Poziomice (zwane także warstwicami lub izohipsami) to linie na mapie łączące punkty o tej samej

wysokości powyżej (albo poniżej) poziomu morza. Im bliżej siebie narysowane są poziomice, tym
stok jest bardziej stromy, natomiast im dalej od siebie – tym łagodniejszy. Wartości liczbowe podane
przy poziomicach zawsze oznaczają wysokości bezwzględne.

Rysunek poziomicowy – 1

RYSUNEK POZIOMICOWY

Rysunek poziomicowy – 2
Na rysunku poziomicowym można odczytać np.

 wysokość bezwzględną punktów A – 600 m n.p.m. i B – 750 m n.p.m.

 wysokość względną punktu B w odniesieniu do punktu A, czyli 750 m n.p.m. – 600 m n.p.m. = 150 m;

MAPA POZIOMICOWA WZGÓRZA

 Rysunek poziomicowy – 3
Na podstawie fragmentu mapy poziomicowej opisz rzeźbę powierzchni przedstawionego terenu.
 Odczytaj wysokość bezwzględną punktów A i B na załączonej mapie.
 Oblicz wysokość względną punktu A w stosunku do punktu B.
 Wskaż stoki wzgórza o największym i najmniejszym nachyleniu.
Rysunek poziomicowy można rozbudować, dorysowując np. poziomice, rzekę, jezioro;

Rysunek poziomicowy – 4

Zadanie dla chętnych (na ocenę celującą) – rozbuduj rysunek poziomicowy o kolejny fragment
dorysowując elementy według własnego pomysłu (zwróć uwagę, iż poziomice wokół wzniesienia
są otwarte. Możesz dorysowywać z każdej strony, pamiętając, że poziomice nigdy się nie
przecinają). Wydrukuj i przynieś na lekcje.

Zadanie;
 Rysunek poziomicowy – 5
Rozwiązanie;

1. Sprawdź na rysunku poziomicowym, co ile wykonano cięcie poziomicowe.

 Odległości miedzy liniami są co 50 metrów. Wiedząc to możemy odczytać, że punkt I leży na

wysokości 350 m n.p.m., punkt II – 200 m n.p.m., punkt III – 550 m n.p.m., punkt IV – 450 m n.p.m.
Tak więc, największą wysokość pokona turysta wchodzący z 200 m n.p.m. na 657 m n.p.m., czyli z
punktu II.
 Poprawna odpowiedź to B.

1. 2. Przełęcz to zagłębienie między dwiema rosnącymi wysokościami. Na trasie z punktu I na szczyt

odległość rośnie cały czas, podobnie z punktu II i IV. Jedynie z punktu III najpierw spada, a potem
ponownie rośnie. Oznacza to przełęcz (a poziomice są do siebie odwrócone zewnętrznie).

 Poprawna odpowiedź to C.

UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI NA MAPACH

Metoda hipsometryczna polegająca na połączeniu poziomicowego obrazu ukształtowania terenu
z odpowiednią kolorystyką. Przestrzenie między poziomicami koloruje się wówczas zgodnie ze skalą
barw hipsometrycznych, stosując barwy ciepłe i zimne. Metoda hipsometryczna wykorzystuje
właściwości ludzkiego oka. Barwy ciepłe, czyli żółcienie, pomarańcze, czerwienie, wydają się być
bliższe w stosunku do obserwatora, a barwy chłodne – zielenie i błękity – bardziej od niego oddalone.
Dlatego formy wypukłe, jak góry i wyżyny, oznaczane są barwami ciepłymi, a formy wklęsłe i niżej
leżące – barwami chłodnymi.

Biorąc pod uwagę wysokości względne i bezwzględne, geografowie podzielili

powierzchnię naszej planety na różniące się pod pewnymi względami formy
powierzchni Ziemi (także dna morskiego i oceanicznego). Wyróżnili wśród nich
przede wszystkim góry, wyżyny, niziny i depresje na powierzchni Ziemi, a szelfy
kontynentalne, stoki kontynentalne, baseny oceaniczne i rowy oceaniczne poniżej
poziomu morza.
 Mapa hipsometryczna wykonana na
podstawie mapy poziomicowej z ryc. 1. Patrząc na mapę hipsometryczną łatwiej wyobrazić sobie
rzeźbę terenu. Barwy hipsometryczne są tak dobrane, by tereny wyższe wydawały nam się bliższe, a
tereny niższe – dalsze.
Mapa hipsometryczna, mapa warstwo-barwna – mapa ogólnogeograficzna, na której przy
pomocy poziomic i barw między nimi zawartych jest odwzorowane ukształtowanie
powierzchnilądu. Mapa hipsometryczna przedstawia wybrane wysokości oraz obrazuje
układ nizin, wyżyn i gór. Na szczegółowych mapach hipsometrycznych (małych terenów) można
odczytać wypukłe formy terenu (pagórki, wzgórza i góry), oraz formy wklęsłe (doliny i nawet
małe kotliny).

Na podstawie wysokości bezwzględnej i ukształtowania powierzchni można wyróżnić główne

jednostki ukształtowania powierzchni: niziny, wyżyny i góry.

WYPUKŁE I WKLĘSŁE FORMY TERENU

Wypukłe formy terenu to m.in.:

 pagórek – wzniesienie o wysokości względnej z reguły nieprzekraczającej 50 m;

 wzgórze – wypukła forma terenu o wysokości względnej od 50 m do 300 m;
 góra – to forma terenu o wysokości względnej powyżej 300 m.
 Wypukłe formy terenu to pagórki, wzgórza i góry. Na zdjęciu widać dwa szczyty o różnych

wysokościach Wypukłe formy terenu

rozpoznaje się na mapie poziomicowej po tym, że wartość poziomic rośnie ku szczytowi formy. Na
tym wzniesieniu znajdują się dwa wierzchołki o wysokości 420 m n.p.m. oraz 565 m n.p.m.
Wklęsłe formy terenu to na przykład:

 dolina – wydłużone obniżenie terenu, zazwyczaj o łagodnych zboczach po obu stronach, którego
dnem często płynie rzeka;
 kotlina – zagłębienie które posiada płaskie dno ze wszystkich stron otoczone wzniesieniami;
 wąwóz – długie, ale wąskie zagłębienie o stromych zboczach.

Wklęsłe formy terenu to wąwozy, doliny

lub kotliny
Formy wklęsłe na mapie poziomicowej rozpoznaje się po tym, że wartości poziomic maleją ku
środkowi formy, czyli tam gdzie z reguły znajduje się najniższy punkt terenu
MAPA HIPSOMETRYCZNA

Zad.1. Ile metrów wysokości względnej ma do pokonania turysta, który wychodzi ze schroniska
położonego na wysokości 640 m n.p.m., a szczyt wzniesienia ma wysokość 1850 m n.p.m?
 Odp: 1850 - 640 = 1210 Turysta musi pokonać 1210 m wysokości
Zad.2. Oblicz wysokość bezwzględną szczytu, do którego zmierza turysta ze schroniska położonego
na wysokości 2495 m n.p.m. Turysta ma do pokonania jeszcze 510 m wysokości.
Odp: 2495 + 510 = 3005 Wysokość bezwzględna tego szczytu wynosi 3005 m n.p.m.

a) Co ile metrów przebiegają poziomice na powyższej

mapie?

 poziomice przebiegają co 20 metrów.

b) Podaj wysokość bezwzględną punktu zaznaczonego

strzałką.

 wysokość bezwzględna punktu zaznaczonego strzałką

wynosi 775 m n.p.m.

c) Turysta znajdujący się w miejscowości leżącej na

wysokości 563 m n.p.m. chce wejść na górę Młyńsko. Oblicz
wysokość względną jaką pokona turysta.
 góra Młyńsko leży na wysokości 981 m n.p.m. - od jej
wysokości wystarczy więc odjąć wysokość miejscowości, w
której znajduje się turysta.

981 m n.p.m. - 563 m n.p.m. = 418 m

Odpowiedź.: Turysta pokona odległość 418 m.

★ Rozwinięcie tematu.
Aby określić, co ile przebiegają na mapie poziomice, musimy
znaleźć wartości dwóch poziomic poprowadzonych najbliżej
siebie - mogą być to poziomice np. 840 oraz 900. Między nimi
są dwie dodatkowe, niepodpisane poziomice - łatwo więc
nam wywnioskować, że mają wartości 860 oraz 880 m.
Wysokość bezwzględna to wysokość danego punktu,
określana względem poziomem morza. Oznaczana jest
skrótem x m n.p.m., oznaczającym metry nad poziomem
morza.
Wysokość względna jest zaś wysokością mierzoną od
dowolnego punktu A do punktu B.