VI.

Per nje veprimtari

qeverisese publike.
Qeverisja vendore

Hyrje: A. Ceshte politika publike? Perse studiohet

politika publike?
Ceshte politika publike? Kursi i veprimeve (apo mosveprimeve)
qeveritare lidhet ngushte dhe me pergjigjen konkrete ndaj problemeve
publike. Kjo lidhet me politiken e miratuar, me qellimet dhe mjetet, si dhe
rregullat e praktikat e agjencive qe zbatojne programet perkatese.
Formedhenia e nje politike publike eshte nje proces kompleks dhe i
shumeanshem, qe permban nje ndrveprim individsh te shumte dhe grupesh
interesi qe jane ne gare apo ne bashkpunim midis tyre, per te ndikuar mbi
politike-berjen. Ata shfrytezojne taktika dhe mjete te ndryshme per te avancuar
synimet e tyre, perfshire dhe avokatimin e pozicionimit te tyre ne menyre
publike, me pretendimin per ti bindur mbeshtetesit dhe paralizuar oponentet,
me tej edhe duke mobilizuar aleatet per ceshtje te veanta.

Perse duhet te studiohet dhe perpunohet politika publike?

-Per te zhvilluar kapacitetet e duhura dhe per te vendosur se cilat
pozicione politike apo lloje politikash mund e duhet te mbeshteten.
-Per te vleresuar qeverisjen: a eshte demokratike apo jo?
-Per te rritur aftesite ne pjesemarrje dhe vendim-marrje.
-Per te ndihmuar ne marrjen e vendimit apo per ta formesuar ate.

Kontekste te politikes publike

-Konteksti politik
-Konteksti qeverises
-Konteksti social
-Konteksti ekonomik
-Konteksti kulturor
-Konteksti rajonal apo
global

Perse duhet te nderhyje qeveria?

- Per arsye politike
- Per arsye morale dhe etike
- Per shkak te distorcioneve apo deshtimeve te tregut (p.sh., kur tregu deshton
ne eficiencen e tij) . Midis tyre ne rastin e fundit duhen shqyrtuar me kujdes keto
kategori:
- Ekzistenca e monopoleve ose oligopoleve,
- Eksternalitetet,
- Deformimet (deshtimet) ne informacion apo procesin e informimit ne
pergjithesi
- Paaftesia e furnizimit te mirave publike apo kolektive.
Le te ndalojme , p.sh., tek eksternalitetet. Ky eshte rasti kur nje individ apo grup i
trete preket nga nje transaksion midis dy njerezve apo grupeve dhe nuk
kompensohet per humbjen (eksternaliteti negative) apo paguan kur fiton
(eksternaliteti pozitiv). Shembuj te tille jane ndotja e mjedisit dhe edukimi.
Po ashtu dhe informacioni mund te behet nje problem serioz. Ndoshta,
shume me pak per mallra qe blihen me shpesh, p.sh., ushqimet ku mund te
behen lehte axhustimet, por jo per blerjen,p.sh., te nje veture apo per gjera qe
nuk kuptohen mire ne raste te dhena (p.sh., kur nevojitet mjeku) apo te lidhura
me shendetin (p.sh., ilacet qe kerkohen).

Analiza e politike-berjes
Analiza e politikes publike duhet te jete sistematike, e organizuar, duke perfshire
alternativat dhe programet perkatese. Karakteristika kryesore te saj jane :
- Efektiviteti
- Eficienca, fizibiliteti apo rendimenti ekonomik
- Paanesia, barazia apo equiteti (equity) dhe liria
- Fizibiliteti politik
Nuk duhet harruar qe keto karakteristika nuk kane peshe te njejte ne situata te
ndryshe. Po ashtu, krahas tyre vlen te permendet shtrirja e pjesemarrjes,
fleksibiliteti, etj.
Nje matrice per strategjine e politike-berjes: Lidhja midis fakteve&vlerave
Nivel i larte mirkuptimi
mbi vlerat

Nivel i ulet mirkuptimi

mbi vlerat

Nivel i larte mirkuptimi

mbi faktet

Zgjidhje teknike

Zgjidhje politike

Nivel i ulet mirkuptimi

mbi faktet

Zgjidhje juridike

Anarki, kaos

Edhe njehere: Pse duhet qeveria?

Por pse duhet qeveria? Cfare ben ajo? Qeveria shihet
si nje entitet qe mbledh taksa nga individet dhe firmat,
qe shpenzon ate qe merret nga taksimi, qe rregullon
aspekte te ndryshme te aktivitetit ekonomik.
Po perse qeveria nderhyn ne aktivitetet ekonomike?
Pse nuk u lihet gjithcka nderveprimeve private midis
individeve (tregjeve)?
Kjo per ekonomistet lidhet me motive te lidhura me:
a) Eficiencen, fizibilitetin apo rendimentin
b) Drejtesine, paanesine e barazine apo ekitetin (equity)
-. Eficienca lidhet me te mirat publike, eksternalitetet,
deshtimet apo falimentet e tregut, deshtimet ne
qeverisje
-. Equiteti (equity) lidhet p.sh. me rishperndarjen dhe
sigurimet shoqerore
-. Me te dyja ato lidhet sot edhe politika konkrete
ekonomike per kapitalin njerezor (kohezionin social).

Eficienca dhe Equity

Ne ekonomi, rendimenti (eficienca, fizibiliteti) kane nje kuptim te sakte.
Nje alokim burimesh konsiderohet eficient nese nuk ekziston ndonje
riorganizim burimesh (ndonje ndryshim ne prodhim e konsum) sesa ai
ne momentin e dhene, qe as nuk jep nje rezultat me te mire as nje
rezultat me te keq. (Stiglitz)
Ekiteti (Equity) eshte akoma me i vagte si term. Ai ndeshet kur flitet per
nje sjellje te drejte, te barabarte apo te paanshme ekonomike, por dhe
kur behet fjale per aksione te zakonshme (me interesa te
ndryshueshme). Bile, nuk pretendohet per ndonje percaktim te prere te
tij, aq sa cdo individ ka percaktimin e vet. Ne fakt, do te ishte mire qe
nje qeverisje te kishte mundesine qe te shqyrtonte opsionet konkrete
dhe te ndryshme te ekitetit ne popull per te arritur ne nje zgjidhje te
pershtatshme per te gjithe. Gje qe eshte ne thelb e pamundur. Prandaj,
nje ekonomist mund te diskutoje shume me lehte per ceshtje te
eficiences sesa per ceshtje te ekitetit. Aq me teper, eficienca mund te
analizohet e debatohet pa u kushtezuar nga referenca apo ndonje
mbeshtetje ne parime morale e filozofike. Ndryshe fare nga rasti i
ekitetit.
Eficienca dhe nderhyrja. Provohet matematikisht, qe ne kushte te
dhena, tregjet konkurente (kompetititve) prodhojne rezultate eficiente.
Ne kushte te tille eshte veshtire te argumentohet nderhyrja qeveritare
ne ekonomi, te pakten me argumentin e promovimit te metejshem te
eficiences.

Dy teorema
Me eficiencen lidhen dy teorema fondamentale te
mireqenies ekonomike:
Teorema e pare: Ne kushte te dhena, tregjet
kompetitive prodhojne nje perdorim eficient te
burimeve
Teorema e dyte: Ne kushte te dhena, cdo perdorim
eficient burimesh mund te arrihet ne prani te tregjeve
kompetitive
Aty ndeshen dy shprehje baze apo dy kushtezime:
i) ne kushte te dhena (te caktuara),
ii) tregje kompetitive (konkurente).
Nje falimentim apo deshtim i njeres prej tyre, apo te
dyjave se bashku, mund te provokoje rezultate
ineficiente, qe e bejne krejt te arsyeshme nderhyrjen
qeveritare ne ekonomi.

Deformime apo deshtime te konkurences

Deshtimi i kompetivitetit (konkurrences)
Nje treg eshte konkurrent (kompetitiv) kur ai shfaq ne te gjtha aspektet nje
sjellje te tille. Natyrisht, duke i marre cmimet si te dhena gjate marrjes se
vendimeve! Ne pergjithesi, per te pasur nje konkurrence apo kompetitivitet
te caktuar nevojitet nje numer i konsiderueshem faktoresh e agjentesh ne
anen e tregut, me kushtin qe asnje prej tyre apo qe asnje pjese e tregut te
mos te ndikoje vecmas dhe ne menyre substanciale mbi cmimet.
Kur nuk ekziston kjo konkurrence atehere ose ne anen e ofertes te tregut
(p.sh.: monopoli) ose ne anen e kerkeses (p.sh.: monopsonia), nje ose te
dy anet kane nje fuqi tregu qe mund te shfrytezohet prej njeres ne kurriz te
tjetres apo ne kurriz te eficienses.
Verejtje: Ne ekonomi. monopsonia (nga greq. + ) eshte nje
forme tregu, ne te cilen shume shitesa (furnizuesa) perballen vetem me nje
bleres. Ai shpreh nje rast konkurrence imperfekte, te ngjashem me
monopolin, ku vetem nje shites (furnizues) perballon apo furnizon shume
bleresa (per mallra apo sherbime). Monopsonisti mund te diktoje termat
tek furnizuesit e tij, po ashtu si nje monopolist kontrollon tregun per
bleresit e tij.
Nje rast tjeter i mungeses se kompetivitetit eshte mungesa e vete tregut.
Nje shembull i tille eshte p.sh. vete komunizmi, por mund te ndeshen dhe
raste te tjera. Nuk perjashtohet qe ne kushte te dhena, p.sh. ne vitet e para
te pas luftes, komunizmi te gjeneroje rezultate efektive, edhe pse kjo
mund te jete thjesht per nje periudhe te shkurter

Cfare jane eksternalitetet?

Deshtime apo deformime ne raste apo kushte te tjera.
Te tilla jane ato qe lidhen me te mirat publike, eksternalitetet, asimetrine e
informimit apo kufizimet ne kreditim. Por dhe per keto lloje te ndryshme
falimentimesh apo deshtimesh ne tregje, vlejne megjithate te shtrohen keto pyetje:
i) A mundet qe tregu ta korrektoje veten, e ka bere dhe e ben ai dicka te tille?
ii) Vete qeveria, a mund te veproje me mire?
Eksternalitetet mund te ndeshen ne cdo fushe te aktivitetit ekonomik, ku ato jane
percaktuar si teprica (pozitive ose negative) ne grupe apo pjese te treta. Pra, ato
shfaqen ne procesin e prodhimit dhe/ose konsumit te mirave dhe sherbimeve, kur
nuk paguhet kompensimi i duhur. Eksternalitetet mund te shkaktojne nje
deformim te tregut, deshtim te tij, nese mekanizmi i cmimeve nuk merr parasysh
kostot e plota sociale dhe perfitimet sociale te prodhimit dhe konsumit. Madje, kjo
po behet gjithnje e me e rendesishme, nga lidhjet e ndersjella midis ekonomise dhe
mjedisit
Kostot private dhe sociale.
Nga keto teprica apo eksternalitete na krijohet nje divergjence midis kostove
private dhe sociale te prodhimit. Kostoja sociale perfshin te gjitha kostot e
prodhimit apo te output-it te nje malli apo sherbimi te vecante. Keshtu, p.sh., si
pjese e trete, teprice apo eksternalitet mund te konsiderohet dhe ndotja e ajrit.
Kostoja Sociale = Kostoja Private + Eksternalitet
P.sh., - nje uzine kimike krijon mbeturina qe derdhen ne lum dhe atmosfere. Kjo
krijon eksternalitete negative qe imponojne kosto me te larta sociale mbi firma te
tjera apo mbi konsumatoret, p.sh., koston e pastrimit te ujit apo ato te lidhura me
shendetin.

-2-

Externalitetet si jashtqitje industriale: T tilla jan p.sh. daljet

(mbeturinat) industriale n formn e mbetjeve, plehrave, etj., gjat nj
procesi prodhimi ose shrbimi. Jan jashtqitje nga fabrika, linja e
struktura prodhuese t zotruara nga individ t veant dhe subjekte
biznesi.
N prgjithsi, firmat dhe individt pr t kanalizuar derdhjen n
mjedis t mbeturinave apo jashtqitjeve industriale, sipas standardeve
ligjore, duhet t kryejn shpenzime shtes (jasht atyre t lidhura me
biznesin konkret). N nj plan m t gjer ekonomik, mund t dallohen
jashtqitjet (pozitive) me ndikim prfitues dhe ato (negative) me
ndikim shkatrrues. Jashtqitje prfituese (pozitive) jan p.sh.
mbeturinat e nj kombinati mishi, mbeturinat e produkteve bujqsore,
etj., t cilat mund t shfrytzohen n mnyr t dobishme, p.sh., si
plehra organike, pasurim toke, prmirsim strukture, etj. Grupi tjetr i
jashtqitjeve (i atyre me ndikim negativ) e dmton qartsisht mjedisin
dhe shndetin e njerzve, q jetojn n at mjedis. T tilla jan gazrat
helmues, ndotja e ujit, helmimi i toks, ndotja e mjedisit (toks, ujit e
ajrit) prej rrezatimeve radioaktive, paksimi i oksigjenit apo shtimi i
gazit karbonik, etj.

Informacioni, distorcionet dhe incentivat

Ekzistojne dhe probleme te tjera qe kushtezojne
apo pengojne veprimin e nderhyrjen qeveritare.
Ato jane:
i) Informacioni A ka qeveria informacionin e
duhur per te korrigjuar deformimin apo deshtimin
e tregut?
ii) Distorcionet A mund te fuse qeveria
distorcione te reja ne treg kur nderhyn per te
korigjuar tregun apo distorcionet e meparshme?
iii) Incentivat Cilat jane incentivat e burokrateve
publike? A dezinjohen mire skemat incentive nga
burokracite publike?

EQUITETI (EQUITY)

Alokimi i burimeve qe vijne nga veprimet e tregut nuk jane patjeter te

barabarta, te drejta apo te paanshme?! Por, perse equity eshte nje problem
qeverisjeje? Per kete duhet te merren parasysh dhe dy aspekte te
rendesishme. Keshtu:
i) per te arritur nje shperndarje apo perdorim me te drejte te burimeve ne
krahasim me ate te prodhuar nga tregu kjo nderhyrje mund te jete e
deshirueshme ose mund te mos rezultoje e tille. Kjo varet dhe nga vlerat e cdo
individi.
ii) nese rezultati i perftuar nga tregu eshte eficient por jo i drejte, jo i barabarte
apo eshte thjesht i anshem, atehere normalisht qeveria duhet te nderhyje. Kjo
me shpesh sjell nje alokim te ri, me te drejte, te burimeve, por, ama, eshte
pergjithesisht me pak eficient
Barazia, drejtesia e paanesia eshte e kushtueshme (equity is costly). Apo,
akoma equity ka kosto ne lidhje me eficiencen
Ne te shumten e rasteve nderhyrjet qeveritare ne treg sjellin njefare distorsioni
ne incentiva. Kur, p.sh., incentivat e kane rritur eficiencen apo rendimentin ne
treg, atehere duke provokuar nje distorsion te tyre thjesht na krijohen situata
te reja jo eficiente. Pa dyshim, vlen te njihen dhe kualifikohen keto deformime,
per te njohur programet e shpenzimet e ardhshme.
P.sh., taksa progresive e distorson apo e godet incentiven e aktivizimit
maksimal apo te punes ne maje te piramides se shperndarjes se te ardhurave
(pra dhe te fitimeve), nderkohe qe programimi i mireqenies e distorson apo e
godet kete incentive ne nivelin e te ardhurave te uleta. Dhe e kunderta per
taksen e sheshte.

Falimenti apo deshtimi ne qeverisje

Ky deshtim lidhet me ato situata ku rendimenti (eficienca apo fizibiliteti) eshte

reduktuar ne saje te nderhyrjes qeveritare ne tregje me pretendimin per te korrigjuar
falimentimin e vete tregut.
Por kur nderhyn qeveria apo pse nderhyn qeveria?
Per te korrigjuar mungesat apo tepricat (surplus-et)
Per te furnizuar tregun kur ai nuk mund apo nuk arrin te realizoje kete furnizim.
Per te rregulluar apo korrigjuar ato raste ku perceptohet pabarazi dhe
ineficience.
Per te mbrojtur individet dhe grupet ne shoqeri dhe per te garantuar nje siguri te
mjaftueshme per ata qe jane te paafte ti sherbejne apo te ndihmojne veten e
tyre.
Per te reduktuar varferine
Per te ndikuar ne te drejtat e prones.
Si nderhyn qeveria?
Nepermjet:
Taksave apo taksimit ne pergjithesi per rishperndarje e realizim efektesh
(incentive apo disinsektive)
Ndihmave apo subvencioneve per te inkurajuar prodhimin/konsumin
Rregullave e rregullimeve si udherrefyese, kodeve apo manualeve praktike,
legjislacionit, rregullatoreve te pavarur
Duke identifikuar me mire te drejtat e pronesise, zoterimin e prones jo vetem
fizike, p.sh., te prones intelektuale, te dhenies dhe respektimit te patentave, etj.
Furnizimit te drejtperdrejte te mallrave dhe sherbimeve (shendetit, edukimit, etj.)

Mbi funksionin e mireqenies sociale

Individe te ndryshem kane pikepamje te ndryshme mbi Equity
Por cila pikepamje duhet te adoptohet? Sa e drejta, e paaneshmja
eshte realisht e drejte dhe e paaneshme? Deri ne c nivel kemi shtim
joefektiviteti per nje rritje te ekitetit?
Funksioni i mireqenies sociale- Individe te ndryshem kane preferenca te
ndryshme. Ne kemi nevoje per nje mekanizem qe te mbledhe
preferencat e individeve ne nje preference sociale.
Ka dy menyra te menduari: ajo tiranike (tirania) dhe ajo demokratike
(demokracia). Megjithate, ndeshen dhe mjaft menyra te tjera te
grumbullimit te ketyre preferencave, bile qe as u korrespondojne fare
ndonje sistemi politik te vecante.
Ne ndertimin e nje funksioni te tille te mireqenies sociale, zakonisht
pretendohet qe qeveria realizon apo ushtron vullnetin e shoqerise per
te maksimalizuar funksionin e mireqenies sociale.
Por kjo nuk rezulton gjithmone e vertete. Sidoqofte, kur per mallra apo
sherbime te caktuara qeveria beson se individet duhet te konumojne
me shume (apo me pak) ne krahasim me sasine qe ata konsumojne
(pavaresisht qofte dhe te vendimeve te gabuara te tyre), atehere mund
te themi se qeveria po vepron apo po nderhyn ne menyre paternaliste.
Paternalizmi sipas Kantit shnderrohet gradualisht ne despotizem!

Shihni, per me hollesisht, R. Meidani, Panorama, 18 shkurt 2010.

Pamje t shtetit t mirqenies sociale. Jan t mundshme disa pamje t ndryshme t shtetit t
mirqenies sociale. Ecuria e tyre lidhet ngusht me programe publike n zonn e shndetit, transferimit
t ardhurave, edukimit e trejnimit (prfshir dhe ato t tregut t puns) apo shrbimeve t ndryshme
sociale (prfshir asistencn, strehimin, etj.) Mund t veohen 3 modele: ai liberal, i mbshtetur n
taksa (sidomos tek ato q kan si burim t ardhurat e ulta); ai korporatist, n t cilin prfshihet
kontributi i t punsuarit dhe i punsuesit, n munges t ndonj mbulese universale (nj skem e till
kontributesh individuale ndeshet, praktikisht, n Itali, ku dhe familja tradicionale sht nj element i
rndsishm); dhe, s fundi, ai social-demokrat, q ka nj mbules universale dhe mbshtetet n nj
kontrat cilsore (p.sh., nj skem t till m t zhvilluar social-demokrate t shtetit t mirqenies
sociale e ka Suedia). Po aq i rndsishm sht dhe dallimi midis vlerave baz n kto skema.
Kshtu, mund t veohet skema reziduale, ku shteti shrben si burimi fundor, kurse tregu e
familja jan parsore. Nj skem e till lidhet dhe me arritjet industriale, madje zhvillimi
drejtprsdrejti reflektohet n mirqenie. Po ashtu, e rndsishme sht dhe shprndarja e t
ardhurave, bile mirqenia shihet si mnyr pr t reduktuar ndarjet sociale, n kuadr t nj
kapitalizmi sa m human. Por, ndryshe nga Suedia, Shqipria sht tepr larg nj skeme t till!
Sidoqoft, shteti i mirqenies, kudo n bot, pavarsisht tipit konkret, po prballet me nj situat
krize, veanrisht n kushtet e nj krize fiskale. N prgjigje t saj jan t mundshme dy rrug: a)
duke br axhustime (por duke ruajtur shtetin e mirqenies sociale), apo b) duke hequr dor nga shteti
i mirqenies sociale (sipas variantit t dyt, ai po i mbyll ditt e veta! ). Shum afr ktij varianti t
dyt sht Shqipria. Por, nuk sht vetm ajo! Shteti i mirqenies n shum vende, po dshton n
qendrueshmrin e tij. Natyrisht, ai ka pasur meritat e tij, duke arritur qllime t rndsishme, por
ama sot ai mbetet tepr i kushtueshm pr keto vende.

Presionet fiskale.
N nj krize fiskale, ka disa shkaqe q e favorizojn at. Krahas korrupsionit,
n krizn fiskale q asfikson mirqenien sociale, ndikojn p.sh.: rritja e
moshs mesatare, niveli i lart i papunsis afatshkurtr e afatgjat, etj.
Madje, zvoglimi n vite i forcave t afta pr pun e bn, gjithnj m
problematike mbshtetjen e skemave t pensionit.
N fakt, nga q popullsia n mosh pune duhet t mbshtes pjesn e njerzve
n pension apo gjeneratn jo n mosh pune, ajo duhet t jet ekonomikisht sa
m aktive dhe relativisht e arsyeshme n krkesat e saj pr pagn apo rritjen e
saj. Aq m e vshtir bhet zgjidhja kur prqindja e t papunve bhet
shqetsuese, si sht dhe rasti shqiptar. Prandaj, nj synim i rndsishm pr
do qeveri sht mbajtja e nj niveli sa m t ult papunsie. Prndryshe
kostot rezultojn dyfishe: t papunt thithin burime t konsiderueshme nga
sistemi n asistimin e tyre dhe, nga ana tjetr, ata nuk jan t aft t
kontribuojn m pr mbshtetjen e asaj moshe n pension, q jeton tashm n
nj koh shum m t gjat. Ky sht dhe thelbi i krizs fiskale, apo gj e
gjza e shtetit t mirqenies sociale. Prfytyroni tani ngrin shqiptar!...

Kriza fiskale kaprcehet.

Shteti i mirqenies sociale sht n renie nga vet pesha e tij. Prandaj, duhen reduktuar
kostot e ktij shteti pa prekur kapacitetet asistenciale t tij. Ktij qellimi i shrben
diferencimi i kostove t prbrseve t ndryshme t mirqenies, sipas moshave. P.sh.,
brthama e shpenzimeve t edukimit duhet t lidhet me moshn, shpenzimet e shndetit pr
lindjet, m tepr kujdes n vitet e para t pas lindjes, pr moshn e tret, etj. Po ashtu, t
ridimensionohet ajo pjes e konsiderueshme e t ardhurave q u transferohet skemave t
pensioneve (q n Shqipri po bhen tepr problematike n kushtet e nj rritje galopante
mimesh). Pa nj zhvillim t shpejt t skemave private, skemat publike do t jen t
pamjaftueshme n koh. Edhe n bot, nisur nga struktura e popullsis s ktij shekulli,
ritmet e rritjes s fondeve pr kostot e ndryshme t asistencs apo mirqenies sociale po
bhen t paperballueshme. P.sh., fondet sociale n Britani prfaqsonin 25% t GDP-s, n
vitin 1981, ndrsa pas ndryshimeve reduktuese u arrit n 22%, n vitin 1989. Ndrkoh,
mendohet se nevojitet nj rritje prej 5% pr t mbshtetur kt sistem mirqenieje sociale
pr nj koh 40-50 vjeare, q nnkupton nj zhvendosje t kostos totale pr nga vlera 30%
t GDP-s.
Krahas ktij fakti, ekzistojn dhe hapsira t tjera pr tu shqetsuar, bile edhe kur
prbrset e mirqenies sociale (si sigurimi shndetsor, pensioni, asistenca sociale) jan t
arritshme nga ana fiskale. T tilla jan dhe ato q lidhen me efekte afatgjata mbi
kohezionin social, q e bjn t pamundur fuqizimin e tij. Madje, pr Shqiprin, ky
problem sht jasht vmendjes dhe po bhet tepr shqetsues. Aq m tepr q ky kohezion
apo kapitali social kan marr goditje t forta gjat viteve t tranzicionit...

Sistemi social i mirqenies nuk sht zgjidhje, por problem.

Pavarsisht shqetsimeve globale apo shqiptare, nuk mund t mohohet se sistemi i
mirqenies sociale sht n kriz edhe n nj rrafsh konceptor. Ai po rezulton
zhgnyes dhe vazhdon t ushqej gabimisht njerzit n pritshmrit e tyre t
tepruara (si t drejta t fituara apo detyrime t shtetit ndaj tyre). Edhe ne situata
jo kritike element t till si sigurimi, pensionimi, asistenca etj., n kuadr t
mirqenies sociale, kan nevoj pr reforma t mdha. Ato kan pak shanse q t
jen t suksesshme, sepse do prekje e themelit n konceptimin e shtetit asistencial
(mirqenies sociale), n shum vende sht politikisht e papranueshme. Imagjinoni
sherrin q do t plaste menjher n Franc! Megjithat, ky lloj shteti duhet t
reformohet, jo vetm pse konceptimi i tij sht relativisht konfuz, por dhe pse ai
mishron sot nj amalgam problematik: Diku siguri pr disa; pr t tjer nj
etap socializimi; diku pr t tret as dhe nuk nevojitet. Bile, n rastin e fundit,
pretendohet se standardi i jets dhe cilsia e saj jan prmirsuar aq shum
dekadat e fundit, sa q nuk ekziston nj varfri kmbngulse pr ta ruajtur nj
sistem t till! Kjo vlen t rikonsiderohet dhe n terma t solidaritetit, q nuk
mund t derivohet nga asistenca. Pse jo dhe nj rol rezidual pr t siguruar
mbijetesn n kushte kritike, p.sh. q asnj individ t mos vdes nga uria!...

Globalizimi dhe nj shoqri e ndryshme pas disa dekadash.

Kriza fiskale nuk sht kryesore. Ka nj problem fondamental, q lidhen me natyrn e shtetit, pra
dhe me shtetin e mirqenies sociale. Edhe institucionet jan ndryshuar, partit politike po bhen m pak
masive, duke u dhn hapsir grupeve civile jo partiake, t orientuara pr nga konsumatori. Bile, krejt
ndryshe nga pompa shqiptare! Po ashtu, nj problem bashkshoqrues i globalizimit sht
homogjenizimi, ndrkoh q vet shoqria njerzore paraplqen pluralizmin dhe jo homogjenitetin.
As natyra e shtetit nuk ka qen imune nga ndryshimi, prfshir dhe kapacitetet e tij, eficiencn ose
prgjegjsin n llogari-dhnie. Edhe qellimi i garantimit t nj shoqrie m njerzore ka fuqizuar
shoqrin civile, ku shteti luan nj rol me t reduktuar. Nga ana tjetr, procesi globalizues e ka reduktuar
ndikimin e shtetit; ai nuk mund t qeveris si m par. Kjo dhe pr faktin q politikat nacionale iu
nnshtrohen n nj mnyr apo tjetrn qeverisjes globale, institucioneve t saj. Rrjedhjet e kapitaleve,
mallrave, njerzve dhe ideve, telekomunikimi, informimi e media, nuk jan m si m par, madje, n
shumicn e rasteve, jasht kontrollit t shtetit apo kufizimit t qeverisjes kombtare. Kjo ka ndryshuar ne
menyre fondamentale vet nocionin e sovranitetit.
Par me kt sy, jan t domosdoshme dhe riorganizime n vazhdimsi n shrbimin shndetsor,
arsimor e mjedisor, pr menaxhimin e skemave t pensioneve, prfshir ristrukturimin e qeverisjes, duke
kufizuar apo zeruar kostot e disa lloje programesh asistencial. N vetvete ato shprehin krizn e shtetit
t mirqenies sociale. Vese, kriza e ktij shteti sht rezultat i nj numri faktorsh. Nj prej tyre sht
humbja e besimit ndaj institucioneve politike kombtare, prfshir dhe abuzimet ose shpenzimet e
pajustifikueshme n shrbimet sociale.
Por far nnkupton kjo pr shtetin social? N fakt, nj numr n rritje njerzish q nuk paguajn dot
taksat n vendet e origjins, madje mund t priren q t shmangin detyrimet n vendin e rezidencs
aktuale. N njfar mnyr dika e till i bn njerzit m pak t prgatitur pr taksat n nivel shtetror,
ndrkoh q ata jan shum m t interesuar n shrbimet brenda komunitetit (pra dhe pr pagesn e
taksave me natyr vendore). Ndryshe kjo do t thot se duhet t shpaloset, n teori e praktik, m tepr
devolucion e decentralizim. Dhe, nga ana tjetr, vet lokalizimi e globalizimi po e dobsojn, po e
asfiksojn vet shtetin, nprmjet t menduarit n mnyr globale, dhe t vepruarit n mnyr lokale,
nprmjet trysnis n rritje mbi vet shtetin kombtar.

A na sherben dhe nje sektor i trete?

Natyrisht, nje qeverisje e pergjegjshme, sidomos per

mireqenien e njerezve, pasqyron nje koalicion te gjere
interesash ndaj sipermarrjes se lire. Ketu mund te
perfshihet dhe sektori i trete, me funksionimin e te cilit
lidhen dhe:
Besimi ne qeverine e vogel, kufizimet buxhetore dhe
deregullimin (decentralizimin).
Bindja ne kapacitetin e tregjeve per te funksionuar ne nje
spekter te gjere te nevojave te komunitetit.
Riorientim te shperndarjese se perfitimeve sociale.
Reduktim te permases se sherbimeve publike dhe te
shpenzimeve sociale, duke rritur kontributin dhe nderhyrjet
e tjera nga sisteme joqeveritare, shoqeruar me rritje
fondesh, kontratash, etj.
Po ashtu, sektori jo qeveritar po perpiqet qe te ndertoje
kapacitete apo dhe te veproje ne menyre kolektive.

Por, a ka nje sektor te trete?

Pranohet ekzistenca e 2 sektoreve. Keto jane:
Sektori publik apo qeveritar
Prona publike, qeveria si pronare e vetme apo qe zoteron
shumicen e prones apo te aseteve
Pergjithesisht jo ne funksion te tregut (perfshire dhe adresimin
apo nderhyrjen ndaj deshtimit te tregut)

Sektori privat apo i tregut

Pronesimi privat, prona private
Synime komerciale

Cfare eshte sektori i trete?

Jo privat (d.m.th., jo ne zoterim te qeverise apo me pronar qeverine).
Jo i shoqeruar me perfitime (d.m.th. jo i krijuar per qellime komerciale, teprica
apo surplusi nuk ndahet tek zoteruesit). Vjen si rezultat i veprimeve vullnetare, te
lidhura me nje shkalle te ndryshueshme mbi punen vullnetare. Perfshin njerez qe
punojne ne menyre kolektive per te gjeneruar benefice per anetaret, per grupin
apo vete publikun ne pergjithesi.

Nje sektor ne rritje

Kjo rritje eshte dhe si pasoje e rritjes se shpenzimeve
sociale nga ana e qeverise, e ngritjes se veprimtarise
sociale, e aktivizmit social, e kerkeses per sherbime jo
standarde apo dhe menyres se kryerjes se tyre.
Sidoqofte, permasat, sjellja dhe reagimet konkrete te
sektorit nuk jane dokumentuar apo kuptuar mire ne qarqet
e politikes. Mungon nje reference e plote apo nje sistem
regullator reference shoqeruar me nje organizim legal dhe
koherent. Ne kete kuptim duhet te kerkohet nje legjitimitet i
plote i rolit te sektorit te trete, nje riforcim i pozicionit te tij
ne nje ekonomi te perzjere ne furnizimin e sherbimeve, nje
fleksibilitet me i madh, struktura organizaive pjesemarrese,
vlera apo filozofi te qarta, pergjigje me te plota, ne
mbeshtetje apo dhe fuqizuese per konsumatoret.

Ne sherbim te kapitalit social

Ky sektor i sherben dhe ngritjes e fuqizimit te kapitalit
social.
Cdo qeveri demokratike eshte e interesuar ne fuqizimin e
kapitalit social, sepse nje e gje tille:
Lehteson ndertimin e komunitetit, te nderlidhshmerise
se tij, pra ajo e mbeshtet zhvillimin e kohezionit social
I rrit kapacitetet per te vetevepruar, per vete-ndihme,
duke reduktuar kerkesen ndaj qeverise
E fuqizon mirekuptimin, sjelljen kolektive dhe
ndryshimet pozitive sociale.
Sidoqofte, duhet pasur parasysh qe kuazi-tregjet ne lidhje me
mireqenien mund te shtrihen dhe tek sektori privat qe lidhet me
perfitimin, por kjo nuk do te thote qe qeveria te mos e elaboroje dhe
zhvilloje ne gjeresi kontributin e sektorit te trete ne furnizimin e
mjaft sherbimeve qeveritare. Aq me teper qe mendohet se ky sektor
ka shume shanse te pesoje ndryshime te thella pozitive kulturore,
organizative dhe strukturore ne rrjedhje te viteve.

Shoqeria civile&Qeverisja e mire- C eshte Shoqeria Civile?

Shoqeria civile perbehet nga organizime te tilla si:

OJQ (NGO) per zhvillimin

Grupet e Qytetareve
Grupet e ndihmave vetjake
Asosiacionet Profesionale
Organizata te regjistruara te bamiresise.
Asosiacionet e biznesit
Sindikatat
Asosiacionet e bazuara mbi besimin
Grupe koalicionesh dhe avokatie, etj.

Shoqeria Civile apo institucionet civile mund te referohen ne teresi si

institucione apo organizata vullnetare civike e sociale qe formojne
bazen e nje shoqerie funksionuese ne kundervenie force ndaj
strukturave te nje shteti, pavaresisht nga sistemi politik i ketij shteti

Koncepti i qeverisjes se mire

Qeverisja e mire perfshin nje platforme qe i mundeson
qeverise per te operuar ne menyre eficiente, efektive e
transparente dhe te jete e pergjegjshme ndaj publikut. Nder
parimet paresore te qeverisjes se mire, te ndeshura me siper
vlen te permenden:
Pjesemarrja publike ne qeverisje
Respektimi per zbatimin e ligjit
Liria e shprehjes dhe e bashkimit
Transparenca dhe pergjegjshmeria
Legjitimiteti i qeverisjes
Perfshirja e Shoqerise Civile ka te beje me nje vend e ndikim kritik ne
procesin e qeverisjes dhe vete promovimin e qeverisjes se mire, duke
lehtesuar veprimin kolektiv te njerezve per arritjen e rezultateve socioekonomike te qendrueshme per te miren e perbashket te shoqerise

Shoqeria Civile e promovon qeverisjen e mire me ane te:

Zhvillimit te qytetarise (sepse keshtu qytetaret behen me teper
aktive ne ceshtje publike dhe e rrisin pjesemarrjen ne
promovimin e qeverisjes se mire).
Formulimit te politikave dhe avokatise (duke ndikuar
vendimmarrjen e ligjvenesve, te perfaqesuesve te zgjedhur apo
administratoreve publike).
Rolit te Watchdog-eve (qe luajne nje rol te rendesishem deri
paresor ne vleresimin e politikave dhe te aksioneve te qeverise).
Livrimit te sherbimeve te mireqenies (duke realizuar bazat e
nevojshme institucionale per livrimin e sherbimeve)Ndikimit te politikave elektorale (nepermjet perfshirjes dhe
ndikimit te rezultateve te procesit zgjedhor)
Reformave dhe ndryshimit social (duke sherbyer si nje instrument
reforme e ndryshimi social)
Aksionit kolektiv (qe u lehteson njerezve veprimin kolektiv ne
arritjen e rezultateve te qendrueshme socio-ekonomike)

Shoqeria Civile&E drejta e informimit (informacionit)

E drejta e informimit eshte nje arme e fuqishme ne duart e
Shoqerise Civile, gje qe:
Mundeson qeverisjen e mire

Garanton pergjegjshmerine dhe transparencen

Siguron pjesemarrjen e publikut ne qeverisje

E lufton e eliminon korrupsionin &

E rrit peshen dhe forcen e njerezve

Vullnetaret e organizatave te shoqerise civile mund te shfrytezojne te

drejten e informimit:
- Per terheqjen e informacionit nga cdo autoritet publik
- Per fotokopje te kontratave qeveritare, pagesave, vleresimeve,
matjeve, projektimeve, regjistrave apo te dhenave te tjera.
- Mostra te materialeve te shfrytezuara ne cdo projekt qeveritar
(qendror apo vendor) si rruge, ndertesa, etj.

E drejta e informimit (informacionit) &

Auditi Social
E drejta e informimit mundeson arritjen e nje transparence
dhe pergjegjesi publike me te madhe nepermjet organizatave
te shoqerise civile. Ky eshte auditi social.
Auditimi Social eshte nje vleresim i pavarur i performances
se nje agjencie publike, i nje programi apo skeme konkrete.
Ai ben te mundur perfshirjen apo pjesemarrjen e shoqerise
civile ne shqyrtimin dhe kontrollin e veprimtarise se
autoritetit publik, te objektivave kryesore dhe vlerave
konkrete ndaj te cilave ky autoritet duhet te jete perkushtuar.

Parimet e Auditit Social

Transparence e plote ne procesin e administrimit dhe te
vendimmarrjes.
E drejta e pjesemmarjes, per te perfshire personat e prekur apo
afektuar ne procesin e vendimmarrjes dhe te vleresimit.
Dhenie pergjigje, e menjehershme dhe publike, nga te gjithe
perfaqesuesit&funksionaret te autoritetit publik ndaj njerezve te
interesuar (afektuar) nga veprimi e mosveprimi i ketij autoriteti.
E drejta e informimit duke u ciftezuar me auditin social:
- Ben te mundur nje depertim (akses) dhe disponueshmeri
informacioni e auditimi ne sferen publike.
- Gjeneron formate te demistifikuara dhe te kuptueshme per nje njohje
dhe kuptim publik me te mire.
- Mundeson per komunitetin verfikimin e informacionit te marre.
- Lehteson krijimin e nje situate transparence dhe pergjegjshmerie.
- Ndikon ne performancen e zyres publike, duke ndihmuar keshtu
qeverine si nje partner strategjik i saj.

Domosdoshmeria e informimit dhe e rritjes se tij

Roli i organizateve te shoqerise civile eshte dhe ai i ndertimit te
ures se lidhjes se njerezve me informacionin e nevojshem, dhe ne
kete kuader dhe furnizimi i prej tyre edhe i avokatise apo
mbeshtetjes konkrete.
Per te realizuar veprimtarine e tyre keto organizata vlejne te krijojne rrjetin e
tyre. Nje rrjet i tille mund te sherbeje p.sh., per zhvillimin e vigjilences ndaj
ndryshimeve ligjore jotransparente, sidomos per struktura problematike apo,
ne pergjithesi, per te identifikuar oportunitetet e nderhyrjes ne politike apo
procesin e politikeberjes. Po aq e rendesishme eshte dhe avokatia, qe
nenkupton angazhim serioz ne avokatimin e ceshtjeve celes te interesit publik.
Dhe, natyrisht, kjo lidhet ngushte dhe me aksesin ndaj informacionit. Ne
sherbim te ekspozimit te ketyre ceshtjeve kyce apo abuzimeve te institucioneve
publike e funksionareve te tyre duhet te shfrytezohet media, qe ne raste te tilla
mund te luaje nje rol te dores se pare. Nuk duhet lene menjane dhe ndertimi i
kapaciteteve, sidomos te atyre qe lidhen me shfrytezimin e te drejtes se
informimit, auditimit dhe vleresimit te programeve qeveritare. Me to lidhet
dhe gjenerimi i kujdesit apo i ndjeshmerive se publikut ndaj informacionit te
fituar, perfshire dhe rritjen e mobilizimit si reagim e kundervenie.

B. Qeveria si nj pundhnse.
Probleme te menaxhimit te personelit
Rregulla dhe politika konkrete pr
rekrutimin, menaxhimin, avancimin ne
kariere dhe mbrojtjen e personelit
Kapacitete dhe mekanizma t administrimit,
q sigurojn aplikim t barabart pr
rregullat dhe politikat e personelit.
Kapaciteti i menaxhimit t shrbimit qendror
civil
Komisioni i shrbimit civil

Menaxhimi i Shrbimit Civil n disa

shtete t Ballkanit Perndimor
Kroacia:

Zyra Qendrore e Shtetit pr Administratn

Bordi i Shrbimit Civil
Kontrolli Administrativ
Tribunali i Shrbimit Civil & Tribunali i Lart i Shrbimit Civil
Qendra e Trajnimit t Shrbimit Civil

Shqipria
Departamenti i Administrats Publike
Komisioni i Shrbimit Civil
Instituti i Trajnimeve pr Administratn Publike

Mali i Zi
Autoriteti i Menaxhimit t Burimeve Njerzore
Komisioni i Ankesave
Kontrolli administrativ

-2-

Bosnja e Hercegovina
Agjencia e Shrbyesve (Nnpunsve) Civil
Kontrolli administrativ
Serbia
Shrbimi i menaxhimit t Burimeve Njerzore
Kshilli i Lart i Shrbimit Civil
Komisioni i Ankesave
Maqedonia
Agjencia e Shrbyesve (Nnpunsve) Civil
Kontrolli i Puns
Kosova
Kshilli i Pavarur Mbikqyrs pr Shrbimin Civil
t Kosovs

Shqiperia: DAP - Misioni

Departamenti i Administrates Publike ka per mision
zhvillimin dhe implementimin e reformes ne sherbimin
civil. Ne zbatim te misionit te tij Departamenti i
Administrates Publike kryen keto funksione kryesore:
- menaxhon sherbimin civil ne te gjitha institucionet e
administrates qendrore;
- udheheq dhe implementon reformen funksionale dhe
strukturore ne institucionet e administrates publike;
- harton dhe implementon reformen ne fushen e pagave;
- koordinon reformen per zbatimin e teknologjive te
informacionit ne fushen e e-government.

LEGJISLACIONI I SHERBIMIT CIVIL

Ligji Nr. 8549, date 11.11.1999 Statusi Nepunesit Civil

REPUBLIKA E SHQIPERISE,KUVENDI
LIGJ NR. 8549, date 11.11.1999, STATUSI NEPUNESIT CIVIL
Vendim Nr.231, date 11.05.2000 Per Pranimin ne Sherbimin Civil dhe Periudhen e
Proves i Keshillit te Ministrave (Origjinal)
Vendim Nr.231, date 11.05.2000 Per Pranimin ne Sherbimin Civil dhe Periudhen e
Proves i Keshillit te Ministrave (i Ndryshuar)
KMV Nr 196, 6.4.2001: PER DISA NDRYSHIME NE VENDIMIN NR.231,DATE 11.5.2000,TE
KESHILLIT TE MINISTRAVE,PER PRANIMIN NE SHERBIMIN CIVIL DHE PERIUDHEN E
PROVES
VENDIM Nr. 221, date 16.5.2002 PER DISA SHTESADHE NDRYSHIME NE VENDIMIN NR.
231, DATE 11.5.2000 TE KESHILLIT TE MINISTRAVE "PER PRANIMIN NE SHERBIMIN
CIVIL DHE PERIUDHEN E PROVES", NDRYSHUAR ME VENDIMIN NR.196, DATE 6.4.2001
TE KESHILLIT TE MINISTRAVE .
VENDIM Nr.838, dat 13.12.2006 PR NJ NDRYSHIM N VENDIMIN NR.231, DAT
11.5.2000 T KSHILLIT T MINISTRAVE "PR PRANIMIN N SHRBIMIN CIVIL DHE
PERIUDHN E PROVS", T NDRYSHUAR
Vendim Nr. 306, date 13.06.2000 Per Disiplinen ne Sherbimin Civil i Keshillit te
Ministrave
Vendim Nr. 315, date 23.06.2000 Per Krijimin dhe Funksionimin e Institutit te Trainimit te
Administrates Publike dhe Trainimin e Nepunesit Civil ) i Keshillit te Ministrave (I
ndryshuar) (Ndryshuar me V.K.M. nr.242, dat 16.4.2004 dhe me V.K.M. nr.292, date
6.5.2005)

-2

Vendim Nr. 316, date 23.06.2000 Per Miratimin, ne parim, te Projektit Krijimi i Institutit te Trainimit te
Administrates Publike, te financuar nga programi per Zhvillim i Kombeve te Bashkuara (PNUD) i
Keshillit te Ministrave
Vendim Nr. 355, date 07.07.2000 Per Organizimin e Dosjes per Rregjistrin e Personelit i Keshillit te
Ministrave
Vendim Nr. 342, date 14.07.2000 Per Levizjen Paralele dhe Ngritjen ne Detyre te Nepunesit Civil i
Keshillit te Ministrave
Vendim Nr. 360, date 14.07.2000 Per lirimin nga Sherbimi Civil i Keshillit te Ministrave
Vendim Nr. 325, date 21.2.2003 Per Pozicionin, Detyrat dhe Pergjegjesite e Sekretarit te
Pergjithshem ne Ministri i Keshillit te Ministrave
Udhezim Nr.1, date 13.06.2000 Per Strukturen e Renditjes te Puneve ne Sherbimin Civil,
Metodologjine Perkatese dhe Pershkrimit Pergjithsues te Rolit te Sekretarit te Pergjithshem ne kete
Sherbim i Keshillit te Ministrave.
Udhezim Nr.2, date 07.07.2000 Per Sistemin e Vleresimit te Arritjeve Vjetore Individuale te Nepunesve
Civil i Keshillit te Ministrave
UDHZIM Nr. 5, dat 19.12.2007 PR DISA NDRYSHIME N UDHZIMIN NR.2, DAT 7.7.2000 T
KSHILLIT T MINISTRAVE "PR SISTEMIN E VLERSIMIT T ARRITJEVE VJETORE INDIVIDUALE
T NPUNSVE CIVIL"
PR EMRIMIN, LIRIMIN OSE SHKARKIMIN NGA DETYRA T DREJTUESVE T INTITUCIONEVE, N
VARSI T KSHILLIT T MINISTRAVE KRYEMINISTRIT OSE T MINISTRIT
UDHZIM Nr.6, dat 19.12.2007 PR DISA NDRYSHIME N UDHZIMIN NR.1, DAT 13.6.2000 T
KSHILLIT T MINISTRAVE "PR STRUKTURN E RENDITJES S PUNVE N SHRBIMIN CIVIL,
METODOLOGJIS PRKATSE DHE PRSHKRIMIT PRGJITHSUES T ROLIT T SEKRETARIT T
PRGJITHSHM N KT SHRBIM
VKM Nr.173, date 07.03.2003 Per Emerimin, Lirimin ose Shkarkimin nga Detyra te Drejtuesve te
Institucioneve ne Varesi te Keshillit te Ministrave, Kryeministrit, ose te Ministrit i Keshillit te
Ministrave, etj.

Pranimet ne Sherbimin Civil

a. Si mund t informoheni pr vendet e lira t puns?

- Departamenti i Administrats Publike publikon informacionin per vendet e lira ne
gazetat me qarkullim me te madh ne vend.
- I njejti informacion publikohet ne kohe reale edhe ne faqen tone te internetit
(www.pad.gov.al), ne rubriken vende te lira.
b. Si mund t aplikoni?
- Duke postuar dokumentacionin e nevojshem ne kutine postare nr.1751 deri ne date e
treguar ne shpalljen e vendit te lire
c. far ndodh pasi keni aplikuar?
- Dokumentat tuaja shqyrtohen dhe Departamenti publikon listen e kandidateve te
kualifikuar ne daten e percaktuar ne shpalljen e vendit te lire ne seline e institucionit te
interesuar dhe ne faqen tone te internetit
- Nese konstatoni se nuk jeni kualifikuar dhe gjykoni se i plotesoni kriteret per te marre
pjese ne konkurim, ju mund te beni nje ankese ne Departament brenda dy ditesh nga
publikimi i listes
d. Rezultatet e testimit
- Pas zhvillimit te konkurimit ne afishojme rezultatet e testimit ne hyrjen kryesore te
institucionit qe ka vendin e lire dhe ne faqen tone te internetit ne rubriken vende te lira.
- Nese keni pakenaqesi lidhur me proceduren e konkurimit, ju mund te ankoheni ne
Komisionin e Sherbimit Civil, brenda 30 diteve nga publikimi i fituesit te konkurimit
e. Emrtimi n vendin e puns
- Pas perfundimit te afatit te ankimit, fituesi emerohet ne vendin e punes nga
Departamenti si nepunes civil ne periudhe prove.

Instituti i Trajnimit te Administrates Publike

(ITAP)

Misioni: T trajnoj npunsit civil, t rris aftsit profesionale dhe t prmiresoj

njohurit baz n mnyr q do npuns civil t kontribuoj optimalisht n arritjet dhe
qllimet e institucionit ku ai bn pjes. ITAP-i mbshtet reformimin dhe prmirsimin e
nj shrbimi civil t qndrueshm dhe profesional nprmjet trajnimit e zhvillimit cilsor
dhe gjithprfshirs
ITAP eshte nje institucion shteteror, i krijuar ne Qershor 2000 ne kuader te reformave te
ndermarra per permiresime dhe zhvillime ne administraten publike dhe sherbimin civil
shqiptar, me qellim qe ato te jene sa me te qendrueshem, profesionale dhe eficiente.
Veprimtaria trajnuese e tij synon qe te rrise aftesite profesionale dhe te permiresoje
njohurite baze te nepunesve civile, ne menyre qe secili prej tyre, ne pozicionin perkates
te permbushe sa me mire qellimet e tij dhe te institucionet . Strategjia, politikat dhe
veprimtaria e Institutit bazohen ne Ligjin Nr.8549, Statusi i Nepunesit Civil, i miratuar nga
Kuvendi i Shqiperise me 11.11.1999.
ITAP i mbeshtetur nga Qeveria Shqiptare dhe disa organizata dhe donatore te huaj, eshte
formesuar dhe ka rritur profilin, duke u kthyer ne nje faktor baze ne zhvillimet dhe
progresin e administrates publike dhe sherbimit civil.
ITAP ka pervojen e duhur , kapacitetet e nevojshem dhe mundesite reale per tju
pergjigjur nevojave per trajnim te administrates publike dhe, ne teresi, vepron si nje
organizate moderne, duke u bazuar ne strategji dhe plane perspektive zhvillimi, qe
synojne ta kthejne Institutin ne nje qender kombetare per praktikat me te mira ne fushen
e menaxhimit publik, ne promovues te vlerave qe jane ne thelb te sherbimit publik, ne
burim per ceshtje te sherbimit publik.

Baza Ligjore per ITAP

Baza Ligjore per krijimin dhe funksionimin e Intitutit te Trajnimit
te Administrates Publike konsiston ne:
Vendimin e Keshillit te Ministrave Nr. 315, date 23.06.2000
Per Krijimin dhe Funksionimin e Institutit te Trajnimit te
Administrates Publike dhe Trajnimin e Nepunesve Civile.
Vendimin e Keshillit te Ministrave Nr.242, date 16.04.2004 Per
disa shtesa ne Vendimin e Keshillit te Ministrave nr. 315, date
26.06.2000, Per Krijimin dhe Funksionimin e Institutit te
Trajnimit te Administrates Publike dhe Trajnimin e Nepunesve
Civile.
Vendimin e Keshillit te Ministrave nr.714, date 18.11.2005, ku
percaktohet: Instituti i Trajnimit te Administrates Publike, eshte
institucion ne varesi te Ministrit te Brendshem, pa prekur
funksionin dhe pergjegjesite.

Baza Kushtetuese dhe ligjore pr funksionimin e

Komisionit t Shrbimit Civil

Kushtetuta e Republiks s Shqipris e vitit 1998, neni 107 ku parashikohet se

npunsit publik zbatojn ligjin dhe jan n shrbim t popullit, npunsit n
administratn publike caktohen me konkurs, garancit e qndrimit n detyr dhe trajtimi
ligjor i npunsve publik rregullohet me ligjin nr. 8549, dat 11.11.1999, Statusi
Npunsit Civil i cili rregullon dhe prcakton statusin e Komisionit t Shrbimit Civil i
cili sht nj institucion i pavarur, organ administrativ, i ngarkuar me mbikqyrjen e
menaxhimit t shrbimit civil si dhe zgjidhjen e ankesave t npunsve civil n t gjitha
institucionet q hyjn n fushn e veprimit t ligjit t msiprm. Ligji i msiprm s
bashku m t gjitha aktet nnligjore n funksion t tij krijojn bazen ligjore dhe
institucionale pr garantimin e t drejtave t npunsve civil n veprimtarin e
administrats publike shqiptare, si dhe funksionimin ligjor dhe me efektivitet t saj.
KShC sht nj institucion realtivisht i ri n strukturn shtetrore shqiptare, Ai sht nj
institucion vendimtar n zbatim t ligjit nr. 8549, dat 11.11.1999, Statusi Npunsit
Civil, n fushn e shrbimit civil. KSHC sht nj institucion i pavarur, i ngarkuar me
mbikqyrjen e menaxhimit t shrbimit civil n t gjitha institucionet q hyjn n fushn e
veprimit t ligjit t msiprm. Ai, sht organi administrativ q zgjidh ankesat ndaj
vendimeve n lidhje me pranimin, periudhn e provs, ngritjen n detyr, lvizjen
paralele, vlersimin, masat disiplinore dhe t drejtat e npunsit civil. Krijimi i KSHC-s
si institucion u parashikua nga ligji nr. 8095, dat 21.03.1996, Pr shrbimin civil n
Republikn e Shqipris, specifikisht n neni 20 t ktij ligji. Ne kuader te reformimit te
metejshem ai ligj u permiresua me tej nga ligji nr. nr.8549, dat 11.11.1999. Ky i fundit
parashikoi dhe kreu nj rregullim t plot t problemeve n shrbimin civil si dhe t rolit
t KSHC-s si nj institucion i pavarur prgjegjs pr mbikqyrjen dhe menaxhimin e
shrbimit civil.

Komisioni i Shrbimit Civil (KShC),

Krijimi i KShC, si nj institucion i pavarur n strukturn e shtetit shqiptar, sht nj

arritje e madhe n fushn e reformave institucionale dhe ligjore q ka ndrmarr
Shqipria n kuadrin e integrimit n BE. Krijimi i tij si nj institucion i pavarur n
strukturn e shtetit shqiptar, sht nj arritje e madhe n fushn e reformave
institucionale dhe ligjore. Ky institucion, i pavarur nga Qeveria, ka forcuar dhe do t t
forcoj akoma m shum rolin e tij pr garantimin, stabilitetin dhe mbrojtjen e t drejtave
t npunsve civil, rritjen e vazhdueshme t nivelit t menaxhimit t burimeve njerzore
n fushn e shrbimit civil. Ai shrben si nj element drejtsie, prgjegjshmrie dhe
transparence n fushn e shrbimit civil shqiptar. Pra, ai ka shrbyer dhe do t shrbej
n konsolidimin, forcimin dhe prsosjen e mtejshme t administrats publike, t
shrbimit civil nga njra an dhe n rritjen e garancive ligjore nga ana tjetr. Strategjia e
Komisionit t Shrbimit Civil pr realizimin me sukses t reformave, n rradh t par
sht zbatimi me korrektsi dhe prpikmri i Ligjit nr. 8549, dt. 11.11.1999, "Statusi
Npunsit Civil", n fushn e mbikqyrjes s menaxhimit t shrbimit civil dhe t
shqyrtimit , vlersimit dhe zgjidhjes s drejt ligjore t ankesave t npunsve civil. dhe
SYNIMI i tij eshte qe t luaj nj rol t rndsishm n prmirsimin e sistemit t
shrbimit civil, i cili duhet t funksionoje mbi bazn e parimeve t profesionalizmit, t
paansis politike, t pavarsis dhe integritetit, t shrbimit ndaj publikut, t
transparencs, t vazhdimsis s kariers, duke u br nj garant i zbatimit me
korrektsi dhe prpikmri i ligjit.

-2

Po ashtu, KShC, sipas ligjit, sherben si nj garanci institucionale dhe ligjore pr nj

bashkpunim dhe bashkrendim optimal midis dy funksioneve politik dhe atij publik,
duke ruajtur integritetin e secilit nga kto funksione, t cilat i shrbejne t njjtit qllim,
pr nj shrbim bashkkohor sa m t mir dhe sa m me pak shpenzime .
Gjithashtu mbikqyrja e manaxhimit t shrbimit civil ka rezultuar n verifikimin e nj
numri problematikash, sidomos n zbatimin e ligjit n institucionet e pushtetit vendor
dhe n dhnien e rekomandimeve t nevojshme nga KSHC-ja pr prmirsimin e
gjendjes jo vetm n njsit e personelit por edhe n at qndror.
N baz t ligjit Statusi i Npunsit Civil, Komisioni i Shrbimit Civil prbhet nga 5
antar, t cilt emrohen nga Kuvendi n baz t propozimeve si vijon: dy nga Kshilli i
Ministrave, nj nga Kontrolli i Lart i Shtetit dhe 2 nga mbledhja e prfaqsuesve t
pushtetit vendor, t zgjedhur sipas procedurs logjore t parashikuar n nenin 6, t ligjit
t msiprm. Institucionet e lartprmendura propozojn tre kandidat pr do antar t
Komisionit. Antart e KSHC-s duhet t plotsojn krkesat e prgjithshme pr pranimin n
shrbimin civil t parashikuara n nenin 12, t ligjit 8549, dat 11.11.1999 Statusi Npunsit
Civil dhe t jen mbi 30 vje n astin e emrimit. Mandati i antarit t KSHC-s sht pr
nj periudh kohore 7 vjet e gjysm me prjashtim t Komisionit t par t emruar sipas
ktij ligji, i cili iu nnshtrua rinovimit t pjesshm nprmjet hedhjes s shortit.
Kur nj antar i KSHC zvendsohet, i njejti organ q propozoi kt antar, do t propozoj
pasardhsin e tij sipas piks 2, t nenit 5, t ligjit t msiprm. Antart e KSHC-s jan
punsuar me koh t plot dhe nuk duhet t ken punsim tjtr gjat ushtrimit t mandatit.

-3

Antart e KSHC-s nuk duhet t bjn pjes n organet e larta drejtuese t

partive politike. Antari i KSHC-s emrohet me votim t tjesht nga Kuvendi,
por largimi nga detyra bhet me votim t tre t pestave t t gjith antarve t
Kuvendit pr kto raste:
Kur dnohet me nj vendim t forms s prer t gjykats pr kryerjen e nj
vepre penale;
Kur bhet i paaft fizikisht ose mendrisht pr t kryer detyrat e tij;
Kur kryen veprimtari q krijojn konflikt interesash;
Kur mungon n detyr pr m shum se tre muaj.
Zvendsimi i antarit t KSHC-s bhet me mbarimin e mandatit, kur vdes, kur jep
dorheqjen dhe s fundi kur largohet nga detyra n rastet e pasqyruara m lart e t
pasqyruara n pikn 3, t nenit 7, t ligjit nr. 8549, dat 11.11.1999, Statusi
Npunsit Civil. Antart e KSHC-s gzojn imunitetin e antarit t Gjykats s
Lart. (me ndryshimet e fundit)
KSHC-ja sht organ vendimmarrs dhe marrja e vendimeve bhet me
shumicn e votave t t gjith antarve dhe nuk lejohet abstenimi n procesin
e votimit. Vota kundr arsyetohet me shkrim dhe sht pjes e vendimit t dhn
nga shumica n votim. Kryetari i KSHC-s zgjidhet me votim t fsheht nga t
gjith antart e KSHC-s dhe me shumic votash. Ai raporton n Kuvend,
prgjigjet pr veprimtarin e KSHC-s dhe e prfaqson ate n marrdhniet me t
trett. Kryetari i KSHC-s zvendsohet si dhe antari i tij.

Reforma e sherbimit civil

Ligji i pare per shrbimin civil n Shqipri eshte ligji nr. 8095/1996. Megjithat, ky ligj
nuk u zbatua. N 1998, reforma institucionale dhe e shrbimit civil rifitoi vmendjen e
qeveris dhe u miratua nj akt i ri i shrbimit civil (ligji nr. 8549/1999). Ligji ishte n
prputhje me shum nga standardet dhe parimet gjersisht te pranuara Evropiane, por
kto parime nuk u prqafuan plotsisht nga aktort relevant shqiptar politike dhe
administrative. M pas, n periudhn 1999-2002 legjislacioni u plotsua me aktet e
hollsishme nnligjore; DAP (njsia qendrore e politikave dhe menaxhimit) u forcua dhe
nj Komisioni Shrbimit Civil (qe i raporton Kuvendit), u ngrit pr tu marre me funksionet
e zgjidhjes s ankimeve dhe t mbikqyrjes se zbatimit te legjislacionin ne shrbimit
civil. Pas nj periudhe t par suksesi, n fillimin e zhvillimit t nj shrbimi civil
profesional dhe n prmirsimin e cilsis s puns s administrats publike, prparimi i
mtejshm n reformn e shrbimit civil dhe zbatimin e legjislacionit t shrbimit civil
rezultoi te ishte i vshtire, i paqndrueshm dhe qe mbeti problematik.
Problemet kryesore, t identifikuara nga disa vlersime mund t prmblidhen si vijon: a)
rekrutimi jo i mbshtetur mbi meritn (kryesisht pr shkak t prdorimit t kontratave t
prkohshme dhe mungesa e transparencs dhe llogaridhnies n emrimet2; b)
politizimi dhe paqndrueshmria (pasqyruar n "qarkullimin politikisht t motivuar dhe
c) menaxhimi dhe kontrolli i dobt mbi zbatimin e ligjit t shrbimit civil.
Qeveria shqiptare ka pranuar shprehimisht problemet dhe nevojn pr nj shrbim civil
profesional, t paanshm dhe efikas, si dhe rndsin e nj reforme t shrbimit civil.
Qllimet e ksaj te fundit duhet te jene rritja e kapacitetit e shtetit pr t vazhduar
reformat n zhvillim t vendit dhe modernizimin e ekonomis dhe shoqris, si dhe pr
t prgatitur Shqiprin pr asociimin me BE dhe me tej pr antarsimin e plote.

-2

Shqipria ka aplikuar pr antarsim n BE n prill te 2009. Strategjia e zgjerimit

2009-2010, si dhe Raporti i Progresit 2009, pranojn se Shqipria ka br progres n
reformat kye politike dhe mbi kriteret ekonomike, duke vn n pah nevojn "pr t
br progres, n veanti n lidhje me sundimin e ligjit dhe sidomos n luftn kundr
korrupsionit, si dhe funksionimin e duhur t institucioneve shtetrore, veanrisht
pavarsin e gjyqsorit. Kapacitetet administrative dhe te zbatimit te ligjit krkojn
forcim te mtejshm. Kto dokumente gjithashtu konsiderojn forcimin e kapaciteteve
administrative si nj sfid te rndsishme pr vendet e zgjerimit qe ka nevoje te
adresohet. N kt kontekst t veant, qeveria Shqiptare miratoi ne 2009, Strategjin
Ndr-sektoriale pr reformat e Administrats Publike 2009-2013.
N kuader te reforms se shrbimit civil dhe t zbatimit t ligjit, eshte punuar per
hartimin e nje ligj te ri per garantimin e nj shrbimi civil profesional, t qndrueshm,
efektiv dhe t prgjegjshm, si nj nga tre objektivat e saj strategjike.
Per kete Departamenti i Administrats Publike (DAP), n varsin e Ministrit t
Brendshm, ka punuar per hartimin e ketij ligji te ri mbi npunsit civil qe synon
prmirsimin dhe prafrimin e sistemit t shrbimit civil me standardet evropiane dhe
praktikat m t mira n fushat e mposhtme:
a) forcimin e unitetit dhe homogjenitetit t regjimit t punsimit t shrbimit civil;
b) forcimin e parimit te merits ne rekrutimet;
c) rritjen e mobilitetit dhe zhvillimit t karriers brenda shrbimin civil, dhe
d) prmirsimin e sistemit te trajnimit.

Rasti i Kosoves: Historiku dhe mandati i

Kshillit

Kshilli i Pavarur Mbikqyrs pr Shrbimin Civil t Kosovs (shkurtimisht Kshilli)

sht i parapar n aktin m t lart Juridik t Republiks s Kosovs, konkretisht me
nenin 101 pika 2 t Kushtetuts s Republiks s Kosovs. Sipas ligjit per te (Ligji Nr. 03/
L-192 pr Kshillin e Pavarur Mbikqyrs pr Shrbimin Civil t Kosovs ) ai sht organ
i pavarur q i raporton n mnyr t drejtprdrejt Kuvendit t Republiks s Kosovs.
Ai fillimisht sht themeluar me Rregulloren e UNMIK-ut, nr. 2001/36 mbi Shrbimin Civil
t Kosovs dhe ka filluar t funksionoj n vitin 2004 n kuadr t Ministris s
Shrbimeve Publike. Me Rregulloren e UNMIK-ut, nr. 2008/12 pr ndryshimin e
Rregullores Nr. 2001/36 t dats 27 shkurt 2008, Kshilli sht njsi e mvetsishme, q i
raporton n mnyr t drejtprdrejt Kuvendit t Kosovs dhe Kuvendi t gjitha raportet e
Kshillit ia prcjell Kryeministrit.
Kuvendi i Republiks s Kosovs ka miratuar edhe Ligjin nr. 03/L-192 pr Kshillin e
Pavarur Mbikqyrs pr Shrbimin Civil t Kosovs, i cili ka hyr n fuqi me 30 gusht
2010. Gjithashtu edhe sipas ktij Ligji Kshilli sht organ i pavarur i cili pr punn e vet
i raporton Kuvendit t Republiks s Kosovs. Funksionet e Kshillit jan t
prqendruar n shqyrtimin e ankesave t npunsve civil dhe aplikuesve pr punsim n
shrbimin civil t Kosovs, mbikqyrjen e zbatimit t legjislacionit pr shrbimin civil
dhe vzhgimin e zgjedhjes s npunsve civil te nivelit drejtues dhe niveleve t njjta ne
Institucionet e Kosovs. Baza ligjore pr funksionimin e Kshillit sht Kushtetuta e
Republiks s Kosovs, Ligji nr. 03/L-192 pr Kshillin e Pavarur Mbikqyrs pr
Shrbimin Civil t Kosovs, Ligji nr. 03/L-149 pr Shrbimin Civil t Republiks s
Kosovs, Ligji nr. 02/L-028 pr Proceduarn Administrative dhe aktet nnligjore q
implementojn kto ligje.

-2

Kshilli eshte angazhuar q t sigurohet nj shrbim civil cilsor n frymn

profesionale duke zbatuar legjislacionin pr shrbimin civil q Kosova t ket
nj administrat efikase me vlera dhe standarde evropiane.
Fondet e Kshillit sigurohen nga buxheti i Republiks s Kosovs.
ORGANIZIMI I BRENDSHM I KSHILLIT: KSHILLI prbhet nga 7 (shtat)
antar. Antart e Kshillit zgjidhen prmes konkursit t hapur dhe
transparent dhe emrohen nga Kuvendi i Kosovs. Kryetari i Kshillit zgjidhet
nga vet antart e Kshillit. Mandati i t gjith antarve t Kshillit sht 5
vjear. N kuadr te kshillit funksion Sekretariati i tij, i cili ndihmon kshillin
n realizimin e detyrave dhe prgjegjsive t kshillit. Sekretariati udhhiqet
nga drejtori ekzekutiv i Sekretariatit i cili i prgjigjet drejtprdrejt Kryetarit t
Kshillit. Drejtori dhe npunsit e sekretariatit jan npuns civil.
KUSH MUND T ANKOHET N KPMSHCK? N Kshill mund t ankohen :
- Npunsit Civil t Kosovs dhe
- Aplikuesit pr punsim n Shrbim Civil t Kosovs.
SI MUND T ANKOHEMI N KPMSHCK? Ankuesi duhet t shfrytzoj
procedurn e brendshme t organit pundhns( fillimisht t ankohet, n
komisionin e ankesave t autoritetit pundhns) e pastaj n Kshillin e
Pavarur Mbikqyrs pr Shrbimin Civil t Kosovs, prjashtimisht, n raste t
prcaktuara m ligj, mund t drejtohen drejtprdrejt n Kshill.

Probleme q lidhen me menaxhimin e

shrbimeve civile n disa vende te Ballkanit.

Mungesa e vendimeve politike pr zhvillimin e vlerave t bazuara

profesionalisht dhe politikisht n shrbimin civil.
Ndikimi politik - rekrutimi partiak
Pranimi i menaxhimit t personelit t shrbimit qendror civil me funksione
horizontale
Kapacitetet e ulta t personelit menaxhues t shrbimit qendror civil apo te
nivelit t ministrive;
Marrdhniet me Ministrin e Financave n lidhje me shpenzimet buxhetore.
Probleme serioze:
Mbrojtja e parimeve cilsore pr rekrutim dhe gradim.
Probleme koordinimi (t politikave t shrbimit civil, praktikave t menaxhimit
t personelit)
Ceshtje te tjera:
Zhvillimi i politikave konkrete.
Hartimi i legjislacionit (parsor dhe/ose dytsor).
Organizimi i pjesmarrjes / ose monitorimit t rekrutimit dhe seleksionimit t
procedurave.
Pjesmarrja e drejtprdrejt dhe e jo drejtprdrejt pr vendosjen e kontrollit;
sigurimi / koordinimi i trajnimit pr shrbyesit civil.
Regjistrat / bazat e t dhnave t nnpunsve civil.

1. Disa parime baze

te veprimtarise
publike

Liria nuk do t thot barazi, dhe

barazia nuk sht liri.
1.- Njerzit e lir nuk jan t barabart, dhe
njerzit e barabart nuk jan t lir
Natyrisht ktu nuk bhet fjal pr barazin
kushtetuese prpara ligjit, por ky pohim i
referohet realitetit konkret t barazis
apo mosbarazis lidhur me angazhimin,
punn, kontributin, t ardhurat e
mirqnien materiale

Njerzit e barabart nuk jan

t lir.
T mos mundohemi q t marrim njerz
t pabarabart dhe ti kthejm ata n nj
mas homogjene t barabart, sepse kjo
mund t bhet vetm duke paguar
mimin tepr t shtrenjt t humbjes s
liris individuale e shoqrore.

Komente shqiptare

Natyrisht ktu nuk behet fjale per cnim te barazise prpara ligjit, edhe pse n
kt drejtim ka mjaft shqetsime, prsa i prket respektimit t njjt t ligjit
dhe detyrimeve ndaj tij, shpenzimeve shtetrore (qeveritare, parlamentare,
presidenciale, etj), abuzimeve, manipulimit t opinionit publik, trysnis mbi
median, etj.; por bhet fjal pr mosbarazi nga pikpamja ekonomike, pra, n
t ardhura e pasuri materiale. Dhe kjo sepse njerzit e lir nuk mund t jen t
barabart financiarisht, madje kur njerzit kan grad t mjaftueshme lirie n
veprimtarin e tyre dhe punojn pa trysni artificiale pr t rritur mirqenien, t
ardhurat e prftuara nuk ka sesi t jen t barabarta. Pra, kur ligjrohet e
zbatohet drejt ky parim politik, pa abuzime, nga njera an, dhe pa ryshfete,
diferencime trajtimi e trysni tatimore e politike, nga ana tjetr, njerzit,
nprmjet puns s tyre t pastr, mund t arrijn nivele tepr t ndryshme t
ardhurash, pra dhe pasurie. Por individt ndryshojn, jo vetm nga karakteri,
por edhe prsa i prket dshirs dhe aftsis pr pun e mnyrs s tyre t
jetess. Disa punojn m shum, m gjat, dhe m me zgjuarsi, por mund t
jen dhe kursimtar, ndrsa t tjer pretendojn t lodhen m pak, t
gzojn m shum jetn dhe kohn e tyre, t bjn m shum qejf duke
shpenzuar m shum para. Dhe kjo nuk ka sesi t mos pasqyrohet n
pabarazin ekonomike, edhe sikur kto individ t ken t njjtat t ardhura
apo t kishin t njjtn pasuri m par. Ktu prjashtim, natyrisht, bn rasti kur
n mnyr abuzive ky qejfllk bhet me para q dalin nga xhepi i t tjerve,
apo qoft ky dhe i taksapaguesve! Ndrkoh, q prvoja e jon e gjat, gati 50
vjeare, tregon se prirjet e propagandimit dhe t realizimit t barazis, apo m
sakt t njtrajtshmris midis pjess drmuese t njerzve, mund t arrihen
vetm n kurriz t humbjes s liris s tyre.

-2Kur ndryshimet n t ardhura jan rrjedhoj e veprimtaris s lir

e t ndershme t njerzve diferencat n t ardhura jan mse t

natyrshme. Nse ato vijn si rezultat i manovrimeve apo
pengesave politike e ligjore artificiale, ather t zhduken kto
pengesa, nse ato vijn si rrjedhoj e abuzimit dhe inkriminimit t
luftohen ashpr kto dukuri, por aspak vetm me deklarata tepr
t bollshme q po i ndeshim sot n do nivel, as me buje me
tip show mediatik apo me mbledhje propagandistike , por me
ligje t rrepta, me rregulla e struktura efektive e adekuate, me
reformin n vazhdimsi e rritje profesionalizmi brenda
institucioneve e vet sistemit t drejtsis.
Nga ana tjetr, sht detyr e shtetit dhe e bashksive t tjera t
shoqris pr t garantuar funksionimin e skemave t asistencs
sociale dhe siguruar minimumin jetik pr shtresa t varfra apo t
margjinalizuara. Por kjo nuk do t thot aspak se n kt mnyr
njerzit e pabarabart mund t shndrrohen n nj mas
homogjene e jo t lir. Kjo jo vetm nuk arrihet dot, por me t tilla
prpjekje t antiliris do t prodhohej vetm bllokimi, madje deri
rrnimi ekonomik e shoqror.

Prona e individit dhe ajo e

prbashkt.
2- far i prket individit, at ai mundohet ta
ruaj; ajo q si prket askujt apo t gjithve
at e pret mosprfillja, madje ndonjher dhe
shkatrrimi.
Ky parim sht nj mishrim i fuqis reale t
prons private dhe i dshtimit t ekonomive
rigorozisht t prqndruara.

Koment shqiptar

N kt trajt formulimi ky parim nnvizon fuqin e magjin e prons

private dhe shpjegon shum qart dshtimin e ekonomive t
socializuara, apo m sakt t shtetzuara, n mbar botn. Madje, n
kundrshtim me thelbin e ktij parimi, n t gjitha vendet ish socialiste si
bazamente eprsore ekonomike u shpalln: planifikimi i qendrzuar dhe
prona shtetrore. Pr m tepr propagandohej me tam tam se burimet
e vendit mund t prdoreshin n t mir t t gjithve vetm po t ishin
nn administrimin e qeveris. Dhe kshtu ajo q m par ishte ushqimi i
fermerit, u b ushqimi i popullit, dhe popullin e pllakosi varfria. Apo
ajo q ishte dikur fabrika e siprmarrsit, u b fabrika e t gjithve, dhe
prodhimet ishin aq jocilsore, saq nuk gjenin treg shitjeje prtej kufijve,
prve konsumimit me detyrim brenda familjes s prbashkt. Vetm
kaq mjafton pr t kuptuar se burimet realitivisht t kufizuara t
shoqris mund t paksohen, t dmtohen apo t rrnohen nse ato u
merren atyreve q i kan krijuar apo fituar n koh e me djers dhe iu
jepen pr administrim ndonj autoriteti qendror, ose transferohen n nj
dor tjetr ndrmjetse. Nn kt optik mund t intensifikohen me tej si
prshpejtimi pa m t voglin hezitim i procesit t privatizimit, veanrisht
atij strategjik, si duhet t konsiderohet dhe sektori i energjis, por dhe ai
i fushs s shrbimeve qndrore apo vendore; dhe s dyti, gjetja e nj
zgjidhjeje, n kushtet aktuale, sa m optimale, por dhe me prmbajtje
kompromisi, pse jo dhe n trajt refendare, pr shtjen e prons. Kto
shtje jan tepr madhore, q nuk mund t prdoren pr kapital politik
apo fushate elektorale...

Gjithprfshirje dhe afatgjatsi.

3. Nj politik e shndosh publike krkon q t
marrim parasysh efektet afatgjata dhe t
prfshijm t gjith njerzit, jo efektet
afatshkurtra dhe vetm disa njerz.
Domosdoshmeri ndihma sociale pr grupime t veanta
n nevoj, por kjo duhet t jet e till q t mos nxis
pasivitetin, t krijoj vartsi ndrmjet brezave e gjinive,
humbje shpresash apo patologji t dmshme, zhdukja e
t cilave do t krkonte pr rigjallrim breza t tjer t
tr.

Jo politike per politike!

Nj kujdes i veant duhet ti kushtohet dhe prpunimit sa m efektiv t
skems sociale, por jo m n kuptimin q nj pjes jo e vogl e njerzve t
prfitojn n vazhdimsi vetm nga eqet e ndihms sociale. Nj gj e till,
me kalimin e kohs, si nj trajt prfitimi pa mundsi kontributi t
drejtprdrejt nxit dembelizmin, krijon patollogji t dmshme kulturore, sjell
nj vartsi ndrmjet brezave, madje dhe humbje shprese, por mund t
shoqrohet dhe me nj kosto tepr t madhe pr shoqrin, skemn sociale
dhe at pensioneve. Pra, shteti, qoft dhe ai m sociali, nuk mund t shrbej
m vetm si nj makineri kryesore e shprndarjes s t mirave materiale.
Prkundrazi, m shum sot duhet t synohet t reformohet koncepti i shtetit
social drejt shtetit t investimeve sociale, me zhvendosje t vmendjes nga t
shpenzuarit e parave vetm pr asistenc sociale drejt investimeve n kapitalin
njerzor. Nga ana tjetr, politika publike e shpenzimeve defiitare dhe e
fuqizimit t ndrhyrjes, trysnis e t kontrollit autoritaro-arbitrar t qeveris
qndrore, n kurriz t liris ekonomike, mund t pasuroj fillimisht vetm disa
njerz, madje me t padrejt, por m tej mund ta brej n thelb ekonomin,
mjedisin dhe karakterin moral t shoqris pr dhjetvjear me rradh...
Sepse e sotmja sht pikrisht dhe ajo e nesrme q hartuesit e zbatuesit e
politikave t kqija dje, bn mos pr t na bindur, bile na trysnuan apo
detyruan dhe ti pranonim ato. N kt kuptim do t ishte e sukseshme
vetm ajo politik publike krejtsisht transparente n ndjekje dhe zgjidhje t
shqetsimeve t shoqris, si prgjigje e vet krkesave t prgjithsura t
opinionit publik dhe aspak e gjenerimeve t pafrytshme t nj politike vetm
pr politik!

Inkurajimi dhe dekurajimi

4. Nse dika e inkurajoni, do

t prfitoni m shum prej
saj; nse dika e dekurajoni,
prfitimi prej saj do t jet m
i pakt

Inkurajimi e mbshtetja sjell zhvillim.

Ky parim vlen t konsiderohet me shum seriozitet n do rast, perfshire dhe

marrveshjet e tregtis s lir. E kundrta rezultoi, p.sh., pr bluarsit shqiptar t grurit,
n marrveshjen mbi miellin e importuar nga Serbia. Kjo vlen dhe pr inkurajimin e
biznesit shqiptar pr t investuar n fushn e energjis, t shrbimeve publike, etj. N
fund t fundit, individt e grupimet e tyre, si qnie njerzore e shoqrore, ndikohen nga
stimujt e incentivat, nga njera an, apo dhe pengesat, hezitimet e frenimet, nga ana tjetr.
Ata iu prgjigjen shpejt apo von atyre, madje ndonjher dhe tepr fuqishm. Hartuesit
e politikave, q e harrojn kt element me rndsi, t psikologjis individuale e
shoqrore, mund t prodhojn deri dhe gabime trashanike.
Pr nj ilustrim , po marrim nj shembull jo nga Shqipria, por nga SHBA. Kshtu, n
vern e vitit 1990, Kongresi rriti n mnyr dramatike taksat mbi mjetet lundruese,
aviont dhe bizhuterit. Arsyetimi pr kt ishte se, p.sh., meq kto t fundit blihen nga
t pasurit, le ti blejn ato, por me taksa m t larta. Ndryshe, nga parashikimi n vjeljen e
t ardhurave nga kto taksa t reja pr vitin e par, u arrit t mblidheshin vetm gjysma e
parashikimit. Por, pr m tepr, si rrjedhoj e shkurtimeve nga puna n kto industri pr
shkak t shitjeve m t pakta prej ktyre taksave m t larta, u shpenzuan edhe nje sasi
tjeter gati 80% e parashikimit te fitimit, si asistenc pr t papunt e rinj. Madje, si
shprehen n Washington, n rastet kur ligjbrsit e harrojn rndsin e stimujve, mund
t synohet 31, fitohet vetm 16 dhe shpenzohet m shum 24, dhe megjithat gjykohet
se n nj far mnyre sht br dika e mir. Por raste t tilla nuk mungojn as n
inisiativat ligjore ne nivelin shqiptar.
Pa e banalizuar aspak problemin, mund t thuhet se veprimi i ktij parimi publik ka nj
ndikim t fuqishm n zhvillimin ekonomik, veanrisht n perspektivn e tij. Aq sa, pr
ironi, lidhur me pyetjen: A doni t paksoni kursimet dhe investimet?, me njher mund
t formulohet dhe prgjigja : Dyfishoni taksat mbi kto fitime, dhe vrini kapak me nj
tatim fitimi t majm pr buxhetin, por ama shum shpejt do t shfaqet stanjacioni, dhe
pak m von edhe rnia ekonomike. Apo akoma pr pyetjen: Si mund t bjer ritmi i
puns? menjher del dhe prgjigja: Tatojeni at aq shum sa njerzit t mendojn se
nuk ia vlen t lodhen kot!

Shpenzimet qeveritare.

5. Askush nuk i shpenzon parat e tjetrit aq

me kujdes sa shpenzon t tijat.
Sipas ketij parimi, s pari, kur shpenzohen parat personale pr vete,
gabohet tek-tuk, por rrall dhe jo vazhdimisht; s dyti, kur prdoren
kto para pr ti bler dikujt nj dhurat, bhet mos q objekti i bler
t justifikoj parat e prishura, paka se n fakt mund t jet dika q
si hyn n pun apo si plqen marrsit, s treti, kur prdoren parat
e dikujt tjetr pr t bler dika pr vete, ai, q blen, prpiqet t marr
gjn e duhur, por pa e vrar mndjen pr t kursyer; dhe e fundit,
kur shpenzohen parat e dikujt pr t bler dika pr nj tjetr, lidhja
ndrmjet atij q i fiton parat, atij q i shpenzon, dhe marrsit, sht
shum e dobt dhe mundsia pr abuzim sht shum m e madhe.
Por kjo sht pak a shum dhe ajo q bn qeveria qndrore e
vendore! Prandaj shrbejn dhe mekanizmat e kontrollit, t
investigimit e penalizimit, krahas fuqis periodike korrigjuese t
vet vots s lir. Dhe pr fuqizimin konkret e konsolidimin e tyre

shrben vetm politika e hapur, konstruktive e qytetare

6. Qeveria, shteti nuk ka asgj t jap,

prve asaj q e merr m par diku tjetr;
dhe nj qeveri q e ka at mundsi q t
jap do gj q krkohet, ka po aq
mundsi q t marr do gj q ke.
Duke komentuar kt parim publik, George Washington ka nnvizuar:
Qeveria nuk sht elokuenc. sht forc. Dhe ashtu si zjarri,
mund t jet nj shrbyes i vyer ose nj padron i frikshm.
Ndrsa Jefferson ka paralajmruar se ekziston gjithmon nj prirje, q
qeveria t fuqizohet dhe liria t kufizohet.

Nevoja per rregullime te shpejta

ne nivel kombetar
Rregullimi i skemave te sigurimeve sociale. Skema e
pensioneve dhe binomi shtet-privat. Rregullime ne
mjedisin publik dhe privat, perfshire dhe zhvillimin e
metejshem te skemave private.
Reformimi i institucioneve qe perfaqesojne keto
objektiva ne perputhje me me standarde te
pranueshme por dhe duke ndertuar besimin mbi vete
keto institucione
Transparence dhe mbrojtje, perfshire dhe asistencen
sociale.
Sigurimet shendetesore- Probleme serioze ne
Shqiperi!

Ndrhyrja qeverisse.
Ndrhyrje e dobt n kushte normale.
Lidhur me qeverisjen, n zbatimin e nj politike t drejt publike, sic e
theksuam me siper: Qeveria nuk ka asgj tjetr t t jap, prve
asaj q u merr m par t tjerve, ndrsa nj qeveri q ka mundsi t t
jap do gj q i krkohet, ka po aq mundsi q t t marr dhe do
gj q ke. Madje George Washington-i, q n kohn e tij
paralajmronte se, edhe n rastet kur qeveria e bnte punn e vet aq
mir, sa mund t quhej me t vrtet nj shrbtore e popullit,
prapseprap do t ishte nj shrbtore e rrezikshme! Ndrsa
Jefferson-i e ka stigmatizuar kt si nj prirje t fuqizimit t qeveris
n kurriz t kufizimit t liris njerzore e ekonomike. Dhe me t vrtet
nj popull realisht i lir dhe i pavarur nuk mund ti mbaj verbrisht
shpresat vetm tek qeveria n sigurimin e jetess.
Prkundrazi, ai duhet ta shoh at, n kushte normale, vetm si nj
mekanizm, buruar nga vota demokratike, pr t garantuar funksione
t lidhura ngusht me: sigurin e qetsin njerzore, me ruajtjen e
paqes sociale, me programimin e zhvillimit dhe t investimeve n zona
prioritare, me rritjen maksimale t prpjekjeve pr shanse e mundsi t
barabarta pr t gjith, etj. N kt kuptim nuk sht e teprt t thuhet
se filozofia e krkesave, e mbshtetjes dhe e t gjitha zgjidhjeve,
qoft dhe pr loj opozitare, vetm tek dhe nga qeveria prbn nj
prirje apo kompromis me pasoja mjaft t rnda pr zhvillimin ekonomik
e shoqror t nj populli.

Ndrhyrje e fort n kushte ristrukturimi.

Por ndryshe qndron puna n situata stanjacioni e krizash ekonomike apo dhe
n ato raste, n t cilat ristrukturimi bhet i detyrueshm. N t vrtet, n kto
raste, ristrukturimi sht nj nga sfidat m kryesore t qeverisjes e t
politikbrsve t ekonomis. Madje, n raste t tilla qeveria sht e detyruar t
marr nj rol udhheqs, n mnyr t drejtprdrejt apo t trthort, sepse
n kto kushte si domosdoshmri del prcaktimi prioritar i piksynimeve
politike, korrektimi i shpejt i dshtimeve n politikn e tregut, reformimi
konkret n sistemin ligjor dhe t taksave, krahas prballimit dhe t rezistencs
s grupeve t fuqishme t interesit dhe vet konfliktit t mundshm t
interesave n gjirin e qeverisjes.
N kt mnyr, ne radhe te pare, veprimtaria e ristrukturimit:
- duhet t prmbaj formulimin e adaptimin e kornizave t ndrhyrjeve e t
politikave makroekonomike, ligjore e strukturore, q jan dhe themeli i saj.
M pas e ka fjaln:
- ristrukturimi financiar pr t konkretizuar incentivat e duhura pr sistemin
bankar pr tu vn n ball t ristrukturimit, dhe, mbi kt baz, dhe t
rikreditimit t ekonomis.
Vetm n kto kushte bhet m e qart se veprimtari ekonomike duhet t
mbijetoj dhe cila duhet t likuidohet. Pra, natyrshm, n ekonomin e lir t
tregut, ndrhyrjet e qeveris apo t mazhorancs qeverisse, n kushte
ristrukturimi, krahas aspektit legjislativ e menaxhueso-drejtues, kan t bjn
me ndrmjetsimin, skemat incentive, rikapitalizimin bankar, etj., duke
shqyrtuar njkohsisht si sektorin prodhues e t shrbimeve, ashtu dhe at
financiar e t mbrojtjes sociale.

Nderhyrja me ane te politikave ekonomike

konkrete

N kt spektr t gjer t ndrhyrjes me an t politikave ekonomike kan

rndsi:
-s pari, stabiliteti ekonomiko-politik, pr t krijuar besueshmri n
ristrukturimin e borxheve, madje pr kt nj vler t veant merr
qndrueshmria e mimeve, e prqindjeve t interesit dhe shkmbimit, si
garanci e nevojshme ndaj debitorve, kreditorve dhe investitorve potencial
pr biznes;
-s dyti, ndrhyrja, pr prcaktimin e mbijetess apo likuidimin e bizneseve t
rrezikuara duhet t jet e menjhershme;
-s treti, prfshirja e t gjitha grupeve politike e ekonomiko-financiare pr
formulimin e nj strategjie t prbashkt e rrit kredibilitetin e ndrhyrjes, por
dhe transparencn e paraqitjes s objektivave kryesore, detyrave dhe
metodave t zbatimit;
-s katrti, mbshtetja e ristrukturimit nga nj mjedis rregullator e ligjor sa m
efektiv;
-s pesti, realizimi i standardeve t kohs n procesin e ristrukturimit, bile
duke importuar praktikat m t mira t njohura nga ana ndrkombtare;
-s gjashti, fatura sociale shoqruese pr mbylljen e veprimtarive joefektive, n
ndihm t varfrve dhe n sigurimin e nj qetsie t domosdoshme n vet
procesin e ristrukturimit.
Nj problem ne vete (me pasoja t pakthyeshme ekonomike) sht dhe shitja e
aseteve mjaft nn kufij t pranueshm.

Skema incentivash t financuara

nga qeveria.
Ristrukturimi i kompanive mund t filloj n mnyr
serioze vetm kur bankat dhe lojtart e tregut t jen
t gatshm dhe t aft pr t marr pjes n kt
proces. Por dhe ktu pa procedura ligjore, efektive,
kohshkurtra e transparente falimentimi, vet
procesi mund t zhvillohet mjaft ngadal, duke
krijuar vonesa, probleme e dme serioze. Pr t
shmangur kt, n mnyr t natyrshme, duhet t
zbatohen dhe politika incentive. Madje incentivat
financiare me mbshtetjen e qeveris duhet t
shmangin dhe stresimet apo frenimet e
ristrukturimit, q mund t shfaqen n mnyr
sistematike, nga vet tregu apo kuadri rregullator.
Ndrkoh dhe qeveria duhet t jet e sigurt q
disponon burimet e nevojshme financiare t
brendshme apo t jashtme.

Liria
7. Liria n kuptimin m t
prgjithsuar t saj sht gjja m e
rndsishme n bot.
Politika publike dhe pjesmarrja, e cila e
prjashton lirin, ose nuk e ruan apo e fuqizon at,
por e prqndron at n nj apo disa duar, duhet
menjher t vihet n dyshim nga mendjet e
njerzve vigjilent, madje sipas Beniamin
Franklinit: "ajo apo ai q heq dor nga lirit
thelbsore qoft dhe pr nj siguri t vogl t
prkohshme, nuk meriton as liri e as siguri.

Vlera e liris.

Pra, n thelbin e tyre parimet e msiprme lidhen ngushtsisht me konceptin e

liris, jo si nj luks apo ide e bukur, por si nj domosdoshmri zhvillimi.
Politika publike e cila e prjashton lirin, ose nuk e ruan apo e fuqizon at,
duhet menjher t vihet n dyshim nga opinion i gjer publik. N kt
kontekst kushdo ka t drejt t pyes: Prse sot shum nga institucionet
qndrore konsumojn m shum nga pjesa e prgjithshme q prodhohet apo
shprndahet n vend? Megjithat, pak njerz apo grupime oponente duken t
interesuar t'i drejtojn avoketrve t ktij shpenzimi t padrejt, veanrisht
n kushtet e varfris aktuale, pyetje t tilla si: Prse kjo rritje? Edhe sa
shpenzime t tjera do t krkoni, sidomos pr shtimin e njerzve jo t
domosdoshm? Prse kjo dorlshuarje vetm tek puna apo shpenzimet e
shtetit? Prse kjo mbyllje sysh ndaj emrimeve me konflikt interesash?, ose
akoma m filozofikisht: A respektohen kriteret n emrime dhe sa sht
masa e shpenzimit t domodoshm shtetror pr t kryer me zemr e
efektivitet detyrat n shrbim t qytetarve? Mos vall kemi t bjm ktu me
nj keqintepretim t liris, veanrisht t liris ekonomike, si shtyll themelore
e zhvillimit? etj. Pa tentuar pr t dhn prgjigje ndaj ktyre pyetjeve sepse
kt e ka t mundshme ta bj kushdo mund t pohohet se politika publike
shqiptare sht akoma larg t qnurit neutrale dhe e shndetshme, madje larg
fazs s maturimit profesional, duke shfaqur koh pas kohe edhe hapa mbrapa
Megjithat, n rrjedhje t viteve sht fuqizuar zri publik e neutral, q e ka
kuptuar dhe mbron instalimin e parimeve t msiprme n praktikn e
prditshme, si domosdoshmri pr ruajtjen e atij elementi ky t jets son e
t zhvillimit demokratik q e quajm thjesht liri.

VI. 2. Toleranca dhe Dialogu.

Pjesemarrja qytetare
-Toleranca e dialogu brenda familjes, si celul e
shoqris.
-Toleranca e dialogu kulturor e ndrkulturor.
-Toleranca e dialogu ndrfetar.
-Toleranca dhe dialogu ndretnik.
-Toleranca e dialogu social (midis punmarrsve e
pundhnsve, lvizjes sindikaliste dhe strukturave
shtetrore, etj.)
-Toleranca dhe dialogu institucional (shembuj).
-Toleranca e dialogu politik ( aleancor, ndrpartiak,
pozit-opozit!)

Pjesmarrja Qytetare.
1. Pjesmarrja qyetare si nj e drejt themelore e njeriut.
2. Pjesmarrja qytetare - si qllim e instrument i zhvillimit
njerzor, pjes e procesit te qeverisjes.
3. Aspekte t pjesmarrjes dhe rndsia e saj.
4. Kushtet pr pjesmarrje qytetare. (Ndikimi socialekonomik e gjeografik n pjesmarrjen qyetare).
5. Dimensioni politik i pjesmarrjes qytetare (Barazia
gjinore)..
6. Pjesmarrja qytetare dhe kontrolli publik sht nj sfid
jo vetm pr qytetart por dhe politikant n pozit e
opozit.
7. Ceshtje t tjera.

1. Pjesmarrja qytetare-nj e drejt themelore e

njeriut.
Pjesmarrja sht nj koncept neutral i lidhur ngusht me
qeverisjen, por dhe thelbin e demokracis. Ky koncept pr
vendimmarrjen e grupit sht zhvilluar paralelisht me thellimin e
demokratizimit t Qytetrimit Perndimor. N historin e tij ai e ka
origjinn n t drejtn e vjetr greke q me Republikn e Platonit
( koncepti platonian mbi lirin e fjals, t mbledhjes, t votimit dhe
t prfaqsimit t barabart, etj). Ky koncept sht transferuar n
epokn romake si nj e drejt e veant republikane dhe m tej
gjallruar nga mendimtart e Revolucionit Francez. Ai morri nj
kuptim m t plot politik n shekullin e XX-t, pr tu shndrruar
n nj tipar thelbsor t demokracis bashkkohore.
Forma moderne e qytetaris pjesemarrese sht zhvilluar n
mnyr dinamike nga nj pjesmarrje ndrmjetse publike n nj
prfshirje t drejtprdrejt n qeverisje. Ajo ka shfaqur tri faza: at
t konsumatorit, pjesmarrjen nprmjet ndrmjetsimit me an
t strukturave t institucionalizuara, dhe s fundi modeli i
pjesmarrjes qytetare t drejtprdrejt. Sipas nivelit te
pjesmarrjes bhet dhe dallimi midis qytetarit aktiv e pasiv.

2. Pjesmarrja qytetare - si qllim e

instrument i zhvillimit njerzor, pjes e
procesit te qeverisjes.
Pjesmarrja qytetare mund t bhet n mnyra t
ndryshme, nprmjet zbatimit t ligjit, pagimit t taksave,
ruajtjes s mjedisit, etj. Por nj rol t rndsishm duhet t
marr prfshirja n vendimmarrje. Ajo e ndihmon publikun t
ndikoj pr cilsin dhe vllimin e shrbimeve publike
nprmjet formave t ndryshme t artikulimit t preferencave
apo krkesave. Nprmjet ksaj pjesmarrje zhvillohet
njkohsisht dhe procesi i tranzitimit nga individ n qytetar
(Fillimi n familje me marrjen e prgjegjsive, ne kuader te
barazi gjinore e toleranc).

Angazhim politik

Toleranca

.
Vendimmarrje publike

Zgjidhja e konflikteve

Mbrojtja e natyres dhe mjedisit.

Respektimi i ligjit, pagesa e taksave, etj.

Nderveprimi

Dialogu

3. Aspekte t pjesmarrjes dhe rndsia e saj.

Aspekti interaktivo-komunikues (si t shprehim e t realizojm krkesat e
nevojat e grupit).
Aspekti informues-njohs (informimi pr rrezikshmrin, njohja m e mire
e dukuris pr rritje pjesmarrjeje- p.sh., rasti i plehrave).
Aspekti humanitar (si t njohim e t mojm nevojat individuale dhe t
grupit dhe t kontribuojm pr zgjidhjen e tyre).
Aspekti volontarist (efektivitet, reduktim shpenzimesh, mbarvajtje,
prkujdesje e mvonshme, etj.).
Aspekti ndrmjetsues (si t zgjidhim konfliktet e interesave pr
mirkuptimin e mbarvajtjen e grupit, nprmjet dialogut e tolerancesrasti i paqsimit te familjeve n gjakmarrje).
Aspekti korrektues ( kundr favoreve t partitizmit politik, korrupsionit
administrativ, nepotizmit, etj.).
Aspekti reagueso-organizues ndaj krcnimeve t llojeve t ndryshme
( rritet pjesmarrja, p.sh. n periudha krizash serioze).
Aspekti detyrues ose vetdetyrues (n raste krizash, si ajo e Kosovs apo
kur p.sh. ndodh ndonj fatkeqsi n nivel individual, lokal apo kombtar)

4. Kushtet pr pjesmarrje qytetare.

(Ndikimi socialo-ekonomik e gjeografik n
pjesmarrjen qyetare).
- Nj organizim t prshtatshm pr pjesmarrje vullnetare.
- Kredibiliteti i drejtimit sht nj krkes e rndsishme.
- Prekja e rezultatit apo prfitimi pr bashksin, jo patjetr me natyr ekonomike.
Pr kt krkohet, prve pjesmarrjes, edhe m shum trajnim e
profesionalizm, dhe n ndonj rast, edhe kontribut financiar individual t antarit
t bashksis, por ai duhet ti prgjigjet detyrimisht nivelit ekonomik t
pjesmarrjes qytetare (projektet e Fondit t Zhvillimit me kontribut t komunitetit
5-10%).
- Komoditeti pr pjesmarrje aktive brenda grupit prkats ( t barabart,
joinferior e pa komplekse).
Vihen re pabarazi e dallime: pjesmarrje shum e ult pr shtresa t
marxhinalizuara: si m t varfrit, m pak t shkolluarit, t pastreht, t papunt,
invalidt, ruralt, grupet minoritare, etj. q normalisht jan dhe m t interesuarit).
Arsyea kryesorebaza e dobt ekonomike dhe sociale, q nnkupton q variabli
socialo-demografik e gjeografik sht ende mjaft i ndjeshm pr pjesmarrjen
qytetare n kushtet e Shqipris. Nevoja pr m shum toleranc etno-kulturore
dhe solidaritet, p.sh. me romt.

5. Probleme t tjera.
-Decentralizimi i pushtetit rrit pjesmarrjen n nivel lokal.
-Baz ligjore m e mire pr pjesmarrje. Referendumi n kushtetut sht
nj gj e till. ( p.sh. n prmirsimin e legjislacionit, apo lidhur me
vendime q prekin qytetarin, kundrshembull hedhja posht nga Gjykata
Kushtetuese e krkess pr referendum pr t kundrshtuar rritjen e
moshs s pensionit,etj.)
-Domosdoshmria e konfidencs.
-Pjesmarrje qytetare mjaft e vlefshme n dialogun autoritete vendoreautoritete qendrore (sidomos n kushte kohabitacioni).
-Media mund t kthehet n nj faktor t rndsishm: pr shprehjen e
opinionit qytetar, si mediatore, dhe si ndrtuese e pozicionit t pavarur
qytetar
-Demaskimi qytetar i korrupsionit (pjesa dermuese e shqiptarve e
konsiderojn mjaft t prhapur korrupsionin e vogl apo administrativ (n trajtn
e rryshfetit), po praktikisht po aq e konsiderojn nj shqetsim serioz pr
shoqrin shqiptare korrupsionin e madh apo at n nivelin e vendimmarrjes
politike dhe t biznesit)

Pamje globale (Politika dhe Biznesi)

70%
60%
Pandershmeria

50%
40%

Mjaft pushtet

30%

Sjellje joetike

20%

Paaftesi e
inkompetence

10%
0%
Politika

Biznesi

Imoraliteti politik, sipas rajoneve

90
80
70
60
50
40
30
20
10
0

Europa Perendimore
Europa Lindore e
Qendrore
Amerika Veriore
Lindja e Mesme
Azia e Pacifikut
Afrika
Azia Perendimore

Imoraliteti I
Politikes

Amerika Latine

6. Dimensioni politik i pjesmarrjes qytetare.

6.1.Shtrirja

dhe format e pjesmarrjes qytetare midis dy

proceseve zgjedhore prcakton dhe trajtn specifike t
sjelljes qytetare gjat zgjedhjeve. Zgjedhjet nuk ezaurojn
prmbajtjen dhe shumllojshmrin e jets politike.
-Asamblet e qyteteve p.sh. n traditn amerikane, kan qen
nj nga shembujt e vjetr t pjesmarrjes qytetare n marrjen
e vendimeve. Por m von prfaqsimi i deleguar zuri n
shumicn e rasteve vendin e tyre. N rastin e Shqipris nj
rol t till, p.sh. e kan luajtur historikisht pleqsit e
fshatrave). Pretendimi:-Shndrrimi i qytetarit nga nj votues
pasiv n nj pjesmarrs aktiv n jetn politike.

6.2. Forma t ndryshme t pjesmarrjes qytetare n jetn

politike (antarsia e pjesmarrja n strukturat organizative
politike, ndrveprimi midis qytetarve dhe autoriteve
vendore, marrdhniet midis qytetarve dhe prfaqsuesve
t tyre n Kuvend apo dhe manifestimet e ndryshme t
aktivizimit politik).
- Pjesmarrje relativisht e kufizuar politike :
-Pasaktsit n procesin zgjedhor dhe kundrshtit e lindura pas
prfundimit t tij flasin qart pr pasivitetin qytetar m shum midis
zgjedhjeve sesa gjat zgjedhjeve.
-Zvoglimi gradual e pjesmarrjes n votime flet gjithashtu pr
indiference, shkputje e nje lloj reagimi te qytetarve ndaj qeverisjes.
- Ridimensionimi i metejshem i konceptit t barazis gjinore n
prfaqsimin politik. (perfshire prfaqsimin e gruas n kshillat e
komunave, t bashkive dhe t qarqeve).

Qytetaria civile (edhe njehere)

Qytetaria civile ka t bj me t drejtat e lirit
individuale, me lirin e zgjedhjes s individit, me lirin e
shprehjes, mendimit, fes e t organizimit. Po ashtu ajo
prfshin dhe t drejtn e prons (fizike ose intelektuale),
t drejtn pr t marr pjes n kontrata t rregullta apo
pr t krkuar drejtsi nprmjet ligjit.
Edhe kjo kolon paraqet shqetsime serioze n nj
pjes t prbrsve t saj, sidomos me uljen e
efektivitetit qeveriss, rritjen e ndikimit monopolist e
korruptimit administrativ, t trajtimit t paqart, deri
abuziv, t prons, etj.

Qytetaria sociale (vazhdim)

Qytetaria sociale mbulon nj gam t gjer shtjesh, nga e drejta pr siguri
njerzore dhe garantimin e nj minimumi jetik apo mirqenieje, deri tek e drejta
pr ndarje t barabart t trashgimis sociale, sidomos pr shtje thelbsore si
edukimi, kujdesi shndetsor e ruajtja e mjedisit, n prputhje me standardin
mesatar t shoqris.
-Mund t veohen dy aspekte t qytetaris sociale:
A) ai i nevojave baz, ku edukimi dhe shndeti mbeten parsor B)integrimi
social, q lidhet me punsimin, luftn ndaj varfris dhe pabarazis s theksuar
midis individve apo rajoneve t ndryshme. (Megjithse treguesi i zhvillimit
njerzor apo HDI (Human Development Index) ka psuar ngritje (p.sh., nga vlera
0.740 n vitin 2000 n vlern 0.781 n vitin 2002, duke i dhn Shqipris vendin e
65-t midis 177 vendesh, Human Development Report 2004) nuk mund t mohohet
se problemet e rnda ekonomiko-sociale, krijojn barriera serioze pr zhvillimin e
qytetaris demokratike, duke furnizuar kshtu deri kontingjente fanatiksh n
nj fushat zgjedhore apo dhe shtresime materialisht t manovrueshme gjat
tyre. Por zhvillimet ne Evrope e Azine Qendrore kane bere qe HDI ne keto rajone
ne mesatare te rritet nga vlera 0.644 ne 1980 ne vleren e sotme 0.751, duke e
zhvendosur Shqiperine nen kete mesatare rajonale.

HDI sherben si alternative e mases se zhvillimit kombetar,( krahas nivelit te

ardhurave dhe perqindjes se rritjes ekonomike. Ai lidhet me mire me mireqenien
dhe eshte nje mase kompozite e kolonave baze te zhvillimit njerezor: shendet,
edukim dhe te ardhura. HDI 2011- per Shqiperine eshte 0.739, dhe pozicioni i saj
eshte i 70-te midis 187 vendeve .

HDI: Shendeti, Edukimi dhe te

Ardhurat

VI.3 Qeverisja
vendore

Mbi pushtetin vendor- shembuj

Pushteti vendor apo qeverisja lokale, prfshin qeverin vendore (pjesn ekzekutive) t
ndrthurur me pjesn legjislative-vendimmarse e kontrolluese. Kjo qeverisje nnkupton zyrn
administrative m t vogl se ajo e shtetit, n kontrast me zyrat n qeverisjen qendrore (kombtare)
apo qeverisjen federale n nivelin e federats. Pavarsisht prirjes moderne pr rritjen e rolit t
pushtetit vendor, qeveria qendrore, n shumicn e vendeve, vazhdon t prqendroj pushtetin dhe
detyrat n duart e veta. Megjithat, sipas legjislacionit, qeverit vendore arrijn t mbledhin disa
taksa t caktuara, q prgjithsisht kufizohen nga legjislacioni qendror dhe mund t variojn vetm
brenda nj intervali t ngusht. N disa vende, pushteti vendor merr subvencione t pjeshme apo t
plota nga qeveria qendrore, nga t ardhurat apo taksat e mbledhura prej saj. Por, kjo e cenon deri
diku Institucionet e qeverisjes vendore ndryshojn nga vendi n vend.
Entitetet qeverisse fillojn me shtetin (land-in) n rastin federativ, dhe vazhdojn m tej me
organizime diku jo t njjta, diku t prafrta, por q n vende t ndryshme marrin emra t till si:
provinc, rajon, departament, qark, prefektur, distrikt, cite (qytet i madh), rajon administrativ, bashki,
konte, municipalitet, komun apo famulli dhe fshat.

Raste te ndryshme:

Argjentina. Argjentina sht nj federat e 23 provincave me kryeqytet Buenos Aires. Qeveria

federale ka kontrollin mbi veprimtari t tilla si tregtia, doganat, monedha, emrimet e jashtme, etj.
Guvernatort provincial zgjidhen pr do katr vjet, por mbi ta ushtrohet dhe fuqia presidenciale e
ndrhyrjes kombtare pr t garantuar formn republikane t qeverisjes n provinca. Q nga
adoptimi i kushtetuts t vitit 1853, qeveria federale ka ndrhyr mbi 200 her, m s shumti me
dekret presidencial. Nn kt autoritet, zyrat provinciale apo municipale mund t deklarohen vakante,
anullohen emrimet e mparshme dhe mbikqyren zgjedhjet. Kshtu, p.sh., midis viteve 1966 dhe
1973, u shprndan t gjitha parlamentet (legjislaturat lokale) dhe guvernatort e provincave u
emruan nga presidenti i ri. N vitin 1973, restorimit t qeverisjeve provinciale dhe municipiale, u
kthye n qeverisjen normale kushtetuese. Pas grushtit t shtetit t marsit 1976, qeveria federale
ndrhyri prsri pr t lvizur t gjith guvernatort dhe aplikuar rregulla t drejtprdrejta ushtarake
n t gjitha municipalitetet. Rithimi n qeverisjen lokale prfaqsuese u b m 1983. Ndrsa, para vitit
1996 presienti emronte kryetarin e bashkis t Buenos Aires, dhe sipas ligjit, presidenti dhe
kongresi kontrollonin do legjislacion t lidhur me kt qytet. Me reformn kushtetuese t atij viti ky
pozicion fitohej tashm me zgjedhje, krahas dhe nj pushteti legjislativ (Poder Legislativo) me 60
antarsh. Kta t fundit zgjidheshin me prfaqsimi proporcional pr nj periudh 4-vjeare.

-2

Australia. Ajo kompozohet si shtet federal nga 6 shtete dhe 2 territore. N kt rast
qeverisja tipike vendore (lokale) sht forma e tret e qeverisjes pas asaj federale dhe
asaj t shteteve.
Kanadaja. Edhe Kanadaja ka nj sistem federal me tre rende qeverisjeje. E para i
takon qeverisjes federale me 10 provinca dhe 2 territore, t ndjekur nga ajo provinciale
dhe territoriale. N nivelin baz sht qeverisja municipale (lokale). Kto pushtete
municipale kontrollohen nga pushteti i rendit provincial (territorial).
Egjipti. (Para Pranveres Arabe) Ky pushtet qendror varen 26 governator
(muhafazat). Zonat e qeverisjes s tyre ndahen n distrikte, qytete dhe fshatra. N do
nivel, ka nj struktur qeverisse q kombinon kshillat prfaqsuese dhe organet e
emruara ekzekutive t qeverisjes, t udhhequr nga guvernatort, zyrtart e distriktit
dhe kryetart e bashkive. Guvernatort emrohen nga presidenti, dhe ata nga ana e tyre
emrojn vartsit e tyre. Kocka koercitive e aparatit shtetror zbret nga Ministria e
Brendshme nprmjet organeve ekzekutive n stacionet e policis s distrikteve dhe
kryeplakun e fshatit. Shtrirja e pushtetit zyrtar n zonat rurale, nn presidentin Naser, e
ndihmoi regjimin e tij t sillte mundsi zhvillimi dhe shrbime t ndryshme aty. Ky
deprtim administrativ i shtetit u vazhdua m tej dhe n kohn e Sadatit apo Mubarakut,
por paralelisht u fuqizua fuqia e familjeve t vjetra dhe kryepleqve n kurriz t
fshatarve, por jo t shtetit. Megjithat, fuqia e tyre balancohej nga ajo e rajoneve t
policis, ndrsa sistemi i qeverisjes vendore (kryetart e bashkis dhe kshillat) u
integruan brenda regjimit. Vet Sadati, mori disa masa pr decentralizimin e fuqis s
provincave dhe t qyteteve, kurse n vitin 1979 u rrit me ligj autoriteti i guvernatorve,
krahas kontrollit administrativ dhe buxhetor t qeveris qendrore mbi provincat. Po
ashtu, kshillat e zgjedhura, t paktn formalisht, morn t drejtn pr t miratuar ose jo
buxhetin vendor. Madje, pr t paksuar krkesat e vendorve qeveria qendrore i dha t
drejtn qeveris lokale n mbledhjen e taksave vendore. Pr t paksuar deficitet n kt
nivel qeverisje, ajo u inkurajua t futej n aktivitete t prbashkta (joint ventures) me
investitort privat. Edhe me Mubarakun u thellua dicka m tej ky decentralizim dhe
autonomi lokale.

-3

Franca. Sipas kushtetuts, n Franc ka 3 nivele qeverisjeje: 22 rajone me 96 departamente dhe 4

rajone apo departamente (Rgions apo dpartements d'outre-mer : Runion, Martinique, Guadeloupe
dhe Guiana Franceze), dhe n total 36,679 municipalitete apo komuna (communes). Lidhjet midis
komunave me njra tjetrn prbjn tashm nj nivel qeverisje ndrmjet komunave dhe
departamenteve. Shtojm se Parisi (njkohsisht municipalitet dhe departament) dhe Korsika jan
qeverisje vendore sui generis.
Gjermania. Gjermania si vend federal ndahet n nj numr prej 16 shtetesh (Lnder) t gjitha n
territorin e Gjermanis. Kto shtete, nprmjet prfaqsimit n Bundesrat , kan fuqi t ushtrojn
veto ndaj ligjeve federale. Qeverisjet e tyre jan pjes e qeverisjes s Gjermanis.
Qyteti i Berlinit dhe ai i Hamburgut jan vet shtete, kurse shteti i Bremen-it prbhet nga qytete
Bremen dhe Bremerhaven. T tre ato quhen qytete-shtete (Stadtstaaten). 13 shtetet e tjera formojn
shtetet me nj zon t konsiderueshme (Flchenlnder).
Sipas kushtetuts federale struktura e qeverisjes s do shteti n federat duhet t respektoj
parimet qeverisjes republikane, demokratike dhe sociale, e mbshtetur n zbatimin e ligjit. T gjith
kto shtete jan republika parlamentare dhe marrdhniet midis degve legjislative dhe ekzekutive
pasqyrojn at t sistemit federal (legjislaturat zgjidhen nga populli pr 4 ose 5 vjet, n varsi t
shtetit) dhe kryeministri zgjidhet nga vota e shumcs s antarve t parlamentit t Land-it (Landtag).
Kurse kryminsitri emron kabinetin pr drejtimin e agjencive shtetrore t ktij shteti dhe kryerjen e
detyrave ezketuvive t qeverisjes n nivel Land-i. N 3 shtetet e quajtura shtete t lira (Bavaria,
Saksonia dhe Turingia), qeveria quhet Staatsregierung, kurse n 10 t tjerat Landesregierung.
Shtojm se, para 1 janarit 2000, Bavaria kishte nj legjislatur me dy dhoma (nga parlamenti apo
Landtag i zgjedhur n mnyr popullore dhe senati i formuar nga prfaqsuesit e grupeve kryesore
sociale dhe ekonomike). N fakt, ky senat e mbylli funksionin e tij n referendumin e vitit 1998.
Qeverit apo degt ekzekutive pr 3 qytetet-shtete: Berlin, Bremen dhe Hamburg, quhen senate me
senator q mbajn portofole ministeriore. Pra, n kto shtete, dega ekzekutive prbhet nga senati
afrsisht me 8 senator t zgjedhur nga parlamenti i shtetit, dhe q kryejn detyra ekuivalente me ato
t ministrave n shtetet e mdha. Ekuivalenti i detyrs s kryeministrit sht presidenti i senatit
(Senatsprsident) n Bremen, kryebashkiaku (Erster Brgermeister) n Hamburg dhe qeveritari apo
kryetari bashkiak (Regierender Brgermeister) n Berlin. N rastin e Berlinit parlamenti quhet Dhom
e Prfaqsuesve (Abgeordnetenhaus), kurse n Bremen dhe Hamburg quhet Brgerschaft. Qytetetshtete t Berlinit dhe Hamburgut kompozohen n lagje apo ndarje administrative, kurse Bremen
prbhet nga dy distrikte urbane Bremen dhe Bremerhaven. mbledhura brenda municipalitetetit.

3/1
N shtetet e tjera ndeshen kto ndarje:
- Bashkime siprfaqesh (Landschaftsverbnde), q kan nj fuqi krejt t reduktuar n ditt tona;
- Distriktet qeverisse (Regierungsbezirke) q nnkuptojn rajonet administrative;
- Distriktet administrative (Kreise) t tipit rural apo atij urban. do shtet prbhet nga distriktet rurale
dhe ato urbane (apo t qyteteve), kurse Berlini dhe Hamburgu jan secili njkohsisht shtet dhe
distrikt urban, kurse Bremer prbhet nga distrikte urbane. Gjithsej jan 313 distrikte rurale dhe 116
urbane, pra gjithsej 429 distrikte. Secili prej tyre prbhet nga nj kshill i zgjedhur dhe nj struktur
ekzekutive, q sipas shtetit konkret, ose sht e zgjedhur nga kshilli, ose nga populli. Ajo mbikqyr
e kontrollon administratn e qeverisjes vendore, sepse p.sh., distriktet rurale kan dhe funksione
administrative n fusha specifike, p.sh, n lidhje me autostradat, spitalet, shrbime t veanta
publike.
- Zyrat apo byrot (mter). N disa shtete ekzistojn njsi administrative midis distrikteve dhe
municipaliteteve. Kto jan zyrat.
- Municipalitetet (Gemeinden). do distrikt rural apo do zyr ndahen n municipalitete, ndrkoh q
do distrikt urban sht vet nj municipalitet. Sipas t dhnave t marsit 2009, ekzistojn gjithsej
12,141 municipalitete, q jan dhe njsit administrative m t voglat n Gjermani. Edhe vet qytetet e
mdha apo qytetet e tjera jan po ashtu municipalitete, q nuk kan m ato privilegje t dikurshme
pr t pasur taksat e tyre apo pr t zhvilluar industrit e ndryshme brenda kufijve t qytetit, etj.
Qeverisja e municipalitetit realizohet nga kshilli i zgjedhur dhe ekzekutivi (kryetari i bashkis), q
ose zgjidhet nga kshilli ose nga njerzit. Ajo ka dy prgjegjsi kryesore t politik-brjes: s pari, ajo
administron programet e autorizuara nga qeveria federale apo ajo e Land-it, t lidhura me rinis,
shkolln, shndetin publik dhe asistencn sociale; s dyti, ajo siguron t drejtn pr t rregulluar me
prgjegjsin e vet t gjitha shtjet e bashksis lokale brenda kufijve t prcaktuar nga ligji. N
kt kndvshtrim t gjer, qeverisjet vendore mund t justifikojn nj gam t madhe aktivitetesh,
prfshir dhe shtrirjen e infrastrukturs ekonomike t komuniteteve t tyre nprmjet zhvillimit t
parqeve industriale. Ato furnizojn shrbime publike si gazi e elektriciteti, uji i pijshm apo transporti
publik. Po ashtu, autoritetet lokale mbshtesin veprimtarit kultuore duke nxitur artistt vendore,
duke ndrtuar qendra arti, qendra sportive, panaire e ekspozita, etj. Pjesa drrmuese e fondeve pr
municipalitetet garantohen m shum nga nivelet m t larta t qeverisjes, sesa nga taksat vendore t

-4-

India. Ajo prbhet nga 25 shtete dhe 7 territore unioni. Ndrsa, qeverisja vendore aty sht niveli i
tret i qeverisjes n lidhje me qeverisjet e shteteve apo at qendrore. Kjo qeverisje sht dy llojesh:
t ashtuquajturit panchayat[1] n zonn rurale dhe municipalitetit n zonn urbane. Panchayat[[1] si
struktur n zonn rurale (e nisur nga njsit e vogla (fshatrat) me afro 5,000 banor, n ato
ndrmjetset me afro 100,000 banor, dhe distriktet e ktij llojo me afro 1,000,000 banor) e ka
origjinn n vitin 1959 n huazimin e modelit (vet-administrimit) jugosllav, ndryshe nga
municipalitetet urbane, e krijuara gjat regjimit kolonial, n mesin e shekullit t 19-t, q n vetvete i
mbijetuan eksperimentit socialist.
N vitin 1991, u realizuan dy amendamente kushtetuese, secili pr do njsi t till, pr t
prfshir nj numr t konsiderueshm ndryshimesh pr t fuqizuar qeverisjet vendore n Indi. T
tilla jan zgjedhja e tyre pr nj periudh 5 vjeare apo kufizimi i shprndarjes s tyre n 6 muaj, 3
nivele t qeverisjes lokale, rezervimi i vendeve pr kryetart gra, krijimi i komisioneve zgjedhore t
pavarura n nivel shteti, i komisioneve financiare n nivel shteti t lidhur me komisionin qendror
financiar apo komitetet e planifikimit n nivel distrikti apo zona metropolitane. Mbi t gjitha, kto
amendamente kan prcaktuar dhe linjat kryesore pr shtetet n lidhje me fuqizimin e qeverisjeve
vendore nprmjet devolucionit apo shprhapjes s funksioneve dhe taksave (gj q ka rezultuar
problematike, jo e suksesshme, n shtete t ndryshme).
[1]Panchayat sht shprehje e nj sistemi politik n Azin Jugore (India, Pakistani dhe Nepali). Ai
nnkupton si term asamblen (yat) e pes (panch) njerzve t moshuar t ditur dhe t respektuar, t
zgjedhur dhe t pranuar nga komuniteti i fshatit. Tradicionalisht, kto asamble kan zgjidhur
konfliktet midis individve apo fshatrave. N ditt e sotme, qeveria indiane i ka decentralizuar disa
nga funksionet administrative n nivelin e fshatit, duke i dhn disa fuqi ktyre njerzve t zgjedhur
gram panchayats, q shpesh identifikohen gabimisht me khap panchayats e pazgjedhur. Po
ashtu dhe termi Panchayat Raj me origjin n administratn britanike, nnkupton qeverisje apo
qeveri (raj). Mahatma Gandhi ishte nj nga avokatt e Panchayati Raj-it, si nj fondament i sistemit
politik indian, dhe me nj form decentralizimi t qeverisjes, ku do fshat sht prgjegjs pr
shtjet e veta. Pr kt vizion t tij sht prdorur termi Gram Swaraj apo vet-qeverisje e fshatit.
Si koncept ai u adoptua n vitet 50-60-t, kur n shum nga kto shtete u miratuan ligjet prkatse
pr panchayats. Akomodimi i plot i ksaj ideje u arrit n Kushtetutn indiane me amendamentin e
73-t n vitin 1992. Ky amendament ka t bj me shprhapjen e fuqis dhe prgjegjsit q u
kalohen panchayats-eve pr prgatitjen e planeve t zhvillimit ekonomik dhe t drejtsis sociale apo
implementimin e 29 subjekteve t prfshira n kushtetut. Pr kt qllim, kto njsi t qeverisjes
vendore marrin fonde nga 3 burime: granteve vendore, sipas rekomandimit t Komisionit Qendror t
Financave; fondeve nga skemat sponsorizuese qendrore, dhe fondeve t dhna nga qeveria e shtetit
prkats me rekomandim t Komisioneve Shtetrore t Financave.

-5-

Irlanda. Qeverisja vendore n Irland prbhet nga 29 kshilla kontesh dhe 5 kshilla
qytetesh t mdha. Burimi kryesor i financimit sht qeveria qendrore. Burime t tjera
lidhen me derdhjet pr pronat tregtare apo industriale, dhnien me qira t shtpive apo
mjediseve, pagesn pr shrbimet e ndryshme, etj. Nj shqetsim i kshillave sht
pafuqia pr t rritur taksat apo erozioni i ngadalshm i fuqis s tyre n koh. Israel
Izraeli. Aty, njihen 4 tipe t qeverisjes lokale: qytetet, kshillat lokal, kshillat
rajonal dhe kshillat industrial.
Italia. Sipas kushtetuts italiane ka 3 nivele t qeverisjes vendore. Kto jan rajonet.
Prej tyre 5 kan nj status special dhe gzojn m shum autonomi se t tjerat (Val
d'Aosta, Friuli-Venecia Xhulia (Giulia), Trentino-Alto Adige, Sardenia dhe Sicilia).
Reforma kushtetuese e vitit 2001 u ka dhn rajoneve m shum fuqi. Nivel tjetr jan
provincat q prkujdesen pr rrugt, pyjet dhe edukimin. N t kaluarn ato kan pasur
shum m tepr pushtet se sot. Niveli i tret jan komunat, ku kryetari i komuns dhe
stafi i tij merren me zgjidhjen e problemeve dhe halleve t nj qyteti apo nj fshati t
vetm (dhe t qyteteve apo fshatrave m t vegjl). Qytetet e mdha kan nj shtrirje
ekstra t qeverisjes vendore t quajtur: Circoscrizione di Decentramento Comunale apo
e quajtur Municipio pr disa qytete shum t mdha (p.sh., Roma).
Malajzia. Qeverisja vendore sht niveli m i ult n sistemin e qeverisjes, pas asaj
federale dhe asaj t shteteve. Ajo e ka kompetencn e mbledhjes s taksave, t krijoj
ligje dhe rregulla, t jap licenca dhe leje pr do lloj tregtie apo aktivitet t ngjashm n
hapsirn nn juridiksionin e saj, t merret me mbledhjen dhe trajtimin e plehrave, apo
planzimin dhe zhvillimin e zons nn qeverisje.
Mali. (para marrjes se pallatit presidencial nga ushtaraket ne mars 2012) Mali ka tentuar
te ndrmarr nj program ambicioz decentralizimi, q prfshin distriktit e kryeqytetit
(Bamako), 7 rajone, t ndar n 46 rrethe dhe 682 distrikte t bashksive rurale
(komuna). N shtjet e ndryshme administrative e fiskale t ktyre njsive, shteti n
qendr mban nj rol kshillues; dhe pr m tepr ai iu ofron ktyre niveleve qeverisje
mbshtetje teknike, koordinim apo asistenc legale. Nj rrug e till ka rritur ndjeshm
pjesmarrjen e drejtprdrejt politike dhe prgjegjsin e organeve vendore. N 1998, u
mbajtn zgjedhjet pr antart e kshillave urban, q m tej zgjodhn kryebashkiakt,
kurse gati nj vit m von u organizuan pr her t par zgjedhjet pr antart e
kshillave komunal.

-6

(vazhdim) M tej u riinstitucionalizuan rrethet mbi baza legale e financiare; kshilla e tyre u
kompozuan nga antart e kshillave komunal. Edhe rajonet, t prbr nga disa rrethe me
afrsi gjeografike, si niveli m i lart i decentralizimit t pushtetit karakterizohen nga nj
autonomi e ngjashme legale dhe financiare.
Meksika. Ajo sht nj republik federale me 31 shtete dhe nj distrikt federal. do shtet
ndahet n municipios, kurse distrikti prbhet nga 16 delegaciones. do shtet ka kushtetutn
e vet, nj guvernator t zgjedhur pr 6 vjet dhe nj parlament (nj legjislatur njdhomshe)
me prfaqsues t zgjedhur sipas vots proporcionale n distrikt. Sesioni i zakonshm i ksaj
legjislature mbahet do vit, ndrkoh q seksioni i jashtzakonshm thirret nga guvernatori
apo nj komiteti i prhershm. Iniciativn legjislative mund ta ushtrojn deputett, guvernatori,
gjykata e lart e shtetit apo dhe municipalitetet. N fakt, njsia kryesore e qeverisjes n rang
shteti sht municipaliteti (t till numrohen 2,378) q drejtohen nga kryetari (presidenti)
municipal dhe kshilli municipal. Guvernatort, n prgjithsi, i przgjedhin kandidatt pr
zgjedhjet municipale. Edhe buxhetet municipale miratohen nga guvernatort prkats. Deri n
vitin 1997, presidenti emronte kryetarin e bashkis t qytetit Meksiko, ndrkoh q reformat
politike e mundsuan zgjedhjet e drejtprdrejta t tij. 29 shtetet e Meksiks jan krijuar si
ndarje administrative q me kushtetutn e vitit 1917, kurse dy territoret e tjera t mbetura e
fituan t drejtn e shtetsis n vitin 1974, duke e uar n 31 numrin e shteteve n federat.
Holanda. Aty, ndeshen tre nivele qeverisjeje, midis tyre, dy nivele: provincat dhe
municipalitetet, i prkasin qeverisjes vendore, Bile, dhe bordet e ujit jan pjes e qeverisjes
lokale. Holanda ndajet n 12 provinca. Ato prfaqsojn administrimin midis qeverisjes
qendrore dhe municipaliteteve. do provinc drejtohet nga nj kshill provincial (Provinciale
Staten), me antar t zgjedhur pr 4 vjet. Me administrimin e prditshm t provincs merret
dega ekzekutive (Gedeputeerde Staten), e zgjedhur nga kshilli midis antarve t tij me t
njjtn koh shrbimi, vese pas kalimit n degn ekzekutive kta qeveritar (sipas
provincave nga 4, n 6-7 gjithsej) japin menjher dorheqjen nga antarsia n kshill).

-7

Mbledhjet e degs ekzekutive drejtohen nga Komisionieri i Mbretreshs (Commissaris van de

Koningin), q nuk zgjidhet nga banort e provincs, por emrohet nga Kurora (mbretresha n
bashkpunim apo nprmjet qeveris qendrore) pr nj periudh 6 vjeare, me t drejt rizgjedhjeje
njher. Ai shkarkohet nga detyra po nga Kurora. Shtojm gjithashtu se ky komisioner luan nj rol t
rndsishm n emrimin e kryetarve t municipaliteteve. N fakt, kur nj vend i till rezulton i lir,
komisionieri prkats merr fillimisht mendimin e kshillit pr pasuesin dhe pastaj ia rekomandon
kandidatin Ministrit t Brendshm.
Nisur nga qeverisja qendrore dhe ajo e provincave, municipalitetet (t ngjashme me komunat)
jan forma m e ult e qeverisjes n Holand. N vitin 2006 numroheshin 458 njsi t tilla. Kshilli
municipal (Gemeenteraad) sht autoriteti m i lart i municipalitetit. Antart e tij zgjidhen do 4 vjet.
Roli i kshillit sht i ngjashm me at t bordit t nj organizate apo institucioni, pra prcaktimi apo
dhnia e plqimit t nj politike konkrete dhe i mbikqyrjes s zbatimit t saj. Kurse, puna e
prditshme administrative n municipalitet kryehet nga struktura ekzekutive, e prbr nga
kryebashkiaku apo kryekomunari (Burgemeester) dhe kryepleqt (Wethouders), t zgjedhur nga
kshilli (kur kryeplak bhet nj antar kshilli, ai zvendsohet n kshill po nga e njjta parti
politike). Ndryshe nga kshilltart dhe kryepleqt, kryebashkiaku apo kryekomunari nuk zgjidhet, n
mnyr t drejtprdrejt apo t trthort, por emrohet nga Kurora, dhe drejton si kshillin, ashtu dhe
ekzekutivin. Ky i fundit merret me zbatimin e legjislacionit kombtar n shtje t tilla si asistenca
sociale, prfitimi e trajtimi n kushte papunsie apo administrimi mjedisor, prfshir ktu
prgjegjsin kryesore pr financat apo politikat e personelit. Po ashtu, vet kryebashkiaku apo
kryekomunari, si i emruar i Kurors, ka dhe disa fuqi statutore e prgjegjsi t vetat, q lidhen me
ruajtjen e rendit dhe siguris publike, marrdhniet publike t municipalitetit, kontrollin dhe
mbikqyrjen e gjithanshme, bashkpunimin me strukturat e msiprme t qeverisjes, etj. Ai
emrohet pr nj periudh 6 vjeare dhe zakonisht riemrohet pr nj her t dyt kur bie dakord
kshilli municipal (komunar). Kurse, n lidhje me shkarkimin, ky kshill nuk ka asnj rol, gjithka
varet nga Kurora.
S fundi, bordet e ujit jan autoritetet m t vjetra qeverisse n Holand, n administrimin lokal
t ujit dhe nivelit t tij. Struktura e bordeve t tilla nuk sht e njjt, por, n prgjithsi, ata kan nj
trup administrative (q prbhet nga prfaqsues apo t deleguar t interesave apo kategorive t
ndryshme mbi ujin), nj bord ekzekutiv dhe nj kryetar (shef). sht bordi administrativ ai q zgjedh
bordin ekzekutiv midis antarve t tij, kurse qeveria emron nj kryetar apo shef (Dijkgraaf) pr nj
periudh 6 vjeare. Shtojm se bordi administrativ zgjidhet pr nj periudh 4-vjeare. Antart e tij
deri von zgjidheshin n mnyr individuale, kurse q nga viti 2009 konsiderohen si prfaqsues
partiak. I vetmi ndryshim nga zgjedhjet municipale sht se votuesit nuk shkojn t votojn n
qendrat e votimit, por me an t internetit.

-8

Paraguaj. Paraguaj ndahet n 17 departamente, q nga ana e tyre jan nndar n

distrikte. Kto t fundit prbhen nga municipalitetet apo komunat (me nj minimum
popullsie prej 3,000 vetash) dhe distriktet rurale (partidos). do departament drejtohet
nga nj guvernator, i zgjedhur me vot popullore. Qeverisja municipale ushtrohet nga nj
bord municipal, t zgjedhur me votim t drejtprdrejt dhe nga nj struktur ekzekutive.
N qytetet kryesore dhe kryeqytetet kjo struktur ekzekutive drejtohet nga
kryebashkiaku, q emrohet nga Ministri i Brendshm, kurse n lokalitetet e tjera
kryebashkiaku (kryekomunari) emrohet nga presidentr e bordeve municipale. Vet
shefat e policis emrohen nga qeveria qendrore.
Spanja. Spanja ka 17 komunitete autonome q prbhen nga 50 provinca. Ka dhe dy
qytetete autonome. N do provinc prmban nj numr municipalitetesh. do njsi
administrative ka fuqin, strukturn dhe kufijt vet. Po ashtu, do qytet me nj numr t
konsiderueshm banorsh ka nj trup qeverisse t quajtur Plenare (el Pleno), me nj
numr antarsh q varion nga popullsia e qytetit. Antari i ksaj trupe quhen kshilltar
(Concejal) dhe zgjidhet nga banort e qytetit n mnyr t drejtprdrejt pr nj mandat
4 vjear. Pas zgjedhjes, kto kshilltar n nj seanc speciale zgjedhin midis tyre
kryebashkiakun e qytetit. M tej, ai zgjedh midis disa prej kshilltarve pr t formuar
trupn ekzekutive qeverisse (Junta de Gobierno). Pra, pr 4 vjet resht, kryebashkiaku
dhe Junta de Gobierno qeverisin qytetin n prputhje me kompetencat prkatse (n
fushn e urbanizmit, taksave t veanta, policis lokale, dhnies s licencave pr
aktivitete specifike, shrbimit t pastrimit, et.). Kurse, kshilltart q nuk jan pjes e
qeverisjes ekzekutive mbikqyrin veprimtarin e kryebashkiakut dhe t stafit t tij.
Zelanda e Re. Ajo ka nj sistem qeverisjeje lokale t prbr nga dy lloj autoritetesh
plotsuese vendore: kshillat rajonal dhe autoritetet territoriale. Gjithsej jan 86
autoritete vendore t prbra nga 12 kshilla rajonal q mbulojn shumicn e
siprfaqes s Zelands s Re, dhe 74 autoritete territoriale (q prmbajn 59 kshilla
distriktesh dhe 15 kshilla qytetesh t mdha). Pes autoritete territoriale jan unitare,
d.m.th. ata gzojn dhe fuqit e kshillave rajonal. Ndrsa, zakonisht, brenda zons s
nj kshilli rajonal ka disa kshilla qytetesh dhe kshilla distriktesh.

Terma kryesore
Decentralizimi Transferimi me ligj i autoritetit dhe
burimeve nga pushteti qendror n at lokal, e cili
ndryshon mnyrn n t ciln ofrohen shrbimet dhe
sesi ata u prgjigjen qytetarve.
Autonomia lokale sht e drejta e plot pr t
ndrmarr nisma me interes publik vendor pr do
shtje q nuk ndalohet me ligj ose q nuk i sht
dhn ekskluzivisht me ligj nj organi tjetr
shtetror.
Subsidiariteti parimi q, kurdoher q sht e
mundur, shrbimet dhe funksionet duhet t kryhen
n at nivel t qeverisjes q sht sa m pran
shtetasve, qytetareve(Neni 2, Ligji Nr. 8652/2000) .
Kompetenca zotsia pr t vepruar dhe nxjerr
akte

Pushteti vendor-Rasti shqiptar

Qarqet prefekturat (Prefekturat, Rajonet apo Qarqet)
prfaqsojn njsi administrative e territoriale t
prbra nga disa komuna e bashki, q kan lidhje
gjeografike, tradite, ekonomike e sociale, si dhe
interesa t prbashkt. Rrethet jan nnndarje t
rajoneve).
Prefekti- Perfaqesuesi i qeverise qendrore.
Administrata e prefektures
Keshilli i qarkut, me perfaqesim te deleguar.
Administrata e tij
Keshilli bashkiak, Keshilli i komunes (sistem
proporcional)
Kryetari i bashkise, Kryetari i komunes (sistem
maxhoritar)
Administratat e tyre

Qeveria qendrore dhe vendore nje organigrame e thjeshte

Kushtetuta - PJESA E GJASHT: QEVERISJA VENDORE

Neni 108:
1. Njsit e qeverisjes vendore jan komunat ose bashkit dhe
qarqet. Njsi t tjera t qeverisjes vendore rregullohen me ligj.
2. Ndarjet administrative-territoriale t njsive t qeverisjes
vendore caktohen me ligj mbi bazn e nevojave e t interesave t
prbashkt ekonomik dhe t tradits historike. Kufijt e tyre nuk
mund t ndryshohen pa u marr m par mendimi i popullsis q
banon n to.
3. Komuna dhe bashkia jan njsi baz t qeverisjes vendore. Ato
kryejn t gjitha detyrat vetqeverisese, me prjashtim t atyre q
me ligj u jepen njsive t tjera t qeverisjes vendore.
4. Vetqeverisja n njsit vendore ushtrohet nprmjet organeve
t tyre prfaqsuese dhe referendumeve vendore. Parimet dhe
procedurat pr zhvillimin e referendumit vendor parashikohen me
ligj n prputhje edhe me nenin 151 paragrafi 2.

Neni 109:
1. Organet prfaqsuese t njsive baz t qeverisjes
vendore jan kshillat, t cilt zgjidhen do kater (ishte
tre) vjet me zgjedhje t prgjithshme, t drejtprdrejta
dhe me votim t fsheht.
2. Organi ekzekutiv i bashkis ose i komuns sht
kryetari, i cili zgjidhet drejtprdrejt nga populli n
mnyrn e parashikuar n paragrafin 1 t ktij neni.
3. T drejtn e zgjedhjes n kshillat vendor dhe si
kryetar bashkie ose komune e kan vetm shtetasit q
jan me banim t prhershm n territorin e njsis
vendore prkatse.
4. Organet e njsive t qeverisjes vendore kan t
drejt t formojn bashkime dhe institucione t
prbashkta me njri-tjetrin pr prfaqsimin e
interesave t tyre t bashkpunojn me njsit vendore
t vendeve t tjera, si dhe t prfaqsohen n
organizatat ndrkombtare t pushteteve vendore.

Neni 110, Neni 114:

Neni 110
1. Qarku prbhet nga disa njsi baz t qeverisjes vendore me
lidhje tradicionale, ekonomike e sociale dhe t interesave t
prbashkt.
2. Qarku sht njsia ku ndrtohen e zbatohen politikat rajonale
dhe ku ato harmonizohen me politikn shtetrore.
3. Organi prfaqsues i qarkut sht kshilli i qarkut. Bashkit
dhe komunat delegojn antar n kshillin e qarkut n
prpjestim me popullsin e tyre, por pr do rast t paktn nj
antar. Kryetart e komunave dhe t bashkive jan kurdoher
antar t kshillit t qarkut. Antart e tjer t tij zgjidhen me
lista prpjestimore ndr kshilltart bashkiak ose komunal
nga kshillat prkats.
4. Kshilli i qarkut ka t drejt t nxjerr urdhresa dhe
vendime me fuqi detyruese t prgjithshme pr qarkun
Neni 114:
Kshilli i Ministrave cakton prefektin si prfaqsues t tij n
do qark. Kompetencat e prefektit caktohen me ligj.

L I G J Nr.8652, dt. 31.7.2000 PR ORGANIZIMIN DHE

FUNKSIONIMIN E QEVERISJES VENDORE
Neni 2
Prkufizime
N kuptimin e ktij ligji:
1.Funksion" sht fusha e veprimtaris pr t ciln sht prgjegjs nj organ
i caktuar.
2. Funksione t deleguara" jan funksione t pushtetit qendror ose t
institucioneve t tjera qendrore q me ligj ose me marrveshje caktohen t
realizohen nga njsit e qeverisjes vendore n mnyrn dhe masn e
prcaktuar nga pushteti qendror dhe institucione t tjera qendrore.
3. Funksione t prbashkta" jan funksione pr t cilat njsia e qeverisjes
vendore ka pjesn e saj t prgjegjsis s dallueshme nga pjesa e
prgjegjsis s dhn pushtetit qendror, si dhe q bashkshoqrohen
prpjestimisht me kompetenca, t cilat i ushtron n mnyr autonome.
4. Funksione t veta" jan funksionet e dhna me ligj njsis s qeverisjes
vendore, pr t cilat ajo sht prgjegjse pr realizimin, si dhe ka lirin dhe
autoritetin t marr vendime e t prdor mjete pr realizimin e tyre, brenda
hapsirs s normave, kritereve dhe standardeve t pranuara prgjithsisht
me ligj, duke zotruar autoritet t plot administrativ, shrbimi, investimi
dhe rregullator.
...

-2.
.

Neni 3
Misioni i pushtetit vendor
Pushteti vendor n Republikn e Shqipris siguron qeverisjen n nj
nivel sa m afr shtetasve
Neni 4
Parime themelore t funksionimit t organeve t njsive t qeverisjes
vendore
1. Organet e njsive t qeverisjes vendore veprojn n baz t parimit
t autonomis vendore.
2. Marrdhniet ndrmjet organeve t njsive t qeverisjes vendore dhe
marrdhniet e tyre me organet e pushtetit qendror bazohen n parimin
e subsidiaritetit dhe t bashkpunimit pr zgjidhjen e problemeve t
prbashkta.
3. N veprimtarin e tyre organet e njsive t qeverisjes vendore
respektojn Kushtetutn, ligjet dhe aktet e nxjerra n baz dhe pr
zbatimin e tyre.
4. Organet e njsive t qeverisjes vendore jan persona juridik.
5. do komun, bashki dhe qark sht organ qeveriss me vazhdimsi.

-3KREU II- NJSIT E QEVERISJES VENDORE

.
Neni 5- Prcaktimi: komun, bashki, qark dhe nndarjet
1.Njsi baz t qeverisjes vendore jan komuna dhe bashkia.
2.Komuna prfaqson nj unitet administrativo-territorial dhe bashksi banorsh, si rregull
n zona rurale dhe n raste t veanta edhe n zona urbane. Shtrirja territoriale, emri dhe
qendra e komuns prcaktohen me ligj. Nndarjet e komuns quhen fshatra dhe n raste t
veanta qytete. Prcaktimi i territorit t nndarjeve bhet nga kshilli komunal.
3. Bashkia prfaqson nj unitet administrativo-territorial dhe bashksi banorsh kryesisht
n zona urbane e n raste t veanta prfshin edhe zona rurale. Shtrirja territoriale dhe emri
i bashkis prcaktohen me ligj. Nndarjet e bashkis n zona urbane quhen lagje. Lagjet
krijohen n territore me mbi 15 000 banor me vendim t kshillit bashkiak. Kur bashkia
prfshin zona rurale, nndarja quhet fshat. Fshati krijohet n nj territor me mbi 200 banor.
Qytet, shpallet nj qendr banimi e cila ka nj plan perspektiv zhvillimi urban t miratuar.
Shpallja e qytetit bhet me ligj.
4. Qarku sht njsi e nivelit t dyt t qeverisjes vendore.
5. Qarku prfaqson nj unitet administrativo-territorial, t prbr nga disa komuna dhe
bashki me lidhje gjeografike, tradicionale, ekonomike, sociale dhe interesa t prbashkt.
Kufijt e qarkut prputhen me kufijt e komunave dhe t bashkive q e prbjn at. Qendra
e qarkut vendoset n nj nga bashkit q prfshihen n t. Shtrirja territoriale, emri dhe
qendra e qarkut prcaktohen me ligj.
6. Nndarja e qarkut sht rrethi. Shtrirja territoriale, emri dhe qendra e rrethit prcaktohen
me ligj.
....

-4Neni 6 - Organet e njsive t qeverisjes vendore:

1. N do komun, bashki dhe qark, krijohen organet prfaqsuese dhe
organet ekzekutive t qeverisjes vendore.
2. Organi prfaqsues i komuns ose bashkis sht kshilli komunal
ose bashkiak. Organi ekzekutiv i komuns dhe bashkis sht kryetari i
komuns dhe i bashkis.
3. Organ prfaqsues i qarkut sht kshilli i qarkut. Funksionet
ekzekutive n qark kryhen nga kryetari dhe kryesia e kshillit t qarkut.
4. Organet prfaqsuese dhe ekzekutive n komuna e bashki zgjidhen
me zgjedhje t prgjithshme, t drejtprdrejta dhe me votim t fsheht,
sipas mnyrs s parashikuar n Kodin Zgjedhor t Republiks s
Shqipris.
5. Organi prfaqsues i qarkut, krijohet me prfaqsues nga organet e
zgjedhura t komunave dhe bashkive q e prbjn at, sipas mnyrs
s prcaktuar n Kushtetut dhe n kreun IX t ktij ligji.
6. Kryetari dhe kryesia e kshillit t qarkut zgjidhen nga kshilli i qarkut,
sipas mnyrs s prcaktuar n kreun IX t ktij ligji.
Etj.

L I G J Nr.8652, dat 31.7.2000 PR ORGANIZIMIN DHE

FUNKSIONIMIN E QEVERISJES VENDORE -4-

Detyrat dhe kompetencat e kshillit komunal ose bashkiak (Neni 32,

Ligji Nr. 8652/2000) prmbajn:
1. Miraton statutin e komuns ose t bashkis, si dhe rregulloren e
brendshme t funksionimit t vet.
2. Zgjedh dhe shkarkon kryetarin/zv. kryetarin e kshillit bashkiak,
emron dhe shkarkon sekretarin e kshillit.
3. Miraton strukturn organizative dhe rregulloret pr administratn e
bashkis, etj. n prputhje me legjislacionin n fuqi.
4. Miraton buxhetin dhe ndryshimet e tij.
5. Vendos pr taksat e tarifat vendore, si dhe nivelin e tyre.
6. Vendos pr marrjen e kredive dhe shlyerjen e detyrimeve ndaj t
tretve.
7. Vendos pr dhnien ose heqjen e mandatit t kshilltarit.
8. Miraton norma, standarde e kritere pr rregullimin dhe disiplinimin e
funksioneve q i jan dhn atij me ligj, si dhe pr mbrojtjen dhe
garantimin e interesit publik.
9. Vendos pr simbolet e komuns ose t bashkis
10. Vendos pr rregullat, procedurat dhe mnyrat e realizimit t
funksioneve t deleguara, n baz dhe pr zbatim t ligjit me t cilin
bhet ky delegim te komuna ose bashkia

Decentralizimi
Decentralizimi politik n Shqipri ka filluar m 1992, me miratimin e Aktit t Qeveris
vendore dhe mbajtjen e zgjedhjeve vendore. Ne fakt, zbatimi i vetqeverisjes vendore, mori
pamje n vitin 1998, kur Shqipria iu bashkngjit Karts s vetqeverisjes vendore t
Kshillit t Europs dhe prfshiu parimet e vetqeverisjes n Kushtetut. (Ajo prcakton q
qeveria vendore bazohet n parimin e decentralizimit dhe ushtrohet prmes parimit t
autonomis vendore). Procesi i decentralizimit sht udhhequr nga miratimi i nj sr
politikash dhe ligjesh, si dhe ngritja e strukturave institucionale si n nivel qendror ashtu
dhe vendor. M 1999 qeveria krijoi Komitetin kombtar ndrministror pr decentralizimin
(KKD), i cili miratoi Strategjin kombtare pr decentralizim dhe autonomi vendore. Kjo u
pasua nga zhvillimi i nj pakete ligjesh pr t orientuar administrimin e vetqeverisjes. Ktu
prfshihen ligji nr.8652/00 Pr organizimin dhe funksionimin e qeverive vendore dhe ligji
nr.8653/00 Pr ndarjen administrative territoriale. Me rndsi sht q u zhvilluan edhe
ligje dhe struktura pr t rregulluar aspektet fiskale t vetqeverisjes, prfshir ligjin pr
pronat e paluajtshme t shtetit, ligjin pr transferimin e pronave t paluajtshme publike t
shtetit n njsit e qeveris vendore, dhe krijimin e Agjencis pr inventarizimin dhe
transferimin e pronave publike. Kuadri ligjor krijoi formula pr transferimin e fondeve
buxhetore qendrore te njsit e qeveris vendore (NjQV) dhe i fuqizoi NjQV-t pr t
prpiluar buxhetet e veta t pavarura. Reformat fiskale n vitin 2002 pan futjen e taksave t
reja vendore, si taksa vendore e biznesit t vogl, tatimi i thjeshtuar mbi fitimin, taksat e
prons dhe nj sistem tarifash dhe taksash vendore. Procesi i decentralizimit ka thjeshtuar
gjithashtu fushat e prgjegjsis s njsive t qeveris vendore sa i prket dhnies s
shrbimeve lokale, duke i prfshir autoritetet vendore n shtje t rndsishme, si
zhvillimi lokal, planifikimi urban, infrastruktura, menaxhimi i toks, uji dhe higjiena publike. .

Pushteti Vendor dhe Ndarja Administrative

Sipas ligjit t vitit 2000 pr prmirsimin e pushtetit vendor, organet lokale e
ushtrojn aktivitetin e tyre n prputhje me parimin e autonomis, duke mbajtur
lidhje me pushtetin qendror. Organet e pushtetit vendor jan persona juridik q
sigurojn vazhdimsin e qeverisjes nprmjet Komunave, Bashkive dhe
Rajoneve.
Bashkit ngrihen kryesisht n territoret e qyteteve.
Tirana, kryeqyteti i Shqipris, ndahet n 11 njsi bashkiake (mini-bashki).
Komunat ngrihen prgjithsisht n territoret e fshatrave, dhe fshatrat zakonisht
prbjn nnndarje t komuns.
Prefekturat (ose Rajonet, Qarqet) prfaqsojn njsi administrative e territoriale t
prbra nga disa komuna e bashki, q kan lidhje gjeografike, tradite, ekonomike
e sociale, si dhe interesa t prbashkt. Rrethet jan nnndarje t rajoneve.
Organizmi dhe funksionimi i pushtetit vendor sht i prbr prej dy nivelesh.
Niveli i par i pushtetit vendor prbhet nga Komunat dhe Bashkit. Kryetart dhe
kshillat e komunave dhe bashkive dalin nga zgjedhjet pr pushtetin lokal cdo 4
vjet. Niveli i dyt i pushtetit vendor jan Qarqet dhe Prefekturat. Kshilli i Qarkut, i
cili prbhet nga kryetart e Bashkive dhe Komunave dhe nga kshilltar t dal
proporcionalisht nga zgjedhjet vendore, zgjedh kryetarin e kshillit t qarkut,
ndrsa Prefekti emrohet nga Qeveria (Keshilli i Ministrave).

-2Ndarja Administrative Territoriale

Shqipria. Ajo ndahet n 12 qarqe dhe 36 distrikte (rrethe), prfshir dhe
qytetin e Tirans, 65 qytete t mdha dhe t vogla, 309 komuna (p.sh., sipas t
dhnave t vitit 2002). T gjitha copzimet qeverisen nga kshillat. Ata
udhheqin aktivitetet ekonomike, sociale, kulturore dhe administrative nn
juridiksionin e tyre dhe emrojn drejtuesit ekzekutiv q administrojn
aktivitetet e prditshme. Ndrsa, n nivel fshati, n qeverisjen e tij zgjidhet
nj nga banort, q quhet dhe kryeplak.
Ne menyre te permbledhur kemi:
12 Qarqe (Rajone, Prefektura) ; 36 Rrethe ; 65 Bashki ; 309 Komuna ;
3020 Fshatra

Projekt-ligji (Reforma Administrative) pr pushtetin lokal parashikon

zvoglimin kryesisht t numrit t komunave, por edhe t bashkive,
duke krijuar komuna t reja nga bashkimi i komunave egzistuese ose
bashkimin e ndonj komune me ndonj bashki, me qllim q t rritet
efikasiteti i shrbimeve t komunave ndaj komunitetit dhe t ulet
kostoja e lart funksionimit q kan komunat e vogla me nj numr t
kufizuar banorsh.

PREFEKTI
Prefekti sht nj nga institucionet kryesore t cils legjislacioni n fuqi i
ngarkon prgjegjsi konkrete pr bashkrendimin dhe koordinimin e
bashkpunimit t pushtetit vendor dhe institucionet qendrore n nivel vendor.
Duke qen prfaqsues i drejtprdrejt i Kshillit t Ministrave n qark, si edhe i
vetmi institucion administrativ i pushtetit qendror q verifikon ligjshmrin e
akteve t organeve t qeverisjes vendore (nivel bashkie / komune dhe qarku),
institucioni i Prefektit duket se sht vendosur n nj pozit t favorshme pr t
koordinuar punn dhe bashkpunimin e organeve shtetrore t t dy niveleve.
Pavarsisht ksaj, roli bashkrendues i prefektit dhe mungesa e rezultateve m
t prekshme n kt drejtim sht atakuar shpesh si nga prfaqsuesit vendor
ashtu edhe nga vet pushteti qendror, debat i cili prfshin t gjitha variantet e
mundshme pr nj ri-konfigurim t ktij roli.
Ligji (Ligji pr Prefektin Nr. 8927, dat 25.7.2002) i njeh t drejtn
Prefektit jo vetm t shqyrtoj veprimtarin e institucioneve qendrore
n nivel vendor si edhe t informoj institucionet qendrore pr
veprimtarin dhe pr shkalln e plotsimit t shrbimit n sektort
prkats (Neni 12), por edhe hapsirn pr t kontrolluar dhe krkuar
marrjen e masave pr ushtrimin e funksioneve dhe plotsimin e
detyrave t prcaktuara n aktet ligjore e nnligjore (Neni 8).

Veprimtaria e prefektit

Institucionet n nivel vendor me t cilat lidhet ngusht veprimtaria e Prefektit, n Ligjin

pr Prefektin kategorizohen n tre grupe kryesore:
- Institucione qendrore n nivel vendor Prefekti ka t drejtn e kontrollit, mbikqyrjes
dhe bashkrendimin e veprimtaris s tyre;
- Institucione t pushtetit vendor (nivel qarku, bashkie e komune) T pavarura nga
Prefekti;
- Strukturat e policis dhe t mbrojtjes T cilat ligji i ndan nga institucionet qendrore n
nivel vendor.
Nj kategorizim i till i strukturave me t cilat Prefekti ka marrdhnie institucionale
nnkupton gjithashtu kushte t ndryshme nn t cilat zhvillohen kto marrdhnie, n
varsi edhe t statusit t secilit institucion i pavarur si pushteti vendor apo i
centralizuar si strukturat e policis etj.
1. Organet e Qeverisjes Vendore. Raporti i institucionit t Prefektit me kto organe sht
prcaktuar qart nga legjislacioni aktual Ndrmjet prefektit dhe organeve t qeverisjes
vendore nuk ka marrdhnie varsie. (Ligji pr Prefektin, Neni 13). Sidoqoft, ky
prkufizim nuk mund t prjashtoj do lloj marrdhie kontrolli dhe aq m pak,
bashkpunimi mes tyre. Prefekti sht i autorizuar sipas ligjit t verifikoj ligjshmrin e akteve t miratuara nga organet e qeverisjes vendore, n komuna, bashki dhe qark
(Neni 14). Gjithashtu Prefekti shqyrton ankesat e shtetasve pr ligjshmrin e akteve me
karakter normativ t nxjerra nga organet e qeverisjes vendore (Neni 17). Po ashtu, ai
kontrollon realizimin e funksioneve dhe prgjegjsive t deleguara nga pushteti qendror
si edhe prdorimin e fondeve t parashikuara pr to (Neni 16).
Pr kt sht e nevojshme q praktikat e kontrolleve t ushtruara nga administrata e
pushtetit qendror tek ajo e pushtetit vendor t udhhiqen vetm nga dispozitat ligjore, n
prputhje me parimin e Karts Europiane t Autonomis Vendore (i sanksionuar edhe n
Ligjin nr. 8652) sipas s cilit kontroll administrativ n pushtetin vendor t ushtrohet
vetm n rastet e parashikuara me ligj

-2

Bashkpunimi dhe marrdhnia e Prefektit me organet e nivelit t dyt t

pushtetit vendor (qarku) shfaqet disi m pak intensive sesa n rastin e
ndrveprimit me bashkin apo komunn. Ndonse prgjegjsit dhe
kompetencat e ktyre dy strukturave prfshijn t njjtin territor administrativ,
duket se n praktik ndrveprimi i tyre mbetet kryesisht i fokusuar n aspekte
q kan t bjn me kompetencn e Prefektit pr t verifikuar ligjshmrin e
akteve dhe shum pak n prgjegjsi t tjera (t cilat shpesh ndrthuren dhe
krkojn bashkpunim mes t dy institucioneve) si inicimi apo koordinimi i
iniciativave rajonale q synojn zhvillimin e prgjithshm t qarkut etj.
Par nga ky kndvshtrim, sht e nevojshme q t zgjidhet dilema ligjore e
pozicionit t qarkut dhe rolit t tij n kuadr t sektorve t mundshm t
bashkpunimit me Prefektin.
2. Institucionet qendrore n niveli vendor. Ligji pr Prefektin, me institucione
qendrore n nivel vendor nnkupton t gjitha institucionet dhe strukturat e
administrats publike t nivelit qendror t Kshillit t Ministrave, t ministrive
dhe t institucioneve qendrore q ato kan n kompetenc, si dhe personat
juridik q sipas ligjit drejtohen dhe administrohen prej tyre dhe q ushtrojn
veprimtarin n njsit administrative territoriale t qarkut. Nga analiza e
kuadrit ligjor (m sipr), roli i Prefektit n bashkrendimin e veprimtaris s
institucioneve qendrore n nivel vendor mbetet i kufizuar n kompetencat dhe
ndikimin e vet, pavarsisht prgjegjsive ligjore t cilat i ngarkohen

-33. Strukturat e Policis s Shtetit

Si u prmend edhe m sipr, Ligji pr Prefektin u referohet vemas
strukturave t policis nga institucionet qendrore n nivel vendor dhe
kjo jo vetm pr shkak t marrdhnies q prefekti vendos m kt
institucion, por edhe pr shkak t natyrs s puns dhe organizimit t
centralizuar t Policis s Shtetit. Kjo qasje e veant e ligjvnsit
vrehet jo vetm nga detyrat q i caktohen Prefektit n lidhje me
veprimtarin e Policis, por edhe nga vet formulimi i prdorur pr t
karakterizuar kt marrdhnie: Prefekti bashkpunon me organet e
Policis s Shtetit pr marrjen e masave pr ruajtjen e rendit dhe
sigurin publike n territorin e qarkut (Neni 10 i Ligjit pr Prefektin).
T dy kto institucione ndajn karakteristika t prbashkta nga
pikpamja e strukturs dhe organizimit t veprimtaris t cilat
konvergjojn n nj pik t njjt lidhja q kan me pushtetin
qendror. Duke qen nj institucion i centralizuar, drejtuesit e
strukturave t policis n nivel vendor shfaqen m t lidhur me
qendrn (pushteti qendror) dhe prfaqsuesin e saj n qark
(Prefektin). Sidoqoft, ky konstatim vlen kryesisht pr aspektet e
bashkrendimit t veprimtaris dhe raportimit pr problematikn e
siguris dhe rendit publik, sesa pr vet performancn e strukturave
t policis n kt kontekst dhe bashkpunimit t tyre me pushtetin
vendor

Detyra te perbashketa dhe te nderthurura midis

qeverisjes qendrore dhe asaj vendore.
Disa shembuj:
Gjendja Civile
Ligji pr Gjendjen Civile (Ligji Nr. 8950, dat 10.10.2002) e
prkufizon kt shrbim si nj institucion shtetror dhe unik i
cili ushtrohet si funksion i deleguar edhe nga organet e
qeverisjes vendore. Ky shrbim sht i organizuar n katr
nivele, si m posht:
- Drejtoria e Prgjithshme e Gjendjes Civile n Ministrin e
Brendshme (organi m i lart i shrbimit t gjendjes civile)
niveli qendror (kombetar)
- Dega e gjendjes civile n qark (qark pjes e administrats s
prefekturs) niveli rajonal
- Zyrat e gjendjes civile n komuna e bashki- niveli lokal
- Shrbimi i gjendjes civile n prfaqsit diplomatike dhe
konsullore shqiptare.

ARSIMI
Arsimi parauniversitar sht n nj faz t
vazhdueshme reformimi dhe i angazhuar n procesin
e decentralizimit q synon rritjen e cilsis s ktij
shrbimi shum t rndsishm pr zhvillimin kulturor
dhe progresin ekonomik t vendit. Aktualisht ky
shrbim sht nj funksion i prbashkt ndrmjet
qeverisjes vendore dhe asaj qendrore dhe si i till ka
probleme q lidhen me ndarjen e funksioneve dhe
prgjegjsive ndrmjet Drejtorive dhe Zyrave
Arsimore Rajonale dhe Organeve t qeverisjes
vendore. Aspekte problematike t ktij bashkpunimi
lidhen me mnyrn e prmirsimit n funksion t
rritjes se cilsis s ofrimit t ktij shrbimi tek
qytetart ( perfshire dhe ndikimin e komunitetit te
prindrve e msuesve).

Mjedisi -binomi qeverisje qendrore/vendore

I nisur me miratimin e Kushtetuts s Republiks s Shqipris t vitit 1998, neni 13, e t

Karts Europiane t Autonomis Vendore dhe pasuar nga Strategjia e Decentralizmit dhe
Ligji pr Organizimin dhe Funksionimin e Qeverise Vendore, procesi i decentralizimit ka
prfshir pothuajse t gjitha fushat e shrbimeve publike, perfshire ato mjedisore.
Decentralizimi n kontekstin e administrimit mjedisor po on n nj rol shum m t
madh pr autoritetet vendore n financimin dhe menaxhimin e shrbimeve mjedisore
vendore prfshire menaxhimin e ujit t pijshm, ujrave t prdorura dhe t mbetjeve t
ngurta.
Strategjia e decentralizimit dhe ligji baz i organizimit t qeveris vendore e prcaktojn
shrbimin e mbrojtjes s mjedisit si funksion t prbashkt ndrmjet qeveris qendore
dhe asaj vendore, duke nnkuptuar q kompetencat specifike t miratoheshin me ligje
dhe akte nnligjore. Ndonse jan miratuar nj seri ligjesh dhe strategji sektoriale n
fushn e mjedisit, ende nuk ka nj prcaktim t sakt t kompetencave specifike pr
secilin nivel t qeverisjes. N baz t ligjit nr. 8934, dat 5. 9.2002 Pr mbrojtjen e
mjedisit, organet e qeverisjes vendore prfaqsojn strukturn m t rndsishme
shtetrore pr administrimin dhe mbrojtjen e mjedisit, q kan n juridiksion, duke
zbatuar prgjegjsit, t drejtat e detyrat q u jep ligji nr.8652, dat 31.7.2000 Pr
organizimin dhe funksionimin e qeverisjes vendore.
Nje problem ne vete mbi mjedisin jane marrdheniet bashki-qark qe jan t zbehta; po
ashtu edhe ato ndrmjet Qarkut dhe ARM. (Kjo e fundit thjesht raporton nj her n dy
vjet n Kshillin e Qarkut pr gjendjen e mjedisit dhe cakton detyra q njsit e qeveris
vendore duhet t zbatojn).
Qeveria vendore duhet t ket rolin e vet vendimmarrs n shrbimin e mbrojtjes s
mjedisit. Me synim realizimin e procesit t decentralizimit dhe pr ti sjell shrbimet sa
m pran prfituesit, duhet t vlersohet nse nj pjes e lejeve mjedisore, sidomos ato
t biznesit t vogl, t kalojn n kompetenc t organeve t qeverisjes vendore. Pr
kt, sht e nevojshme nj rishikim i lists s veprimtarive ekonomike pr t cilat, deri
tani, plqimin/ autorizimin mjedisor e jep ARM, pr t specifikuar fushat q mund t
jepen leje nga organi vendor.

Kalimi gradual i detyrave nga qeverisja qendrore ne ate

vendore, p.sh., per investimet ne infrastrukture, shrbimi i
furnizimit me uj t pijshm dhe i kanalizimeve, etj.
Investimet ne infrastrukture (rruge, shkolla, lulishte,
kopshte, etj.)
Furnizimi me uje te pijshem dhe i kanalizimeve.
Procesi i Transferimit t Pronsis
Ndonse i prcaktuar si nj nga prioritetet e qeveris
qendrore dhe i caktuar n ligj pr tu ofruar nga qeveria
vendore, si funksion i vet i saj, sektori i furnizimit me
uj t pijshm dhe kanalizimeve ka pasur vazhdimisht
probleme cilsore dhe sasiore.
Realiteti prbn nje shqetsim pr qeverin vendore
pasi nga njra an furnizimi me uj t pijshm dhe
kanalizimet prfaqson nj nga funksionet dhe
prgjegjsit m t rndsishme t tyre, por nga ana
tjetr ai krkon investime t mdha, aktualisht t
paprballueshme nga ato.

Menyra e krijimit te
qeverisjes vendore.

Menyra e ndertimit te qeverisjes vendore

Keshilltaret
Numri i Kshilltarve t Kshillit (ligji 8652
neni 24 pika 1):
Bashkit deri n 5,000 banor 13 Kshilltar
" " 5,000 - 10,000 banor 15 Kshilltar
" 10,000 - 20,000 banor 17 Kshilltar
" 20,000 - 50,000 banor 25 Kshilltar
" 50,000 - 100,000 banor 35 Kshilltar
100,000 - 200,000 banor 45 Kshilltar
Bashkia e Tirans 55 Kshilltar

Variant

Variant

far sht Pushteti Vendor?

Njsia e qeverisjes vendore sht qeverisja e nj zone t caktuar
vendore brenda vendit. Qllimi i qeverisjes vendore sht t
siguroj prdorim efektiv dhe eficient t burimeve publike dhe t
kryerjes s shrbimeve n nivelin m t afrt pr qytetart.
Shqipria ka nj sistem t organizuar n dy nivele t pushtetit
vendor q jan t pavarur nga njeri-tjetri.
Bashkit dhe komunat prbejn njsit baz t qeverisjes vendore
t pushtetit vendor, si dhe nivelin e par.
Qarku prbn nivelin e dyt t qeverisjes vendore dhe ka n
prbrjen e tij disa bashki e komuna t cilat zakonisht kan lidhje
tradicionale, ekonomike dhe shoqrore.

Te dhena: 3020 fshatra te organizuara ne 309 komuna dhe 65

bashki n Shqipri, t cilat jan t vendosura n 36 rrethe ne 12
qarqe.

Qeverisja vendore n Republikn e Shqipris ngrihet n baz

t parimit t decentralizimit t pushtetit dhe ushtrohet sipas
parimit t autonomis vendore. (Neni 13 i Kushtetuts s
Republik s Shqipris). Njsit e qeverisjes vendore jan
komunat ose bashkit dhe qarqet. (Neni 108 i Kushtetuts s
Republiks s Shqipris).

far bn Pushteti Vendor?

Funksione te veta,
Funksione te perbashketa
Funksione te deleguara
N Shqipri, njsit e qeverisjes vendore
rregullojn dhe kryejn shume shrbime publike,
vendosin dhe mbledhin taksa dhe tarifa vendore
dhe, n emr t pushtetit qendror, menaxhojn
edhe funksione t caktuara qeverisse. Fondet pr
kryerjen e ktyre funksioneve vijn nga taksat dhe
tarifat vendore dhe nga transfertat e pushtetit
qendror.

A. Funksionet e veta autoriteti dhe prgjegjsia pr

ti prmbushur kto funksione sht vetm e
pushtetit vendor
1) Infrastruktura dhe shrbimet publike
- furnizimi me uj t pijshm
- kanalizimet e ujrave t bardha dhe t zeza
- ndrtimi, rehabilitimi dhe mirmbajtja e rrugve vendore
- shrbimi i ndriimit
- shrbimi i pastrimit, etj
2) Shrbimet me karakter social, kulturor e sportiv
- ruajtja dhe zhvillimi i vlerave kulturore dhe historike vendore
- organizimi i veprimtarive sportive dhe mirmbajtja e institucioneve
prkatse
- administrimi i erdheve, azileve, shtpit e fmijve, etj
3) Zhvillimi ekonomik vendor
- prgatitja e programeve t zhvillimit ekonomik vendor,
- ngritja dhe funksionimi i tregjeve publike
- ruajtja dhe zhvillimi i pyjeve, etj.
4) Rendi dhe mbrojtja civile
- ruajtja e rendit publik pr parandalimin e shkeljeve administrative
- mbrojtja civile

Funksionet e prbashkta autoriteti dhe prgjegjsia

pr prmbushjen e ktyre funksioneve bashkndahen
me ligj ndrmjet pushtetit qendror dhe pushtetit vendor.
Njsit e qeverisjes vendore jan prgjegjse prpara
komunitetit q i zgjedh pr performancn n lidhje me
funksionin e tyre te prbashkt.

1). Arsimi parauniversitar: Pushteti qendror sht prgjegjs pr zhvillimin e

kurrikulave, standardeve t msimdhnies, si edhe pr rekrutimin dhe largimin
e stafit kryesor (msuesit dhe drejtoret e shkollave). Pushteti vendor sht
prgjegjs pr mirmbajtjen e objekteve arsimore, pr pajisjet dhe materialet,
dhe pr investimet n objektet arsimore. Kjo e fundit duhet, sidoqoft, t
financohet nga qeveria qendrore.
2). Shrbimi shndetsor parsor dhe mbrojtja e shndetit publik: Pushteti
qendror sht prgjegjs pr caktimin e standardeve pr shrbimet e
shndetit, pr rekrutimin dhe trajnimin e stafit mjeksor. Pushteti vendor sht
prgjegjs pr mirmbajtjen e objekteve t kujdesit shndetsor, rekrutimin e
stafit ndihms dhe furnizimin me pajisje mjeksore.
3). Prkrahja sociale: Pushteti Qendror sht prgjegjs pr prcaktimin e
standardeve t shrbimeve sociale, pr kriteret e ligjshmris se prfitimit t
shrbimeve sociale, si dhe financimin e prkrahjes sociale dhe t formave t
tjera t ndihms sociale. Njsit e qeverisjes vendore jan prgjegjse pr
identifikimin e kategorive n nevoje si dhe destinimin e sakte t shrbimeve n
territorin e tyre. Ata jan, gjithashtu, prgjegjs pr menaxhimin e objekteve t
kujdesit social si jan jetimoret, objektet pr personat me aftsi t kufizuara,
etj.

Funksione t Deleguara pushteti qendror ka t

gjitha kompetencat, por shrbimet kryhen nga pushteti
vendor

Gjendja civile: Ky sht nj funksion uniform

shtetror, i cili ushtrohet edhe nga pushteti
vendor. Standardet, financimi dhe administrimi i
zyrave t gjendjes civile jan n kompetence t
plote t pushtetit qendror. Kto zyra jan pjes e
strukturs s pushtetit vendor n mnyr q ato
t jen m pran qytetarve.
Nj vrojtim i kryer n vitin 2005 dhe prsri n
2007 tregon se shumica e qytetarve Shqiptare
dallojn n mnyr korrekte shum prej
funksioneve q jan prgjegjsi e pushtetit
vendor kundrejt atyre q jan prgjegjsi e
pushtetit qendror.

far bn Kryetari i Bashkis

(Komunes)?
Ashtu si n shumicn e vendeve t tjera, Kryetart e njsive t
qeverisjes n Shqipri jan zyrtart kryesor ekzekutiv t
njsive t qeverisjes vendore.
Kryetari i njsis s qeverisjes vendore zgjidhet direkt nga
populli i bashkise apo komunes dhe jan prgjegjs pr t
siguruar q shrbimet publike tu jepen si duhet qytetarve q
jetojn n at juridiksion.
Kryetart e njsive t qeverisjes vendore kan prgjegjsit e
politik-brjes, t zbatimit, t mbikqyrjes s personelit dhe
prgjegjsi t buxhetit. Ata duhet t punojn ngusht me
Kshillin Vendor, kompetencat e t cilit plotsojn ato t
kryetarit t njsis s qeverisjes vendore. Pr shembull,
kryetari i njsis s qeverisjes vendore harton projekt buxhetin
vjetor vendor q do t shqyrtohet nga Kshilli Vendor n
prgjigje t politikave t Kshillit dhe, pastaj, sht prgjegjs
pr zbatimin e buxhetit sapo ai t jet miratuar nga Kshilli.

Kryetari i Njsis s Qeverisjes Vendore

si Udhheqs dhe Menaxher
Nj Udhheqs (bn gjerat e duhura) sht nj
kryetar i cili sht n gjendje t bashkoj
segmente t kundrt t bashkis dhe t jete
nj forc pr ndryshim pozitiv n arritjen e
ktij vizioni.
Nj Menaxher (ben gjerat si duhet) sht nj
kryetar i cili sht i aft t sjell prmirsime
n cilsi dhe sasi pr shrbimet ashtu si
prcaktohet nga qytetart.

-2Kapacitete konkrete:
Zhvillimi i nj vizioni pr t ardhmen
Aftsi planifikimi dhe buxhetimi
Komunikimi
Administrimi dhe organizimi i aftsive t stafit.
Motivimi dhe frymzimi
Aftsi monitorimi dhe pr zgjidhjen e problemeve
Udhheqja dhe menaxhimi jan dy sisteme t
ndryshme dhe plotsuese t njra tjetrs. q
nj kryetar t jete i suksesshm duhet ti
misheroje t dyja kto aspekte.

far bn nj Kshill Bashkiak?

Kshilli Vendor n Shqipri sht organ vendimmarrs dhe
politikbrs dhe prbhet nga kshilltar t zgjedhur vendore. Numri i
popullsis sht prcaktues pr numrin e kshilltarve si dhe pr
numrin e prfaqsuesve n kshillin e qarkut. Kshilli Vendor operon
si nj organ i tr por mund edhe t ndahet n komitete apo komisione
pr t formuluar politikat n fusha t ndryshme, t tilla si financat,
shrbimet publike, kultura/arti/sporti dhe arsimi/shndeti dhe qe mund
t bjn rekomandime tek kshilli i plot n funksion t zrave
specifik t agjends se komisionit apo komitetit. N Shqipri
Komisioni i Financs autorizohet me ligj, por njsit vendore jan t
lira t ngren komisione shtese q shihen t lidhura me rrethana t
veanta t komunitetit, t tilla si trashgimia dhe turizmi apo mbrojta e
ambientit. Si organ politikbrs, kshilli mund t vendos nivelin e
taksave dhe tarifave, t hartoj politika fiskale katr vjeare, t
prcaktoj standardin e shrbimeve, t ngrej struktura pr
pjesmarrjen e publikut n vendim marrje dhe t hartoj strategji
zhvillimi, e t tjera.
Kshilltart kan prgjegjsi politik-brse, mbikqyrse dhe pr
buxhetin dhe punojn ngushte me kryetarin e njsis se qeverisjes
vendore, funksionet e t cilit plotsojn ato t kshillit. Pr shembull,
kshilli vendor shqyrton, ndryshon dhe miraton buxhetin vjetor vendor
dhe, m pas, monitoron zbatimin e buxhetit nga kryetari i njsis s
qeverisjes vendore.

Terma te tjera te rendesishme

Taksat jan detyrime financiare t vendosura ndaj
individve apo personave juridik pr t mbshtetur
qeverin; taksat vendore jan detyrime indirekte q
nuk lidhen me nj shrbim specifik dhe i sjellin
pushtetit vendor t ardhura me qllim t
prgjithshm.
Baza e takss sht shuma totale ndaj t cils
zbatohet niveli i takss (p.sh., shuma e t gjitha
pagave t paguara n nj vend mund t ishte baza a
takss pr taksn kombtare mbi t ardhurat).
Niveli i Takss sht prqindja e zbatuar ndaj nj
baze takse pr t llogaritur taksn q duhet paguar.
Tarifat jan detyrime t vendosura ndaj prfituesve
t drejtprdrejt t shrbimeve publike.

Pjes nga Legjislacioni Shqiptar

Pushteti vendor ka t drejtn te vendos
taksa dhe tarifa. Pika b, Paragrafi 3, Neni 8
i Ligjit Nr. 8652.
T paktn nj pjes e burimeve financiare t
bashksive vendore duhet t sigurohen nga
detyrimet dhe taksat vendore, prqindjen e t
cilave ato kan fuqi ta caktojn n kufijt q
u lejon ligji.
Karta Evropiane e Autonomis Vendore.
Pika 3, Neni 9

Taksat Kryesore Vendore

Taksa e Biznesit t Vogl

Taksa e Pasuris
Taksa e Ndikimit n Infrastrukture
Taks Hoteli
Taks pr Znie Hapsirash Publike
Taksa t Prkohshme
Taksa t Prbashkta
Taksa e Regjistrimit t Automjeteve
Taksa e Transaksioneve t Pasuris

Tarifat Kryesore Vendore

Tarifa e Pastrimit Rrugor

Tarifa e Ndriimit Rrugor
Tarifa e Mbeturinave Urbane
Tarifa e Parkimit
Tarifa e Regjistrimit
Tarifa e Tregut
Tarife Shrbimesh Veterinare
Tarife Gjuetie

Kuadri ligjor dhe politik pr barazin gjinore n

nivel vendor
Legjislacioni q ka t bj me gjinin n Shqipri krijon detyrime ligjore pr qeverit vendore. Ligji
Pr barazin gjinore n shoqri, i vitit 2008, pr shembull, krkon nga njsit e qeveris
vendore q: T bashkpunojn me institucionet e qeveris qendrore pr t zbatuar legjislacionin
gjinor dhe politikat kombtare pr barazin gjinore; T bashkpunojn me organizatat
jofitimprurse q punojn brenda territorit t tyre pr t arritur barazi gjinore n fusha t ndryshme;
T mbledhin dhe t analizojn t dhna t ndara sipas seksit; T caktojn nj ose disa npuns
t barazis gjinore vendor pr t trajtuar shtjet e barazis gjinore; T marrin masa t posame
t prkohshme pr t rritur prfaqsimin e grave n pozicionet vendimmarrse (kuota 30%).
Ligji nr.9669 Pr masat kundr dhuns n marrdhniet familjare i detyron autoritetet vendore
q: T angazhohen n ngritjen e strukturave t shrbimeve sociale pr rastet e dhuns n familje;
T instalojn linja telefonike rajonale 24-orshe pa pages, pr t vendosur lidhje me njsit
vendore, policin, ekipet e urgjencs mjeksore dhe OJQ-t, pr t bashkrenduar kshtu veprimet
e tyre; T ngren qendra sociale dhe rehabilitimi pr viktimat dhe dhunuesit dhe t
bashkrendojn prpjekjet me ato ekzistuese, duke u dhn prparsi qendrave t specializuara
n fushat prkatse.
Strategjia kombtare pr barazin gjinore dhe rrnjosjen e dhuns me baz gjinore dhe
dhuns n familje , e ripunuar m 2011, krkon q njsit e qeveris vendore: T kontribuojn
n zbatimin e strategjis n nivel vendor dhe t bashkrendojn punn prmes npunsve t
barazis gjinore (NBGj); T kontribuojn n prmirsimin e Makineris kombtare t gjinis
prmes caktimit t NBGjve n nivel vendor; T japin shrbime t prshtatshme q rehabilitojn
dhe riintegrojn viktimat/t mbijetuarit e DhBGj-s; T prqendrohen n ngritjen e kapaciteteve t
administrats vendore pr tiu prgjigjur dhuns me baz gjinore.

VI.4 Mbi konfliktin e

interesit.
Identifikimi i konfliktit te
interesit ne sherbimin
publik

Konflikti i interesit: Nje sfide

madhore
Cfare eshte konflikti i interesit?
Origjina (shmangie personale -- asnjeri nuk
mund te gjykoje rastin e tij)
Burimet (interesat private; relacionet e
ndryshme familjare, miqesore; aktivitetet apo
pozicioni konkret; interesi i biznesit)
Perse konflikti i interesit paraqitet si
problem?
Si mund te menaxhohet konflikti i interesit?

Cfare jane interesat private?

Ketu perfshihen:
Asete personale dhe interesa familjare

Borxhe dhe detyrime te tjera

Lidhje fetare, komunitare apo asosiacione etnike
Rreshtime profesionale, politike apo partiake, etj.
Afiliacione apo marredhenie te caktuara, etj.

Cdo interes specifik privat (d.m.th. jo publik) mund te

konsiderohet i rendesishem nese ai mund te ndikoje ne
menyre te papaster performancen e zyres apo te kryerjes se
detyres ne rrethana ate caktuara.

Burime te konfliktit te interesit

Numri i vendeve

30
25
20
15
10
5
0

Dhurata,
perfitime,etj

Interesa
biznesi

Aktivitete
te jashtme,
pozicionime

Lidhje
Familjare

Lidhje
personale

Asete

Detyrime,
borxhe

Ku mund te shfaqen interesa te

biznesit?
Ne nje entitet publik te zgjedhur

Ne sindikata
Ne nje parti politike
Investime
Ne nje entitet me lidhje kontraktore
e rregullatore me qeverine

Aksione te perbashketa
Partneriteti
Punesim sekondar ne
sektorin privat

10

15

20

25

30

Numri i vendeve

Por cfare eshte konflikti i interesit?

Nuk mund te mohohet ndikimi i interesit privat ne
marredhenien zyre publike-interes privat, deri ne nivele te
tilla qe mund te ndikoje ne menyre te pandershme sjelljen e
zyrtarit apo vendimmarrjen e tij. Ketu vlejne te specifikohen
qarte termat - interesat private , nenpunesi apo zyrtari
publik e detyra zyrtare, per te shmangur abuzimin apo
dyzimin ne perdorimin e tyre.
Konflikti i interesit nuk eshte patjeter korrupsion, por ai
mund ta provokoje ate. Prandaj ai behet i rrezikshem dhe
duhet te shmanget. Me fjale te tjera, nje konflik interesi i
paidentifikuar, i pashmangur apo i pazgjidhur ne menyre te
pershtatshme mund te coje lehte ne korrupsion.

Perse konflikti i interesit krijon shqetesim?

Konflikti i interesit identifikohet si nje sfide madhore:
Ai mund te preke apo te deformoje misionin e vertete te
sherbimit publik konkret. Mbi te gjitha, ai lidhet dhe me mjedisin
socio/ekonomik, qe ndryshon me shpejtesi, konkretisht:
me nderfaqen (interface) publike/private si nje forme e re e
bashkeveprimit, perfshire zona emergjente apo te hirta.
me vete shoqerine ne ndryshim ne rrafshin edukativ e ate
multikulturor.
me kerkesen per informim dhe rolin kritik te medias
me probleme te renies se besimit ne institucionet publike.
Nje kerkese ne rritje eshte zbatimi i nje sistemi rregullator ne
praktike mbi konfliktin e interesit:
Te kuptuarit e tij
Njohja e zgjidhja, procedura e akte ligjore, percaktime konkrete,
etj.

Disa kategori qe mund te perfshihen brenda

kuadrit politiko-ligjor te konfliktit te interesit?




Auditimi


Kabineti ministerial


Zyrtare te prokurimit


Gjykatesit

Nenpunesit tatimor


Prokuroret

Menaxheret e kontratave


Nenpunesit e larte civile


Doganieret


Ministrat


0

10

15

20

25

Numri i
vendeve

Konflikti i interesit si realitet. Nevoja per identifikim,

parandalim, zgjidhje dhe menaxhim te drejte

Konflikti i interesit- Te pergjithshme:

Situate ne te cilen orientimi tek nje detyre (apo interes)
te con ne mos respektimin apo shmangien e tjetres (tjetrit)
Krahas ligjit perkates mbi sjelljen e zyrtarit vlejne dhe kodet perkatese
te sjelljen profesionale (mjekut, avokatit, mesuesit, etj.)

Ligji i konfliktit te interesit percakton kundershtite apo konfliktet midis

detyrave publike dhe interesave private.
Pretendon standarde te larta si ne sektorin privat.
Vendos nje standard minimal sjellje
Percakton nje agjenci (te pavarur) per te interpretuar apo imponuar kerkesat
e ligjit te konfliktit te interesit (p.sh., bordi i konfliktit te interesit, p.sh., ne
gjirin e parlamentit per ministrat apo zyrtare te larte)
Nepermjet ketij ligji percaktohen barriera ne sjelljen e punonjesve apo
nenpunesve publike, me nje pikesynim qe sherbimi publik te jete dhe te
mbetet nje besim publik, pra:
1. me synim mbrojtjen e besimit ndaj punonjesit publik;
2. promovimin e konfidencen publike ndaj shtetit dhe
qeverisjes;
3. promovimin e integritetit te vendimmarrjes dhe rritjen e
149
eficiences se qeverisjes

Edhe njehere: Konflikti i interesit

Konflikti individual i interesit
Nje konflikt interesi eshte nje interes personal apo nje marredhenie
qe sic percaktohet ne ligj apo ne nje sistem rregullator konfliktuon me
kryerjen e drejte dhe korrekte te detyres zyrtare. Nje nenpunes nuk
mund te marre pjese personalisht dhe substancialisht (p.sh., te
realizoje nje vendimmarrje, te jape keshille, te beje nje rekomandim)
per cdo ceshje zyrtare qe mund te preke interesat financiare te: Te tijat,
te gruas, te femijeve te vegjel, te partnerit, te organizates ku ai sherben
si oficer, drejtues, partner, etj., te organizates me te cilen negociohet,
etj.
Konflikti organizacional i interesit
Nje konflikt organizacional interesi mund te rezultoje kur faktore te
ndryshem krijojne nje konflikt aktual apo potencial interesi ne nje
kontrate momentale, apo kur natyra e punes te bere mbi kete kontrate
krijon nje konflikt aktual apo potencial interesi ne nje perfitim te
ardhshem. Ne rastin e fundit, duhet te kihen parasysh disa kufizime
mbi veprimtarine e ardhshme te kontraktorit.

Interesa te tij jane dhe ato qe lidhen me

Gruan e tij apo femijet (ne moshe
te vogel)

Partnerin e tij kryesor

Pra, me interesat e tij jane te lidhura: 1) Gruaja 2) Femijte e vegjel 3) Partneret kryesore
(sepse natyra legale e kesaj lidhjeje, interesat e ketyre partnereve kryesore duhet te
trajtohen sikur te ishin dhe interesat e tij).
Po ashtu, futet organizata ku ai sherben (me ose pa kompensim) si oficer, drejtor, partner,
punonjes. Apo akoma, cdo individ dhe organizate me te cilin (te cilen) ai po negocion apo ka
nje arranxim per nje punesim te ardhshem

Rregulla paanesie

Ju nuk mund te aktivizoheni ne nje

ceshtje te vecante nese aty keni:
anetare te familjes, kusherinj apo miq;
njerez me te cilet beni apo po kerkoni te
beni biznes;
nese behet fjale:
per organizata ne te cilat ju merrni pjese
ne menyre aktive
per organizata qe punesojne anetare te
familjes tuaj
apo per organizata, per te cilat punuat nje
vit me pare, qe jane tashme pjese e
ceshtjes qe po kontraktohet, qe kane
interesa financiare te lidhura me
problemin konkret per te cilin po merret
vendimi perkates or
Cdo individ mjaftueshmerisht i
arsyeshem, me njohjen e ketyre fakteve
do te vinte ne dyshim pretendimin
potencial per paanesi!

- Te shmangen konfliktet
individuale te interesit. Zyrtaret
apo nenpunesit civile nuk mund te
marrin vendime, te japin keshilla,
te sugjerojne rekomandime per
ceshtje zyrtare qe afektojne
interesat e veta financiare
-Te raportohen po ashtu konfliktet
organizacionale te interesit, qe
deshmojne per ekzistencen e rolit
konfliktual qe mund te devijojne
gjykimin e kontraktorit apo qe
mund te krijojne avantazhe te
padrejta kompeticioni.

Pse duhet te shqetesohemi per

ligjin e konfliktit te interesit?

A.
B.
C.
D.
E.

Per te shmangur cdo shkelje te ligjit apo te Kodit Civil

dhe Kodit te Procedures Civile, pse jo dhe per te mos
qene objekt jo vetem i ndonje masa displinore, por
dhe i Kodit Penal dhe Kodit te Procedures Penale.
Ne raste te vecanta duhet bere dhe dallimi midis asaj
qe ndalohet qartesisht nga ligji, nga ajo qe nuk
ndeshet me frymen e tij.
Raste kur kerkohet vemendje e plote:
Dhuratat& Honoraret
Shfrytezimit i zyres (mjedisit) se shtetit
Aktivitetet e jashtme
Kufizimet e pas detyres
Aktivtetet politike

A. Dhurata& Honorare
Konflikti i interesit shfaqet kur punonjesi, nenpunesi civil apo zyrtari merr
dhurata apo shperblime private nga individe apo entitete qe kane pune me
shtetin
Me akte nenligjore apo udhezime konkrete mund te identifikohen dhuratat dhe
honoraret qe mund te pranohen (ne sasi, vlere, etj.). Nuk mund te pranohen
honorar per cdo llloj angazhimi nga individe e grupe qe perftojne mbeshtetje,
projekte apo fitime sherbimesh apo kane trajtime nga zyra te shtetit. Ne raste
te tjera te veprimtarise private pagesa duhet te jete e kushtezuar nga sherbimet
e kryera, nga sasi e cilesia e tyre.
Asnje punonjes publik nuk mund dhe nuk duhet te pranoje cdo lloj dhurate
me vlere nga personi/firma te angazhuar ne biznese te lidhura me zyrat
perkatese te shtetit me perjashtim kur behet fjale per festa familjare e
shoqerore ( apo raste p.sh datelindeje, brenda nje vlere te kufizuar). Po ashtu,
duhen te konsiderohen qerasjet, bileta fluturimesh, akomodime ne hotele,etj.
Po ashtu, punonjesit apo nenpunesit publike nuk mund te angazhohen ne
asnje lloj biznesi, transaksioni apo punesimi privat, ose te kene ndonje lidhje
finaciare apo me interes tjeter privat ne konflikt me me shkarkimin perkates
te detyres zyrtareApo ndryshe: punonjesi civil apo zyrtari nuk mund te
shfrytezoje apo te perpiqet te shfrytezoje pozicionin e tij shteteror per te pasur
perfitime financiare, privilegje, etj., nga individi/firma qe ka te bejne me ate
pozicion.

Kujdes: Rastet e ngjarjeve familjare/sociale te perfshira ne

kuader te lidhjeve familjare apo miqesore (por jo te
marredhenieve te biznesit), pllaka mirenjohjeje, cmime, (qe
nuk shiten) etj. Pra, keto raste nuk duhet te shihen si
konflikte! Pranohen mbeshtetjet apo financimet private per
synime publike, per rritjen e kohezionit social, etj.

B. Shfrytezimi i zyres
Nenpunesi publik nuk mund te perdore zyren/pozicionin
per te krijuar avantazhe per veten, familjen apo rrethin
familjar, bashkepunetoret e tij.
Detyrimi i nje luajaliteti te pandare ndaj kesaj zyre dhe
pozicioni publik.
Te mos shfrytezohet koha e punes, kancelarite
perkatese, personeli, letrat me koke dhe firmosje zyrtare,
pajisjet apo mjetet e tjera jashte detyrave dhe
objektivave te zyres.
Te mos u imponohet apo tu induktohet nenpunesve te
tjere publike dhunimi i etikes/ligjit te konfliktit te
interesit.
Punonjesi apo nenpunesi publik nuk mund te shfrytezoje apo te perpiqet ta shfrytezoje
pozicionin zyrtar per perfitime financiare, per kontrata, licensa, privilegje apo avantazhe
te tjera, direkte apo te terthorta, per vete apo cdo person e firm me te cilin ai lidhet.
Ketu perfshihet dhe bashkeshortja, partneri, prindi, vllai apo motra, me te cilet ky zyrtar
ai (ajo) ndan interesat perkatese, deri dhe zoterime te terthorta; por dhe pozicionime
konsulence, drejtimi, bordi, avokatie, etj.
Te mos harrohet dhe angazhimi p.sh., ne fushata politike apo ndjekje te ndonje biznesi,
duke shfrytezuar kohen e punes ne zyren e shtetit, burimet apo pajisjet e saj. P.sh., ne
fushaten aktuale!

C. Aktivitete te jashtme
- Te tilla jane ata qe lidhen si me vullnetarizmin, me nje pune te dyte apo me interesa
prone. Pa harruar qe parimet baze te konfliktit te interesit lidhen si me veprimtari te
paguara, ashtu dhe ato te papaguara. Edhe ne kete rast, vlejne ato rekomandime te
pergjithshme: te mos besh asgje qe konflikton me detyrat tuaja zyrtare; te mos
shfrytezosh pozicionin konkret (kohen, personelin, burimet e mjetet per qellime
personale, private). Te tilla mund te jene ato kur nenpunesi civil perfshihet ne veprimtari
jashte atyre zyrtare, qe ne pamje te pare mund te krijojne pershtypjen se ky zyrtar por
kerkon avantazhe private per ate entitet me te cilin asociohet.
Nenpunesi civil ndalohet te perfaqesoje interesa private perpara cdo agjensie
shteterore duke perfshire zyren dhe detyren e tij (shtetit).
Kur nuk ka lidhje biznesi me zyren:
1. Mund te kryhet pune e dyte per nje individ apo biznes pa lidhje me zyren apo
institucionin ku punon, sipas percaktimeve ligjore.
2. Mund te kesh interesa pronesie ne kompani te tilla pa kete lidhje biznesi, sipas
rregullimeve ligjore
3. Mund te zhvillosh veprimtari vullnetare apo angazhime te tilla pa perfitim, pa lidhje
biznesi me institucionin dhe ne perputhje me ligjin.
Kur ka lidhje biznesi
Problemet behen me strikte, sidomos per te shmangur ato te politike-berjes apo
shfrytezimit te autoritetit administrativ.
Verejtje: 1. Asnje nenpunes civil apo zyrtar nuk duhet te futet ne lidhje biznesi apo
marredhenie financiare me nje nenpunes publik apo zyrtar tjeter qe eshte ose epror
ose vartes i tij. P.sh., ne veprimari te perbashket biznesi (joint venture), huazim paraje,
kohabitacion, etj.
2. Ndalohet te sherbeje si ekspert i paguar kunder interesave te institucionit ku
punon.
3. Lejohet te marre pjese ne mbledhje fondesh pa shfrytezuar kohen dhe emrin e
institucionit.

D. Kufizime pas largimit.

1.
2.
3.
4.

Jo angazhim apo pune per ceshtje te lidhura me

veprimtarine e meparshme (zyrtare, shtetrore).
Pengese ligjore ose morale per nje periudhe te
caktuar (zakonisht nje vit).
Pengese permanente (per te gjithe kohen e jetes),
p.sh., ne veprimtari qe lidhen me sigurine.
Nuk lejohet shfrytezimi i informacionit konfidencial te
marre ne kryerje te detyres zyrtare.
Por, kjo nuk do te thote te mos kontribuohet ne
luften kunder korrupsionit, aktivitetit kriminal,
konfliktit te interesave, etj., te demaskohet
parazitizmi, joefektiviteteti, arroganca e nenpunesit
(zyrtarit) ndaj vartesit apo servilizmi ndaj eprorit, etj.

E. Veprimtarite politike
Per nenpunesin civil nuk mund dhe nuk duhet te manifestohen
afilacionet partizane ne kryerjen e detyres. Te shmangen trysnite
politike mbi vartesit apo bashkepunime te tjera.

Ne detyra konkrete restriksionet jane akoma me te forta.

Nenpunesi civil mund te angazhohet ne veprimtari politike brenda
detyrimeve qytetare apo ne perputhje me rubiken e veprimtarive te
jashtme. Por jo interferim me detyren zyrtare, p.sh., telefonime nga
zyra, shfrytezimi i mjeteve te transportit, etj., per vete apo te tjeret.
Nuk lejohet te shfrytezoje apo te emetoje informacion konfidencial.
Ne disa nivele apo detyra nuk lejohet asnje lloj aktiviteti politik, p.sh.,
per mbledhje fondesh.
Mund te futet ne nje gare politike, per aq kohe qe lejohet nga ligji; por
jo ama duke shfrytezuar kohen dhe burimet e zyres apo te
institucionit!...
Nuk mund te ushtroje trysni apo te aplikoje nje force koercive mbi
nenpunesit e tjere per tu angazhuar ne veprimtari politike apo fushate
zgjedhore. Sidomos, eproret jane te ndaluar qe tu kerkojne vartesve
angazhim ne veprimtari politike.
Nenpunesi civil mund te marre pjese ne fushate apo te kontrubuoje
vullnetarisht, madje dhe duke iu nenshtruar kufizimeve per ndonje
konsultim te paguar apo organizim fushate.

Kodi i sjelljes
Vlera qe lidhen me kodin e sjelljes se
nenpunesit civil:
Demokracia
Transparenca
Pjesemarrja
Cilesia
Respekti
Diversiteti dhe jo diskriminimi
Paanesia dhe integriteti
Pergjegjshmeria

Kodi i sjelljes (disa materiale)

UN Convention against Corruption
GRECO convention
Federal Government of Austria government
program 2007-2010
Code of Conduct
USA-Standards of Ethical Conduct for the Employees of the
Executive branch
Canada Values and Ethics Code for the Public Service
European Parliament Guidelines for the duties of the civil
servants and employees
Germany Guidelines for the prevention of corruption in the
federal administration
City of Vienna A question of ethics handbook for the
prevention of corruption

Aspekti
shqiptar

Per konfliktet e interesave

Ligji Nr. 9131 dat 08.09.2003, PER RREGULLAT E ETIKS N ADMINISTRATN
PUBLIKE, KREU II, KONFLIKTET E INTERESAVE
Neni 4
Konflikti i interesave
1. Konflikti i interesave eshte situata ne te cilen nje nepunes i administrates
publike ka nje interes personal te tille, qe ndikon ose mund te ndikoje ne
paanshmerine ose objektivitetin e kryerjes se detyres zyrtare.
2. Interesat personale te nepunesit perfshijne do perparesi per veten, familjen, te
afermit deri ne shkallen e dyte, personat ose organizatat me te cilet nepunesi ka
ose ka pasur marredhenie biznesi ose lidhje politike. Konflikti i interesave
perfshin, gjithashtu, do lloj detyrimi financiar ose civil te nepunesit.
3. Kur nepunesi ka dijeni se nje situate e tille ekziston, ai eshte i detyruar qe:
a) te verifikoje nese ka nje konflikt aktual ose te mundshem interesash;
b) te ndermarre hapat e nevojshem per te shmangur nje konflikt te tille;
c) te vere ne dijeni menjehere, me nismen e tij, eprorin direkt dhe njesine e
personelit per konfliktin aktual ose te mundshem te interesave;
) ne rast dyshimi per gjendjen ne nje situate konflikti interesash, te keshillohet
me eprorin direkt ose/dhe me njesine e personelit te institucionit;
d) ti bindet do vendimi perfundimtar per te mos marre pjese ne procesin e
vendimmarrjes ose te heqe dore nga perparesite qe shkakton konflikti.
4. Konfliktet e mundshme te interesit te nje kandidati per tu punesuar ne
administraten publike duhet te zgjidhen perpara emerimit te tij.

-2 Neni 5
Shmangia e konfliktit te interesave
1. Eprori direkt, me mbeshtetjen e njesise se personelit, ne
baze te te dhenave qe ka, merr masat e nevojshme qe te
shmanget emerimi i nje nepunesi ne pozicione, ne te cilat mund
te lindin ose ka konflikte interesash ose qe nepunesit te mos i
ngarkohen detyra qe mund te ojne ne shfaqjen e nje konflikti
te mundshem interesash.
2. Shmangia e konfliktit te interesave behet ne perputhje me
Kodin e Procedurave Administrative.
3. Nepunesi, i cili ka interesa te tilla qe vazhdimesia e zoterimit
te tyre do te perbente rrezik real per lindjen e konfliktit te
interesave dhe do te sillte perjashtimin e vazhdueshem nga
veprimtaria e tij zyrtare ose pamundesine per te ushtruar
detyrat zyrtare, duhet te heqe dore ose ti transferoje keto
interesa, ne menyre te tille qe mundesia e konfliktit te
interesave te shmanget.

LIGJ NR. 9367, DAT 7.4.2005, PR

PARANDALIMIN E KONFLIKTIT T INTERESAVE
N USHTRIMIN E FUNKSIONEVE PUBLIKE
I azhurnuar me: Ligjin Nr.9475, dat 09.02.2006, Ligjin Nr.
9529, dat 11.05.2006, Ligjin Nr.9690, dat 05.03.2007
KREU I - DISPOZITA T PRGJITHSHME
Neni 1 - Qllimi
Qllimi i ktij ligji sht garantimi i nj vendimmarrjeje t paanshme,
transparente, n interesin m t mir t mundshm t publikut e t
besimit t tij ndaj institucioneve publike, nprmjet parandalimit t
konfliktit ndrmjet interesave publik dhe atyre privat t nj zyrtari n
ushtrimin e funksioneve t veta.
Neni 2- Objekti
Objekti i ktij ligji sht prcaktimi i rregullave, mjeteve, mnyrave,
procedurave, prgjegjsive dhe kompetencave pr identifikimin,
deklarimin, regjistrimin, trajtimin, zgjidhjen dhe dnimin e rasteve t
konfliktit t interesave.

Neni 3- Perkufizime
N kt ligj, termat e mposhtm kan kt kuptim:
1. Konflikt i interesit sht gjendja e konfliktit ndrmjet detyrs
publike dhe interesave privat t nj zyrtari, n t ciln ai ka interesa
privat, t drejtprdrejt ose t trthort, q ndikojn, mund t
ndikojn ose duket sikur ndikojn n kryerjen n mnyr t padrejt t
detyrave dhe prgjegjsive t tij publike.
2. Kryerje n mnyr t drejt e detyrave dhe prgjegjsive sht
mnyra e kryerjes s detyrave dhe prgjegjsive, t materializuara n
nj vendimmarrje, n t ciln zyrtari vepron n prputhje me ligjin, me
ndershmri, paanshmri, prgjegjsi, prkushtim, n afat, n mbrojtje,
n do rast, t interesit publik dhe t drejtave t ligjshme t personave
privat, si dhe pr ruajtjen dhe forcimin e besueshmris e t dinjitetit
t institucionit ku punon, t shtetit n prgjithsi dhe t figurs s
zyrtarit.
3. Kryerje n mnyr t padrejt e detyrave dhe e prgjegjsive
sht rasti kur nuk plotsohet t paktn njra prej krkesave t piks 2
t ktij neni pr shkak dhe vetm t ndikimit t mundshm t
interesave privat t zyrtarit, sipas piks 1 t ktij neni.
4. Konflikti i interesit, i prcaktuar n pikn 1 t ktij neni, prfshin disa
prkufizime t tjera, pr lloje t ndryshme t shfaqjes s tij, si m
posht:
a) konflikt faktik i interesit sht gjendja, n t ciln interesat privat
t zyrtarit ndikojn, kan ndikuar ose mund te kene ndikuar ne

-2

kryerjen n mnyr t padrejt t detyrave dhe prgjegjsive t tij

zyrtare;
b) konflikt n dukje i interesit sht gjendja, n t ciln interesat
privat t zyrtarit duken, n pamje ose n form, sikur kan ndikuar,
ndikojn ose mund t ndikojn n kryerjen n mnyr t padrejt t
detyrave apo prgjegjsive t tij zyrtare, por, n fakt, ndikimi nuk ka
ndodhur, nuk ndodh ose nuk ka mundsi t ndodh;
c) konflikt i mundshm i interesit sht gjendja, n t ciln interesat
privat t zyrtarit mund t shkaktojn, n t ardhmen, shfaqjen e
konfliktit faktik ose n dukje t interesit, nse zyrtari do t prfshihej
n detyra apo prgjegjsi t caktuara;
) konflikt rast pr rast i interesit sht gjendja me konflikt interesi,
n njrn nga tri llojet e msiprme, q shfaqet rast pr rast dhe lidhet
me nj vendimmarrje t veant;
d) konflikt i vazhdueshm i interesit sht gjendja, n t ciln
konflikti i interesit mund t shfaqet n mnyr t prsritur dhe/ose t
shpesht n t ardhmen.
5. Zotrim aktiv i aksioneve ose i pjesve n kapital sht ushtrimi i
plot i t gjitha t drejtave, q burojn nga pronsia mbi aksionet ose
pjest n kapital.

-3

6. Zotrim pasiv i aksioneve ose i pjesve n kapital sht gjendja, n t

ciln pronari ruan t drejtn e prfitimit t fryteve civile t pronsis, por nuk
mund t ushtroj vet asnj veprim tjetr civil mbi kt pron. T gjitha
veprimet e tjera (administrim, zotrim, tjetrsim etj.) kryhen nga nj person i
besuar nga pronari, bazuar n nj marrveshje t lidhur ndrmjet tyre, q
prcakton kriteret e prfitimit t fryteve t pasuris, si dhe t drejta e detyrime
t tjera t domosdoshme. I besuari nuk shkmben asnj mendim dhe asnj
informacion me pronarin dhe as nuk ndikohet nga ai pr kryerjen e ktyre
veprimeve me pasurin. I besuari duhet t veproj vetm n t mirn e ruajtjes
dhe rritjes s pasuris, me t njjtin motivim sikur kto veprime t kryheshin
nga vet pronari. Kufizimet n przgjedhjen e t besuarit jepen n kt ligj.
Palt, n do rast, ruajn t drejtn e zgjidhjes s ksaj marrveshjeje. Pronari
ka t drejt t rimarr, n do koh, t drejtat e kryerjes s veprimeve t tjera
civile me pronsin, kur, sipas ktij ligji, kushtet q e diktuan kt veprim nuk
ekzistojn m. T drejtat dhe detyrimet e tjera, t paprmendura m sipr,
rregullohen nga Kodi Civil i Republiks s Shqipris.
7. Zyrtar sht do person, q kryen detyra dhe ushtron funksione publike,
sipas prcaktimit t shkronjave a, b e c t piks 1 t nenit 4 t ktij ligji.
8. Institucion publik sht do subjekt, i prcaktuar n shkronjat e d t
piks 1 t nenit 4 t ktij ligji.
9. Epror i nj zyrtari sht nj zyrtar tjetr, nj njsi organizative brenda
institucionit publik, drejtuesi m i lart i institucionit publik ose nj organ i ktij
institucioni, q ka kompetenca emruese, drejtuese, urdhruese, vlersuese
ose kontrolluese, t drejtprdrejta mbi kt zyrtar, ose q i jan dhn
kompetenca t caktuara pr zbatimin e ktij ligji.

-4

10. Institucion epror sht nj institucion publik (ose organ i nj institucioni

publik) q, sipas ligjeve n fuqi, ka kompetenca rregulluese, emruese,
drejtuese, urdhruese, vlersuese ose kontrolluese mbi nj institucion tjetr
publik (ose organ t tij), ku, n kt t fundit, nj zyrtar kryen detyrat dhe
ushtron kompetencat e tij. Roli epror ushtrohet n prputhje me ligjet, q
rregullojn organizimin dhe funksionimin e institucioneve publike. Pavarsisht
nse nj institucion epror mund t ket njrn nga kompetencat e msiprme,
ai nuk mund t vlersohet i till, nse kjo do t onte n cenimin e parimeve
kushtetuese t ndarjes s pushteteve dhe t autonomis institucionale.
11. Person i lidhur me nj zyrtar sht do person fizik ose juridik, i cili
rezulton t ket pasur ose t ket lidhje interesi, pasurore ose vetjake
jopasurore, sipas nenit 5 t ktij ligji, me zyrtarin.
12. Parim i proporcionalitetit sht raporti ndrmjet rndsis s detyrave,
prgjegjsive dhe kompetencave t nj zyrtari ose institucioni publik me masat
pr parandalimin e konfliktit t interesave, raport n t cilin sa m t
rndsishme t jen detyrat, prgjegjsit ose kompetencat e zyrtarit, aq m t
shumta jan kufizimet e interesave t zyrtarit, aq m t ashpra jan dnimet
dhe n mnyr edhe m t hollsishme jan prcaktuar rregullat, mnyrat,
mjetet dhe procedurat pr parandalimin e konfliktit t interesit nga
institucionet publike.
13. Person fizik tregtar prdoret sipas kuptimit t prcaktuar nga legjislacioni
tregtar.

Ligji 9367 - 2005 "PR PARANDALIMIN E KONFLIKTIT T INTERESAVE

N USHTRIMIN E FUNKSIONEVE PUBLIKE " I ndryshuar me ligjin nr.9475,
9.2.2006 dhe me ligjin nr. 9529, 1.5.2006: neni 3, 5, 7, 8, 9, 21, 23, 37 etj.
Nje shkurtim perkufizimesh

i)

Konflikt i interesit sht gjendja e konfliktit ndrmjet detyrs publike dhe interesave
privat t nj zyrtari, n t ciln ai ka interesa privat, t drejtprdrejt ose t trthort,
q ndikojn, mund t ndikojn ose duket sikur ndikojn n kryerjen n mnyr t
padrejt t detyrave dhe prgjegjsive t tij publike.
Konflikti i interesit, prfshin disa prkufizime t tjera, pr lloje t ndryshme t shfaqjes s
tij, si m posht:
Konflikt rast pr rast interesi sht gjendja me konflikt interesi n njrn nga tri llojet e
mposhtme, q shfaqet rast pr rast dhe lidhet me nj vendimmarrje t veant;

ii)
Konflikt faktik i interesit sht gjendja n t ciln interesat private t zyrtarit ndikojn,
kan ndikuar ose mund t ndikojn n kryerjen n mnyr t padrejt t detyrave dhe
prgjegjsive t zyrtarit;
iii)
Konflikt n dukje interesi sht gjendja n t ciln interesat e zyrtarit duken n pamje
ose n form sikur kan ndikuar, ndikojn ose mund t ndikojn n kryerjen n mnyr
t padrejt t detyrave apo prgjegjsive t zyrtarit
iv)
Konflikt i mundshm interesi sht gjendja n t ciln interesat e zyrtarit mund t
shkaktojn n t ardhmen shfaqjen e konfliktit faktik ose n dukje t interesit nse zyrtari
do t prfshihej n detyra apo prgjegjsi te caktuara