Postacie:

Jan III Sobieski – hetman, który odniósł zwycięstwo nad Turkami w bitwie pod Chocimiem i
Wiedniem, król elekcyjny Polski (1674-1696),

Stefan Czarnecki – hetman (czyli najwyższy dowódcza wojsk polskich), walczył z Kozakami i prowadził
wojnę partyzancką ze Szwedami

Jan Kazimierz – król Polski elekcyjny (1648-1668), brat Władysława IV, syn Zygmunta III, który
abdykował po rokoszu Lubomirskiego pomimo wygranej

Ludwik XIV –król Francji, władca absolutny, (król słońce) podczas jego rządów wykształcił się we
Francji system władzy nazywany Absolutyzmem (polegał on na skupieniu najwyższej władzy
wykonawczej, ustawodawczej i sądowniczej w rękach króla, bez udziału szerszej reprezentacji
społeczeństwa); autor słów „Państwo to ja”

Stanisław Żółkiewski – hetman biorący udział w wojnie z Turcją

Augustyn Kordecki – ksiądz, przeor Jasnej Góry, prowadził obronę Jasnej Góry podczas potopu
szwedzkiego

Zygmunt III Waza – Pierwszy władca Korony Polskiej i Litwy z dynastii Wazów (król Polski i Szwecji)
(1587-1632); panował w Polsce w czasie dymitriady

Dymitr Samozwaniec – osoba podająca się za zaginionego (zmarłego w tajemniczych okolicznościach)

syna Iwana Groźnego, pretendent do korony Carów, za pomocą magnatów polskich ruszył na
Moskwę; w Moskwie władzę sprawował niecały rok

Bohdan Chmielnicki – hetman wojsk zaporoskich i przywódca powstania kozackiego w 1648 r.,
wybitny wódz i polityk, na Ukrainie uważany za bohatera narodowego, ojca pierwszej niezależnej
państwowości ukraińskiej, a w Polsce za buntownika i zdrajcę.

Władysław IV (1632-1648) – król elekcyjny Polski

Pojęcia:

Dymitriada Wyprawa polskich magnatów na Moskwę w celu osadzenia na tronie

Rosji popieranego przez siebie pretendenta podającego się za zaginionego
syna cara Iwana IV - Dymitra Samozwańca
Potop Szwedzki najazd szwedzki na Polskę w latach 1655-1657, największa wojna polsko-
szwedzka w latach 1655-1660 nazwana tak z powodu początkowych
błyskawicznych postępów Szwedów i braku skutecznego oporu ze strony
Polaków
Sarmatyzm Przekonanie szlachty polskiej, iż pochodzili od Sarmatów – starożytnego
ludu, charakteryzującego się gościnnością, odwagą, walecznością,
uczciwością i umiłowaniem wolności. To pochodzenie dawało najwyższą
pozycję w państwie i możliwość wpływania na losy pozostałych klas
społecznych
 Liberum veto Łac. „wolne nie pozwalam”, zerwanie lub zablokowanie obrad Sejmu
przez pojedynczego posła, który nie zgadzał się zdaniem większości, po
raz pierwszy w 1652 r.
Złota wolność Przekonanie o wyższości rodzimego ustroju i przywilejów szlacheckich nad
systemami politycznymi innych państw.
Ugoda Perejasławska Ugoda pomiędzy Chmielnickim i państwem carów, na mocy której Ukraina
miała zostać połączona z Rosją. Zapoczątkowała długoletnią wojną między
Polską i Rosją, która wsparła większość wojsk kozackich. Polska
ostatecznie poniosła porażkę i podpisała w 1667 r. w Andruszowie rozejm,
który doprowadził do oddania Rosji tzw. Zadnieprza (wraz z Kijowem).

Daty:

Potop szwedzki 1655-1660

Bitwa pod Kłuszynem – 1610

Wybuch Powstania Chmielnickiego – 1648
Bitwa pod Wiedniem – 1683
Ugoda Perejasławska 1654

Przyczyny i skutki:

Wojny polsko-szwedzkie
Przyczyny
Używanie tytułu króla Szwedzkiego przez
Wazów (Pretensje Zygmunta III Wazy do tronu
szwedzkiego)
Rywalizacja o Inflanty (Przyłączenie do Polski
przez Zygmunta III Wazę północnej Estonii)
Rywalizacja o panowanie nad Bałtykiem
(Dążenie Szwedów do zapanowania nad całym
rejonem nadbałtyckim, utworzenia z M.
Bałtyckiego wewnętrznego jeziora i
kontrolowania tamtejszego handlu)
Skutki
Pokój w Oliwie
Polska ostatecznie utraciła północne Inflanty
Jan Kazimierz zrzekł się pretensji do tronu
szwedzkiego
Utrata przez Polskę bardzo wielu dóbr kultury
Utrata przez Polskę lenna pruskiego
Upadek gospodarczy, wyludnienie i zniszczenie
ziem polskich
Spadek międzynarodowego znaczenia Polski
Wzrost nietolerancji religijnej i ksenofobii
(niechęci do innych narodów)
Uniezależnienie się Prus Książęcych (w pełni
samodzielne Państwo)

Wojny w Rosją
 Przyczyny Skutki
wyludnienie
Sojusz szwedzko-rosyjski Zniszczenia
„wielka smuta” -okres kryzysu, walk Osłabienie Polski
wewnętrznych i bezkrólewia
Dymitriady Upadek gospodarczy
Próby osadzenia Władysława IV na tronie Rosji Rozejm w Andruszowie - Zadnieprze włączone
do Rosji (ziemie Ukrainy na wschód od Dniepru
oraz Kijów)
Wtrącanie się magnatów polskich w Wzrost znaczenia Rosji
wewnętrzne sprawy Rosji
Popieranie przez Rosję Kozaków

Kryzys Polski w XVII w.

Przyczyny Skutki
Powstanie Chmielnickiego, potop szwedzki i Osłabienie armii
wojna polsko-rosyjska doprowadziły do
poważnych zniszczeń i strat w ludności
Liberum veto – zwyczaj zrywania sejmów Uniezależnienie się Prus
uniemożliwiał przeprowadzenie reform
Osłabienie władzy królewskiej/abdykacja Jana Osłabienie pozycji Polski na arenie
Kazimierza międzynarodowej
Spadek cen zboża na zachodzie Utrata wpływów nad Morzem Bałtyckim
Utrata ziem – Inflanty i Kijów
Rokosz Lubomirskiego
Wzrost pozycji magnaterii

Chronologia:

Obrona Częstochowy - 1655

Bitwa pod Kłuszynem - 1610

Powstanie Kozackie 1648

Bitwa pod Wiedniem - 1683

Pokój w Oliwie - 1660

Zdobycie Moskwy – 1610

Przebieg wojny polsko-rosyjskiej -1610

Zagadnienia

Cechy monarchii parlamentarnej (forma rządów, w której głową państwa jest monarcha, który dzieli
władzę z parlamentem).
  Prawa króla były ograniczone na korzyść Parlamentu i odpowiedzialnego przed nim gabinetu

Cechy monarchii absolutnej (forma rządów polegająca na nieograniczonej władzy króla, który nie
podlegał żadnej kontroli

 Skupienie pełni władzy w ręku króla,

 Ograniczenie przez króla praw i przywilejów poddanych
 Nakładanie podatków przez króla bez zgody poddanych