შესავალი ადამიანის

უფლებათა სამართალში

ადამიანის უფლებათა
ევროპული კონვენციის
მიხედვით
 Ramishvili v. Georgia, 2018
• საქართველოს კონსტიტუციის 28-ე მუხლის მე-2 პუნქტი
• 2. არჩევნებსა და რეფერენდუმში მონაწილეობის უფლება
არა აქვს მოქალაქეს, რომელიც ... სასამართლოს განაჩენით
იმყოფება სასჯელის აღსრულების დაწესებულებაში.

• საქართველოს 2011 წლის 27 დეკემბრის კონსტიტუციური

კანონით შეტანილი ცვლილება

• 2. არჩევნებსა და რეფერენდუმში მონაწილეობის უფლება

არა აქვს მოქალაქეს, რომელიც ... სასამართლოს განაჩენით
იმყოფება სასჯელის აღსრულების დაწესებულებაში, გარდა იმ
პირისა, რომელმაც ჩაიდინა ნაკლებად მძიმე დანაშაული.
 Ramishvili v. Georgia, 2018

• კონსტიტუციის 28-ე მუხლის მე-2 პუნქტით

გათვალისწინებული შეზღუდვა არის ზოგადი,
ავტომატური და განურჩეველი ხასიათის, რომელიც
ვრცელდება ყველა მსჯავრდებულზე სასჯელის
სიმკაცრისა და დანაშაულის სიმძიმის მიუხედავად.
 კონსტიტუციის მუხლი 6
1. საქართველოს კონსტიტუცია სახელმწიფოს უზენაესი
კანონია. ყველა სხვა სამართლებრივი აქტი უნდა
შეესაბამებოდეს კონსტიტუციას.

2. საქართველოს კანონმდებლობა შეესაბამება

საერთაშორისო სამართლის საყოველთაოდ აღიარებულ
პრინციპებსა და ნორმებს. საქართველოს საერთაშორისო
ხელშეკრულებას ან შეთანხმებას, თუ იგი არ ეწინააღმდეგება
საქართველოს კონსტიტუციას, კონსტიტუციურ შეთანხმებას,
აქვს უპირატესი იურიდიული ძალა შიდასახელმწიფოებრივი
ნორმატიული აქტების მიმართ.
გამოხატვის თავისუფლება
 Gough v. the United Kingdom,
2014
• კონვენციით დაცული რომელი უფლება?
• იყო თუ არა ჩარევა?
• სამართლებრივი საფუძველი
• ხელმისაწვდომობა, წინასწარგანჭვრეტა, სიცხადე,
საპროცესო გარანტიები
• ლეგიტიმური მიზანი
• თანაბარზომიერება
• მწვავე საზოგადოებრივი საჭიროება
• თანაბარზომიერება
• საკმარისი და რელევანტური დასაბუთება
ოჯახური ცხოვრების დაცულობის
უფლება
Soares de Melo v. Portugal, 2016
• კონვენციით დაცული რომელი უფლება?
• იყო თუ არა ჩარევა?
• სამართლებრივი საფუძველი
• ხელმისაწვდომობა, წინასწარგანჭვრეტა, სიცხადე,
საპროცესო გარანტიები
• ლეგიტიმური მიზანი
• თანაბარზომიერება
• მწვავე საზოგადოებრივი საჭიროება
• თანაბარზომიერება
• საკმარისი და რელევანტური დასაბუთება
 A.R. et L.R. c. Suisse (déc.)
• კონვენციით დაცული რომელი უფლება?
• იყო თუ არა ჩარევა?
• სამართლებრივი საფუძველი
• ხელმისაწვდომობა, წინასწარგანჭვრეტა, სიცხადე,
საპროცესო გარანტიები
• ლეგიტიმური მიზანი
• თანაბარზომიერება
• მწვავე საზოგადოებრივი საჭიროება
• თანაბარზომიერება
• საკმარისი და რელევანტური დასაბუთება
სხვა გადაწყვეტილებების
მნიშვნელობა
 Solska and Rybicka v. Poland,
2018
• აქტივისტის და პარლამენტარის ქვრივების განაცხადები მე-
8 მუხლის დარღვევაზე
• სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი ითვალისწინებს:
• გარდაცვლილთა ექსჰუმაციას ნათესავების თანხმობის
გარეშე
• პროკურორის გადაწყვეტილებით
• არ საჩივრდება
• სასამართლომ დაადგინა, რომ პოლონეთის კანონმდებლობა
არ ითვალისწინებდა საკმარის გარანტიებს თვითნებობის
წინააღმდეგ
• არ ითვალისწინებდა მექანიზმს ნათესავების უფლებაში
ჩარევის პროპორციულობის შესაფასებლად
 Solska and Rybicka v. Poland,
2018
სსსკ მუხლი 132
1. საქმისათვის მნიშვნელოვანი გარემოებების დასადგენად
მხარის შუამდგომლობის საფუძველზე სასამართლოს
განჩინებით შეიძლება ჩატარდეს ექსჰუმაცია (გვამის
საფლავიდან ამოღება).
2. შუამდგომლობით მხარე მიმართავს გამოძიების ადგილის
მიხედვით მაგისტრატ მოსამართლეს, რომელიც ზეპირი
მოსმენის გარეშე იხილავს მას დაყენებიდან 48 საათში.
სასამართლოს განჩინება არ საჩივრდება.
3. ექსჰუმაციის შესახებ განჩინება სავალდებულოა
დასაფლავების ადგილის ადმინისტრაციისათვის (თუ ასეთი
არსებობს), გარდაცვლილის ნათესავებისათვის და
სხვა პირებისათვის.
 სუბსიდიარობა
• ადამიანის უფლებათა დაცვის საქმეში კონვენციისა
და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს
სუბსიდიური როლი

• უფლებათა დაცვის პირველადი და უპირატესი

ვალდებულებები სწორედ ხელშემკვრელ
სახელმწიფოებს ეკისრებათ

• ევროპული სასამართლო მხოლოდ აკონტროლებს

მათ მოქმედებებს
– ჰენდისაიდი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ
 მიხედულების ფარგლები
• შეუძლებელია, სხვადასხვა ხელშემკვრელ
სახელმწიფოთა შიდა სამართალში მორალის
ერთგვაროვანი ევროპული კონცეპცია არსებობდეს

• სახელმწიფოს მიხედულების ფარგლები,

უზრუნველყოს უფლება ეროვნულ დონეზე

• განსხვავებული ფარგლები უფლებების მიხედვით

• განსხვავებული ფარგლები უფლების მიხედვით

– ევროპული კონსესუსი
 განმარტება
• უფლების შინაარსი /განმარტება/

• 1969 წლის ვენის კონვენცია სახელშეკრულებო სამართალზე

– ხელშეკრულება უნდა განიმარტოს კეთილსინდისიერად, იმ

ჩვეულებრივი მნიშვნელობით, რომელიც ხელშეკრულების
ტერმინებს უნდა მიეცეს მათ კონტექსტში და ხელშეკრულების
მიზნისა და დანიშნულებიდან გამომდინარე (მუხლი 31)

• კონვენციის განმარტებისას ძირითადი აქცენტი -ტელეოლოგიურ

განმარტებაზე - მიზანი და დანიშნულება

– ინდივიდუალური უფლებების დაცვა

– დემოკრატიული საზოგადოების იდეალებისა და ფასეულობების

ხელშეწყობა და შენარჩუნება

• დემოკრატია გულისხმობს პლურალიზმს, შემწყნარებლობასა და

ფართოდ ხედვას
 განმარტება
• უფლების შინაარსი /მოქმედების სფერო

• განიმარტება განვრცობითად, ტელეოლოგიურად, კონვენციის მიზნისა და

დანიშნულების მიხედვით

• პრაქტიკული და არა ილუზორული უფლებები

– ნაგულვები უფლებები, 1975 წ.

• კონვენცია არის ევროპული საჯარო წესრიგის უზრუნველყოფის

მექანიზმი

• აკისრებს არა ორმხრივ ვალდებულებებს, არამედ ობიექტურ

ვალდებულებებს

• კონვენცია ვითარდება იმ მიმართულებით, რომ გახდეს ევროპის

კონსტიტუციურ უფლებათა ქარტია
 უფლებათა კატეგორიები
• მატერიალური უფლებები (substantive rights)
– სიცოცხლის უფლება, წამების აკრძალვა, უფლება
სასამართლოს ხელმისაწვდომობაზე, დუმილის უფლება,
საკუთრების უფლება, უფლება გამოხატვის
თავისუფლებაზე და ა.შ.)
• საპროცესო უფლებები (procedural rights)
– უფლება ინდივიდუალურ განაცხადზე, დიდი
პალატისთვის საქმის გადაცემის უფლება (მუხლები 34 და
43)
• დამოუკიდებელი უფლებები
– პირადი და ოჯახური ცხოვრების დაცულობის უფლება,
უფლება რელიგიის თავისუფლებაზე, დისკრიმინაციის
ზოგადი აკრძალვა
• კომპლემენტარული უფლებები
– მე-13, მე-14 მუხლები
 შეზღუდვის სახეები
• მაკვალიფიცირებელი შეზღუდვა
• ნაგულვები შეზღუდვა
• საომარი და საგანგებო მდგომარეობის
დროს გადახვევა
• დათქმა
 მაკვალიფიცირებელი შეზღუდვა

• უფლების დადგენა
• აქვს თუ არა ჩარევას ადგილი
• აქვს თუ არა ჩარევას საფუძველი
კანონმდებლობაში
• ისახავს თუ არა ჩარევა ლეგიტიმურ
მიზანს
• ჩარევის აუცილებლობა დემოკრატიულ
საზოგადოებაში
 ძირითადი ცნებები
• უფლების შინაარსი /განმარტება/
• უფლების მოცულობა /შეზღუდვის სახეები/
• ნეგატიური თავისუფლება
• სახელმწიფოს ნეგატიური ვალდებულებები
• სახელმწიფოს პოზიტიური ვალდებულებები
– მესამე პირებთან ურთიერთობა
• მიხედულების ფარგლები
• ევროპული კონსესუსი
• უფლებათა კატეგორიზაცია
• უფლებათა კონფლიქტი…იერარქია
• ჩარევა vs. დარღვევა
• ჩარევის მართლზომიერება
• შესრულდა თუ არა პოზიტიური ვალდებულებები
• In abstracto, in concreto
• მსჯავრდების შესაბამისობა კონვენციასთან
გმადლობთ ყურადღებისთვის!