HALiME
r Ebü Bekir ve ömer'e geldiği, onların da
HALiME
(~)
Ümmü Kebşe Halime
bint Ebi Züeyb Abdillah
b. el-Haris es-Sa'diyye
Hz. Peygamber'in sütannesi. _J
L
Hevazin kabilesinin Sa'd b. Bekir koluna
mensuptur. Ommü Kebşe künyesiyle ve
Halime es-Sa'diyye olarak anılmaktadır.
Mekkeli aileler yeni doğan çocuklarını,
çölün sağlıklı havasında büyümeleri ve
fasih Arapça'yı öğrenmeleri için bedevi
kabilelerden bir sütanneye verirlerdi. Sü-
tanneliği kendileri için gelir kaynağı olan
bedevi kadınları da zengin ailelerin ço-
cuklarını tercih ederlerdi. Halime, bir kıt­
lık yılında kabilesinden bazı kadınlarla bir-
likte bu amaçla Mekke'ye gittiğinde zen-
gin bir aile çocuğu bulamadı; yetim olması
sebebiyle Hz. Muhammed'i almakta te-
reddüt gösterdiyse de boş dönmemek
için ona sütanneliği yapmayı kabul etti.
Halime iki yıl sonra çocuğu sütten kesti
ve ailesine teslim etmek istedi. Fakat an-
nesi Amine, muhtemelen çöl havasının
çocuğuna yaradığını görünce, başka bir
rivayete göre ise o esnada Mekke'de veba
salgını bulunduğundan çocuğun bir süre
daha sütannesinin yanında kalmasını uy-
gun gördü. Hz. Muhammed beş yaşına
gelince Halime onu ailesine teslim etti.
Kaynaklar bu dönemde, başta şakk-ı
sadr* ve Halime ile ailesinin Hz. Muham-
med'i aldıktan sonra bolluğa kavuşması
olmak üzere bazı fevkalade olayların mey-
dana geldiğini ve bunların bir kısmına
sütanne ile sütbabanın şahit olduğunu
kaydeder.
Halime bir kıtlık yılında Hz. Muham-
med'i ziyarete gidince Hz. Hatice ona
kırk koyun ve bir deve verdi. Müslüman
olduğunda hemen bütün kaynakların it-
tifak etmesi (bu konuda Moğultay b. Kı­
lıç et-Tub.{etü 'l-cesfme fi-İslami ljalfme
adlı bir risale telif etmiştir [ltal;ıu'l-mek­
nün, I. 2451). Halime'nin daha sonra da
Resül-i Ekrem'le görüştüğü ihtimalini
akla getirmektedir.
Halime'nin ölüm tarihi kesin olarak bi-
linmemektedir. Bi'setten veya Mekke'-
nin fethinden önce yahut Hz. Peygam-
ber'in vefatından sonra öldüğü ileri sü-
rülmekteyse de onun müslüman olduğu
dikkate alınarak bi'setten sonra ve Mek-
ke 'nin fethinden i;ince öldüğü tahmin
edilmektedir. Bu durumda, Halime'nin
Resül-i Ekrem'in vefatından sonra Hz.
338
r HALİME KÜLLİYESİ 1
kendisine ikramda bulunduğu şeklindeki
HATIJN
rivayetler (İbnü'l-Cevzi. el-Vefa, I. 115; Di- Manisa'nın Akhisar ilçesine bağlı
yarbekri. ı. 228) ihtiyatla karşılanmalıdır. Gölmarmara bucağında
Ayrıca Ci'rane mevkiinde Hz. Peygamber'in
XVII. yüzyıla ait külliye.
L _J
yanına gelen ve onun ikramda bulundu-
ğu kadının da sütannesi değil sütkızkar­ Vakfiyesinden, 111. Mehmed'in ( 1595-
deşi Şeyma olduğu anlaşılmaktadır. 1603) sütannesi Halime Hatun tarafın­
Halime'nin kocası Haris b. Abdüluzza dan yaptırıldığı ve cami. medrese, darül-
hakkında da fazla bilgi yoktur. Haris'in hadis, sıbyan mektebi, kütüphane. ima-
bi'setten kısa bir müddet sonra veya Hz. ret ve misafirhaneden meydana geldiği
Peygamber'in vefatının ardından müslü- öğrenilmektedir (vakfiye hakkında geniş
man olduğu şeklinde iki görüş bulunmak- bilgi için bk. Gökçen. il, 70-73). Bugüne
ta, bunlardan birincisinin ağırlık kazan- kalan birimler cami, medrese ve imaret-
dığı görülmektedir. le aynı yüzyılın sonlarında gelir sağlamak
amacıyla külliyeye eklenen çifte hamam-
Kaynaklar, Hz. Peygamber'in Halime'-
dır.
den sütkardeşleri olan Abdullah, Oneyse
ve Şeyma diye tanınan Huzafe'nin (Cüda- Cami. Tek kubbeli tipte olan cami plan
me) müslüman olduklarını kaydeder. Re- bakımından Bursa Alaeddin Bey Camii'ni
sül-i Ekrem'in amcasının oğlu Ebfı Süf- andırır; yakın çevresinde yer alan XlV.
yan b. Haris b. Abdülmuttalib'in de Hall- yüzyıl sonuna ait Şahuban Hatun (Kadın)
me'den sütkardeşi olduğuna dair riva- Camii'nin daha gösterişli bir benzeridir.
yetler yanında bazı kaynaklarda onun di- 12 x 12 m. boyutlarındaki harimi örten
ğer sütannesi Süveybe'den sütkardeşi kubbe sekizg'en bir kasnağa oturtulmuş
olduğu belirtilmektedir (Halebl. ı. 140). ve geçişi pandantiflerle sağlanmıştır. Ca-
BİBLİYOGRAFYA : mi, baklava ve mukarnas başlıklı mer-
Ebü Davüd, "Edeb", 120; İbn İshak, es-Sire, mer sütunlar üzerine ortada beşik to-
s. 25-28; İbn Hişam, es-Sire 2 , ı, 160-167; İbn noz, yanlarda kubbe ile örtülmüş ve yan
Sa'd, et-Tabalj:at, ı. 110-115; Belazüri,Ensab, ı, açıklıkları tuğla ile örülmüş üç gözlü bir
93-95; Taberi, Taril) (Ebü"l-Fazl}. il, 157-160;
son cemaat yerine sahiptir; sonradan
İbn Hazm, Cemhere, s. 265; Beyhaki, Dela'i-
lü 'n-nübüvve (nşr. Abdülmu'ti Kal'aci), Beyrut
1405/1985, I, 132-146; İbn Abdülber. el-İsti'ab,
iV, 270; Sem'ani. el-Ensab, Vll, 82; İbn Asakir,
Taribu Dıniaşlj: (Amrevi). ili, 86-94; Süheyli. er-
Ravzü 'L-ünüf, il, 160-161, 164-179, 182; İb­
nü'I-Cevzi. Şıfatü 'ş-şafve, 1, 57-63; a.mlf.• el-
Vefa, 1, 107-117; İbnü'l-Esir, el-Kamil, 1, 459-
462; il, 266; a.mlf., Üsdü'L-gabe (Benna). Vll, Halime Hatun Camii - Gölmarmara ı Manisa
67-69; Münziri, MulJtaşaru Süneni Ebi Davüd
(nşr. M. Hamid el-Fıki). Beyrut, ts. (Darü'l-Ma'-
rife). Vlll, 39-40; İbn Seyyidünnas. 'Uyünü'L-
e§er (nşr. M. el-Td el-Hatravi- Muhyiddin Müs-
tü). Medine-Beyrut 1413/1992, 1, 94-97; İbnü'l­
Verdi, Tetimmetü'L-Mul)taşar fi alJbari'L-beşer
(nşr. Ahmed Rif'at el-Bedravi), · Beyrut 1389/
1970, I, 155-157; Safedi, el-Vafi, Xlll, 134-135;
XVI, 219; İbn Kesir, el-Bidaye, li, 273-279; Mu-
hibbüddin et-Taberi, Zeaa'irü'l-'ulj:ba fi mena-
lj:ıbıifevi'l-lj:urba, Beyrut 1974, s. 259-260; İbn
Hacer. el-fşabe, iV, 274; İbn Fehd, İtl).afü'l-vera
bi-al)bari ümmi'l-lj:ura (nşt Fehim M. Şeltüt).
Mekke 1403/1983, I, 57-63, 70-88; Diyarbekri,
Taril)u 'l-IJamis, I, 223-229; il, 108-109; Hale-
bi, İnsanü'l-'uyün, I, 140, 144-156; Yüsuf en-
Nebhani, l;füccetultah 'ale'l-'alemin, Diyarba-
kır, ts. (el-Mektebetü'l-islamiyye). s. 254-260;
L. Caetani, İslam Tarihi (trc. Hüseyin Cahid).
İstanbul 1924, 1, 354-364; İzal)u'l~meknün, 1,
245; Hamidullah, İslam Peygamberi, I, 41-45,
70-72; Ekrem Ziya el-Ömeri, es-Sfretü'n-nebe-
viyyetü'ş-şaf:ıi/:ıa, Medine 1415/1994, 1, 102-
105; "Halime", TA, XVlll, 391; Fr. Buhl. "Hali-
me", İA, V/l, s. 164-165; W. Montgomeıy Watt,
"l;lalima Bint Abi Dhu,ayb", E/2 (İng.).111, 94.
!il AsRi ÇUBUKÇU