Chủ đề 9: Nội dung cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kì quá độ lên chủ

nghĩa xã hội ở Việt Nam do Đảng Việt Nam đề ra (Cương lĩnh năm 1991 và năm
2011).

Cương lĩnh chính trị của Đảng Cộng sản Việt Nam là: văn bản trình bày tóm tắt
mục tiêu, đường lối, nhiệm vụ và phương pháp của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Cương lĩnh chính trị được coi là: văn bản có giá trị cao nhất trong hệ thống các văn
bản của Đảng Cộng sản Việt Nam.

1. Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở
Việt Nam (năm 1991)

Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI là cột mốc lịch sử quan trọng trong sự nghiệp cách
mạng XHCN của nhân dân ta. Trên cơ sở những thành tựu đổi mới từ Đại hội Đảng
toàn quốc lần thứ VI, Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII (tháng 6/1991) đã thông qua
Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (sau đây gọi
tắt là Cương lĩnh năm 1991).
Cương lĩnh tổng kết 60 năm Đảng lãnh đạo CMVN, chỉ ra những thành công,
khuyết điểm, sai lầm:
• Nắm vững ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội
• Xác định “Sự nghiệp cách mạng là của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân”.
• “Không ngừng củng cố, tăng cường đoàn kết
• Kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, sức mạnh trong nước với sức mạnh
quốc tế.
• Xác định “Sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng là nhân tố hàng đầu bảo đảm thắng lợi của
Cách mạng Việt Nam”.
Cương lĩnh 1991 và các văn kiện bổ sung sau này khẳng định sẽ lãnh đạo Việt Nam
quá độ lên chủ nghĩa xã hội, bỏ qua chế độ tư bản, xây dựng một XHCN có 8 đặc
trưng:
Các đặc trưng cơ bản về xã hội chủ nghĩa mà VN xây dựng:
• Do nhân dân lao động làm chủ;
• Có một nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và chế độ công
hữu về các tư liệu sản xuất chủ yếu;
• Có nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc
• Con người được giải phóng khỏi áp bức, bóc lột, bất công, làm theo năng
lực, hưởng theo lao động, có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều hiện phát
triển toàn diện cá nhân;
• Các dân tộc trong nước bình đẳng, đoàn kết và giúp đỡ lẫn nhau cùng tiến bộ.
• Có quan hệ hữu nghị và hợp tác với nhân dân tất cả các nước trên thế giới.
Phương hướng lớn xây dựng CNXH:
• Xây dựng nhà nước XHCN
• Phát triển lực lượng sản xuất, đất nước theo hướng hiện đại gắn liền với
Phát triển một nền nông nghiệp toàn diện..
• Thiết lập từng bước quan hệ sản xuất XHCN từ thấp đến cao với đa dạng về hình
thức sở hữu
• Phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần theo định hướng XHCN...
• Tiến hành CMXHCN trên lĩnh vực tư tưởng và văn hóa...
• Thực hiện chính sách đại đoàn kết dân tộc
• Thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ tổ quốc

2. Cương lĩnh năm 2011 (bổ sung, phát triển của Cương lĩnh 1991)
2.1. Đặc trưng cơ bản

Trong cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ
sung phát triển của Cương lĩnh 1991).
So với Cương lĩnh 1991, mô hình xã hội chủ nghĩa ở VN trong cương lĩnh xây
dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ CNXH có một số điều quan trọng.

Đặc trưng cơ bản:

- Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
- Có Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân
dân do Đảng cộng sản lãnh đạo.
- Do nhân dân làm chủ
- Có một nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại về quan
hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất.
- Có nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc
- Con người được giải phóng khỏi áp bức, bóc lột, bất công, có cuộc sống ấm no,
tự do, hạnh phúc, phát triển toàn diện;
- Các dân tộc trong cộng đồng Việt Nam bình đẳng, đoàn kết và giúp đỡ lẫn nhau
cùng tiến bộ.
- Có quan hệ hữu nghị và hợp tác với nhân dân tất cả các nước trên thế giới.
  Đặc trưng thứ nhất và thứ hai được bổ sung mới hoàn toàn và trong một số đặc
trưng thứ ba, tư, sáu) có sự điều chỉnh nhất định về thuật ngữ.

Như vậy, không có nghĩa là phải đến Cương lĩnh 2011 Đảng cộng sản VN mới
có sự điều chỉnh, bổ sung các đặc trưng của CNXH; trái lại, cùng với sự phát
trieenr của công cộng đổi mưới, Đảng có những nhận thức ngày càng sâu sắc
về CNXH phù hợp hơn với thực tiễn cuộc sống.

2.2. Phương hướng cơ bản:

Một là, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước gắn với phát triển kinh tế trí
thức, bảo vệ tài nguyên, môi trường.

- Phát triển kinh tế là nghiệm vụ trung tâm, thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nước gắn với phát triển kinh tế trí thức và chú trọng bảo vệ tài nguyên,
môi trường, xây dựng cơ cấu kinh tế hợp lý, hiện đại.
- Coi trọng phát triển các ngành công nghiệp có nền tảng và các ngành công
nghiệp có lợi thế, phát triển nông, lâm, ngư nghiệp ngày càng đạt trình độ công
nghệ cao, chất lượng gắn với công nghiệp chế biết và xây dựng nông thôn mới.
- Xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ đồng thời chủ động, tích cực hội nhập
kinh tế quốc tế.

Hai là, phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa:

- Phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa với nhiều hình
thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, hình thức tổ chức kinh doanh và hình
thức phân phối.

Ba là, xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, xây dựng con người,
nâng cao đời sống nhân dân, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội.

- So với Cương lĩnh 1991, Cương lĩnh 2011 bổ sung, phát triển hai nội dung sau:
+ Xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đag bản sắc dân tộc, phát triển
toàn diện.
+ Kế thừa và phát huy những truyền thông văn hóa tốt đẹp của cộng đồng các
dân tộc Việt Nam, tiếp thu những tinh hóa văn hóa nhân loại, xây dựng một xã
hội dân chủ, công bằng, văn minh.

Bốn là, bảo đảm vững chắc quốc phòng, an ninh Cương lĩnh có một số bổ sung, phát
triển như sau:

- Mục tiêu, nhiệm vụ của quốc phòng, an ninh là bảo vệ vững chắc độc lập, chủ
quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Đảng.
 - Chủ động, tăng cường hợp tác quốc tế về quốc phòng, an ninh.

Năm là, thực hiện đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác và
phát triển; chủ động và tích cực hội nhập quốc tế.

Sáu là, xây dựng nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, thực hiện đại đoàn kết toàn dân tộc,
tăng cường và mở rộng mặt trận dân tộc thống nhất

Bảy là, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân,
vì nhân dân.

2.3. Định hướng lớn về phát triển kinh tế và định hướng về phát triển văn hóa
– xã hội
 Về phát triển kinh tế:

+ Định hướng xã hội chủ nghĩa với nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần
kinh tế, hình thức tổ chức kinh doanh và hình thức phân phối. Kinh tế tập thể
không ngừng được củng cố và phát triển. Kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài được
khuyến khích phát triển.
+ Phát triển kinh tế là nhiệm vụ trọng tâm, thực hiện công nghiệp hóa hiện đại
hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức, bảo vệ tài nguyên môi trường, xây dựng cơ
cấu kinh tế hợp lý, hiện đại, có hiệu quả và bền vững, gắn kết chặt chẽ công
nghiệp – nông nghiệp – dịch vụ.
+ Coi trọng phát triển các ngành công nghiệp nặng, công nghiệp chế tạo có tính
nền tảng và các ngành công nghiệp có: phát triển nông, lâm, ngư nghiệp ngày
càng đạt trình độ công nghệ cao…
+ Xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ, đồng thời chủ động, tích cực hội nhập
kinh tế quốc tế.

 Về phát triển văn hóa – xã hội:

+ Xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, phát triển toàn diện,
thống nhất trong đa dạng, thẩm nhuồn sâu sắc tinh thần nhân văn, dân chủ, tiến
bộ, trở thành nền tảng tinh thần vững chắc.
+ Kế thừa và phát huy những truyền thống tốt đẹp của cộng đồng các dân tộc
Việt Nam.
+ Con người là trung tâm của chiến lược phát triển văn hóa, là chủ thể phát
triển.
+ Coi phát triển giáo dục và đào tạo cùng với phát triển khoa học và công nghệ
là cuốn sách hàng đầu.
 3. Kết luận:

Về kinh tế:

- Năm 1996, chấm dứt khủng hoảng kinh tế - xã hội

- Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa phát triển theo hướng ngày càng
đầy đủ hơn, từng bước hiện đại hóa và có khả năng hội nhập kinh tế quốc tế, tham
gia vào mạng sản xuất và chuỗi giá trị toàn cầu.
- Quan hệ nhà nước - thị trường - xã hội, giữa tuân theo các qui luật thị trường với
đảm bảo định hướng xã hội chủ nghĩa được nhận thức và bước đầu giải quyết.
- Công nghiệp hóa, hiện đại hóa tiếp tục được đẩy mạnh, nổi bật là triển khai tích
cực đổi mới mô hình tăng trưởng, chú trọng nâng cao trình độ phát triển của lực
lượng sản xuất theo hướng hiện đại.
- Một số lĩnh vực công nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp công nghệ cao, dịch vụ
chất lượng cao... phát triển, tạo diện mạo mới của kinh tế đất nước
 Về văn hóa, xã hội, con người
- Nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc tiếp tục được xây dựng, có
những bước phát triển. Giá trị văn hóa truyền thống và tài nguyên văn hóa được
bảo tồn, phát huy, được quốc tế ghi nhận, đánh giá cao.
- Hoạt động văn hóa sôi động; phong trào toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn
hóa ở khu dân cư, ở các cơ quan, trường học, doanh nghiệp, xây dựng đô thị văn
minh, xây dựng nông thôn mới, xây dựng gia đình văn hóa... phát triển sâu rộng.
- Chính sách xã hội được chăm lo. Xóa đói giảm nghèo đạt thành tựu quan trọng. An
sinh xã hội phát triển; phúc lợi xã hội được bảo đảm; chăm sóc người có công,
chăm sóc bà mẹ, trẻ em, người khuyết tật, người cao tuổi... chuyển biến tích cực;
các dịch vụ cơ bản và điều kiện tiếp cận các dịch vụ cơ bản được cải thiện
- Mức sống của nhân dân được nâng lên. Giai cấp công nhân, nông dân, đội ngũ trí
thức, đội ngũ doanh nhân có những chuyển biến mới về số lượng, chất lượng.
- Đoàn kết các dân tộc và thực hiện chính sách tôn giáo, tín ngưỡng có nhiều tiến bộ.
- Con người Việt Nam có bước phát triển. Sự tăng trưởng kinh tế, phát triển văn hóa,
tiến bộ xã hội đã tạo điều kiện để con người Việt Nam phát triển theo hướng toàn
diện.
- Quyền con người, quyền công dân được tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ. Nhiều giá trị
truyền thống về đạo đức, nhân cách được kế thừa, phát huy; một số tố chất mới của
con người thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế từng bước định
hình.
 Mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh từng bước được thực
hiện phù hợp với điều kiện đất nước trong giai đoạn đầu của thời kỳ quá độ lên chủ
nghĩa xã hội.

Tiếp tục đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới, phấn đấu đến giữa thế
kỷ XXI, nước ta trở thành nước phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa

- Chủ đề của đại hội: “Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính
trị trong sạch, vững mạnh; khơi dậy khát vọng phát triển đất nước, phát huy ý
chí, sức mạnh đại đoàn kết dân tộc kết hợp với sức mạnh thời đại; tiếp tục đẩy
mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới; xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ
quốc, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định; phấn đấu đến giữa thế kỷ XXI,
nước ta trở thành nước phát triển, theo định hướng xã hội chủ nghĩa.”

 Quan điểm chỉ đạo:

- Kiên định và vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; kiên định đường
lối đổi mới của Đảng; kiên định các nguyên tắc xây dựng Đảng để xây dựng và bảo
vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

- Bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia - dân tộc trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của
Hiến chương Liên Hợp Quốc và luật pháp quốc tế, bình đẳng, hợp tác, cùng có lợi.
Tiếp tục phát triển nhanh và bền vững đất nước; gắn kết chặt chẽ và triển khai đồng
bộ các nhiệm vụ, trong đó phát triển kinh tế - xã hội là trung tâm; xây dựng Đảng
là then chốt; phát triển văn hoá là nền tảng tinh thần; bảo đảm quốc phòng, an ninh
là trọng yếu, thường xuyên.

- Khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc, sức mạnh đại đoàn
kết toàn dân tộc và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc; phát huy
dân chủ xã hội chủ nghĩa, sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và của nền
văn hoá, con người Việt Nam, bồi dưỡng sức dân, nâng cao chất lượng nguồn nhân
lực, có cơ chế đột phá để thu hút, trọng dụng nhân tài, thúc đẩy đổi mới sáng tạo,
ứng dụng mạnh mẽ khoa học và công nghệ, nhất là những thành tựu của cuộc cách
mạng công nghiệp lần thứ tư, tạo động lực mạnh mẽ cho phát triển nhanh và bền
vững.
- Kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại; nêu cao ý chí độc lập, tự chủ,
chủ động, tích cực hội nhập và nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế; phát huy tối đa
nội lực, tranh thủ ngoại lực, trong đó nguồn lực nội sinh, nhất là nguồn lực con
người là quan trọng nhất.

- Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, phát huy bản chất giai cấp công nhân của
Đảng, nâng cao năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền và sức chiến đấu của Đảng;
xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh toàn diện, xây dựng
Nhà nước tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; gắn với tinh giản biên chế, nâng
cao chất lượng và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; xây dựng đội
ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là đội ngũ cán bộ cấp chiến lược, người đứng đầu đủ
phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ, gắn bó mật thiết với nhân dân
là những nhân tố có ý nghĩa quyết định thành công sự nghiệp xây dựng, phát triển
đất nước và bảo vệ Tổ quốc.

 6 nhiệm vụ trọng tâm:

- Tiếp tục đẩy mạnh chỉnh đốn Đảng, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ
nghĩa
- Tập trung kiểm soát đại dịch, phục hồi, phát triển kinh tế
- Giữ vững độc lập, tự chủ, tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động đối
ngoại, hội nhập quốc tế.
- Khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc
- Hoàn thiện đồng bộ hệ thống pháp luật, nhằm phát huy mạnh mẽ dân chủ xã hội
chủ nghĩa
- Quản lý chặt chẽ, sử dụng có hiệu quả đất đai, tài nguyên.
 3 đột phá chiến lược
- Hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển, trước hết là thể chế phát triển kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa
- Phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao
- Xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại cả về kinh tế và xã hội.