http://www.youtube.com/watch?v=oZwxdx1V2qs
http://www.zeit.de/politik/ausland/2010-12/thaci-eu-usa
http://yenisafak.com.tr/yazarlar/Halilibrahimizgi/2012-dijital-diplomasinin-kayip-
yili/35571
https://twitter.com/carlbildt/status/73498110629904384
https://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=5d5d7ktLynw
www.investinmacedonia.com
www.kosovo-young.com.
www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/kosovo/8202700/Kosovos-prime- minister-
key-player- in- mafia- like- gang.html
269
FJALORTH TERMINOLOGJIK I PUNIMIT
Diplomaci
Arti i të biseduarit ndërmjet përfaqësuesve të shteteve; përdorimi i inteligjencës dhe
taktit për të drejtuar marrëdhënie zyrtare ndërmjet qeverive të shteteve të pavarura ose të
varura.
Diplomaci publike
Diplomacia publike mëton të promovojë interesin kombëtar nëpërmjet të kuptuarit,
informuarit dhe duke bindur publikun e huaj”. Diplomacia pub like është proces qeveritar
i komunikimit me publikët e huaj, në një përpjekje për të sjellë mirëkuptim për idetë dhe
idealet nacionale, institucionet e kulturën e saj, qëllimet e tij kombëtare dhe politikat
aktuale, e cila përfshin shkëmbime kulturore, arsimore, bibliotekat, publikime,
shkëmbime profesionale e studimore dhe trajnime të zyrtarëve të.
Diplomacia e re publike e shekullit 21 është komunikuese e jo informuese, më shumë
aktorë marrin pjesë në komunikim, shtohet debati, diplomacia publike bë het dialoguese,
bashkëpunuese dhe përfshirëse . Diplomacia publike sot nënkupton komunikimin e
aktorëve shtetërorë dhe joshtetërore, organizatave joqeveritare, korporatave, individëve
etj. - me publikët e jashtëm, me qëllim të informimit, ndikimit dhe anga zhimit të tyre për
të realizuar objektiva politikë e ekonomikë të vendit. Për të arritur këto objektiva
komunikohet me publikët e huaj nëpërmjet mjeteve të ndryshme, përfshirë mediat
ndërkombëtare, „kultivimin‟ e gazetarëve ndërkombëtare dhe studiuesve, aktivitete
kulturore, shkëmbime arsimore dhe bursa studentësh, vizita dhe konferenca të
programuara, publikime etj .
Diplomaci publike bashkëpunuese

Aktivitetet që kanë të bëjnë me promovimin e vlerave si demokracia, të drejtat e njeriut
dhe shteti i së drejtës, promovohen nga shtetet në mënyrë ta pavarur nga konteksti i tyre
shtetëror dhe në mënyrë shumëpalëshe. Shtete të ndryshme bashkëpunojnë për
promovimin e vlerave të tilla universale bashkërisht në masat e përbashkëta të
diplomacisë publike.
Diplomaci publike bashkangazhuese

Meqë shqiptarët kudo që janë, pavarësisht përkatësisë shtetërore, shpesh promovohen për
nga përkatësia e tyre etno-kulturore ku përfshihet edhe dimensioni i trashëgimisë
kulturore, kostumografisë, muzikës, artit, letërsisë, figurave mitologjike, historisë etj,
atëherë një diplomaci e tillë e përbashkët publike më mirë të quhet bashkangazhuese kur
ka të bëjë me promovimin e kulturës shqiptare, sesa bashkëpunuese siç njihet koncepti i
mësipërm i fushës. Në këtë diplomaci publike bashkangazhuese përfshihen shqiptarët si
nga Kosova, Shqipëria, shqiptarët në Maqedoni, Preshevë, Mal të Zi etj. Ky angazhim i
përbashkët është parë te ministritë e arsimit të Kosovës e Shqipërisë, të cilat
bashkorganizojnë mësimin plotësues në gjuhën shqipe për diasporën shqiptare në botë.
Konsideroj se në promovimin e vlerave të përbashkëta të cilat i bashkëndërmarrin
dikastere qeveritare të paktën dy shteteve shqiptare për mësimin e gjuhës shqipe, nuk
mund të përdoret fjala bashkëpunim, sepse nuk është fjala për ndërveprim mes dy
270
institucioneve, por për veprim të dy institucioneve në drejtim të diasporës shqiptare, pra
një bashkangazhim institucional.
Diplomaci kulturore
Me diplomaci kulturore kuptohet shpërndarja e kulturës së një shtetit në mbës htetje të
qëllimeve të saj të politikës së jashtme apo të diplomacisë, si praktikë e diplomacisë
publike, në mënyrë që të ndikojë pozitivisht mbi audiencat e jashtme . Sipas Milton
Cummings, diplomacia kulturore paraqet “shkëmbimet e ideve, informacionit, artit dhe
aspekteve të tjera të kulturës ndërmjet shteteve dhe popujve të tyre në mënyrë që të nxitet
mirëkuptimin i përbashkët” . Në diplomacinë kulturore ashtu si në diplomacinë e re
publike, theksi më shumë vendoset në angazhimin e publikëve të huaj sesa në dërgimin e
mesazheve . Shkëmbimet arsimore, kulturore etj, nënkuptojnë „udhëtime të gjata‟ të cilat
mund të shkrijnë paragjykimet nëpërmjet komunikimit, duke pasur parasysh faktin se
“komunikimi dhe kultura janë aq të ndërlidhura saqë nuk mund të nda hen” .
Efekti CNN
Etiketa CNN effect përdoret për të treguar tre hipoteza të ndryshme: a. mbulesa
mediatike e vuajtjes dhe dhunës; gazetarët dhe liderët e opinioneve kërkojnë “të bëhet
diçka”; presioni popullor bëhet i papërmbajtur; qeveritë “bëjnë diçka”; b. mediet
përzgjedhin lajmet; mediet i përqendrojnë vëmendjen te disa konflikte dhe i heshtin disa
të tjerë; opinioni publik bën presion që të bëhet diçka në raport me konfliktet të cilat kanë
një mbulesë mediatike; konflikte të tilla hyjnë në agjendat politike; c. rritet ritmi i
ndikimit informativ mediatik; mbajtësit e politikës vendosin kur do të bëhet ajo që duhet
të bëhet.
Efekti primacy dhe efekti recency

Teoricienët e komunikimeve masive kanë shtruar pyetjen nëse janë më efikase
argumentet fillestare në mbështetje të një situate, apo argumentet e mëvonshme apo
përfundimtare në mbështetje të një situate të kundërt? Këtu fjala është për ato që njihen si
efekte primacy nëse vërtetohet se efikasiteti më i madh është i argumenteve fillestare dhe
efekti receney nëse rezultojnë më ndikues argumentet përfundimtare. Ndodh kryesisht që
efekti primacy të ketë më shumë ndikim ndaj audiencës sesa efekti recency.
Identitet konkurrues
Identiteti konkurrues është një term i përdorur për të përshkruar sintezën e menaxhimit të
markës me diplomacinë publike dhe me tregtinë, investimet, turizmin dhe promovimin e
eksportit . Identiteti konkurrues është një model i ri për të rritur konkurrencën kombëtare
në botën globale, që tashmë është duke dhënë rezultat për një numër shtetesh, qytetesh,
rajonesh, qoftë të pasura apo të varfra.
Imazh
Imazhi paraqet shumën e një tërësie të gjerë besimesh, idesh dhe përshtypjesh që kanë
njerëzit për një vend të caktuar. Imazhi paraqet thjeshtëzimin e një numri të madh
asociacionesh dhe pjesë të informimit të lidhura me një vend. Imazhi i mirë në të gjithë
botën i arritur nëpërmjet tërheqjes dhe bindjes, është bërë më i rëndësishëm se territori,
271
qasja dhe lëndët e para - të fituara tradicionalisht nëpërmjet masave ushtarake dhe
ekonomike.
Komunikim ndërkulturor
Kuptimi i fjalës kulturë ka ndryshuar shumë në periudha të ndryshme. Këto lidhen me
ndryshimet e mëdha historike, demokratike, industriale dhe kanë ndikime në natyrën
politike, ekonomike e sociale . Përderisa me art më herët kuptohej letërsia, muzika,
piktura, skulptura e teatri etj., më pas me kulturë do të kuptonim atë që mendojmë në
vetvete; gjendjen e përgjithshme mendore e lidhur kjo me idenë dhe perfeksionimin;
mënyrë jetese materiale, intelektuale e shpirtërore . Kultura gjithashtu përfshin
shkëmbimin e përvojës estetike, ideve fetare, ritualet, vlerat personale, ndjenjat” . Dhe,
me komunikim ndërkulturor kuptohet komunikimi ndërpersonal në mes individëve të
kulturave të ndryshme .
Komunikim ndërkombëtar
Komunikimi ndërkombëtar është një fushë hulumtimesh mbi fluksin dhe përcjelljen e
vlerave, qëndrimeve, opinioneve, dhe informacioneve ndërmjet individëve, grupeve
qeverive dhe teknologjive; ndikimi i tyre si dhe studimi i strukturës së institucioneve
përgjegjëse që promovojnë mesazhe të tilla ndërmjet kombeve dhe kulturave
Komunikim politik ndërkombëtar

Me komunikim politik ndërkombëtar do të kuptonim përdorimin e komunikimit nga
shtetet për të ndikuar sjelljen e rëndësishme të popullit në shtetet e tjera. Kjo përfshin
propagandën dhe aktivitetet informuese të disa agjencive shtetërore . Komunikimi politik
ndërkombëtar është term përmbledhës që përfshin disa nga aktivitetet e termeve si:
negocimin, propagandën, luftën politike, luftën psikologjike.
Komunikim strategjik
Komunikimi strategjik parashikon ngjarje dhe komunikime simbolike, zakonisht brenda
një viti, për të forcuar tema qendrore, apo për të çuar përpara një politikë qeveritare.
Konstruktivizmi
Rrymë e marrëdhënieve dhe komunikimeve ndërkombëtare, i njohur si konstruktivizmi
social, i cili ishte më ndikuesi në marrëdhëniet ndërkombëtare në vitet 1990-2000. Kjo
rrymë, e njohur edhe si racionaliste, njeh shtetin si aktor i rëndësishëm në marrëdhëniet
ndërkombëtare, por përqendrohet tek shoqëritë e jashtme, proceset sociale dhe struktura e
lidhur me ata aktorë, me të cilat duhet komunikuar. Në përgjithësi, konstruktivistët më
shumë përparësi i japin strukturës kulturore sesa asaj materiale me arsyetimin se aktorët
të veprojë mbi bazën e kuptimeve kanë objektet për ta dhe kuptimet janë konstruksione
sociale.
Kulturë
Kuptimi i fjalës “kulturë” ka ndryshuar shumë në periudha të ndryshme. Këto lidhen me
ndryshimet e mëdha historike, demokratike, industriale dhe kanë ndikime në natyrën
politike, ekonomike e sociale. Përderisa me art më herët kuptohej letërsia, muzika,
piktura, skulptura e teatri etj., më pas me kulturë do të kuptonim atë që mendojmë në
272
vetvete; gjendjen e përgjithshme mendore e lidhur kjo me idenë dhe perfeksionimin;
mënyrë jetese materiale, intelektuale e shpirtërore, të cilat shpesh. Kultura gjithashtu
përfshin shkëmbimin e përvojës estetike, ideve fetare, ritualet, vlerat personale dhe
ndjenjat”.
Liberalizmi
Rrymë pak a shumë kundërvënëse ndaj realizmit, studiuesit e të cilës e shohin natyrën
njerëzore të arsyeshme, paqësore, natyrë e butë në parim, altruiste (Erazmo i Roterdamit,
Emanuel Kant, Uilliam Penn, Ruso, Shuman, Adam Smith, U. Uillson etj). Këta e shohin
botën më të rregullt, dhe qasja e saj nuk është forca për arritjen e paqes, por vlerat e
përbashkëta, ndërvartësia, solidariteti, mirëkuptimi, “qeveria botërore” etj. Sipas tyre, në
marrëdhëniet ndërkombëtare marrin pjesë edhe aktorë të tjerë, si organizatat
ndërkombëtare, korporatat, mediat, aktorët ekonomikë, shoqëritë shumënacionale,
individë etj .
Marrëdhënie publike
Veprime dhe mjete për të negociuar dhe ndryshuar marrëdhëniet ndërmjet organizatave
dhe publikut . Marrëdhëniet publike janë arti i të ndikuarit, i cili konsiston në
përcaktimin, realizimin dhe përforcimin gradual të agjendës tënde personale. E përdorin
si organizatat politike, ekonomike e tregtare, ashtu edhe individë të profileve të
ndryshëm.
Marrëdhënie publike ndërkombëtare

Marrëdhëniet publike të shteteve që përfshijnë akte bindëse komunikimi të qeverive
drejtuar audiencave të huaja.
Markë
Emër, term, shenjë, simbol ose dizajn, apo kombinimin e tyre, me qëllim që të
identifikohen mallrat ose shërbimet e një shitësi ose grup-shitësish dhe për t'i dalluar ata
nga konkurrentët e tjerë .
Markë kombëtare
Markë kombëtare është një metaforë e përkryer për mënyrën e konkurrimit të vendeve
ndaj njëri- tjetrit në tregun global tregtar për prodhimet, shërbimet, ngjarjet, idetë,
vizitorët, talentin, investimet dhe ndikimin e tyre.
Media globale
Me media globale nënkuptohet: transmetim 24 orësh në ditë; transmetim në kohë reale;
transmetohet nga çdo vend në botë; transmetimi shkon në çdo vend të botës.
Menaxhim i lajmeve
Menaxhimi i lajmeve, kur shteti organizon prezantimin sa më të madh në media për të
komunikuar me publikët e huaj. Në kohë konfliktesh ka kuptim të keq, duke u
konsideruar si dimension i propagandës, madje si formë censure dhe dezinformate.
273
Ngjarje mediatike
Ngjarjet mediatike përfaqësojnë më të mirën e diplomacisë mediatike, duke tërhequr
audiencat e gjera nëpër botë dhe shpesh duke ua prishur televizioneve programacionin e
planifikuar apo duke u përqendruar në atë ngjarje. Këto janë transmetime të drejtpërdrejta
të organizuara jashtë studiove televizive, të parapërgatitura dhe të prezantuara me
ceremoni, si bisedime, ftesa diplomatike, takime diplomatike apo krijim klime për
negociata.
Neoliberalimi
Neoliberalistët në dallim nga liberalistët pranojnë diçka nga realistët, ashtu siç pranojnë
neorealistët elemente nga liberalistët.
Neorealizmi
Ajo është një rrymë që në parim është realiste, por me disa evoluime në konceptin e tyre
për aktorët pjesëmarrës në marrëdhëniet ndërkombëtare dhe në përshkrimin e mjedisit
politik të jashtëm. Rryma neorealiste pranon edhe disa norma morale në politikën e
brendshme ashtu edhe në atë të jashtme. Ata thonë se konfliktet nuk ndodhin aq për
natyrën e njeriut sesa për shkak të anarkisë në sistemin ndërkombëtar. Neorealistët i
shohin edhe elementët e tjerë mjaft të rëndësishëm, përfshirë edhe bashkëpunimin, e jo
vetëm forcën siç e shohin realistët.
Realizimi
Rrymë e marrëdhënieve ndërkombëtare. Teoricienët e saj e shohin natyrën e njeriut se në
parim është egoiste, ku gjithkush gjithkënd sundon sipas fuqive dhe ku sundon “ligji i
xhunglës”. Prandaj shteti është aktori kryesor dhe i vetmi në marrëdhëniet me jashtë. Ata
mendojnë se forca dhe imponimi janë mjetet kryesore në këtë botë të cilën e shohin si
kaotike; mbështetja kryesore tek ata është forca si mjet për realizimin e qëllimeve
politike; qëllimi kryesor është maksimizimi i fitimeve të shtetit në arenën ndërkombëtare.
Idetë e këtilla janë shumë të vjetra, duke nisur me Sun Tzu-në në Kinë, Tuqiditin në
Greqinë e vjetër, Makiavelin në Italinë e Mesjetës, Hobsin, pas tij Handli e deri në ditët
tona me Kissingerin dhe shumë të tjerë.
Propagandë
Manipulim i simboleve si mjet ndikimi ndaj qëndrimeve dhe çështjeve të komplikuara” ;
Fenomen sociologjik, përfshirë edhe arsimin dhe si pjesë e shoqërisë moderne në
teknologjinë e informimit. Ajo përpiqet ta rrethojnë njeriun nga të gjitha rrugët e
mundshme, në ndjenja dhe ide, duke luajtur me vullnetin për nevojat e tij .
Pseudongjarje
Janë produkte apo ngjarje të cilat nuk mund të injorohen nga mediat, pavarësisht se aty
brenda nuk mund të dalë ndonjë lajm i rëndësishëm. Kanë fakte të ndërtuara për të
respektuar kriteret e lajmit, por nuk paraqet lajm në vetvete.
Publikë
Me publikë (shumës) do të kuptonim grupe specifike njerëzish të lidhur ndërmjet tyre
sipas një interesi të përbashkët, por që mund të jenë edhe publikë gjeneralistë.
274
Soft powe r
Sot power përkufizohet si aftësi për të arritur rezultate të dëshiruara nëpërmjet
atraktivitetit - në vend të shtrëngimit ose pagesës . Kjo arrihet nga tërheqja e kulturës së
vendit, idealeve dhe politikave të saj. Në marrëdhëniet me vendet e tjera përveç fuqisë
ushtarake dhe asaj ekonomike si hard power, hyn edhe një dimensioni i tretë që njihet si
soft power. Burimet e soft power janë: kultura e vendit (atje ku është tërheqëse për të
tjerët); vlerat dhe politika e një vendi (kur tregohen në lartësinë e d uhur në vend dhe
jashtë tij); politikat e jashtme të vendit (kur ato shihen si legjitime dhe të pasura me
autoritet moral).
Stereotip
Stereotipet janë gjykime rutinore, të thjeshta dhe të formuara në mënyrë joadekuate,
shpesh joprecize. Për pjesën më të madhe ne nuk shohim së pari dhe pastaj të
përkufizojmë, por ne së pari përkufizojmë dhe pastaj shohim.
275
Shtojca
Diplomaci publike: Menaxhimi i informacionit, komunikimi strategjik
Fig. 1. Faq ja zyrtare e M inistrisë së Jashtme të Kosovës. Të gjitha 8 fotot ne faqen kryesore, janë të
ministrit të jashtëm Ho xhaj
http://www.mfa-ks.net/ (17.07. 2013)
Fig. 2. Buletin i zyrtar i Min istrisë së Jashtme, kryeart iku lli: “Ne jemi mbështetës të integrimit eu ropian për
të gjitha vendet e Ballkani”. Kosova, i vet mi vend në Europë që ka viza dhe që është më prapa në procesin
e anëtarësimit, mbështet vendet e tjera ballkan ike që të integrohen në BE!
Burimi:www.mfa-ks.net/repository/docs/Kosovos_New_Diplo mat_1.pdf
276
Fig. 3. Ku zhin ieri Rene Rexhepi në faqen e parë të Times, i shpallur edhe njëri nga 100 njerëzit më me
ndikim në botë.
Burimi i Fig. 3: http://www.time.co m/time/covers/europe/0,16641,20120326,00.html
Burimi i Fig. 4.
http://www.t ime.co m/time/specials/packages/article/0,28804,2111975_ 2111976_2111947,00.ht ml
Fig. 5. New York Times për zbulimin e rrjetit të t rafikimit të organeve në Prishtinë
Burimi: http://www.nytimes.com/ 2010/11/16/world/europe/16kosovo.html?_r=0
277
Fig.6. Fran kurter Allgemmeine Zeitung , një shkrim për një skandal punësimi. Fotografia e përzg jedhur të
krijon përshtypjen sikur je në Afganistan.
Burimi: http://www.faz.net/aktuell/gesellschaft/kriminalitaet/skandal-im-kosovo-aussicht-auf-einen-job-in-
deutschland-gegen-geld-12137303.html
Fig. 7. Guard ian, aku za ndaj Hashim Thaçit

Burimi: http://www.guardian.co.uk/ world/2010/dec/14/kosovo-prime-minister-llike-mafia-boss
278
Fig. 8. The Telegraph, akuza për kryeministrin Thaçi
Burimi: www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/kosovo/8202700/ Kosovos -prime -minister-key-player-in-
mafia-like-gang.html
Fig. 9 dhe 10. Lirimi i ish-kryemin istrit Haradinaj nga Haga
Burimi i Fig. 9: http://www.nytimes.com/2012/11/30/world/europe/un-court-frees-former-leader-of-kosovo.html

Burimi i Fig. 10: http://www.reuters.com/article/2012/11/29/us-kosovo-tribunal-haradinaj-idU SBRE8AS0B820121129
279
Fig 11. Gjy katësit e BE-së dënojnë në Kosovë mjekët trafikantë me organe njerëzore
280
Fig. 12. Lajme të shumta në anglisht e spanjisht nga media të njohura, kërkimi në google ditën e dënimit.
281
Fig. 13. Lajme të shumta për dënimin e mjekëve nga gjykatësit e EULEX-it (BE) në frëngjisht dhe rusisht
282
Fig. 14. NYT: Thaçi i Kosovës aspiron burrështetasin, por e kaluara e t ij guerile e pengon
http://www.nytimes.co m/2013/07/13/wo rld/europe/kosovos -thaci-aspires-to-statesmanship-but-guerrilla-
past-haunts-him.ht ml?pagewanted=1&pagewante
Fig. 15. TV5Monde për marrëveshjen Kosovë-Serbi
Burimi: http://tv5org.tv5monde.typhon.net/cms/chaine-francophone/info/Les-dossiers-de-la-
redaction/Serbie-Kosovo/p-25069-La-Serb ie-et-le-Kosovo-signent-un-accord-historique.htm
283
Misioni fluturues i pilotit James Berisha
Fig. 16. Piloti Berisha mysafir në një telev izion të Sudanit

http://www.firstpost.com/topic/place/kosovo-flying-
for-kosovo-james-berisha-in-sudan-part-1-v ideo-
Fig. 17. La Tribune e Algjerisë interviston pilotin Berisha.
284
Fig. 18. Gazeta Zi mbabve Press Fig. 19 Gazeta The People e Kenias
Fig. 20. James Berisha, intervistë në Al Jazeera, ed icioni në gjuhën arabe

http://www.firstpost.com/topic/place/kosovo-james-berisha-flying-for-kosovo-pilot-television-interview-video-
4kpThM1xmug-75534-11.html
Fig. 21. Piloti Berisha në intervistë në CBS të Eg jiptit

285
Mediat e vendeve afrikane për misionin pilotit James Berishës
Të gjitha këto media më poshtë janë të qasshme në: http://www.flyingforkosovo.com/?cat=44
286
Fig. 22. Prezantimi i akt iviteteve të pilotit Berisha nga med iat afrikane
Burimi: http://www.flyingforkosovo.com/?cat=44
287
Diplomaci kulturore nëpërmjet mediave ndërkombëtare
Fig. 23. Gazeta gjermane për aktorin nga Prishtina, Arta Dobroshi
http://www.tagesspiegel.de/kultur/kino/berlinale-shooting-star-2013-berlin-versprueht-eine-sehr-warme-
atmosphaere/7798422.html
Fig. 24. Gazeta amerikane Huffington Post. Për aktoren Arta Dobroshi
http://www.huffingtonpost.com/karin-badt/corsini_b_1548000.html
288
Fig. 25. Daily Mail e Londrës: Arta Dobroshi në Kanë pati mo mentin e Merilyn Monroe
Burimi: http://www.daily mail.co.uk/tvshowbiz/article-2149945/Cannes-2012-Arta-Dobroshi-Marilyn-

Monroe-mo ment-skirt-flies-bare-cheeks-photocall.html
289
Fig.26 Këngëtarja nga Prishtina, Rita Ora, në studion e BBC-së Fig.27. BBC për Rita Orën
http://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-19388985
http://www.bbc.co.uk/newsbeat/18766324
Fig. 28. Daily Mail i Londrës, shkruan për Rita Orën, vë në t itull Kosovën
http://www.daily mail.co.uk/tvshowbiz/article-2200622/Rita-Ora-goes-roots-films-new-music-v ideo-
Kosovan-birth-town.html
290
Fig. 29. Daily Mail e Londrës, shkrime thuajse të përditshme për Rita Orën. Madje, shiç shihet, më 10. 07.
2013 ka tre shkrime të ndryshme brenda ditës.
Burimi:
http://www.dailymail.co.uk/home/search.html?pageOffset=1&pageSize=50&sel=site&searchPhrase=rit a+ora&orderBy
=dateDesc&_channelshortname=on&_channelshortname=on&_channelshortname=on&_channelshortname=on&_chan
nelshortname=on&_channelshortname=on&_channelshortname=on&_channelshortname=on&_contenttype=on&_cont
enttype=on&_contenttype=on&dateupdated=&dateFrom=&dateTo=&_authornamef=on&_authornamef=on&_personn
ames=on&_personnames=on&_personnames=on&_personnames=on&_personnames=on&_personnames=on&_person
names=on&_personnames=on&_personnames=on&_personnames=on&_personnames=on&_personnames=on&_perso
nnames=on&_personnames=on&_personnames=on&_personnames=on&_personnames=on&_personnames=on&_pers
onnames=on&_personnames=on&_personnames=on
291
Fig. 30. Vendet kontribuese të KFOR-it në Kosovë
Burimi: http://www.nato.int/issues/kfor/index.html
292
Fig. 31. New York Times, artikull për Nënën Terezë. Gazeta nuk lë pa theksuar se ajo ishte shqiptare.
Burimi: http://www.nytimes.com/ 2013/07/13/opinion/rooting-for-mother-teresa.ht ml?_r=0
293

Komunikimi Në Diplomacinë Publike (PDFDrive)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Komunikimi Në Diplomacinë Publike (PDFDrive)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

REPUBLIKA E SHQIPËRISË

Tezë për mbrojtjen e gradës

KOMUNIKIMI NË DIPLOMACINË PUBLIKE

Doktoranti: Drejtues shkencor:

Tezë për mbrojtjen e gradës

KOMUNIKIMI NË DIPLOMACINË PUBLIKE

Doktoranti: Drejtues shkencor:

PJESA E PARË – Koncepte teorike

KREU I Koncepti i diplomacisë publike dhe aktorët e komunikimit

KREU II - Masat e diplomacisë publike

KREU III – Modele teorike për diplomacinë publike

PJESA E DYTË - Diplomacia publike e Kosovës

KREU I - Dimensioni i parë i diplomacisë publike- menaxhimi i informacionit

PJESA E TRETË – Modele krahasuese: Praktikuesit e mëdhenj të diplomacisë publike dhe

PJESA E KATËRT – Përfundime dhe rekomandime

Ashtu si në komunikimet interpersonale ku njeriu komunikon për nevojat dhe realizimin e

Fokusimi i studimit në kohë dhe hapësirë

Përse objekti i kërkimit strukturohet brenda shkencave të komunikimit?

Rëndësia shoqërore dhe teorike e studimit të diplomacisë publike

Gjendja e studimeve në diplomacinë publike dhe risitë që sjell ky punim

Risitë që sjell punimi

1. Koncepti i diplomacisë publike dhe aktorët e komunikimit

1.1. Përse të komunikojmë me botën?

1.2. Diplomacia publike - komunikimi me publikët e jashtë m

1.2.1. Qeveritë si aktorë komunikimi

1.2.2. Qeveritë dhe individi si aktorë komunikimi

Më pas aktorët komunikues shtohen. Përveç qeverisë, si aktorë komunikues me publikët e

"Diplomacia publike ... merret me ndikimin e qëndrimeve publike në formimin dhe

Ky përshkrim është i rëndësishëm sepse nxjerr aktorë të rinj komunikimi. Përderisa të

1.2.3. Nga informacioni - te komunikimi dydrejtimësh

1.2.4. Përkufizimet e reja të diplomacisë publike

Diplomacia publike jo gjithmonë synon masën në mënyrë të drejtpërdrejtë me qëllim që

1.2.5. Diplomacia e re publike dhe diplomacia masive

Kohëve të fundit, veçanërisht pas 11 shtatorit 2001 dhe në epokën e internetit,

Kohëve të fundit ka studiues që kërkojnë edhe përdorimin e nocionit diplomaci masive101 ,

Në këtë kuptim, duke parë aktorët e komunikimit të dhënies së mesazhit, kanalit

Formula e Kush thotë? Çfarë thotë? Nëpërmjet Kujt? Me çfarë

Diplomaci Aktorë shtetërorë, Kultura, Media Publikët e Të informojë,

1.3. Përkufizime të tjera të diplomacisë publike

Fjalori i termeve të marrëdhënieve ndërkombëtare i Departamentit të Shteti

qeveria aktorë joshtetërorë

informim njëdrejtimësh ko munikim, d ialog

informim dydrejtimësh informim dydrejtimësh

1.5. Dallimet e diplomacisë publike me koncepte të përafërta

1.5.1. Dallimi ndërmjet politikës së jashtme dhe diplomacisë publike

1.5.2. Diplomacia publike dhe diplomacia tradicionale

1.5.3. Dallimet ndërmjet marrëdhënieve publike, marrëdhënieve publike ndërkombëtare dhe

1.5.4. Dallimi i diplomacisë publike nga brendi nacional

Nocionin markë (brand) Shoqata Amerikane e Marketingut e përkufizon si një “emër,

-Nëse do të duhej të zgjidhje ndërmjet dy DVD-ve me karakteristika të njëjta, por nga

1.7. Shkaqet e zhvillimit të diplomacisë publike

“Në Europë versioni gjerman i diplomacisë publike- politisce offen tlichkeitsarbeit që

Por, me paraqitjen e diplomacisë publike me këtë emërtim në vitet e 60-ta të shekullit të

1.8. Rëndësia e diplomacisë publike

2.1. Dimensionet e diplomacisë publike

Shumica e studiuesve përqendrohen kryesisht në tre dimensione të pranuara si masa të

2.2. Menaxhimi i lajmeve

Dimensioni i parë lidhet me aktivitetet e përditshme komunikuese, me tema të ndryshme.

2.3. Komunikimi strategjik

2.4. Ndërtimi i marrëdhënieve afatgjata

2.4.1. Shkëmbimet e ndryshme ndërmjet vendeve

Dimensioni i tretë i masave të diplomacisë publike është krijimi i marrëdhënieve

Përveç kësaj, aktivitete të ngjashme parashikon edhe strategjia tjetër amerikane e