System monopartyjny w państwie

niedemokratycznym

Wprowadzenie
Przeczytaj
Animacja
Sprawdź się
Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Przemysław Pacuła, Przyszłość Korei Północnej, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2012,

t. III-IV.
Źródło: Szlakami.pl, Ustrój Watykanu, dostępny w internecie: szlakami.pl [dostęp 9.09.2020
r.].
Źródło: Robert Stefanicki, Czego Chiny szukają na Białorusi, dostępny w internecie:
wyborcza.pl [dostęp 9.09.2020 r.].
 System monopartyjny w państwie niedemokratycznym

Wielki pomnik Mansudae w Pjongjang, stolicy Korei Północnej, przedstawia Kim Il Sunga (Kim Ir Sena)
i Kim Dzong Ila.
Źródło: domena publiczna.

Współczesne państwa mają różnorodne systemy polityczne. Dominują kraje o systemach

charakterystycznych dla ustroju demokratycznego, czyli wielopartyjnych oraz
dwupartyjnych. Nadal jednak na mapie świata możemy znaleźć państwa, w których
funkcjonuje system monopartyjny (jednopartyjny), będący zaprzeczeniem idei demokracji
i pluralizmu politycznego. Opiera się on na istnieniu tylko jednej legalnej partii, co wyklucza
działanie innych ugrupowań politycznych oprócz formacji rządzącej. System monopartyjny
jest charakterystyczny dla państw totalitarnych i autorytarnych – w ubiegłym wieku
występował m.in. w III Rzeszy, Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich
i faszystowskich Włoszech, nadal jednak funkcjonuje w Chinach, Korei Północnej,
Wietnamie i Laosie.

Twoje cele

Scharakteryzujesz systemy partyjne w państwach niedemokratycznych.

Wskażesz różnice między systemem monopartyjnym a hegemonicznym.
Przeanalizujesz przykłady takich państw.
Wykażesz, że w państwach niedemokratycznych może istnieć pozorny pluralizm.

Dla zainteresowanych
System partyjny – Systemy partyjne państw System partyjny par i
rodzaje i funkcjonowanie demokratycznych hegemonicznej
w państwie
niedemokratycznym

Systemy partyjne Systemy partyjne we

w państwach współczesnym świecie
demokratycznych
Przeczytaj

Współcześnie w większości państw świata funkcjonuje system demokratyczny,

charakteryzujący się istnieniem wielu partii politycznych, przestrzeganiem praw
obywatelskich oraz praw człowieka. Jednak nadal istnieją państwa o innych ustrojach
politycznych, takich jak:

autorytaryzm – Białoruś;
totalitaryzm – Korea Północna, Wietnam.

Oprócz systemu wielopartyjnego i dwupartyjnego w wielu państwach funkcjonuje system

jednopartyjny, który charakteryzuje się istnieniem jednej partii politycznej skupiającej
w swoim ręku całą władzę w państwie. Działanie opozycji jest zakazane. System
jednopartyjny jest charakterystyczny dla państw totalitarnych i autorytarnych.
W przeszłości występował w III Rzeszy, Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich,
faszystowskich Włoszech. Obecnie również funkcjonuje w niektórych państwach (m.in. na
Kubie i w Erytrei).

Porównanie systemu jednopartyjnego i hegemonicznego

Po II wojnie światowej w wyniku dwubiegunowego podziału świata system jednopartyjny
w różnych odmianach wykształcił się w państwach bloku wschodniego. W ZSRS, Albanii,
Jugosławii, Mongolii i Rumunii oraz na Kubie i Węgrzech funkcjonował typowy system
jednopartyjny, w którym legalnie działała tylko partia komunistyczna. W pozostałych krajach
bloku wschodniego wykształcił się system partii hegemonicznej, który polega na istnieniu
jednej dominującej partii politycznej, skupiającej większość władzy w państwie, oraz
całkowicie jej podporządkowanych mniejszych partii. Ugrupowania te stanowią jej
przybudówki, co stwarza pozory istnienia pluralizmu politycznego w państwie. Obecnie
system homogeniczny istnieje m.in. w Chinach, Korei Północnej, Wietnamie i Laosie.

Przykładem systemu hegemonicznego, gdzie pozostałe legalnie działające partie były

podporządkowane tej jednej, jest Polska czasów PRL. W latach 1948‐1989 władzę
sprawowała tu Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (PZPR), której podporządkowane były
partie satelickie: Zjednoczone Stronnictwo Ludowe i Stronnictwo Demokratyczne.

Zbliżoną formę ma system partii dominującej, który charakteryzuje się istnieniem wielu
partii politycznych, jednak tylko jedna z nich jest w stanie wygrywać wybory i samodzielnie
sprawować władzę. System taki występuje m.in. w Angoli, Azerbejdżanie, Boliwii,
Tadżykistanie, Mozambiku, Kongu oraz w Rosji.
Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich jako przykład
państwa monopartyjnego

Mapa ZSRS. Zwróć uwagę na to, które niepodległe obecnie państwa wchodziły w skład ZSRS.
Źródło: Aotearoa, licencja: CC BY-SA 3.0.

ZSRS powstał w 1922 r. z Rosji Radzieckiej i istniał do 1991 r. Było to państwo totalitarne
o systemie monopartyjnym – władza należała do Wszechzwiązkowej Partii Komunistów,
która w 1952 r. przyjęła nazwę Komunistycznej Partii Związku Sowieckiego. Wprowadziła
ona dyktaturę proletariatu. Najważniejszą instancją partii był Komitet Centralny (KC)
z sekretarzem generalnym na czele. Był on przywódcą partii, kontrolującym cały Komitet
Centralny oraz jego wydziały, które pełniły funkcję ministerstw. KPZS podlegały partie
komunistyczne poszczególnych republik sowieckich. Miała ona także monopol na
kierownictwo w międzynarodowym ruchu komunistycznym, były od niej zależne partie
socjalistyczne i komunistyczne z całego bloku wschodniego. W tym celu w 1947 r.
stworzono specjalną organizację międzynarodową – Biuro Informacyjne Partii
Komunistycznych i Robotniczych (Kominform), które było organem konsultacyjnym dla
partii komunistycznych w walce z amerykańskim imperializmem w postaci planu Marshalla.
Organizacja ta działała do 1955 r.

Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna jako przykład

państwa hegemonicznego
Żołnierz z Korei Północnej wskazuje na koreańską strefę zdemilitaryzowaną.
Źródło: Kristoferb, licencja: CC BY-SA 3.0.

Korea Północna (Koreańska Republika Ludowo‐Demokratyczna) to republika socjalistyczna

z jednoizbowym parlamentem – Najwyższym Zgromadzeniem Ludowym, w którym zasiada
687 deputowanych. Są oni wybierani w drodze bezpośredniego, ogólnego, równego
i tajnego głosowania na pięcioletnią kadencję. Izba działa w systemie sesyjnym (sesje
zwykłe i nadzwyczajne). Do uznania sesji NZL za ważną potrzebne jest kworum co najmniej
2/3 ogólnej liczby deputowanych. Zarówno czynne, jak i bierne prawo wyborcze obywatele
Korei Północnej nabywają w wieku 17 lat.

Choć w Korei Północnej istnieją trzy partie polityczne, jest ona de facto państwem
o ustroju jednopartyjnym, rządzonym przez Demokratyczny Front na rzecz Zjednoczenia
O jczyzny z Partią Pracy Korei na czele. Pozostałe partie wchodzące w skład Frontu to
Koreańska Partia Socjaldemokratyczna i Czondoistyczna Partia Czongu.

Władza sprawowana jest w sposób totalitarny

i opiera się na stworzonej przez Kim Ir Sena
idei dżucze (1955 r.), zakładającej
niezależność państwa w budowie socjalizmu
i samowystarczalności w gospodarce.
Formalnie idea dżucze stała się państwową
ideologią KRLD po wpisaniu jej do konstytucji
w 1972 r. Koreańska Republika
Ludowo‐Demokratyczna nie jest więc
państwem komunistycznym, a od 2009 r.
władze Korei Północnej zaczęły wykreślać
z konstytucji oraz z innych oficjalnych
dokumentów wzmianki sugerujące
komunistyczny ustrój i charakter państwa.
Korea Północna jest krajem, w którym istnieje
kult jednostki w odniesieniu do przywódców
państwa. Zmarłemu w 1994 r. Kim Ir Senowi
nadano w 1998 r. tytuł Wiecznego
Prezydenta. Konstytucja KRLD z 1998 r. nie
wprowadza formalnie funkcji głowy państwa.
Jej protokolarne funkcje pełni
przewodniczący parlamentu, ale praktyczną
władzę sprawowali i sprawują
przedstawiciele klanu Kimów. W 1998 r. po
raz pierwszy poinformowano o doktrynie
Songun, którą trzy lata później przyjęto jako
doktrynę partyjną. Jest to doktryna
Godło Koreańskiej Republiki Ludowo-
polityczna, w myśl której priorytetem
Demokratycznej. Zwróć uwagę na jego symbolikę.
w polityce wewnętrznej kraju powinna być Źródło: domena publiczna.
rola Koreańskiej Armii Ludowej. W praktyce
stanowi ona ideologiczne uzasadnienie dla militaryzacji wszystkich aspektów życia.

Rola par i politycznych w państwach niedemokratycznych

W państwach niedemokratycznych funkcjonują systemy niekonkurencyjne: system
jednopartyjny (monopartyjny) oraz system partii hegemonicznej, która stwarza pozory
pluralizmu. Partie polityczne w państwach niedemokratycznych:

reprezentują jedyną oficjalną ideologię i interesy określonej grupy społecznej oraz

tworzą programy służące ich realizacji;
narzucają opinii publicznej oficjalny światopogląd, uniemożliwiając jakąkolwiek
dyskusję programową;
blokują możliwość wpływania obywateli na decyzje podejmowane przez władze
państwowe;
gwarantują utrzymanie władzy przez rządzące elity polityczne po kolejnych
fasadowych wyborach;
mają obowiązek troszczenia się o obywateli, co jest różnie rozumiane
w poszczególnych państwach.

Słownik
pluralizm polityczny
jedna z podstawowych zasad demokracji zakładająca możliwość funkcjonowania wielu
partii politycznych, które rywalizują ze sobą o władzę

system jednopartyjny (monopartyjny)

występuje wtedy, gdy w państwie funkcjonuje legalnie tylko jedna partia, która
samodzielnie sprawuje władzę; jest to system charakterystyczny dla państw totalitarnych

system par i hegemonicznej

występuje tam, gdzie jest pozorny pluralizm, czyli istnieje kilka partii, ale tylko jedna
sprawuje władzę, a pozostałe są jej podporządkowane

system partyjny

układ partii politycznych, które funkcjonują w danym państwie, rywalizując ze sobą

o władzę

Polskie Stronnictwo Ludowe Stanisława Mikołajczyka

ugrupowanie polityczne po II wojnie światowej skupione wokół S. Mikołajczyka, byłego

premiera rządu na uchodźstwie; największa opozycyjna formacja w początkowym okresie
powojennej Polski, jedyny realny przeciwnik przejmujących władzę komunistów; w 1947 r.
władze komunistyczne, obawiając się przegranej, sfałszowały wybory, nasiliły represje
wobec działaczy ludowych i doprowadziły do rozbicia PSL‐u; S. Mikołajczyk, zagrożony
aresztowaniem, był zmuszony do opuszczenia kraju
Animacja

Polecenie 1

Zapoznaj się z animacją i wykonaj ćwiczenia.

Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DOJvpAew3

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Nagranie filmowe dotyczące systemu hegemonicznego w Polskiej Rzeczypospolitej

Ludowej.

Ćwiczenie 1

Wyjaśnij, w jaki sposób PZPR stworzyła pozory pluralizmu politycznego.

Ćwiczenie 2

Wyjaśnij, w jaki sposób PZPR zapewniła sobie status par i państwowej.

Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸

Uzupełnij tekst właściwymi elementami, korzystając z podanych poniżej opcji.

Współcześnie w większości państw świata funkcjonuje system , charakteryzujący się

istnieniem par i politycznych, praw obywatelskich oraz praw człowieka.
Jednak nadal istnieją państwa o innych systemach politycznych, na przykład: na
Białorusi czy w Wietnamie i Korei Północnej.

wielu demokracja demokratyczny dwóch przestrzeganiem totalitaryzm

anokratyczny autorytaryzm teocentryzm komunizm nieprzestrzeganiem

Ćwiczenie 2 輸
Wyjaśnij, jaka jest różnica między systemem jednopartyjnym i wielopartyjnym.

Ćwiczenie 3 輸

Zaznacz zdania prawdziwe.

 Kominform został w 1955 r. zastąpiony przez RWPG i uległ likwidacji.

 ZSRS powstał w 1922 r. z Rosji Radzieckiej.

 ZSRS upadł w 1992 r.

Wszechzwiązkowa Par a Komunistów w 1952 r. przyjęła nazwę Komunistycznej


Par i Związku Sowieckiego.
Ćwiczenie 4 輸

Zaznacz, jaki system polityczny funkcjonuje w Koreańskiej Republice Ludowo-

Demokratycznej.

 jednopartyjny

 par i hegemonicznej

 wielopartyjny

 dwupartyjny

Ćwiczenie 5 醙
Wyjaśnij, jaką rolę odgrywają par e polityczne w systemie niedemokratycznym.
Ćwiczenie 6 難

Zapoznaj się z ilustracją i wykonaj ćwiczenie

Źródło: domena publiczna.

Wyjaśnij, czyj sztandar przedstawiony jest na ilustracji.

Ćwiczenie 7 難

Zapoznaj się z tekstem i odpowiedz na pytanie.

“
Robert Stefanicki

Czego Chiny szukają na Białorusi

Dla gospodarki chińskiej Białoruś jest trzeciorzędna, ale...

Białoruś nie została nawet stroną „17+1”, czyli forum współpracy

między Chinami i Europą Środkowo-Wschodnią, nie jest też członkiem
Szanghajskiej Organizacji Współpracy. Ma zerowe zdolności
dyplomatyczne i jest uważana za klienta Rosji. Jej największym atutem
jest położenie na drodze do Europy – przez Białoruś przechodzi
zdecydowana większość połączeń kolejowych pomiędzy Chinami
a krajami UE, w tym Polską. Jednak jest to tylko jeden z sześciu
korytarzy lądowych BRI, a jego funkcjonowanie jest uzależnione od
dobrej woli Rosji.

Czy zatem Chiny powinny się niepokoić protestami i możliwą zmianą

władzy w Mińsku? Strajki lub chaos mogłyby spowodować wstrzymanie
ruchu kolejowego, co zakłóciłoby łańcuchy dostaw do Europy i uderzyło
w chiński sektor logistyczny.

Jeśli doszłoby do interwencji Rosji – w obronie Łukaszenki lub w celu

wymiany reżimu na jeszcze bardziej prorosyjski – byłoby to ze szkodą
dla Chin, bo Moskwa niechętnie patrzyła na zbliżenie Mińska
z Pekinem.

Źródło: Robert Stefanicki, Czego Chiny szukają na Białorusi, dostępny w internecie: wyborcza.pl [dostęp 9.09.2020 r.].
Wyjaśnij, jaki system polityczny funkcjonuje obecnie na Białorusi.
Ćwiczenie 8 難

Zapoznaj się z tekstem i odpowiedz na pytanie.

“
Przemysław Pacuła

Przyszłość Korei Północnej

Od wielu lat KRLD jest uznawana za najbardziej represyjny reżim na

świecie. Zapisy konstytucji tego państwa, ustanawiające pluralizm
i poszanowanie praw człowieka, nie znajdują żadnego odzwierciedlenia
w rzeczywistości. System polityczny ma wszelkie cechy totalitaryzmu,
w którym państwo kontroluje każdą aktywność swoich obywateli.
Osoby uznane za „wrogów ludu” bądź w jakimkolwiek stopniu
niebezpieczne trafiają wraz z całą rodziną i dziećmi do obozów pracy,
w których często umierają. Szacuje się, że istnieje 6 głównych
„reedukacyjnych” obozów pracy, w których ok. 200 tys. więźniów
wykonuje ciężkie roboty, otrzymując w zamian głodowe racje
żywnościowe. Obozy te znajdują się w trudno dostępnych górskich
rejonach w północnej części kraju, a szczątkowe relacje na temat
panujących w nich warunków pochodzą od nielicznych zbiegów.
Pojawiły się również informacje o możliwym istnieniu podobnych miejsc
na rosyjskiej Syberii. Gdyby doniesienia te potwierdziły się,
wskazywałoby to na coraz większą determinację reżimu w celu
zdobycia funduszy potrzebnych do funkcjonowania reżimu kosztem
niewolniczej pracy obywateli na rzecz państw trzecich.

Źródło: Przemysław Pacuła, Przyszłość Korei Północnej, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2012, t. III-IV.

Rozstrzygnij, czy Korea Północna jest państwem totalitarnym. Uzasadnij swoją odpowiedź.
Rozstrzygnięcie: tak

Uzasadnienie:
Dla nauczyciela

Autor: Jarosław Dyrda

Przedmiot: Wiedza o społeczeństwie

Temat: System monopartyjny w państwie niedemokratycznym

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

VII. Rywalizacja o władzę.

Uczeń:

4) przedstawia systemy partyjne w państwach niedemokratycznych – monopartyjny, partii

hegemonicznej; wykazuje, że w państwach tego typu mogą istnieć systemy
charakteryzujące się pozornym pluralizmem lub takie, w których partie nie mają realnego
znaczenia.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje obywatelskie;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne:

Uczeń:

charakteryzuje systemy partyjne w państwach niedemokratycznych;

odróżnia system monopartyjny i system partii hegemonicznej;
analizuje przykład takiego państwa;
wykazuje, że w państwach niedemokratycznych może istnieć pozorny pluralizm.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm;
 lekcja odwrócona.

Metody i techniki nauczania:

dyskusja;
rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;
odwrócona klasa.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uczniowie podzieleni na grupy przygotowują prezentacje dotyczące zagadnień

poruszonych w sekcji „Przeczytaj”. Powinny one zawierać m.in. schematy, zdjęcia,
materiały audio i wideo.

Faza wstępna:

1. Uczniowie indywidualnie przygotowują mapy myśli, w której umieszczają skojarzenia

ze słowami hegemonia i absolutyzm. Wybrana lub chętna osoba zapisuje propozycje na
tablicy. Pozostali uczniowie uzupełniają mapę swoimi pomysłami.
2. Wybrana osoba odczytuje temat lekcji: „System monopartyjny w państwie
niedemokratycznym”, na forum klasy formułowane są cele zajęć.

Faza realizacyjna:

1. Przedstawienie uczniowskich prezentacji. Po każdej z nich następuje omówienie:

uczniowie mogą zadawać pytania prelegentom, weryfikować i uzupełniać informacje.
2. Uczniowie zapoznają się z medium w sekcji „Animacja”. Tworzą notatkę w formie mapy
pojęć. Następnie wykonują polecenia i ćwiczenia dołączone do materiału.
3. Praca w parach – przygotowanie argumentów do dyskusji dotyczącej zagadnień
poruszonych w materiale w sekcji „Animacja”: pozory pluralizmu i PZPR jako partia
 państwowa. Po zakończeniu dyskusji wybrane osoby przedstawiają wnioski.
4. Dyskusja na temat: „Rola partii politycznych w państwach niedemokratycznych”.
Uczniowie przedstawiają swoje argumenty, kontrargumenty i opinie. Na zakończenie
chętna/wybrana osoba dokonuje podsumowania.
5. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia nr 5–8. Następnie konsultują
swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. Omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji

„Sprawdź się”.
2. Wybrana/chętna osoba ponownie odczytuje temat lekcji, następnie podsumowuje
zajęcia, wskazując, czego się dowiedziała.

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne, których nie rozwiązali na zajęciach.

Materiały pomocnicze:

W. Sokół, Żmigrodzki Marek (red.), Współczesne partie i systemy partyjne. Zagadnienia

teorii i praktyki politycznej, Lublin 2005.
Mariusz Gulczyński, Andrzej Małkiewicz, Wiedza o partiach i systemach partyjnych,
Wyd. Druktur, Warszawa 2008.
Współczesne systemy polityczne, pod. red. M. Żmigrodzkiego, B.
Dziemiodok‐Olszewskiej, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2013.
Dziak Waldemar J., Sajewski Krzysztof, Korea Północna. Wewnętrzne wektory trwania,
Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2016.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium z sekcji „Animacja” do przygotowania się

do lekcji powtórkowej.