Prof.

dr Vera Pravica

DOBRO DOŠLI NA NASTAVU IZ

IMUNOLOGIJE
 Katedra za IMUNOLOGIJU
Prof. dr Dušan Popadić 3643-235
Prof. dr Vladimir Trajković 3643-233 Šef Katedre
Prof. dr Vera Pravica 3643-237
Prof. dr Miloš Marković 3643-236
Doc. dr Emina Milošević 3643-235
Doc. dr Vladimir Perović 3643-235
Asist. dr Marina Stamenković 3643-237
Asist. dr Irena Vuković Petrović 3643-235 Sekretar Katedre

imunologija@med.bg.ac.rs

Antitelija Limfocitic

Antitelija

Antitelija Limfocitic
Laboratorija za IMUNOLOGIJU

Pasterova 2 (u krugu KCS)

(Zelena zgrada pored heliodroma)
I sprat (suprotan ulaz od Biohemije)
 Osnovna terminologija
Immunitas (lat.) Zaštita, otpornost

Immunis,-e (lat.) Zaštićen, otporan

Imunost/Imunitet Stanje otpornosti organizma na bolest (infektivnu)

Imun Otporan na bolest (infektivnu)

Imunizacija Proces koji dovodi do imunosti

Imunski sistem Skup organa, tkiva, ćelija i molekula koji učestvuju u

odbrani organizma

Imunski odgovor Koordinisana aktivnost komponenti

imunskog sistema
 Osnovne funkcije imunskog sistema

Odbrana od patogenih infektivnih agenasa

Prepoznavanje i uništavanje oštećenih i malignih ćelija

Podrška reparaciji tkiva

Održavanje homeostaze
 IMUNOLOGIJA izučava
– mehanizme prepoznavanja onoga što dovodi do oštećenja ćelija
(opasnog stranog - danger i izmenjenog sopstvenog - oštećenog
ili malignog)

– mehanizme aktivacije odbrane i njenu regulaciju

– efektorske mehanizme eliminacije infektivnih agenasa,

neutralizacije njihovih štetnih produkata i uništavanja malignih
ćelija

– okolnosti pod kojima imunski mehanizmi oštećuju sopstveni

organizam

– mogućnosti manipulacije imunskim odgovorom

virusi
gljive

bakterije protozoe
helminti
UROĐENA STEČENA
(Prirodna) (Adaptivna)
(Nativna)

IMUNOST
Osnovni mehanizmi adaptivne imunosti
 MEHANIZMI UROĐENE I ADAPTIVNE IMUNOSTI

UROĐENA ADAPTIVNA

– Filogenetski stariji – Javljaju se tek kod kičmenjaka

– Deluju odmah – Deluju kasnije -

(rana linija odbrane) (punu funkcionalnost stiču posle
određenog vremena)
– Ne menjaju se tokom života – Pojačavaju se posle ponovnog
izlaganja istom patogenu
– Reaguju na infektivne – Mogu da reaguju i na druge
agense i izmenjene strukture (neinfektivne,
sopstvene strukture bezopasne, itd.)

Međusobno se stimulišu
 Urođena imunost

• Prepoznavanje mikroorganizama i oštećenih ćelija

od strane urođene imunosti
– Strukture koje se prepoznaju (molekulski obrasci)
– Receptori za prepoznavanje obrazaca
Kako urođena imunost prepoznaje
patogene i oštećene ćelije?
Prepoznavanje patogena i oštećenih ćelija
u urođenoj imunosti

ĆELIJE UROĐENE IMUNOSTI

prepoznaju

MOLEKULSKE OBRASCE PATOGENA

(PAMP, pathogen-associated molecular patterns)

MOLEKULSKE OBRASCE OŠTEĆENJA

(DAMP, damage-associated molecular patterns)
Strukture na patogenima koje prepoznaje imunski sistem

UROĐENA IMUNOST STEČENA IMUNOST

Molekulski obrasci (PAMP) Antigeni

na mikroorganizmima
na mikroorganizmima
ali i neinfektivnim supstancama

zajednički za grupe specifični za pojedinačne

mikroorganizama mikroorganizme

Urođeni imunski sistem prepoznaje i neke molekulske obrasce koje

produkuju/oslobađaju oštećene sopstvene ćelije (DAMP):
- eliminacija oštećenih i mrtvih ćelija
- započinjanje procesa reparacije tkiva
Prepoznavanje patogena i oštećenih ćelija
u urođenoj imunosti

ĆELIJE UROĐENE IMUNOSTI

prepoznaju

MOLEKULSKE OBRASCE PATOGENA

(PAMP, pathogen-associated molecular patterns)

MOLEKULSKE OBRASCE OŠTEĆENJA

(DAMP, damage-associated molecular patterns)
Prepoznavanje patogena i oštećenih ćelija
u urođenoj imunosti

RECEPTORI ZA PREPOZNAVANJE OBRAZACA

prepoznaju

MOLEKULSKE OBRASCE PATOGENA

(PAMP, pathogen-associated molecular patterns)

MOLEKULSKE OBRASCE OŠTEĆENJA

(DAMP, damage-associated molecular patterns)
Receptori imunskog sistema koji prepoznaju patogene

UROĐENA IMUNOST STEČENA IMUNOST

Receptori za prepoznavanje Receptori na B- i T- limfocitima
obrazaca (BCR i TCR)
(TLR, CLR, NLR, RLR, CDS…)

ograničena raznolikost velika raznolikost

kodirani nasleđenim kodirani genima nastalim

funkcionalnim genima rekombinacijom genskih segmenata
(1 gen → 1 receptor) (više segmenata → 1 receptor)

prepoznaju strano (infektivno)

prepoznaju strano i sopstveno
i izmenjeno sopstveno

neklonska distribucija klonska distribucija

Receptori imunskog sistema koji prepoznaju patogene

UROĐENA IMUNOST STEČENA IMUNOST

Receptori za prepoznavanje Receptori na B- i T- limfocitima
obrazaca (BCR i TCR)
(TLR, CLR, NLR, RLR, CDS…)

klonovi limfocita različite

identični receptori na svim
specifičnosti eksprimiraju
ćelijama jedne linije
različite receptore
 Prepoznavanje patogena u urođenoj imunosti

Dendritska
ćelija
Patogeni
PAMP CD4+T
ćelija
Receptori

PAMP Makrofag
Receptori

Stečena
Urođena imunost
imunost
 Molekulski obrasci patogena
Strukture zajedničke za određene grupe/klase patogena
- neophodne za njihov život i replikaciju i/ili infektivnost
- ne nalaze se na ljudskim ćelijama

Lipoproteini

Flagelin

Primeri:
strukture ćelijskog zida bakterija (LPS, peptidoglikan, flagelin...)
nukleinske kiseline patogena (dvolančana RNK, nemetilovani CpG dinukleotidi...)
 Molekulski obrasci oštećenja

Supstance koje ukazuju na ćelijsko oštećenje i smrt

Primeri:

Oslobođen adenozin-trifosfat (ATP) iz mitohondrija

Promene u koncentraciji jona kalijuma (K+) – efluks K+

Proteini koji se oslobađaju iz oštećenog jedra – npr. HMGB1

Različiti kristali (mokraćne kiseline, holesterola…)

...
 Receptori za prepoznavanje obrazaca
Lokalizacija
U/na ćeliji

Membranski
- na plazma membrani
- na endozomalnoj membrani

Citoplazmatski

U cirkulaciji
Proteini plazme koji prepoznaju obrasce (MBL, CRP...)
 Receptori za prepoznavanje obrazaca

TLR CLR

NLR

TLR
RLR

CDS
 Receptori za prepoznavanje obrazaca
Plazma membrana
TLR

CLR

Endozomalna membrana
TLR

Citosol
RLR

CDS
NLR
 Receptori slični Tollu
(TLR, Toll-like receptors)

"Das war ja toll!"

1985

Christiane Nüsslein-Volhard

Nobelova nagrada za medicinu 1995

 Receptori slični Tollu
(TLR, Toll-like receptors)

Bruce Beutler Jules Hoffmann

Nobelova nagrada za medicinu 2011

Receptori
slični Tollu
(TLR)

Šta
prepoznaju?
 Receptori
slični Tollu
(TLR)

Šta
indukuju?

Aktivaciju ćelije
(ekspresija različitih proteina)

Inflamaciju
Stimulaciju adaptivne imunosti
Antivirusnu odbranu
 Receptori za prepoznavanje obrazaca
Plazma membrana
Inflamacija
TLR → polisaharidi, proteini i lipidi bakterija →
Stimulacija adapt. im.
CLR → polisaharidi bakterija i gljivica → Fagocitoza‚ inflamacija

Endozomalna membrana
Inflamacija
TLR → nukl. kiseline bakterija i virusa → Stimulacija adapt. imunosti
Antivirusna odbrana
Citosol
RLR → virusna RNK
Antivirusna odbrana
CDS → mikrobna DNK (dvolančana) i autofagija

NLR → peptidoglikan bakterija i DAMP-ove → Inflamacija (reparacija)

 PAMP/DAMP
Inflamazom
Produkcija:
IL-1 (IL-18)

U odbrani:
Inflamacija PAMP/DAMP

Groznica
Piroptoza
Bolesti:
Autoinflamatorni
sindromi
Giht
Ateroskleroza
Dijabetes tip 2
Hvala na pažnji!

Pitanja?