Zemsta A.Fredro – Powtórzenie wiadomości.

I. Bohaterowie utworu

Rejent Milczek – Właściciel drugiej połowy zamku. Jego nazwisko wskazuje na milczącą i spokojną
osobowość. Pozornie uprzejmy, a wewnątrz uparty i mściwy. Jest postacią obłudno-chciwą i typowym
reprezentantem szlacheckiego adwokata tamtej epoki. Wciąż knuje jak dopiec Cześnikowi, życząc mu
wszystkiego, co najgorsze. W akcie zemsty na Cześniku, a także kierowany materialną chciwością,
próbuje zmusić Wacława do ślubu z Podstoliną.

Cześnik Marcin Raptusiewicz – jeden z właścicieli zamku. Stoi wyżej w hierarchii społecznej niż
Rejent i uważa się za lepszego. Jego nazwisko odnosi się do jego raptownego charakteru. Porywczy i
impulsywny, jest bardzo trudny w kontakcie i uciążliwy dla innych. Pełen szlacheckiej buty i cech
warcholsko-sarmackich. Nie zgadza się na odbudowanie muru granicznego, gotów nawet użyć
strzelby, byle postawić na swoim:

„Hej! Gerwazy! daj gwintówkę!

Niechaj strącę tą makówkę!”.

Klara Raptusiewiczówna – zakochana w Wacławie. Wie, że jej stryj Cześnik, nigdy nie zgodzi się na
ich ślub. Nie zgadza się na ucieczkę i potajemny ślub z ukochanym. Z rezerwą podchodzi do jego
pomysłów i podstępów, które mają im pomóc w realizacji planów ślubnych, ale ostatecznie zgadza się
na wszystkie. Nie wie o dawnym romansie Wacława i Podstoliny.

Po wyznaniu jej miłości przez Papkina żąda od niego dowodów miłości, które Papkin kwituje
znanym:

„Jeśli nie chcesz mojej zguby,

Krokodyla daj mi luby”.

Józef Papkin – gaduła, samochwała i… tchórz. Opowiada niestworzone historie o swoim męstwie,
nierozłączny ze swoją szablą.

Podstolina Hanna Milczek – wdowa po Podstolim i właścicielka folwarków. Cześnik uznaje ją za

dobrą partię i chce poślubić, na co wdowa szybko się zgadza. Jest piękną i atrakcyjną kobietą, ale
jednocześnie materialistką i osobą przebiegłą, myślącą wyłącznie o własnych korzyściach. Decyzja o
kolejnym ślubie nie była dyktowana uczuciami:

„Chciałam za mąż pójść czym prędzej,

By nie zostać całkiem w nędzy”.

[ciekawostka!] Według badaczy literatury pierwowzorem Hanny była prawdopodobnie podstolina

Zdawnialską z komedii Syn marnotrawny.

Perełka – kuchmistrz Cześnika, często zagląda do kieliszka.

© wszelkie_prawa_zastrzeżone © wszelkie_prawa_zastrzeżone © wszelkie_prawa_zastrzeżone (1999)

Dyndalski – marszałek u Cześnika. Powiernik wielu monologów Cześnika, ochoczo mu przytakujący,
To on pisze list dyktowany mu przez Cześnika, tworząc jedną z najzabawniejszych scen Zemsty:

„Bardzo proszę… mocium panie…

Mocium panie… me wezwanie…
Mocium panie, wziąć w sposobie,
Mocium panie… wziąć w sposobie […]”.

Wacław (rejentowicz) - Syn Rejenta. Na zabój zakochany w Klarze. Wie, że konflikt jego ojca i stryja
Klary wyklucza ich małżeństwo. Planuje ucieczkę i potajemny ślub, a gdy Klara się nie zgadza,
próbuje pogodzić Rejenta i Cześnika. Jest bohaterem aktywnym, stara się na swój sposób rozwiązać
konflikt przy pomocy podstępu.

Śmigalski – dworzanin Cześnika, to on m.in. przegania mularzy.

Mularze – tu: Murarze

II. Historia i powstanie utworu – informacje dodatkowe.

Data i miejsce akcji utworu: Stary zamek na wsi, przełom XVII/XIX w. n.e. – romantyzm

Gatunek literacki: dramat (utwór przeznaczony do wystawienia na scenie, podzielony na akty i

sceny, zawierający tekst główny i poboczny- didaskalia). Gatunek literacki – komedia (dzieło o
pogodnej tematyce, żywej akcji i szczęśliwym zakończeniu, mające za pomocą komizmu
rozbawić widza).

III. Fabuła

Cześnik Maciej Raptusiewicz i Rejent Milczek są nienawidzącymi się właścicielami dwóch połów
zamku. Kiedy Rejent próbuje naprawić mur graniczny, Cześnik wścieka się i upiera, że mur
pozostanie taki, jakim go kupiono. Jego porywczość doprowadza do bójki pomiędzy robotnikami
wynajętymi przez Milczka a pracownikami Cześnika.

Cześnik planuje poślubienie Podstoliny – opiekunki jego bratanicy Klary. Z oświadczynami, jako że
sam jest nieśmiały, posyła do niej wygadanego Papkina – szlachcica, z którym go łączą jakieś dawne
sprawy, i który musi wypełniać jego polecenia. Podstolina zgadza się na ślub z Cześnikiem, ale bez
entuzjazmu.

W międzyczasie okazuje się, że syn Milczka Wacław i bratanica Cześnika Klara są w sobie zakochani.
Nie mają odwagi się ujawnić, bojąc się gniewu ojca i wuja. Sytuacja komplikuje się, gdy po bójce pod
murem Wacław podaje się za komisarza Rejenta i oddaje się Papkinowi w niewolę. Tchórzliwy
Papkin cieszy się z jeńca i ma nadzieję, że w nagrodę Cześnik ofiaruje mu rękę Klary, ponieważ od
dawna się w niej podkochuje. Klara, widząc Wacława, wpada na pomysł, że jeśli Podstolina polubi
Wacława, jako narzeczona Cześnika będzie mogła wstawić się za młodymi.

Gdy dochodzi do spotkania Podstoliny i Wacława, okazuje się, że w przeszłości mieli ze sobą
romans. Wacław podawał się za księcia Radosława i uwiódł Podstolinę. Teraz swoje zachowanie
zrzuca na błędy młodości. Podstolina jednak nadal jest zainteresowana młodzieńcem. Nadejście Klary
wywołuje popłoch dwojga dawnych kochanków. Papkin wyznaje Klarze miłość, posługując się
charakterystycznym dla niego kwiecistym i komicznym językiem. Dziewczyna jednak postanawia
sobie z niego nieco zażartować i stawia mu trzy warunki, których Papkin nie jest w stanie wypełnić:

© wszelkie_prawa_zastrzeżone © wszelkie_prawa_zastrzeżone © wszelkie_prawa_zastrzeżone (1999)

milczenie przez pół roku, przeżycie roku i sześciu dni o chlebie i wodzie oraz zdobycie dla niej
krokodyla.

Po bójce Rejent spisuje zeznania wynajętych przez niego mularzy i tak nimi manipuluje, że przyznają,
że zostali mocno pobici, choć nie jest to prawdą. Milczek ma nadzieję, że te zeznania zaszkodzą
sąsiadowi. Chce też zrobić mu na złość i zapobiec ożenkowi Cześnika z Podstoliną. W tym celu
spisuje z nią kontrakt małżeński, według którego kobieta poślubi jego syna Wacława. Kontrakt
zawiera informację, że ta strona, która zerwie umowę, będzie musiała zapłacić sto tysięcy.

Gdy Wacław dowiaduje się, że ojciec zmusza go do ślubu z Podstoliną, jest załamany. Próby
przekonania ojca, że kocha tylko Klarę, nie zdają się na nic – Rejent, by dopiec Cześnikowi, skłonny
jest poświęcić szczęście własnego syna. W międzyczasie Milczka odwiedza Papkin przekazujący, że
Cześnik wyzywa go na pojedynek. Dowiaduje się o planach ślubu Podstoliny z Wacławem i boi
gniewu swojego przełożonego. Papkin później martwi się, że Rejent zatruł wino, którym go
poczęstował, i spisuje swój testament.

W międzyczasie Cześnik dowiaduje się o niecnych planach Milczka i postanawia zapobiec ożenkowi
Podstoliny z Wacławem. Dyktuje swojemu słudze Dyndalskiemu list i stara się, by brzmiał on, jakby
pisała go Klara. Zamierza w ten sposób zwabić młodzieńca. Gdy Wacław pojawia się, Cześnik zmusza
go do natychmiastowego poślubienia Klary, co młodym jest bardzo na rękę. Dochodzi do ślubu.
Rejent, widząc, że jego plany spełzły na niczym, godzi się z Cześnikiem. Pomaga w tym fakt, iż
okazuje się, że Klara otrzyma duży spadek, którym do tej pory zarządzała Podstolina. Z pieniędzy tych
zostanie spłacona grzywna Wacława za złamanie warunków kontraktu.

IV. Komizm – jak zabawić czytelnika?

Komizm jest to efekt, który wywołuje śmiech widza, i może zostać uzyskany na trzy sposoby –
poprzez przedstawienie zabawnej sytuacji, postaci lub zabawę językiem. W taki właśnie sposób
możemy wyróżnić trzy jego rodzaje.

a. Komizm sytuacyjny polega na zabawnym ukazaniu jakiejś sytuacji. W “Zemście” dwie

połowy zamku zajmują nienawidzący się Cześnik i Rejent, co prowadzi do wielu zabawnych
scen. Najlepszymi przykładami komizmu sytuacyjnego są sceny, w których Papkin oświadcza
się Klarze, a ona stawia mu warunki, przesłuchanie mularzy przez Rejenta, Papkin
odczytujący Klarze swój testament i dyktowanie przez Cześnika listu (gdy stara się brzmieć
jak Klara, ale wtrąca co chwilę swoje powiedzenie “mocium panie”).
b. Komizm językowy z kolei to zabawny sposób wypowiadania się bohaterów, ich
charakterystyczne powiedzonka, a także przejęzyczenia czy wywołujące śmiech gry słowne.
Świetnym przykładem są więc “mocium panie” Cześnika i zdrobnienia stosowane przez
Rejenta, a także kwiecisty i podniosły sposób wypowiadania się przez Papkina.
c. Komizm postaci polega on na zabawnym przedstawieniu bohatera. Może to być dziwaczny
ubiór i sposób bycia, jak w przypadku Papkina, bądź wyolbrzymienie wad lub zestawienie
całkowicie różnych postaci, tak jak w przypadku Cześnika i Rejenta.
V. Motywy literackie
a. Spór o zamek, kłótnie sąsiedzkie
b. Zemsta, złośliwości
c. Miłość napotykająca przeszkody (Wacław i Klara)
d. Szlachta polska i sarmatyzm
e. Walka, pojedynek
VI. To może pojawić się na sprawdzianie z Zemsty – znaj odpowiedzi na róże pytania.

© wszelkie_prawa_zastrzeżone © wszelkie_prawa_zastrzeżone © wszelkie_prawa_zastrzeżone (1999)

 Kto jest autorem „Zemsty”?
W jakiej epoce powstało to dzieło?
Do jakiego rodzaju literackiego zaliczamy
„Zemstę”?
Jakim gatunkiem literackim jest „Zemsta”?
Jak nazywają się (nazwiska) właściciele dwóch
połów zamku?
Czyimi sługami są Dyndalski i Śmigalski?
Z kim rozważał ożenek Cześnik?
Kogo wysłał Cześnik jako swata?
Kim jest Klara dla Cześnika?
Kim jest Wacław dla Rejenta?
Kogo kocha Klara?
Na czyim utrzymaniu jest Papkin?
Jak nazywa się miecz Papkina?
Jak miała na imię opiekunka Klary?
Kto nie chciał, by mur został naprawiony?
Kogo powziął w niewolę Papkin?
Czego zażądała od Papkina Klara?
Kto zaplanował małżeństwo Podstoliny i
Wacława?
Za kogo w przeszłości podawał się Wacław?
Jaka miała być kara za złamanie kontraktu o
małżeństwie?
Co pił Papkin u Rejenta?
Co zrobił Papkin, myśląc, że umiera?
Kto doprowadził do ślubu Wacława i Klary?
Co otrzymała Klara podczas ślubu?
Kto spłacił dług Wacława?
Czy Cześnik i Rejent się pogodzili?
Jak brzmiało powiedzenie Rejenta?
Jakich słów używał często Cześnik?
Czy w tekście pojawiają się didaskalia?
Jakie są trzy rodzaje komizmu zastosowane w
utworze?
© wszelkie_prawa_zastrzeżone © wszelkie_prawa_zastrzeżone © wszelkie_prawa_zastrzeżone (1999)
Autorem „Zemsty” jest Aleksander Fredro.
Dzieło to powstało w epoce romantyzmu.
Zemsta to dramat – jest przeznaczona do
wystawienia na scenie.
Jest to komedia, ponieważ ma na celu bawienie
odbiorcy.
Właściciele dwóch połów zamku to Cześnik
Raptusiewicz i Rejent Milczek.
Dyndalski i Śmigalski są sługami Cześnika.
Cześnik rozważał ożenek z Klarą lub
Podstoliną.
Cześnik jako swata do Podstoliny wysłał
Papkina.
Klara dla Cześnika jest bratanicą.
Wacław dla Rejenta jest synem.
Klara kochała Wacława, z wzajemnością.
Papkin był na utrzymaniu Cześnika.
Miecz Papkina nazywany był przez niego
Artemida.
Opiekunką Klary była Podstolina.
To Cześnik nie chciał, by mur został
naprawiony.
Papkin wziął jako jeńca Wacława, myśląc, że
ten jest komisarzem Rejenta.
Klara zażądała od Papkina krokodyla,
niemówienia przez sześć miesięcy i spędzenia
roku i sześciu dni o chlebie i wodzie.
Małżeństwo Podstoliny i Wacława zaplanował
Rejent.
W przeszłości Wacław podawał się za księcia
Radosława.
Karą za złamanie kontraktu o małżeństwie
miała być zapłata stu tysięcy.
Papkin u Rejenta pił wino.
Papkin, myśląc, że umiera, spisał testament.
Do ślubu Wacława i Klary doprowadził
Cześnik.
Klara podczas ślubu otrzymała majątek, którym
zarządzała Podstolina.
Dług Wacława spłaciła Klara.
Cześnik i Rejent pogodzili się tuż po ślubie.
Powiedzenie Rejenta brzmiało: „Niech się
dzieje wola nieba, z nią się zawsze zgadzać
trzeba”.
Cześnik często używał słów „Mocium panie”.
W „Zemście”, jak w każdym dziele
dramatycznym, pojawiają się didaskalia.
Trzy rodzaje komizmu zastosowane w utworze
to: komizm postaci (np. Papkin), komizm
słowny (np. dyktowanie przez Cześnika
Dyndalskiemu treści listu do Wacława) oraz
sytuacyjny (np. zachowanie tchórzliwego
Papkina tuż po bitwie pod murem).
 cd.

1. W drugiej scenie I aktu poznajemy Papkina, B

który opowiada o przygodach, jakie przeżył po
drodze do zamku. Jak reaguje na te opowieści
Cześnik Raptusiewicz?
A. Jest rozgniewany, że Papkin spóźnił się z
przyjazdem o cały tydzień.
B. Nie wierzy w jego opowieści.
C. Jest pod wyraźnym wrażeniem przygód
Papkina.
D. Chwali go za okazane męstwo.

2. Których słów nie wypowiada Papkin? C,D

A. Giną za mną te kobiety!
B. Nic się nie bój – ja za tobą.
C. Jeśli nie chcesz mojej zguby, / krrrokodyla
daj mi, luby!
D. Niech się dzieje wola nieba, / z nią się
zawsze zgadzać trzeba.

3. Mularze, o których wielokrotnie mówi B

Cześnik, to
A. handlarze. B. murarze.
C. malarze. D. chłopi.

4. Kogo w młodości udawał Wacław, kiedy A

poznał Podstolinę?
A. Litewskiego księcia Rodosława.
B. Francuskiego hrabiego.
C. Znanego poetę.
D. Kuzyna króla.

5. Hej! Gerwazy! Daj gwintówkę, niechaj strącę B

tę makówkę! to słowa
A. Rejenta. B. Cześnika.
C. Papkina. D. Wacława.

6. Cześnik chce u trzech kopców w Czarnym B

Lesie
A. zbudować nowy zamek.
B. pojedynkować się z Rejentem.
C. spotkać się z Podstoliną.
D. zamieszkać, byle z dala od Rejenta.

7. Z ilu aktów składa się Zemsta? C

A. Dwóch. B. Trzech.
C. Czterech. D. Pięciu.

8. Jam jest [...], lew Północy, / Rotmistrz sławny C

i kawaler – tak przedstawia się Rejentowi
A. Cześnik. B. Wacław.
C. Papkin. D. Dyndalski.
© wszelkie_prawa_zastrzeżone © wszelkie_prawa_zastrzeżone © wszelkie_prawa_zastrzeżone (1999)
 9. Perełka to
A. kuchmistrz Cześnika. A
B. kuzyn Papkina.
C. pies Podstoliny.
D. siostra Klary.

10. Kto i dlaczego spisuje intercyzę D

z Podstoliną?
A. Rejent, by mieć pewność, że kobieta go nie
oszuka.
B. Cześnik, żeby zemścić się na Rejencie.
C. Cześnik, by zabezpieczyć majątek.
D. Rejent, żeby uszczęśliwić Wacława.

11. Rózia to B
A. służąca Rejenta.
B. służąca Cześnika.
C. chłopka z pobliskiej wioski.
D. żona Śmigalskiego
12. Kto czuje się otruty przez Rejenta i B
postanawia spisać testament?
A. Dyndalski. B. Papkin.
C. Cześnik. D. Wacław.

A
13. Cześnik urządza zasadzkę na Wacława po
to, żeby
A. porwać go dla okupu.
B. kazać mu ożenić się z Klarą.
C. zabić syna swego wroga.
D. okraść młodzieńca.

14. Kto pisze skargę do sądu, podstępnie B

wymuszając od murarzy fałszywe zeznania?
A. Cześnik. B. Rejent.
C. Podstolina. D. Papkin.

15. Który plan wydarzeń jest prawdziwy? B

A. Cześnik wyzywa Papkina na pojedynek,
Wacław żeni się z Podstoliną, Papkin ucieka.
B. Cześnik chwyta Wacława, Cześnik nie
stawia się na pojedynek, Wacław żeni się
z Klarą.
C. Cześnik żeni się z Podstoliną, Rejent zgadza
się na odbudowę muru, zaczyna się wesele.
D. Papkin daje Klarze krokodyla, Wacław
wyzywa Papkina na pojedynek, do walki nie
dochodzi.

16. Cześnik i Rejent to C

A. imiona bohaterów.
B. nazwiska bohaterów.
C. tytuły/funkcje bohaterów.
D. przezwiska bohaterów.
© wszelkie_prawa_zastrzeżone © wszelkie_prawa_zastrzeżone © wszelkie_prawa_zastrzeżone (1999)
 17. Kto jest posiadaczem gitary oraz kolekcji
motyli? B
A. Rejent. B. Papkin.
C. Podstolina. D. Klara.

18. Krokodyl, którego Klara życzy sobie od C

Papkina, to
A. legendarna szabla inkrustowana ametystami.
B. rodzaj modnego damskiego szala.
C. egzotyczne zwierzę.
D. rodowy naszyjnik.

19. Rejent chce naprawić mur, żeby D

A. wpisać zamek do rejestru zabytków.
B. nie widywać Cześnika.
C. nie uciekały mu kury.
D. zrobić na złość sąsiadowi.

20. Utwór Fredry kończą słowa: B

A. Nigdy! Nigdy! Nigdy!
B. Tak jest – zgoda, / a Bóg wtedy rękę poda.
C. I ja tam byłem, miód i wino piłem.
D. Przyszła kryska na Matyska!

Sprawdziany użyte w pracy: WSiP – Test Zemsta; Kompozycja własna.

Autorzy: ---

odręczne notatki na wykratkowanym polu.

NOTATKI:

Aby lepiej przyswoić wiedzę, dodaj swoje

© wszelkie_prawa_zastrzeżone © wszelkie_prawa_zastrzeżone © wszelkie_prawa_zastrzeżone (1999)