METODAT E ANALIZES EMPIRIKE

Metodat e analizes empirike

Edhe pse teoria ne ndihmon ne krijimin e mendimit per
menyren e reagimit te njerezve ndaj ndryshimit te
ambientit ekonomik, ajo nuk munde te na tregoje
madhesine e ndikimeve te tilla.
Per kete nevojitet pune empirike e cila munde te kryhet
permes tri metodave:
- Intervistes personale
- Eksperimeneteve
- Vleresimeve ekonometrike
 Metoda e intervistes
Intervista personale eshte mjet I pershtatshem per te
zbuluar nese nje mase e caktuar ekonomike ndikon ne
sjelljen e njerezve.
Psh. Shtrohet pyetja se a do te kishit dashur qe te vazhdoni
studimet master nese pagesa per nje semester do te ulej?
Te metat e metodes se intervistes:
- Individi nuk mundet qe gjithmone te jete shembull I suksesshem
reprezentativ
- Njerezit shpeshhere njeren e thone ndersa tjetren e bejne
- Vendimet ne pune shpeshhere jane nen ndikimin e kushteve
financiare
 Metoda e eksperimentit
Eksperimentet jane nje rruge premtuese per te mesuar
rreth sjelljes ekonomike.
Kufizimet e metodes eksperimenatle jane:
- Metodologjia eksperimentale kerkon qe zgjedhjet te jene me te
vertet te rasit
- Qeniet njerezore, per dallim nga bimet ose kafshet jane te
vetedijshme se marin pjese ne eksperiment, dhe kjo ndergjegje
ndikon ne sjelljen e tyre.
- Eksperimentet sociale kane kosto te larte
- Per dallim nga eksperimentet sociale, ato laboratorike jane
shume me te lira dhe sigurojme me shume fleksibilitet.
 Metoda ekonometrike
Ekonometria eshte analize statistikore e te dhenave
ekonomike, ku efektet e politikave te ndryshme jane
rrjedhim I analizave te sjellses se vezhguar. Pershmbull
varshmeria e ofertes se punes (L) nga paga neto (WN) si dhe
nga:
- Te ardhurat jo nga puna, dividendi ose interesi (A)
- Mosha X1
- Numri I femijeve X2, munde te ndikoje ne oret e punes
L 0 1W 1 2 A 3 X 1 4 X 2

Ku: jane parametrat e ekuacionit

eshte gabimi I zgjedhjes
 Metoda ekonometrike
Nese 1 0 paga neto nuk ka ndikim mbi oret e punes
Nese 1 0 ritja e pages neto I shtyne njerezit te punojne me
shume
Nese 1 0 Ritja e pages neto I shtyne njerezit te punojne me
pak
L 0 1Wn
Ky ekuacion eshte linear dhe kemi nje vije te drejte.
Kufizimet e metodes ekonometrike jane:
- Ekuacioni nenkupton se pershkruajm sjelljen e cdonjerit, mirpo tipe te
ndryshme njerezish kane sjellje te ndryshme ekonomike
- Variabla te rendesishem munde te lihen jashte ekuacionit vetem se nuk kemi
informata mbi to
- Munde qe variablat te maten gabim ose egzisot varesi e ndersjelle midis
variablave
Metodat e analizes normative
Ekonomia normative ofron rekomandime te bazuara mbi
gjykimet e vlerave personale
Ekonomia pozitive jep shpjegime objektive ose
shkencore per menyren e funksionimit te ekonomise.
Ekonomia e mireqenjes meret me perzgjedhjen e
gjendjeve alternative ekonomike dhe kryesisht bazohet
ne lakoren e indeferences
Ekonomia e mirefillte- kembimi- meret si model per te
shpjeguar ekonomiksin e mireqenjes, kur nje ekonomi
perbehet prej dy individeve.
 Metodat e analizes normative

Kutia e Edgeworth-it
A sasite e konsumuara nga personi 1
A`- saiste e konsumuara nga personi 2
 Funksioni i alokimit
Sic theksuam edhe me larte se tregu, si mekanizem me efikas alokimit
te resurseve, ne rastin e te mirave publike u deshmua si joefikas.
Prandaj duhet te egzistoj edhe sektori publik me qellim qe te sigurohet
oferte efikase e te mirave publike.
Funksioni I alokimit nenkupton vendosjen e barazpeshes midis te
mirave publike, shteterore, shoqerore ne njeren ane dhe
konsumatoreve ne anen tjeter.
Funksioni i alokimit bazohet ne pamundesine e tregut.
Te mirat materiale jane te shumellojshme edhe ate:
- Private, qe i karakterizon mundesia e perjashtimin dhe rivalitetin e tyre
- Publike- qe ih karakterizon pamundesia per perjashtueshmeri dhe
jorivaliteti i tyre
- Nacionale- dhe lokale
- Meritore- qe karakterizohen me rendesi te posacme
- Te mira te kombinuara
 Funksioni i shperndarjes
Shperndarja luan rolin kryesor ne percaktimin e politikes
tatimore dhe politikes se transferimit ne shpenzimet publike
te cdo bashkesie shoqerore- shtetit.
Shperndarja duhet te regullohet ne ate menyre qe kenaqesia
e pergjithshme te jete maksimale dhe shperndarja ti
permbush standardet e caktuara te barazise.
Politika e shperndarjes perdore keto instrumenete fiskale:
- Skemat transfero-tatimore kombinim I tatimit progresiv te
te ardhurave me te larta me subvencionet e familjeve me te
ardhura te ulta
- Tatimet progresive qe shfrytezohen per financimin e
sherbimeve (banesa sociale, ndihma sociale etj)
- Kombinimi i tatimit te mallrave dhe sherbimeve mallrat e
luksit kane tatime me te larta .
 Rishperndarja e te ardhurave
Autori Volter thote Ne esence arti I qeverisjes qendron
ne ate, qe parat te meren nga njeri dhe ti jepen grupit
tjeter.
Ne vijim japim pasqyren e shperndarjes se ta ardhurave
publike ne SHBA ndermjet familjeve per disa vite ne %
 Rishperndarja e te ardhurave
Kufiri i varferise paraqet nje nivel fiks te te ardhurave
reale, te konsideruara si te mjaftueshme per te siguruar
nje nivel minimal te jeteses.
Per te llogaritur kufirin e varferise duhet qe :
- Te behet vleresimi I shpenzimeve minimale te ushqimit
- Gjetja e perqindjes se te ardhurave te nevojshme per
ushqin ne familje te permasave te ndryshme.
Kufiri I varferise=% e te ardhurave x kosto e dites se nevojshme

Ne R.Maqedonise shporta e konsumit ne vitin 2006 ishte 10.345

den ku perfshihen ushqimi, pemet dhe pijet e nevojshme per
egzistence, ndersa paga neto ne kete vit ishte 13.328 den.
 Rishperndarja e te ardhurave
Masat qe duhet te ndermeren per zvogelimin e varferise
jane:
- Rritja e eksportit dhe investimeve te vebdit dhe te huaja
- Reformat ne tregun e punes
- Politika aktive ne punesim si mase efikase per zvogelimin e
varferise
- Definimi I kritereve te drejta dhe transparente per ndihmen sociale
- Reforma ne sistemin e arsimit
- Realizimi I reformave ne veteadministrimin vendor (zhvillim lokal)
 Arsyet e rishperndarjes se te
ardhurave
Shpeshhere ndodhe qe te ardhurat te shperndahen ne menyre
jotebarabarte, me cka individet nuk bien dakord me qeverine
Ekonomiksi I mireqendjes mbeshtetet ne faktin se mireqenja e
shoqerise varet nga mireqenia e anetareve te saj.
W=F(U1,U2,Un) funksioni utilitar (dobishmerise) I
mireqenies sociale
W- mireqenia sociale
N jane individet ne shoqeri dhe dobia e individit

W=F(U1+U2++Un)..funksioni permbledhes I mireqenies sociale

Utilitarizmi (dobishmeria) kerkon qe te behet nje krahasim midis

nje humbjeje ne dobi qe vjen nga rritja e taksave, me nje rritje te
te ardhurave
Arsyet e rishperndarjes se te
ardhurave
Shperdnarja optimale e te ardhurave te Endritit dhe Petritit
 Barazia ne shperndarje
Kriteret te cilet vene ne dukje elementet
qenesore te shperndarjes se drejte jane:
1. Kriteret qe bazohen ne trashegimi
- Mer cka mundesh te fitosh ne treg
- Mer cka mundesh te fitosh ne rregun konkurent
- Mer vetem te ardhurat e fituara nga puna
- Mbaje ate qe do te munde ta fitosh ne tregun
konkurent, krahas pozites se njejte fillestare
2. Kriteri utilitar (dobishmerise)
- Maksimalizimi I mireqenjes se pergjithshme
- Maksimalizimi I mireqenjes mesatare
 Barazia ne shperndarje
3.Kriteri I barazimit (egalitar)
- Barazohet mireqenia
- Maksimalizohet mireqenia e grupeve me te ulta
- Barazia ne kontekstin e mbrojtjes sociale kerkon
ndihme ne natyre
4. Kriteret e kombinuara
- Percaktohet kufiri me I ulet I mireqenies, krahas
aplikimit te parimeve te trashigimise pertej ketij kufiri
- Shperndarja behet ashtu qe te maksimizohet mireqenia
ne perputhje me ponderet e funksionit te mireqenies se
shoqerise.
Efekti I rishperndarjes se te ardhurave
dhe pasurise
Shteti shpenzon para per shtresat me te pambrojtura te
popullates (te papunesuarit, pleqte dhe te varferit)
Me shpenzimin e parave per keto shtresa te popullates
shteti ben korigjimin e shperndarjes se te ardhurave
Nese qytetari nuk eshte ne gjendje te siguroj nivel
minimal te standardit te jeteses atehere ate duhet ta
siguroje shteti
Standardet jane te ndryshme ne vende te ndryshme
Shpeshhere jane te ndryshme edhe brenda nje vendi
Shpenzimet sociale shpesh quhen subvencione sociale
sic jane: ndihmat sociale, mbrojtja sociale e femijeve,
invaliditet, shendetesi falas, bursa te ndryshme etj.
Efekti I rishperndarjes se te ardhurave
dhe pasurise
Kur riten tatimet kemi shkalle te larte te
rishperndarjes se ta ardhurave mirpo
dekurajohen investimet, punen dhe kursimet
Kur zvogelohen tatimet, nuk do te kemi mjete te
nevojshme per mbulimin e pabarazise ne shtet.
Funksioni I stabilizimit
Funksioni I stabilizimit makroekonomik
realizohet permes politikes fiskale (te ardhurave
publike, tatimeve dhe shpenzimeve publike)
Efektet e tatimeve mbi stabilizimin e ciklit
ekonomik realizohet permes ndikimit te
tatimeve ne tkurjen e kerkeses
Efektet e shpenzimeve publike realizohen
permes investimeve kapitale
 Funksioni I stabilizimit
Funsioni I stabilizimit makroekonomik
pasqyrohet permes ndikimit te politikes fiskale
edhe ate:
- Zhvillimi ekonomik I vendit
- Efektet mbi oferten e punes
- Efektet mbi oferten e kursimit
- Efektet mbi investimet