ANTIMIKROBNI LIJEKOVI

Glavne skupine i mehanizam

djelovanja
Mehanizmi antibakterijskog djelovanja

• Inhibicija sinteze stanične stijenke

• Inhibicija aktivnosti bakterijskih ribosoma
• Inhibicija sinteze nukleinskih kiselina
• izravni inhibitori
• neizravni inhibitori
• Povećanje propusnosti stanične membrane
 Inhibitori sinteze stanične stijenke i
membrane
• Betalaktamski antimikrobni lijekovi
(penicilini, cefalosporini, karbapenemi,
monobaktami)
• vankomicin, teikoplanin
• bacitracin
• cikloserin
• daptomcin
Linearni polimeri se povezuju
preko postraničnih
lanaca u točkama označenim
zvjezdicom.
BETA –LAKTAMSKI ANTIBIOTICI
PENICILINSKA CEFALOSPORINSKA
JEZGRA JEZGRA
 PENICILINI

-benzilpenicilin, lag. Crystacillin

- benzatinbenzil-penicilin, lag. 1,2 Mij, Extencillin

- benzilpenicilin prokainpenicilin, lag, Plivacillin, Belocillin

- benzatin- fenoksimetilpenicilin, tbl, Ospen, Silapen

Tipična terapijska primjena penicilina
 AMINOPENICILINI
ampicilin:
Penbritin caps.
amoksicilin:
Amoxil tbl.
Amoksicilin

- prošireni spektar na Gram - bakterije

- osjetljivost na beta - laktamaze, veliki broj rezistentnih bakt.
-farmakokinetske prednosti amoksicilina
-ampicilin koncentriran u žuči; u crijevu zbog slabe resorpcije
-pojava osipa u infekcijskoj mononukleozi
Tipična terapijska primjena
aminopenicilina
te karboksi i ureido penicilina
PENICILINI OTPORNI NA STAFILOKOKNU
BETA- LAKTAMAZU

-acidorezistentni - per os
-hrana ometa apsorpciju
- sve više MRSA sojeva!

-vrlo uzak spektar djelovanja

(osjetljivi sojevi stafilo, pneumo i streptokoka

- kloksacilin, caps. a 250 mg, Orbenin

INHIBITORI BETA - LAKTAMAZA

amoksicilin + klavulanska kis., tbl.,Klavocin, Augmentin

piperacilin + tazobaktam, lag. Tazocin
karboksipenicilin

ureidopenicilin

Pseudomonas,
Klebsiella,…
Community-acquired pneumonia (CAP)
Upper respiratory tract infections (URTI)

skin and soft-tissue infections(SSTI)

 DRUGI BETA - LAKTAMSKI ANTIBIOTICI

-imipenem + cilastatin lag., Tienam; meropenem, lag., Meronem

-cilastatin kao inhibitor bubrežne dehidropeptidaze
-djelovanje: P. aeruginosa, miješane aerobne i anaerobne inf., penic. rezist. pneumokoki,
enterobakter spp.
-izlučivanje bubregom (bubrežnoj insuf. oprez), moguća ukrižena osjetljivost na penicilin

-aztreonam: Gram - aerobi uključujući P. aeruginosa, ne djeluje na G + i anaerobe

-spektar djelovanja sličan cefalosporinima III. gen.
-dobro prodire u likvor
-otporan na većinu beta- laktamaza
-nema ukrižene osjetljivosti s penicilinom
Antibakterijski spektar imipenema
 VANKOMICIN
Vancocin caps., Edicin lag.

- Učinci samo na Gram + bakterije

- Sinergizam s aminoglikozidima
- I.v. primjena, per os za pseudomembranozni enterokolitis
- Nuspojave: oto & nefrotoksičnost, flebitis, “red man”sy.
-Pojava rezistentnih sojeva Enterococcus i S. aureus !

-teikoplanin, lag. Targocid, sličan vankomicinu samo duži poluvijek i

moguća i.m. primjena
DAPTOMICIN
lag, Cubicin
 BACITRACIN
-djelotvoran protiv G+ bakterija
-ometa defosforilaciju lipidnog nosača koji prenosi peptidoglikanske jedinice
u bakterijsku stijenku
-samo lokalna primjena (sistemski jako nefrotoksičan) za površinske lezije
kože i sluznica
-često u kombinaciji s polimiksinom ili neomicinom
-nema ukrižene rezistencije s drugim antibioticima
 Inhibitori aktivnosti bakterijskih
ribosoma
• aminoglikozidi
• makrolidi i azalidi
• linkozamidi
• tetraciklini
• kloramfenikol
• streptogramini (kvinupristin+dalfopristin)
• oksazolidinoni (linezolid)
 AMINOGLIKOZIDI
Stariji predstavnici:

- streptomicin
- kanamicin
- neomicin

Noviji predstavnici:
- gentamicin, amp. a 80 mg, Gentamicin
- gentamicin, amp. a 80 mg, Garamycin

- amikacin, amp. a 100 mg, Amikin

- netilmicin, amp. a 150 mg, Netromycin
 AMINOGLIKOZIDI

-ne djeluju na anaerobe (transmembranski transport ovisan o

kisiku

-širok spektar G+ i G- uzročnika, tipične primjene protiv G-

crijevnih bakterija (na slici karakteristične indikacije)

-sinergistički učinak s inhibitorima bakt. stijenke (naročito kod

G+ koka)

-izražen postantibiotski učinak (traje i nakon vremena u kojem

je koncentracijea lijeka mjerljiva)
 AMINOGLIKOZIDI
-Visoko polarni spojevi pa teško prolaze biološke barijere (zato
parenteralna primjena, ne za CNS i oko)

-Nakon per os primjene učinci lokalno, moguća topikalna primjena

-Potrebno prilagođavanje doze kod bubrežnih bolesnika

(klirens aminoglikozida izravno razmjeran klirensu kreatinina)

- nefrotoksičnost izraženija uz primjenu

diuretika Henleove petlje ili drugih
nefrotoksičnih antibiotika (vankomicin, npr.)

-visoke doze (i.p. ili pleuralno) mogu

izazvati neuromuskularnu blokadu
Ne u istu infuzijsku otopinu miješati aminoglikozide (+ naboj) i peniciline (- naboj)!
Moguća precipitacija!
 MAKROLIDI

eritromicin :
Eritromicin caps

azitromicin:
Sumamed tbl
 MAKROLIDI

-široki spektar djelovanja (tipične kliničke primjene na slici)

-česta zamjena kod bolesnika osjetljivih na peniciline
 MAKROLIDI

-Azitromicin slabiji prema stfilo i streptikokima of E i K,

ali djelotvorniji protiv hemofilusa, klamidije
-iznimno dobro prodire u tkiva (ne CNS) i fagocite
gdje su konc. 10-100 puta veće od serumskih
-polagano otpuštanje iz tkiva (t1/2 oko 3 dana) –
jednokratno doziranje i kraće liječenje

Eritromicin: izravna
stim. motiliteta

Eritromicin:
Kolestatski hepatitis
 LINKOZAMIDI
- linkomicin, caps. a 500 mg, Lincocin
- klindamicin, caps. a 300 mg, Klimicin

- isto vezno mjesto na 50S jedinici s makrolidima

- klindamicin derivat linkomicina, bolja farmakokinetika
-bakteriostatski na Gram + aerobe:
(strepto, stafilo i pneumokoke (ne enterokoke)
-G+ i G- anaerobe
--dobro u tkiva (ne CNS), fagocitima: miješane infekcije
- Metabolizam jetrom (jetrna funkcija!)
- pseudomembranozni kolitis (0,1 - 10%) C. difficile
 TETRACIKLINI

- doksiciklin, caps. a 100 mg, Doksiciklin

- # , caps. a 100 mg, Hiramicin

-oksitetraciklin, caps a 250 mg, Geomycin

- # , caps a 250 mg, Oksitetraciklin
 TETRACIKLINI
- Široki spektar G+ i G- uzročnika uključujući
rikecije, mikoplazme, klamidije, neke anaerobe i protozoe
 TETRACIKLINI

-Dobra raspodjela u tkiva (slabije CNS)

-Prolaz kroz placentu i nakupljanje
u zube i kosti
-visoke konc. u žuči

Važan učinak
hrane na apsorpciju
(manje važno za
doksi i minociklin)
 KLORAMFENIKOL

Streptomyces venezuelae 1947

• Široki spektar djelovanja,

• učinak na humanu RNA u mitohondrijima (toksičnost!)
• sivi sindrom, aplastična anemija, hepatotoksičnost
• Indikacije ograničene zbog toksičnosti:pjegavi tifus,
meningokokni i hemofilusom uzr. meningitis
• Može inhibirati baktericidne lijekove!
 KLORAMFENIKOL

Odlična raspodjela po tkivima (uključujući CNS, oko i

očnu vodicu- lokalna primjena u oči)

metabolizam jetra, konj. s glukuronskom kis.,

izlučivanje urinom 90%
ASPEKTI TERAPIJE
TETRACIKLINIMA,
KLORAMFENIKOLOM
I AMINOGLIKOZIDIMA
 STREPTOGRAMINI

-kvinupristin+dalfopristin u omjeru 30:70, i.v.

-sinergistička inhibicija 50 S podjedinice ribosoma

-snažan učinak protiv G+ koka uključujući MRSA i

vankomicin rezistentne E. faecium (ali NE i E. faecalis!)

-izlučivanje putem jetre, nema prilagodbe bubrežnim bol.

-značajna inhibicija CYP3A4 i metabolizma
odgovarajućih lijekova
OKSAZOLIDINONI - linezolid, tbl., amp., Zyvoxid

-inhibira sintezu proteina na 50 S podjedinici

-nuspojave: poremećaji krvne slike
(trombocitopenija, anemija ili neutropenija)
-inhibicija mitohondrijske sinteze proteina
(neuropatije , laktacidoza)
-bioraspoloživost potpuna i nakon per os
Inhibitori sinteze nukleinskih kiselina

• Izravni: • Neizravni:
• kinoloni i • sulfonamidi
fluorokinoloni • trimetoprim
• rifampicin
• 5-fluorocitozin
 SULFONAMIDI

- sulfametoksazol + trimetoprim, tbl. a 480 mg, Sinersul

- sulfametoksazol + trimetoprim, tbl. a 480 mg, Sulotrim

-veliki broj rezistentnih bakterija, grupna rezistencija

- nuspojave: kristalurija, hematopoetski poremećaji, kernikterus
- sulfasalazin - ulcerozni kolitis, sulfacetamid - kapi za oči, sulfadiazin- infekcije opeklina
SULFONAMIDI:

INHIBITORI
SINTEZE FOLATA
 SULFONAMIDI

Kristalurija pri
- Širok antimikrobni spektar: G+, G-, nokardije, neutralnom i kis. pH
Chl. Trachomatis, neke protozoe, enterobakterije,
enterobacter spp., P. carinii (sada jiroveci), toksoplazma,

-Vel. broj rezistentnih sojeva

- Dobra distribucija po tkivima

Sulfonamidi s trimetoprimom djelotvornost i
spektar poboljšani (kotrimoksazol)
 FLUOROKINOLONI

Fluorirani derivati
nalidiksične kiseline-
“uroantiseptik” Negram

-ciprofloksacin, tbl. a 500 mg, Ciprobay, Ciprinol

- pefloksacin, tbl. a 400 mg, Abaktal

-norfloksacin, tbl. a 400 mg, Nolicin

-moksifloksacin, tbl. i otop. za infuziju, Avelox

 FLUOROKINOLONI

-noviji pripravci (moksifloksacin) djelotvorniji protiv G+ bakterija

-Široki spektar djelovanja: mikoplazme i klamidije, intracelularni patogeni,
donekle anaerobi (moxifloksacin),
- Neke tipične indikacije na slici
FLUOROKINOLONI
ANTIBIOTICI S
DJELOVANJEM NA
DNK