Kamień milowy czy krok wstecz?

Znaczenie Wielkiej
Rewolucji Francuskiej

Wprowadzenie
Przeczytaj
Film
Sprawdź się
Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Projekt Condorceta przedstawiony Zgromadzeniu Narodowemu 20 i 21 IV 1792 r.,

[w:] Wybór tekstów źródłowych do historii wychowania, t. 1, oprac. J. Walczyna, S.
Wołoszyn, Warszawa 1962.
Źródło: François Furet, Prawdziwy koniec Rewolucji Francuskiej, tłum. B. Janicka, Warszawa
1994, s. 7.
Źródło: Fragment wywiadu z Gaêlem Nofrim, dostępny w internecie: h p://www.lefigaro.fr.
Źródło: Edmund Burke, Rozważania o rewolucji we Francji, [w:] Jarosław Czubaty, Historia
dla maturzysty. Nowożytność, Warszawa 2006, s. 208.
Źródło: Alexandre Gady, Wandalizm rewolucyjny, [w:] Renaud Escande, Czarna księga
rewolucji francuskiej, tłum. B. Biały, J. Gruszka, M. Jurek, K. Kubaszczyk, Dębogóra 2015, s.
301.
Źródło: Renaud Escande, Fragment spisu treści, Czarna Księga Rewolucji Francuskiej,
Dębogóra 2015.
Źródło: Dekret z 27 brumaire’a roku III (17 listopada 1794) o szkołach podstawowych,
dostępny w internecie: www.axl.cefan.ulaval.ca.
Źródło: Jan Baszkiewicz, Historia Francji, Wrocław 1999.
Źródło: Historia Francji, dostępny w internecie: axl.cefan.ulaval.ca.
 Kamień milowy czy krok wstecz? Znaczenie Wielkiej
Rewolucji Francuskiej

Etapy budowy wieży Eiffla.

Źródło: dostępny w internecie: pxhere.com, domena publiczna.

Z okazji setnej rocznicy wybuchu Wielkiej Rewolucji Francuskiej władze francuskie

zorganizowały wielką wystawę światową i zleciły budowę najwyższej wówczas metalowej
konstrukcji na świecie, symbolu współczesnego Paryża – wieży Eiffla. Za tą pionierską
inicjatywą kryło się jasne przesłanie polityczne: wraz z rewolucją narodził się nowoczesny
świat. 100 lat później Francuzi ponownie zrealizowali szereg ambitnych projektów, aby
upamiętnić zdobycze rewolucji. W 1989 r. odsłonięto np. słynną piramidę Luwru i Wielki
Łuk Braterstwa w biznesowej dzielnicy Paryża La Défense. Pamięć o rewolucji pozostaje we
Francji żywa, tymczasem oceny co do jej osiągnięć bywają skrajnie różne.

Źródło: Contentplus.sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Twoje cele
Ocenisz, czy słusznie Wielka Rewolucja Francuska uznawana jest za wydarzenie,
które wstrząsnęło światem.
Wyjaśnisz, dlaczego rewolucja jest tak ważna w pamięci Francuzów, że ich rząd
przeznaczył 45 mln franków (29 mln zł) na zorganizowanie obchodów dwusetnej
rocznicy jej wybuchu.
A przy okazji opiszesz zmiany, jakie dokonały się w języku; sprawdzisz np., co
oznaczało określenie „zwolennik krótkich spodni”.
Przeczytaj

Dobre zmiany…

Chociaż od ponad 200 lat historycy badają rewolucję, trudno znaleźć jednoznaczną ocenę
jej dorobku. Temat ten budzi kontrowersje w świecie akademickim, w debacie publicznej
i codziennych rozmowach (nie tylko) Francuzów.

Bez wątpienia do rewolucyjnych osiągnięć należy zaliczyć opracowanie i uchwalenie

Deklaracji praw człowieka i obywatela, która utorowała drogę do stworzenia społeczeństwa
obywatelskiego, opartego na zasadach wolności i równości. Rewolucja zdemontowała stary,
feudalny świat, gdzie o statusie i pełnionych funkcjach w społeczeństwie decydowało nade
wszystko urodzenie. Obaliła absolutyzm, zniosła przywileje stanowe i wcieliła w życie
monteskiuszowski trójpodział władzy. W jej wyniku nastąpiła demokratyzacja życia
publicznego – suwerenem zostali obywatele, którzy otrzymali prawo do wyboru polityków
mających ich reprezentować w Zgromadzeniu Narodowym. W zależności od predyspozycji
i sytuacji życiowej każdy obywatel mógł też startować w wyborach do tego Zgromadzenia.
Władza
Rok Władza ustawodawcza Władza wykonawcza
sądownicza
Zgromadzenie
Ustawodawcze Wybieralni
Król Francuzów i mianowani
1791 (Legislatywa) wybierane sędziowie
przez niego ministrowie
na dwa lata w wyborach i ławnicy
powszechnych

Ciało Ustawodawcze Rada Wykonawcza, Trybunał

wybierane na rok podporządkowana władzy Rewolucyjny
1793 w wyborach ustawodawczej, Komitet Ocalenia wyłaniany
powszechnych, równych, Publicznego, Komitet przez
bezpośrednich i jawnych Bezpieczeństwa Publicznego Konwent

Rada Pięciuset i Rada

Dyrektoriat (pięciu dyrektorów Wybieralni
1795 Starszych wybierane na
wybieranych na pięć lat) sędziowie
trzy lata

Rewolucja miała wpływ na kulturę polityczną – chociaż był to proces powolny, u schyłku
XVIII w. świadomość polityczna obywateli co do ich praw i obowiązków zdecydowanie
wzrosła. Dużą rolę odegrało tu zniesienie cenzury i rozwój wolnej prasy, na łamach której
ścierały się różne poglądy polityczne. Spory wpływ na uświadamianie obywatelskie
Francuzów miała również służba w rewolucyjnej armii, gdzie niezależnie od pochodzenia
społecznego, można było zrobić karierę. Rewolucyjne idee szybko rozprzestrzeniły się poza
Francję. Zachłyśnięci nimi europejscy działacze powoływali się na przykład francuski,
stawiając go za wzór. W XIX w. sami Francuzi wyznaczyli sobie misję szerzenia ideałów
wolności i równości oraz popierali demontaż absolutyzmu w całej Europie.


Jean-Jacques-François Le Barbier, Deklaracja praw człowieka i obywatela, 1789 r.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

…i ciemne strony
Przeciwnicy rewolucji argumentują, że była ona rebelią przeciwko legalnym rządom,
wyniesieniem do władzy bezwzględnych karierowiczów, którzy chcąc ją utrzymać,
doprowadzili do krwawego terroru i prześladowań politycznych, a w konsekwencji śmierci
i aresztowań tysięcy niewinnych ludzi bezzasadnie oskarżonych o zdradę ojczyzny. Pod
pretekstem działania na rzecz dobra publicznego rewolucjoniści naruszali prawo własności
prywatnej, grabili majątki szlacheckie i kościoły. Wiele bezcennych dzieł sztuki, zwłaszcza
sakralnej, uległo zniszczeniu lub trwałemu uszkodzeniu.

Chociaż początkowo rewolucjoniści współpracowali z klerem, Zgromadzenie Narodowe

z czasem uderzyło w pozycję Kościoła i ograniczyło jego wpływy. Dobra kościelne zostały
skonfiskowane i sprzedane, a zysk z tych transakcji trafił do skarbu państwa. W okresie
rządów jakobinów księża często byli oskarżani o kontrrewolucjonizm, a władza próbowała
zdechrystianizować społeczeństwo, wprowadzając państwowy kult Istoty Najwyższej czy
kalendarz, z którego usunięto niedziele i imiona świętych. Krytycy rewolucji upatrują
w działaniach skierowanych przeciwko Kościołowi próbę zniszczenia chrześcijaństwa
i początek laicyzacji społeczeństwa.
Część badaczy twierdzi wreszcie, że „swojej rewolucji nie miały kobiety”, gdyż dążenia do
realizacji oświeceniowych idei wolności i równości w praktyce ich nie objęły. W nowym
prawie rewolucjoniści potwierdzili ich zależność od męskich członków rodziny oraz
pozbawili je praw obywatelskich. Chociaż kobiety aktywnie uczestniczyły w rewolucji,
w dalszym ciągu nie mogły decydować o sobie, a we wszystkich konstytucjach
zakwalifikowano je jako obywatelki bierne, bez prawa do startowania i głosowania
w wyborach.


Noc z 4 na 5 sierpnia 1789 r., czyli delirium patriotyczne. Ilustracja nawiązująca do okresu
tzw. Wielkiej Trwogi.
Źródło: gallica.fr, domena publiczna.

Słownik
dechrys anizacja

spadek liczby wyznawców religii chrześcijańskiej oraz działania prowadzące do takiej

sytuacji

laicyzacja

(fr. laicisation) proces słabnięcia wpływu religii na różne dziedziny życia społecznego

Monteskiuszowski trójpodział władzy

model organizacji państwa, w którym zgodnie z zasadami spisanymi przez francuskiego

filozofa Monteskiusza funkcje prawodawcze, wykonawcze i sądownicze są od siebie
oddzielone i powierzone niezależnym od siebie ciałom
 suweren

(fr. souverain) podmiot sprawujący władzę; niezależny władca

kontrrewolucja

walka przeciwko rewolucji

Słowa kluczowe
Wielka Rewolucja Francuska, pamięć historyczna, rewolucje XVIII w.

Bibliografia
J. Baszkiewicz, Historia Francji, Wrocław 1999.

J. Baszkiewicz, S. Meller, Rewolucja francuska 1789‐1794: społeczeństwo obywatelskie,

Warszawa 1983.

A. Chwalba, Historia powszechna. Wiek XIX, Warszawa 2012.

Film

Polecenie 1

Zapoznaj się materiałem filmowym i wykonaj kolejne polecenia.

Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D17dvkFdZ

Film opowiadający o znaczeniu Wielkiej Rewolucji Francuskiej.

Polecenie 2

Wymień skutki Wielkiej Rewolucji Francuskiej. Które z nich Twoim zdaniem na zawsze zmieniły
Europę?

Twoja odpowiedź
 Polecenie 3

Omów wpływ Wielkiej Rewolucji Francuskiej na kraje sąsiadujące z Francją.

Twoja odpowiedź

Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D17dvkFdZ

Film opowiadający o znaczeniu Wielkiej Rewolucji Francuskiej.

Polecenie 4

Który z krajów europejskich najbardziej odczuł skutki Wielkiej Rewolucji Francuskiej.

Odpowiedź uzasadnij.

Twoja odpowiedź
Polecenie 5

Czy Twoim zdaniem Wielka Rewolucja Francuska przyniosła więcej pozytywnych, czy
negatywnych skutków społeczeństwu francuskiemu i szerzej - europejskiemu? Odpowiedź
uzasadnij.

Twoja odpowiedź
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1 輸
Większość symboli narodowych Francji powstała w okresie Wielkiej Rewolucji Francuskiej.
Który z poniższych nie powstał w tym czasie?

  


Ćwiczenie 2 輸

Wstaw do tabeli słowa i wyrażenia lub ich znaczenia, które weszły do powszechnego użycia
w okresie rewolucji.

Jakoby, niby; zgodnie z tym, co ktoś mówi

Cenzus wyborczy

Naród

Przedstawiciele duchowieństwa, którzy pozostawali w opozycji do

władz rewolucyjnych

Flaga francuska

Moderantyzm

Zwolennik krótkich
spodni

Republikanin

Ogół obywateli

Państwo to ja Cenzura Oporni księża Wściekli księża Sankiulota Rzekomy

Zwolennik arystokracji Prawo do głosowania Umiarkowane poglądy polityczne

Państwo Trójkolorowa Lud Radykalizm Zwolennik rewolucji Lud

Ograniczenie powszechności prawa wyborczego

Ćwiczenie 3 醙

Zapoznaj się z tekstami źródłowymi i wykonaj polecenie.

Tekst A

“ Projekt Condorceta przedstawiony Zgromadzeniu

Narodowemu 20 i 21 IV 1792 r.

Dać każdemu człowiekowi rodzaju ludzkiego środki po temu, by mógł

zaspokajać swe potrzeby, zapewnić sobie dobrobyt, znać i sprawować
swe uprawnienia, rozumieć i pełnić swoje powinności; uczynić, by
każdy mógł łatwo wydoskonalić swą pracę zawodową, by się uzdolnił do
funkcji społecznych, do których ma prawo być powołanym, by w całej
pełni rozwinął talenty, w jakie wyposażyła go natura; […] taki oto winien
być pierwszy cel oświaty narodowej.

Źródło: Projekt Condorceta przedstawiony Zgromadzeniu Narodowemu 20 i 21 IV 1792 r., [w:] Wybór tekstów
źródłowych do historii wychowania, t. 1, oprac. J. Walczyna, S. Wołoszyn, Warszawa 1962.

Tekst B

“ Dekret z 27 brumaire’a roku III (17 listopada 1794) o

szkołach podstawowych

Tytuł IV Edukacja i organizacja szkół podstawowych Art. 2 We

wszystkich szkołach, uczniów nauczać się będzie:

1. Czytać i pisać; wybór literatury przypomni im ich prawa i obowiązki;

2. Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela oraz Konstytucji Republiki

Francuskiej;
 3. Przekazywane będą podstawowe zasady moralności republikańskiej;

4. Elementów języka francuskiego, zarówno mówionego, jak

i pisanego;

5. Podstawowe zasady działań matematycznych oraz dokonywania

pomiarów;

6. Elementy geografii i historii wolnych ludów;

7. Zasady, podstawowe mechanizmy i najpraktyczniejsze wytwory

natury.

Nauczane będą heroiczne czyny bohaterów oraz pieśni tryumfalne.

Źródło: Dekret z 27 brumaire’a roku III (17 listopada 1794) o szkołach podstawowych, dostępny w internecie:
www.axl.cefan.ulaval.ca.

Ustal, czy oświeceniowy postulat wyrażony w tekście A został wprowadzony w życie (tekst B).

Postulat markiza de Condorceta

Podstawowa funkcja szkoły według dekretu z 27 brumaire’a

Wniosek: Czy postulat markiza de Condorceta został zrealizowany? Tak

Ćwiczenie 4 醙
Uzupełnij rubryki tabeli, dopasowując zdobycze Wielkiej Rewolucji Francuskiej do dziedzin,
w których się dokonały.

Dziedzina Zdobycze rewolucji

Wielka Rewolucja Francuska położyła kres absolutyzmowi, wprowadziła

w życie zasadę trójpodziału władzy i dała początek francuskiej demokracji.

Przemiany
społeczne
i obywatelskie

Wprowadzono podział na 83 departamenty ze stolicami w głównych

ośrodkach miejskich.

Gospodarka

List opieczętowany (le re de cachet), którym król francuski skazywał

adresata listu na karę więzienia czy wygnania bez sądu, został zniesiony.
Nowe prawo przewidywało zasadę domniemania niewinności.

Religia

Administracja

Obywatele uzyskali gwarancję równości wobec prawa, wolność słowa i opinii oraz
gwarancję poszanowania własności prywatnej. Wprowadzono powszechną edukację oraz
śluby cywilne, dopuszczono też rozwody.

Zgromadzenie Narodowe przegłosowało konstytucję cywilną kleru, ograniczając wpływy

Kościoła i wprowadzając rozdział Kościoła od państwa.

Sądownictwo Życie polityczne

Wszyscy obywatele legalnie uzyskujący przychody mieli odtąd płacić podatki.

Wprowadzono wolność handlu i zniesiono cechy, dzięki czemu każdy mógł wykonywać
dowolny zawód bez konieczności zdobywania specjalnych pozwoleń i przynależenia do
organizacji skupiających osoby wykonujące ten zawód. Zlikwidowano również cła
wewnętrzne, ułatwiając handel wewnątrz kraju.
Ćwiczenie 5 醙

Zapoznaj się z poniższymi tekstami źródłowymi i wykonaj polecenia.

Tekst A

“
Renaud Escande

Fragment spisu treści, Czarna Księga Rewolucji

Francuskiej

P. Chanu, Sekularyzacja dóbr kościelnych: znaczenie polityczne i skutki

ekonomiczne............17
J.-P. Brancourt, 14 lipca 1789 roku: spontaniczna
premedytacja.............31
G. de Diesbach, Masakra 10 sierpnia............69
J.-Ch. Pe tfils, Suwerenna rewolucja Ludwika XVI
1787-1789............113
J. Charles-Roux, Męka i krzyż dziecka – króla Francji............199
J. de Viguerre, Prześladowania religijne............257
R. Secher, Wandea: wojna domowa, ludobójstwo, zagłada
pamięci............273
A. Gady, Wandalizm rewolucyjny............299
J. Dumaine, Biblioteki a Rewolucja Francuska............313
Ch. Mar n, Rewolucyjny podział administracyjny, między utopią
a technokracją............387
M. Crapez, Dziedzictwo terroru w XIX wieku............449

Źródło: Renaud Escande, Fragment spisu treści, Czarna Księga Rewolucji Francuskiej, Dębogóra 2015.

Tekst B

“
Alexandre Gady

Wandalizm rewolucyjny
 Niemożliwością było zniszczyć całą Francję, wyczyścić ze wszystkich
zabytków i dzieł sztuki. Było też jednak rzeczą nie do zaakceptowania
dla nowych władców tego kraju, że dawny wystrój pozostanie
nietknięty, by permanentnie przypominał minione czasy: lilie nadal
rozsiewały woń monarchii, gotyckie dzwonnice wszędzie
wyśpiewywały Bożą chwałę. Podjęto więc działania akcyjne, bez logiki,
niekiedy przesadne, niekiedy nieudolne. W efekcie, po kilku latach
pojawiła się istotna zmiana w pejzażu pomników miejskich, zamków
i kościołów. Dla Francji to wielka katastrofa, dla rewolucji zaś –
ogromny sukces. Spowodowała, że tamto przedtem zostało oddzielone
od tego potem, których nie można już sprowadzić do wspólnego
mianownika.

Źródło: Alexandre Gady, Wandalizm rewolucyjny, [w:] Renaud Escande, Czarna księga rewolucji francuskiej, tłum. B.
Biały, J. Gruszka, M. Jurek, K. Kubaszczyk, Dębogóra 2015, s. 301.

Podaj argumenty, jakimi posługują się przeciwnicy rewolucji.

Wyjaśnij, co autor miał na myśli, pisząc „lilie nadal rozsiewały woń monarchii”.

Wypisz wyrażenia, które pozwalają określić stosunek autorów publikacji do rewolucji

francuskiej.
Ćwiczenie 6 難

Zapoznaj się z fragmentem Rozważań o rewolucji we Francji, napisanych w 1790 r.

przez Edmunda Burke’a, brytyjskiego polityka i publicystę, oraz ilustracją, a następnie wykonaj
polecenie.

Źródło A

“
Edmund Burke

Rozważania o rewolucji we Francji

Nauka o rządzeniu jest praktyczna i ma służyć praktycznym celom,

wymaga doświadczenia, i to większego niż to, jakie w toku całego
swego życia może zyskać nawet najmądrzejsza i najbardziej
spostrzegawcza osoba; dlatego właśnie z najwyższą ostrożnością
powinien postępować każdy, kto decyduje się na rozebranie budowli,
która przez wieki w zadowalającym choćby stopniu służyła wspólnym
celom społeczeństwa, lub chce ją zbudować od nowa […]. Nie przeczę,
że pośród niezliczonych aktów gwałtu i szaleństwa uczyniono być może
coś dobrego. […] A jednak branie za dobrą monetę tego, co uczynili jako
uzurpatorzy, czy też tego, co usprawiedliwiałoby zbrodnie, dzięki którym
tę władzę zdobyli, mogłoby być poczytane za dowód, że tych samych
spraw nie sposób było załatwić bez wzniecania rewolucji. Choć
z pewnością można było, bo prawo do przeprowadzenia niemal
wszystkich dokonanych przez nich […] regulacji zostało albo złożone na
mocy dobrowolnej decyzji króla w ręce Stanów [Generalnych], albo
zostało zawarte w instrukcjach dla deputowanych. […] Ulepszenia
Zgromadzenia Narodowego są powierzchowne, błędy – fundamentalne.

Źródło: Edmund Burke, Rozważania o rewolucji we Francji, [w:] Jarosław Czubaty, Historia dla maturzysty.
Nowożytność, Warszawa 2006, s. 208.

Źródło B
Kontrast: Brytyjska wolność i francuska wolność, 1793 r. Pod „brytyjską wolnością”: „religia, moralność,
lojalność, posłuszeństwo wobec praw, niezależność, osobiste bezpieczeństwo, sprawiedliwość, dziedziczenie,
ochrona własności prywatnej, przemysł, narodowa prosperity, szczęście”. Pod „francuską wolnością”:
„ateizm, krzywoprzysięstwo, rebelia, zdrada, anarchia, morderstwo, równość, szaleństwo, okrucieństwo,
niesprawiedliwość, oszustwo, niewdzięczność, bezczynność, głód, narodowa i prywatna ruina, nędza”. Na
dole: „Która [wolność] jest lepsza?”.
Źródło: gallica.fr, domena publiczna.

Wskaż podobieństwa w wymowie obu źródeł oraz wytłumacz, w jaki sposób okoliczności
powstania źródeł wpłynęły na ich przekaz.

Wyjaśnij, jaki był cel autora ilustracji.

Ćwiczenie 7 難

Zapoznaj się z fragmentem wywiadu z Gaëlem Nofrim, historykiem i radnym Nicei, autorem
książki Historia rewolucji we Francji, oraz fragmentem opracowania historycznego,
a następnie wykonaj polecenia.

Źródło A

“ Fragment wywiadu z Gaêlem Nofrim

Francja nie wymyśliła rewolucji. […] warto przytoczyć przykład Anglii

XVII wieku i zobaczymy wtedy, że nie mieliśmy monopolu na tego
rodzaju fenomen w historii. Tymczasem jesteśmy z pewnością
pierwszym narodem, który wplótł fenomen rewolucyjny w swoją
powieść narodową. W przeciwieństwie do Anglii, która praktycznie go
usunęła, Francja zrobiła z 1789 roku datę kluczową w swojej historii,
często zresztą wyolbrzymiając jej znaczenie do tego stopnia, że
niektórzy autorzy upatrują w rewolucji fundamentu nowoczesności. […]
Ponieważ rok 1789 wpisuje się w długoletnią historię, historię
fundacyjną [republiki], nie myli się ten, który pojmuje rewolucję
w kategorii francuskiego dziedzictwa.

Źródło: Fragment wywiadu z Gaêlem Nofrim, dostępny w internecie: h p://www.lefigaro.fr.

Źródło B

“
François Furet

Prawdziwy koniec Rewolucji Francuskiej

Historyk Rewolucji Francuskiej musi się wykazać tytułami innymi aniżeli

kompetencja. Musi się określić. Zanim przystąpi do pracy, musi
powiedzieć, z jakich pozycji zabiera głos, co myśli, czego szuka; a to, co
pisze o Rewolucji, ma znaczenie dla ukierunkowania jego pracy: chodzi
o jego opinię, ową formę sądu, której nikt nie wymaga, gdy chodzi
 o Merowingów, ale która jest niezbędna, gdy chodzi o rok 1789 czy
1793. Jeśli ujawni tę opinię, wszystko staje się jasne: jest rojalistą,
liberałem lub jakobinem.

Źródło: François Furet, Prawdziwy koniec Rewolucji Francuskiej, tłum. B. Janicka, Warszawa 1994, s. 7.
Dokończ zdanie. Historyk rewolucji francuskiej w odróżnieniu od badacza zajmującego się
dynas ą Merowingów „musi się określić”, ponieważ…

 zwykle jest również politykiem.

bada okres, który jest ważny dla tożsamości Francuzów, a temat ten często wraca
 w debacie publicznej, gdyż wiele osób upatruje w rewolucji genezę współczesnego
państwa francuskiego.

o ile na temat władców z dynas i Merowingów dysponujemy zbyt małą liczbą

 źródeł historycznych, aby móc ich oceniać, o tyle w przypadku głównych postaci
rewolucji jest to możliwe.

Połącz oceny rewolucji charakterystyczne dla „rojalisty, liberała lub jakobina” z właściwymi
opisami.

Uważa, że choć rewolucja dzieli się na

etapy, powinna być traktowana jako
ciąg, w którym kolejne wydarzenia były
następstwem je poprzedzających.
W ten sposób usprawiedliwia terror,
Ocena liberała
który w jego oczach stanowi
bezpośredni skutek rządów burżuazji,
dążącej do zmonopolizowania życia
politycznego i wykluczenia z niego ludu.
Broni Maximiliena Robespierre’a.

Potępia rewolucję w całości, nie

dostrzega jej pozytywnych aspektów;
jego argumenty odnoszą się do
Ocena jakobina rewolucyjnej przemocy: krwawego
terroru, niszczenia dóbr kościelnych
i szlacheckich, ataku na wiarę
chrześcijańską.

Docenia osiągnięcia rewolucji, jej

 wpływ na wykształcenie nowoczesnego
społeczeństwa obywatelskiego. Przede
wszystkim skupia się na sukcesach roku
1789: zwołaniu Stanów Generalnych,
Ocena rojalisty
uchwaleniu Deklaracji praw człowieka
i obywatela, pracach nad nową
konstytucją. Potępia okres terroru
(1793–1794) i twierdzi, że kolejne etapy
rewolucji powinny być oceniane
oddzielnie

Określ, do której z powyższych kategorii na pewno nie można zaliczyć autora źródła A.

Ćwiczenie 8 難

Czy rewolucję francuską należy oceniać przez pryzmat Deklaracji praw człowieka
i obywatela czy rządów jakobinów? Na podstawie treści lekcji, wypowiedzi historyka
z mul medium oraz wiedzy pozaźródłowej rozstrzygnij spór o dorobek Wielkiej Rewolucji
Francuskiej. Uzasadnij odpowiedź, odwołując się przynajmniej do dwóch materiałów
ilustracyjnych z treści rozdziału.

Twoja ocena
Dla nauczyciela

Autor: Martyna Wojtowicz

Przedmiot: Historia

Temat: Kamień milowy czy krok wstecz? Znaczenie Wielkiej Rewolucji Francuskiej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Zakres podstawowy
XXV. Rewolucje XVIII w. Uczeń:
3) wyjaśnia przyczyny i opisuje skutki rewolucji francuskiej;
4) ocenia znaczenie rewolucji amerykańskiej i francuskiej z perspektywy politycznej, gospodarczej
i społecznej;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
XXV. Rewolucje XVIII w. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego,
a ponadto:
2) charakteryzuje etapy rewolucji francuskiej i wyjaśnia specyfikę okresu jakobińskiego;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

ocenia, czy Wielka Rewolucja Francuska słusznie uznawana jest za wydarzenie, które
wstrząsnęło światem.
wyjaśnia, dlaczego rewolucja jest tak ważna w pamięci Francuzów, że ich rząd
przeznaczył 45 mln franków (29 mln zł) na zorganizowanie obchodów dwusetnej
rocznicy jej wybuchu.
 opisuje zmiany, jakie dokonały się w języku; sprawdza np., co oznaczało określenie
„zwolennik krótkich spodni”.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

analiza materiału źródłowego (porównawcza);
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom

e‐materiał „Kamień milowy czy krok wstecz? Znaczenie Wielkiej Rewolucji
Francuskiej”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj”
tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.
2. Chętni/wybrani uczniowie przygotowują prezentację na podstawie informacji
zawartych w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wstępna:

1. Wyświetlenie na tablicy uczniom tematu oraz celów lekcji, a następnie określenie

kryteriów sukcesu.
2. Raport z przygotowań. Nauczyciel za pomocą dostępnego w panelu użytkownika
raportu sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji, m.in. kto zapoznał się
z udostępnionym e‐materiałem.
 Nauczyciel poleca uczniom przygotować w parach pytania z nim związane. Czego
uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z tematem lekcji?

Faza realizacyjna:

1. Prezentacje uczniów. Część właściwa lekcji zaczyna się od prezentacji efektów pracy
w domu wybranych uczniów. Pozostali uczniowie zadają pytania prezentującym oraz
uzupełniają informacje.
2. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenie nr 3, a następnie porównują swoje
odpowiedzi z kolegą lub koleżanką.
3. Uczniowie wykonują w parach ćwiczenia nr 1,2,4,5, które zostały wyświetlone na
tablicy. Nauczyciel śledzi na platformie postępy uczestników zajęć, sprawdza
poprawność wykonanych zadań, omawiając je wraz z uczniami.
4. Nauczyciel wyświetla kolejne ćwiczenia nr od 6 do 8, które uczniowie wykonują
w czteroosobowych grupach. Po każdym zakończonym zadaniu wybrana grupa
prezentuje swoje rozwiązanie.

Faza podsumowująca:

1. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów,
udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

1. Wykonaj polecenie nr 1 i 2 z sekcji „Film”.

Materiały pomocnicze

Jan Baszkiewicz, Historia Francji, Wrocław 1999.

Jan Baszkiewicz, Stefan Meller, Rewolucja francuska 1789‐1794: społeczeństwo
obywatelskie, Warszawa 1983.
Andrzej Chwalba, Historia powszechna. Wiek XIX, Warszawa 2012.
Wielka historia świata. Tomy 1‐12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii
Umiejętności); Świat Książki 2004‐2006.
Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011‐2019.
E. Brudnik, A. Moszyńska, B. Owczarska, Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie.
Przewodnik po metodach aktywizujących, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2011.

Wskazówki metodyczne:

Informacje z sekcji „Film” mogą być wykorzystane w trakcie lekcji do pracy uczniów
w parach lub samodzielnie. Cały materiał może być wykorzystany do realizacji zajęć
metodą odwróconej klasy. W szkole następuje czytanie i ocena koleżeńska opracowań
uczniów.
Spis ilustracji nieopisanych:

Ćwiczenie 1 - Ilustracja 1: Trójkolorowa flaga Francji; domena publiczna, pixabay.com

Ćwiczenie 1 - Ilustracja 2: Kogut galijski; CC BY‐SA 3.0, Francois Goglins, Wikimedia
Commons.
Ćwiczenie 1 - Ilustracja 3: Claude Joseph Rouget de Lisle wykonuje „Marsyliankę”,
Isidore Pils; domena publiczna, Wikimedia Commons.
Ćwiczenie 1 - Ilustracja 4: Popiersie Marianne w senacie francuskim; CC BY‐SA 3.0,
Super sapin, Wikimedia Commons.