Sự hấp phụ tia X

• Tia X đi vào một mẫu sẽ bị phân tán bởi các electron xung quanh hạt
nhân của các nguyên tử trong mẫu đó.
• Sự tán xạ thường xảy ra theo nhiều hướng khác nhau ngoài hướng của
tia X tới, ngay cả khi không xảy ra hiện tượng hấp thụ quang điện. Việc
này dẫn đến sự giảm cường độ của tia X sau khi xuyên qua vật chất.
• Khi tia X có cường độ I0 xuyên qua một chất đồng chất thì cường độ I
sau khi truyền qua quãng đường x cho bằng I =I 0 e−μx (g)
Với: hệ số tỷ lệ μ được gọi là hệ số hấp thụ tuyến tính, hệ số này phụ
thuộc vào bước sóng của tia X, trạng thái vật lý (khí, lỏng và rắn) hoặc
mật độ của chất, và đơn vị của nó thường nghịch đảo với khoảng cách.
Tuy nhiên, vì hệ số hấp thụ tuyến tính μ tỷ lệ với mật độ ρ nên (μ/ρ) trở
thành giá trị đặc trưng của chất, không phụ thuộc vào trạng thái của
chất đó.
• Đại lượng (μ/ρ) được gọi là hệ số hấp thụ khối lượng. Phương trình (g)
có thể được viết lại thành (h) theo hệ số hấp thụ khối lượng.
− ( μρ ) ρx (h)
I =I 0 e

• Hệ số hấp thụ khối lượng của mẫu thí nghiệm có chứa hai hoặc nhiều
nguyên tố có thể được ước tính từ phương trình sau bằng cách sử dụng
khối lượng riêng ρ và tỷ lệ khối lượng wj đối với mỗi nguyên tố j.
μ μ
() () ()
μ
2
μ
3 j=1
μ
• ρ =w 1 ρ + w2 ρ +w 3 ρ +…=∑ w j ρ
1
() j
 Sự hấp thụ tia X trở nên nhỏ vì độ truyền qua tăng khi năng lượng tăng
(bước sóng trở nên ngắn hơn). Tuy nhiên, nếu năng lượng tia X tới gần
với một giá trị cụ thể (hoặc bước sóng) như trong hình bên, thì hiện
tượng hấp thụ quang điện xảy ra bằng cách phóng ra một điện tử trong
lớp vỏ K và sau đó xảy ra sự biến thiên hấp thụ không liên tục.
Năng lượng riêng (bước sóng) trong trường hợp này được gọi là cạnh
hấp thụ. Có thể thấy rằng sự biến thiên đơn điệu trong sự phụ thuộc vào
năng lượng (bước sóng) một lần nữa được phát hiện khi năng lượng tia
X tới nằm cách xa cạnh hấp thụ.

Sự hấp phụ tia X là một quá trình mà các phân tử và nguyên tử trong vật chất hấp thụ
năng lượng của tia X khi chúng đi qua vật chất này. Khi các tia X chạm vào vật chất,
chúng sẽ giao thoa và gây ra sự tương tác giữa các tia X với các electron trong vật chất.

Các electron trong vật chất được bao quanh bởi các lớp vỏ electron và mỗi lớp này có
một năng lượng khác nhau. Khi tia X đi qua, nó có thể đưa các electron từ lớp vỏ này
đến lớp vỏ khác, hoặc có thể đẩy các electron này ra khỏi vật chất, gây ra sự ion hóa của
vật chất. Khi các electron được đưa đến các lớp vỏ cao hơn, chúng sẽ có năng lượng cao
hơn và có thể tạo ra các tia X phát xạ lại.

Sự hấp phụ tia X có thể gây ra sự mất mát năng lượng của tia X và giảm độ sâu của hình
ảnh tia X trong vật chất. Điều này làm giảm độ phân giải của các kỹ thuật hình ảnh sử
dụng tia X và cũng làm giảm hiệu quả của các phương pháp xử lý hình ảnh và phân tích
dữ liệu sử dụng tia X.

Tuy nhiên, sự hấp phụ tia X cũng có thể được sử dụng để kiểm tra chất lượng của các
vật chất khác nhau. Với cùng một năng lượng tia X, các vật chất khác nhau sẽ hấp phụ
tia X ở mức độ khác nhau, dẫn đến việc các tia X được phát xạ lại cũng khác nhau. Do
đó, sự hấp phụ tia X có thể được sử dụng để xác định thành phần và cấu trúc của các
vật chất khác nhau