Mga Akdang

Nakaimpluwensya sa
Panitikan ng Pilipinas at ng
Daigdig
Banal na Kasulatan/Bibliya
(Aramaic, Latin, Griyego, Hebreo)
Koran mula Arabia (Arabic)
Iliad at Odyssey ni Homer (Griyego)
Mahabharata ng India (Sanskrit)
Canterbury Tales ni Chaucer (Old English)
Uncle Tom’s Cabin ni Harriet Beecher Stowe
(Modern English)
Divina Comedia ni Dante Alighieri (vulgar Italian)
El Cid Compeador (Espanyol)
Isanlibo at Isang Gabi (Arabic at
Persyano)
Aklat ng mga Araw ni Confucius
(Intsik)
Aklat ng mga Patay ng Ehipto
Awit ni Rolando (Pranses)
{Pinakamahabang epiko}
Mahabharata
{Pag-uyam sa pag-uugali ng mga Ingles}
Canterbury Tales
{Pananaw sa impyerno, langit at
purgatoryo}
Divina Comedia
{Pananampalatayang Kristyano}
Banal na Kasulatan/Bibliya
{Pang-aalipin sa mga Itim}
Uncle Tom’s Cabin
{Islam}
Koran
{Mitolohiya ng Gresya}
Iliad at Odyssey
Ang Mga Panahon ng
Panitikan
sa Pilipinas
Panahong Katutubo/Pre-
Kolonyal/
Bago Dumating ang mga
Kastila

(BAGO mag-1521)
 Panahong Katutubo/Pre-
Kolonyal/
Bago Dumating ang mga
Kastila
Ang panitikan sa panahong ito ay…
• Karaniwang pasalindila (oral)
• Tumatalakay sa paraan ng pamumuhay (way of
life) ng ating mga ninuno

• Nagpapatunay na MAY
SIBILISASYON/KABIHASNAN na ang mga
katutubo sa Pilipinas bago pa dumating ang mga
Kastila
- May sarili nang panitikan ang ating mga ninuno sa
panahong ito

- Alibata ang kadalasang ginagamit

- Gumagamit din sila ng mga biyas ng kawayan ,

talukap dahon at balat ng punungkahoy bilang
sulatan at matutulis na bagay naman bilang panulat

- Ang ating mga ninuno ay mayroon ng mga

salawiakin, bugtong, palaisipan, kwentong bayan,
awiting bayan at epiko.
 Anyo ng Panitikan sa
Panahong Katutubo
• Alamat
• Kwentong Bayan
• Epiko
• Awiting Bayan
• Bugtong
• Salawikain at Kasabihan
 PAGHAHATI NG PANAHON
I. Panahon ng kwentong – bayan

A. Kwentong –bayan/ Salaysayin (folktales)

• Mga Halimbawa
• Tagalog – Si Juan at ang mga Alimango
• Bisaya – Ang Batik ng Buwan
• Maranaw – Naging Sultan Si Pilandok
• Kalinga – Si Kiwada at ang Sawa
• Ilocos – Ang Diwata ng Karagatan
• Tinggiyan – Si Adlaw at Si Bulan
 B. Mito – naglalahad ng simula ng simula ng
daigdig; ang dogma at karaniwang itinuturing na
sagrado

• C. Alamat – nagsasalaysay ng
migrasyon, digmaan at tagumpay na
nagawa ng bayani, hari o datu. Kabilang
din dito ang tungkol sa natatagong
kayamanan, mga santo, mga engkanto at
mga multo.
• a. Etiological – mga alamat na
sumasagot sa tanong na kung paano at

b. non-etiological – nauukol
sa mga dakilang tao at sa pagpaparusa
ng malaking kasalanan. Kasama rito ang
tungkol sa aswang, tikbalang , engkanto
at multo at ibinaong kayamanan.
•
 Mga Halimbawa
• Tagalog – Si Malakas at si Maganda
• Pampanga – Bakit Maliwanag ang Araw Kaysa
Buwan
• Ilocos – Bakit Maalat ang Dagat
• Kalinga – Ang Alamat ng Niyog
• Bicol – Ang Alamat ng Bulkang Mayon
• Bisaya – Ang Alamat ng Bundok Kanlaon, Ang
Pinagmulan ng Araw at Gabi
• Mindanao – Ang Pinagmulan ng Sansinukob
•
 Kantahing Bayan
• Oyayi/hele (pagpapatulog ng bata)
• Kalusan (paggawa)
• Kundiman (pag-ibig)
• Diona (kasal)
• Kumintang/tagumpay (pandigma)
• Dalit/himno (pagsamba sa anito/panrelihiyon)
• Dung-aw (pagdadalamhati/pagluluksa sa patay)
• Soliranin (pagsasagwan)
• Talindaw (pamamangka)
• duwang ( hymn) – awit na panrelihiyon
• umbay (burial songs) – awit sa paglilibing
MGA KARUNUNGANG
BAYAN
 Mga Bugtong
• Gintong binalot ng pilak/pilak na binalot ng balat.
(itlog)
• Hindi hayop, hindi tao/walang gulong tumatakbo.
(agos ng tubig)
• Dahong pinagbungahan/bungang
pinagdahunan.
(pinya)
• Bumili ako ng alipin/mataas pa sa akin.
(sombrero)
• Pinihit ko si kaibigan, bumukas ang daanan.
(susi)
 Mga Bugtong
• Nang bata’y submarino, nang tumanda’y eroplano.
(lamok)
• Natuwa ang nawalan, nagalit ang nakakuha.
(utot)
• Prutas na kaysarap kainin, may itim na perlas kung
hatiin.
(papaya)
• Isang pindot ng daliri, impormasyo’y sari-sari.
(internet)
• Tubig sa kaitaasan, ang ulo’y bilugan.
(niyog/buko)
 B. palaisipan – ay nakapupukaw at
nakakahasa ng isipan ng tao, katulad ng
bugtong ay nangangailangan ng talas ng isip.
Hal. Sa duklay ng isang sanga,
Limang ibon ang kumakanta
Lumipad ang isa, ilan ang natira?
• Sagot: Lima pa rin sapagkat hindi naman
umalis ang isang ibon, lumipad lamang
ngunit hindi lumayo.
c. sawikain – lantad ang kahulugan/kasabihang
walang nabagong kahulugan, mga kasabihang
walang natatagong kahulugan. hal. Nasa Diyos
ang awa, nasa tao ang gawa.

d. salawikain – nakakubli ang kahulugan,

nakaugalian nang sabihin at nagsisilbing batas
at tuntunin ng kagandahang aral ng ating mga
ninuno.
hal. Aanhin pa ang damo kung wala na ang
kabayo.
e. Kasabihan – ay ginagamit sa pamumuna
ng kilos o gawi ng ibang tao.
- panunukso sa mga bata ngunit may aral
Hal. Kung ano ang bukambibig siyang
laman ng dibdib. Ubo-ubos biyaya bukas
nakatunganga.

f. kawikaan – hango sa bibliya/laging

nagtataglay ng aral
 Salawikain at Kasabihan
• Ang hipong palatulog, inaanod ng agos.
• Kung may isinuksok, may madudukot.
• Ang magtanim ng hangin, bagyo ang
aanihin.
• Kung may tiyaga, may nilaga.
• Umiwas sa baga, sa apoy nasugba.
• Ang maniwala sa sabi-sabi, walang bait sa
sarili.
 Salawikain at Kasabihan
Ang hipong palatulog, inaanod ng agos.
Kung may isinuksok, may madudukot.
Ang magtanim ng hangin, bagyo ang
aanihin.
Kung may tiyaga, may nilaga.
Umiwas sa baga, sa apoy nasugba.
Ang maniwala sa sabi-sabi, walang bait sa
sarili.
• Bulong – pangkulam o pang-
engkantong dasal at pasintabi

• Hal. Tabi, tabi po, makikiraan po.

 II. Panahon ng Epiko
• Epiko – tulang pasalaysay tungkol sa
kabayanihan, kagitingan ng pangunahing tauhan
sa kanyang pakikipagsapalaran na punung-puno
ng kababalaghan.

• Mga Uri ng Epiko (Dr. Arsenio Manuel)

• Micro-epic – kumpleto sa sarili (Biag ni Lam-
ang)
• Macro-epic – particular na bahagi ang
ipinapakita (Tuwaang)
• Mesoepic – masalimuot na insidente (Labaw
Dunggon)
• A. Epiko ng mga Kristiyano
• Biag ni Lam-ang - Ilokano, Tauhan ; Lam-
Ang, Nanongan, Don Juan, Ines Kanoyan
• Pedro Bukaneg – may akda
• Samtoy – wikang ginamit sa pagsulat
• 1,370 taludtod
• Ibalon (Bicolano)
• Labaw Donggon (Hiligaynon)
• B. Epiko ng mga di-Kristiyano
• Hudhod (Ifugao) – tauhan ay sina Aliguyon at
Pumbakhayon

• Alim (Ifugao)- pinakamatandang epiko ng

Pilipinas (Dr. Otley Beyer) Tauhan: Bugan at
Wigan

• Ullalim – Kalinga Tauhan: Dulliyaw, Dulaw at

Ya-U
•
• Tuwaang (Bagobo)

• Darangan (Maranao) – nagsasalaysay sa

kabayanihan ng mga Muslim. Ayon kay Frank
Lauback napaloob sa Darangan ang a.
Bantugan b. Indarapatra at Sulayman

• Agyu (Ilianon sa Mindanao)

• Sandayo (Suba-on)
•
D. Ibang epiko sa Pilipinas
•Epiko ng mga Bisaya
1.Haraya – katipunan ng mga kabutihang –
asal
2.Lagda – kalipunan ng mga tuntunin ukol sa
pagpapatupad sa tungkulin sa pamahalaan.
Napaloob dito ang Kodigo ni Calantiao – ang
“Law Giver ng Panay.”
3.Maragtas – kasaysayan ng sampung datu
tumakas mula sa Borneo dahil sa kalupitan
ni Sultan Makatunaw.
4. Hinilawod – pinakamatanda at
pinakamahabang epiko ng Panay. Inaawit
ito sa loob ng tatlong linggo. Ito’y
kasaysayan ng pag-iibigan ng mga
bathala, na unang nagsipanirahan sa
Iloilo, Antique at Aklan.
5. Humadapnon
6. Hari sa Bukid – Bisaya – ito’y salaysay
tungkol sa isang haring nakikita ngunit
nalalaman ng mga tao na nakatira sa
taluktok ng bundok ng Kanlaon sa Negros.
• 2. Epiko ng Lambunao, Iloilo – Labaw
Donggon – Ayon kay F. Landa Jocano, isang
anthropologist, ang Labaw Donggon ay epiko
ng Lambunao, isang munting bayan sa
kabundukan sa Iloilo. Ito ay inaawit na parang
pasyon, masining at madamdamin. Tauhan:
Labaw Dunggon, Anggoy Ginbitinan.
• 3. Epiko ng Tagalog – Kumintang –
kasaysayan ng pakikipaglaban ng dalawang
datu, sina datu Dumangsil ng Taal at Datu
Balkasusa ng Laguna at Bag-I ng Talim
•
• 4. Muslim
a. Bantugan – tauhan: Haring
Madali at Prinsipe Bantugan
ay magkapatid
b. Indarapatra at Sulayman
•
c. Bidasari –Isinalin ito sa Ingles
ni Chauncy C. Atarkweather.
Tauhan; Sultan Kembayat.
Ibong Garuda,
5. Epiko ng Manobo
a. Tulalang – panganay na anak
ng mag-asawang mahirap.
• 6. Epiko ng Bagobo –

Tuwaang – epiko ito ng mga

Bagobong nakatira sa timog
Mindanao.
• Mga Unang Dula o panoorin

• Wayang Orang at Wayang

Purwa ng Bisaya - palabas na
may kinalaman sa
pananampalatayaPatula ang
usapan at may kasamang awit
at sayaw.
• Embayoka at sayatan –
palabas na pagtatalong
patula na katulad ng
balagtasan ng katagalugan.
Ang tawag sa palabas na ito
ay embayoka o bayok.
• Bulong - maaaring isama
ang bulong bilang isang
pagtatanghal sapagkat may
diyalogoito.
• Halimbawa: Nuno,
makikiraan po
baka po kayo’y matapakan