ΜΑΘΗΜΑ ΙΑ 26

ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ Γ΄

¨ΝΕΟΛΙΘΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ¨

Διδάσκουσα: Καθ. Λ. ΚΑΡΑΛΗ

2008-2009
 Προέλευση του όρου ¨Νεολιθικός¨

1η βιβλιογραφική αναφορά:
J.Lubbock
“Prehistoric Times” 1865

Ο όρος «νεολιθικός» προέρχεται από την νέα τεχνολογία

που εφαρμόζεται στη λιθοτεχνία και αφορά τη χρήση
λειασμένου λίθου. Στην Παλαιολιθική / Μεσολιθική
περίοδο χρησιμοποιούσαν αποκρουσμένο λίθο.

 Την εν λόγω περίοδο εμφανίζονται κατακτήσεις

κοινωνικής φύσεως, όπως η μόνιμη εγκατάσταση και η
εμφάνιση ταφικής αρχιτεκτονικής.

 Επίσης, οικονομικής φύσεως αλλαγές επιφέρει η

μετάβαση από το θηρευτικό / τροφοσυλλεκτικό στάδιο στο
αντίστοιχο παραγωγικό.

 Σε τεχνολογικό επίπεδο ξεχωρίζει η εμφάνιση της

κεραμεικής.
 Νεολιθικοποίηση
-Θεωρίες
• Gordon Childe : εισηγητής της «νεολιθικής επανάστασης». Θεωρούσε
τους περιβαλλοντικούς παράγοντες ως την βασικότερη αιτία για την στροφή του
ανθρώπου προς την καλλιέργεια της γης.

• J.G.D Clark: η νεολιθικοποίηση εμφανίζεται λόγω αναζήτησης οικονομικής

ισορροπίας.

• S.Binford: επισημαίνει τη σημασία των δημογραφικών μεταβολών και της

πολιτιστικής οικολογίας.

• K. Flannery / O.Bar Yosef: υποστήριξαν ότι όλες οι προηγούμενες

θεωρίες βασίζονται στο «μοντέλο εξισορρόπησης», που αποτελεί έκφανση του
περιβαλλοντικού ντετερμινισμού.
 C. Runnels και D. van Andel: στηρίζουν την ανάπτυξη της
οικονομίας στο εμπόριο και γενικά στις συναλλαγές με άλλες κοινότητες.

• B. Hayden: η κοινωνική εξέλιξη επιβάλλει τη γεωργία, η οποία παρουσιάζεται ως

αποτέλεσμα της ανάγκης για πλεόνασμα.

• J. Cauvin: Υποστηρίξε ότι κοινωνικοπολιτιστικοί παράγοντες και ιδίως μια

πνευματική επανάσταση επέβαλαν τη νεολιθικοποίηση, η οποία λειτούργησε ως μια
επανάσταση συμβόλων / πνεύματος.

• D. Rindos: στηριζόμενος στην θεωρία του Δαρβίνου, προτείνει μια ανθρωπολογική

προσέγγιση του ζητήματος, επισημαίνοντας εν ολίγοις την εμφάνιση του Νεολιθικού
Πολιτισμού ως απόρροια της βιολογικής εξέλιξης του ανθρώπου.
 Η σύγχρονη έρευνα τείνει να συγχωνεύσει τις προαναφερθείσες θεωρίες,
θεωρώντας μεν ότι όλες είναι ορθές αλλά καμία δεν επαρκεί από μόνη
της για να εξηγήσει του σύνθετο φαινόμενο της εμφάνισης του
Νεολιθικού Πολιτισμού.
Mέθοδοι χρονολόγησης στην
Αρχαιολογία

ραδιενεργές μη ραδιενεργές

α. Άνθρακας 14 (C14) α. Αρχαιομαγνητισμός

β. Θερμοφωταύγεια β. Στρώμα εφυδάτωσης
γ. Ουράνιο-θόριο γ. Χημική αλλοίωση
δ. Τροχιές σχάσης
ε. Κ40-Α40
 Ερμηνεία στην Αρχαιολογία-
Εθνογραφικά παράλληλα

• Οι Αρχαιολόγοι αρκετά συχνά

καταφεύγουν στην μελέτη σύγχρονων
κοινωνιών,κυρίως εκείνων που δεν
βρίσκονται ακόμα στο
τροφοπαραγωγικό στάδιο (ιθαγενείς
φυλές της Αφρικής και της Ασίας),
ώστε να κατανοήσουν καλύτερα την
συμπεριφορά και την τρόπο ζωής των
προϊστορικών κοινωνιών.
Σύγχρονες αγροτικές δραστηριότητες οι οποίες, βάσει των αρχαιολογικών
δεδομένων, ανάγονται στη Νεολιθική Εποχή.
 Εθνογραφικά παράλληλα από την Ελλάδα
Κατοικία από σύγχρονη ιθαγενή φυλή της Αφρικής
 Φυσική Ανθρωπολογία

Η θέση του ανθρώπου στο ζωικό βασίλειο:

 Bασίλειο: Zώων
 Συνομοταξία: Σπονδυλωτών
 Ομοταξία: Θηλαστικών
 Τάξη: Πρωτευόντων
 Οικογένεια: Aνθρωπιδών
 Γένος: Ηοmo
 Eίδος: Sapiens
 Η θεωρία της ύπαρξης τεσσάρων
σύγχρονων φυλών
 Οι Ευρωπαίοι προήλθαν από τον Cro Magnon (Homo Sapiens Sapiens).

 Oι άνθρωποι της Υποσαχάριας Αφρικής από τον Νεαντερτάλιο ¨Άνθρωπο της

Ροδεσίας¨.

 Οι Μογγολοειδείς πληθυσμοί της Ασίας από τον Άνθρωπο του Πεκίνου (Homo
Erctus).

 Oι ιθαγενείς της Αυστραλίας από τον άνθρωπο του ¨Solo¨ της Ινδονησίας.

 Εντούτοις πιθανότερη θεωρείται η μονοφυλετική θεωρία,

βάσει της οποίας η ανθρωπότητα κατάγεται από ένα
προγονικό τύπο (Homo Sapiens Sapiens).
Αυστραλοπιθηκίνες:
Australopithecus Afarensis (4-3 εκ. έτη)
Australopithecus Africanus (3-2,5 εκ. έτη)
Paranthropus Boisei (2,5-1,5 εκ. έτη)
Πρώιμοι Ανθρωπίδες:
Homo Erectus (1,5 εκ.-100.000 έτη)
Homo Habilis (2-1,7 εκ. έτη)
Homo Rudolfensis (2-1,8 εκ. έτη)
Homo Ergaster (2-1 εκ. έτη)
Homo Neanderthalensis
(300.000-30.000 έτη)

Homo Heidelbergensis
(800.000-300.000 έτη)
 Homo Sapiens
(150.000 έτη-σήμερα)

Homo Floresiensis
(100.000-18.000 έτη)
 SAPIENS ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ

Ο Ηomo sapiens sapiens:

 Θάβει τους νεκρούς του.

 Σχεδιάζει βραχογραφίες .

 Χρησιμοποιεί κοσμήματα από

δόντια και οστά ζώων.

 Κατασκευάζει ανθρωπομορφικά
ειδώλια θηλυκού γένους με
τονισμένους μαστούς.
 Η αυγή της Νεολιθικοποίησης

 Εμφανίζεται την 9η χιλιετία στην Παλαιστίνη και την Ιορδανία (Shanidar,

Jarmo, Ιεριχώ και Banahill). Σε όλες τις θέσεις εντοπίστηκαν εξημερωμένα
ζώα.

 Στην Ευρώπη οι πρώτες γεωργικές κοινωνίες αναπτύσσονται στην Ελληνική

χερσόνησο (7η χιλιετία).
Επίσης νεολιθικές κοινωνίες εντοπίζονται:
 Στην Αφρική

 Στην Άπω Ανατολή

 Στην Αμερικανική ήπειρο

 Οι πρώτες γεωργικές κοινωνίες
 Ευρώπη: γεωργικές κοινωνίες
 Οι πρώτες καλλιέργειες
 Αναπαράσταση πρώιμων καλλιεργειών
 Η ανάπτυξη της κτηνοτροφίας
 Πρωτοεμφανίζεται στην Μέση Ανατολή.

 Εξημερώνονται είδη όπως τα βοοειδή, ο χοίρος, η κατσίκα και το πρόβατο.

Προτιμήθηκαν τα είδη αυτά για τους εξής δυο λόγους:

Ζουν σε αγέλες, Δεν αποτελούν

άρα ελέγχονται πολύ ανταγωνιστές, καθώς
εύκολα καταναλώνουν τα μέρη
του φυτού που δεν είναι εδώδιμα
από τον άνθρωπο.
 Kυνήγι
 Για το κυνήγι ο άνθρωπος χρησιμοποίησε δυο είδη όπλων :

Χειρός Βολής
α. Πελέκεις α. Καμάκια
β. Εγχειρίδια β. Τόξα
γ. Βέλη
δ. Βλήματα σφενδόνας
ε. Κεφαλοθραύστης
 Σκηνή κυνηγιού
 Καταυλισμός κυνηγών της
Παλαιολιθικής περιόδου.
(αναπαράσταση)
 Καταυλισμός κυνηγών (αναπαράσταση)
 Αλιεία
 Αλιεύονται αρκετά είδη ψαριών όπως τόνος, βακαλάος, ροφός, μαγιάτικο,
τσιπούρα και αρκετά είδη χονδριχθύων.

 Ιδιαίτερη προτίμηση έδειξαν στα οστρακόδερμα. Αυτά ήσαν τα κεφαλόποδα,

τα εχινόδερμα, τα γαστερόποδα (θαλάσσια και χερσαία) και τα δίθυρα
γλυκού νερού.

 Τα όστρεα όλων αυτών των μαλακίων πέραν των διατροφικών πληροφοριών που
μας παρέχουν, μας ενημερώνουν για την οικολογία του παρελθόντος, το επίπεδο των
τεχνολογικών γνώσεων, την οικονομία, και γενικά τον τρόπο ζωής των
πληθυσμιακών ομάδων παλαιότερων εποχών.

 Στον Ελλαδικό χώρο οι θέσεις που έδωσαν μεγάλο αριθμό καταλοίπων ψαριών είναι
το Ακρωτήρι Θήρας, το Φράγχθι, ο Σάλιαγκος και τα Γιούρα.
Μαλάκια (όστρεα), Κεφαλόποδα, Εχινοειδή
 Μέθοδοι Αλιείας

 Kατάδυση
 Χρήση πλοιαρίου
 Διχάλα
 Λαβίδες
 Απόχες
 Καλάθια και πήλινα αγγεία για την περισυλλογή και αποθήκευση των
μαλακίων.
 Εργαλεία αλιείας
 Κατάλοιπα ζώων και φυτών σε
αρχαιολογικές θέσεις
Η παρουσία τους σε θέσεις που έζησε ο άνθρωπος προσφέρει ανεκτίμητες
πληροφορίες για:

 Tην εξημέρωση διαφόρων ειδών (φυτικών και ζωικών).

 Το μέγεθος και τον τρόπο διεξαγωγής της κτηνοτροφίας.
 Πεποιθήσεις, πιστεύω και παραδόσεις (αφού διάφορα μαλάκια και οστά
χρησιμοποιήθηκαν και στη διακόσμηση αλλά και ως κτερίσματα).
 Διατροφικές συνήθειες.
 Τα στάδια της μετάβασης από το τροφοσυλλεκτικό-κυνηγετικό στο
τροφοπαραγωγικό στάδιο.
 Την ανασύσταση του παλαιοπεριβάλλοντος.
 Τον τρόπο καλλιέργειας.
 Τη χρονολόγηση μια θέσης ή πιο συχνά ενός στρώματος.
 Ζώα
 Κατάλοιπα από οστά ζώων
 Κατάλοιπα από οστά ζώων
Διάφορα οστά ζώων
 Τρόποι αποθήκευσης της τροφής

 Λάκκοι χρησιμοποιήθηκαν για την αποθήκευση σιτηρών.

 Κλειστά αγγεία (από πηλό, ξύλο ή λίθο) και καλάθια χρησιμοποιήθηκαν για
την συγκέντρωση, τη διατήρηση, τη μεταφορά και την κατανάλωση της
τροφής.
 Ειδικότερα τα κλειστά αγγεία (δηλαδή εκείνα στα οποία η διάμετρος του
στομίου ήταν μικρότερη ή ίση με την αντίστοιχη του σώματος) ήσαν
κατάλληλα για την διατήρηση σπόρων, καρπών και υγρών.
 Τα ανοιχτά αγγεία χρησιμοποιήθηκαν για την προετοιμασία και την
κατανάλωση στερεών και ρευστών τροφίμων.
 Πλήθος λίθινων εργαλείων όπως τριπτήρες, λίθινα τριβεία, γουδιά,
γουδοχέρια, ιθμοί, σπάτουλες, κουτάλια, ανοιχτές εστίες και φούρνοι
υπήρξαν απαραίτητα για την παρασκευή της τροφής.
 Πρώτες ύλες-
Εργαλεία

 Οι βασικότερες πρώτες ύλες που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή

εργαλείων από τον άνθρωπο της Νεολιθικής Εποχής, ήσαν ο πηλός, ο
λίθος, ο πυριτόλιθος, ο οψιανός, και ο χαλκός.

 Από τον λίθο και τον πυριτόλιθο κατασκευάζονταν κυρίως λεπίδες και
μικρολεπίδες.

 Από οστά και κέρατα ελαφιού κατασκευάζονταν βελόνες, σπάτουλες και

χτένια.
 Κατηγορίες λίθινων εργαλείων

Με βάση τον τρόπο κατασκευής τους, τα λίθινα εργαλεία διακρίνονται σε δυο

βασικές κατηγορίες:

 Αυτά που κατασκευάζονται με τις τεχνικές της πίεσης και της απόκρουσης
(λεπίδες, μικρολεπίδες, τρυπάνια, ξέστρα).
 Και τα κατασκευασμένα από λειασμένο λίθο (πέλεκεις, αξίνες, σμίλες).
Τρόπος κατασκευής λίθινων εργαλείων
 Φάσεις κατασκευής εργαλείων
 Όλα τα προαναφερθέντα υπήρξαν οι βασικοί παράγοντες,
ώστε σε αυτό τον γεωγραφικό χώρο ο άνθρωπος να
εγκαταλείψει τον τροφοσυλλεκτικό / θηρευτικό τρόπο ζωής
και να μεταπηδήσει στο τροφοπαραγωγικό στάδιο, γεγονός
που σήμανε και την γέννηση του Νεολιθικού Πολιτισμού.
 Μέση Ανατολή-
Γεωφυσικά χαρακτηριστικά

 Μεσογειακό κλίμα στις δυτικές παράκτιες

περιοχές.

 Στο βόρειο ορεινό τόξο, που εκτείνεται από

το Λίβανο μέχρι την Κασπία θάλασσα,
επικρατούν πολλές βροχοπτώσεις.

 Η κεντρική ερημική περιοχή του Ευφράτη

και του Τίγρη περιλαμβάνει λίγες πηγές και
οάσεις.

 Η περιοχή που εκτείνεται από την

χερσόνησο του Σινά μέχρι την επαρχία του
Χουζιστάν στο Ιράν, χαρακτηρίζεται από
την ύπαρξη δασών από βελανιδιές και
φυστικιές. Εδώ εμφανίστηκαν τα πρώτα
άγρια δημητριακά και εξημερώσιμα ζώα.
ζώα
 Μέση Ανατολή-
Κλιματολογικές αλλαγές

 25000 -13000 B.P.

Το κλίμα πιο ξηρό και πιο ψυχρό από σήμερα.

 12500 – 10000 B.P.

Η θερμοκρασία κυμαίνεται σε επίπεδα παρόμοια με τα σημερινά.
 Μέση Ανατολή-
Επιπαλαιολιθική περίοδος

πολιτισμικές φάσεις

Κηβάριος Νατούφιος
(17000-10500 B.C) (10500- 8300 B.C )
Γεωγραφική επέκταση Κηβάριου
πολιτισμού
Γεωγραφική επέκταση Νατούφιου
πολιτισμού
 Νατούφιος Πολιτισμός:
Αρχιτεκτονική
Kυκλικές κατοικίες

• Οι οικίες του Νατούφιου

πολιτισμού αποτελούνται από
κυκλικά κτίσματα ή ωοειδείς
καλύβες.
• Ήσαν εν μέρει υπόγειες με
ανωδομή από κλαδιά ή ψάθες
που στηρίζονταν σε
πασσάλους.
• Στο κέντρο υπήρχε εστία που
οριζόταν από λίθους. Συχνά
κοντά στην εστία εντοπίζεται
μυλόλιθος.
 Ταφές

• Ταφές εντοπίζονται συνήθως κάτω απ’

το δάπεδο των οικιών ή στα όρια των
οικισμών ή σε σπήλαια, ενώ στη Νεώτερη
Νεολιθική δημιουργούνται νεκροταφεία.
• Υφίστανται πρωτογενείς και δευτερογενείς
ταφές.
• Οι νεκροί συνήθως θάπτονται μέσα σε
λάκκους σε συνεσταλμένη στάση ή σε ύπτια
ή σε οκλάζουσα, ενίοτε δε τυλίγονται και με
σάβανο.
• Έχουν παρατηρηθεί ίχνη καύσης.
 Το σπήλαιο Shanidar:
Προϊστορική ταφή ανάπηρου
ατόμου
 Εύφορη Ημισέληνος

• Οι σημαντικότερες
Νεολιθικές θέσεις
στη Μεσοποταμία:
Μεσοποταμία
Ubaid, Shanidar,
Nineveh, Cayonu,
Uruk και Ur.
 Συρία - Παλαιστίνη και Ανατολία:
Oι σημαντικότεροι Νεολιθικοί
οικισμοί

Στο χώρο της Παλαιστίνης σημαντικά

κέντρα είναι τα Ain Ghazal, Jericho,
Dhra, Nahla Hemar, Arad, Masada,
Lachish, Hebron, Miqne-Ekron,
Jerusalem, Gibeon, Bethel, Shiloh,
Shechem, Megiddo, El Wad, Skhul,
Tabun, Kebara, Akko, Qafzeh, Hazor.
Αντίστοιχα στην Ανατολία και τη βόρεια
Συρία τα Bogazkoy, Kanesh, Catalhoyuk,
Cayonu, Hasankeyi, Nevali Cori,
Gobekli, Zeugma, Ras Shamra.
 Νεολιθικός Πολιτισμός

 8000 π.Χ. περίπου εμφανίζονται οι πρώτες εκφάνσεις του

Νεολιθικού πολιτισμού.

Γεωργία
Συρία-Παλαιστίνη

Κτηνοτροφία
Όρος Ζάγρος
 Χρονολογικό πλαίσιο Νεολιθικής
Εποχής στη Μέση Ανατολή

Προκεραμεική Νεολιθική Α (Pre Pottery Neolithic A)

8200-7500 B.C.

-κάνουν την εμφάνισή τους όλα τα χαρακτηριστικά του

Νεολιθικού Πολιτισμού εκτός από την κεραμεική τεχνολογία.
 Γεωγραφική επέκταση της
Προκεραμεικής Νεολιθικής Α
 Προκεραμεική Νεολιθική Β (Pre Pottery Neolithic B)
7600-6000 B.C
 Αυξάνεται ο αριθμός των οικιών και των χωριών.
 Οι άνθρωποι κατοικούν σε ημικυκλικές καλύβες ή ορθογώνια κτίσματα.
 Διαθέτουν ένα νέο εργαλειακό εξοπλισμό.
 Αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό της περιόδου αποτελούν οι ταφές κρανίων, που φανερώνουν
πιθανότατα λατρεία των νεκρών. Πολλοί αρχαιολόγοι θεωρούν ότι αποκαλύπτουν μια αλλαγή
στην αντίληψη για τον θάνατο και την ζωή.

6000 – 5000 B.C.:

Eμφανίζεται και γενικεύεται η κεραμεική τεχνολογία. Σε τούτο το χρονολογικό πλαίσιο
παρατηρούνται επίσης έντονες διαφοροποιήσεις πολιτισμών που ανήκουν στην ίδια
γεωγραφική περιοχή.
Αυτές οι διαφοροποιήσεις συντελούνται από τους εξής παράγοντες :

 Μετακινήσεις , επικοινωνία και ανταλλαγές αντικειμένων και ιδεών.

 Εξέλιξη αρχιτεκτονικών τύπων και υλικών δομής.
 Διακόσμηση της κεραμεικής με γεωμετρικά, ζωγραφικά και νατουραλιστικά μοτίβα.
 Εμπλουτισμός ειδωλοπλαστικής με ιδιαίτερα πρωτότυπα γυναικεία ειδώλια από άργιλο και
αλάβαστρο.
5000 -3700 B.C.:
O πολιτισμός του Obeid, τελευταίο στάδιο της Νεολιθικής Εποχής στην Μέση Ανατολή .
 Το βασικότερο διαφοροποιητικό στοιχείο αυτής της περιόδου υπήρξε η εμφάνιση ιδιωτικών
κατοικιών, δημόσιων κτηρίων αλλά και ορισμένων που χαρακτηρίζονται συνήθως ως ιερά.
Προκεραμεική Νεολιθική
Περίοδος (PPNA / PPNB)

 Κατανομή νεολιθικών θέσεων με βάση τα σημερινά κράτη.

 Προκεραμική Νεολιθική Περίοδος
PPNA /PPNB
Συρία - Παλαιστίνη

1. Μureybet 21. Nahal Hemar

2. Tell Aswad Ghoraifeh 22. Mesad Mazzal
3. Tell Ramad 23. Nahal Saker
4. Beisamoun 24. Halusa Dunes
5. Yiftah’el 25. Nahal Boker
6. Sefunim Cave 26. Nahal Divhson
7. Nahal Oren 27. Ranat Matred
8. Munhata 28. Nizzana Nahal Lavan
9 Shaar ha-Golan 29. Kadesh Barnea
10. Michmoret 30. Ein Qadis
11. Herzliya 31. Abu Salem
12. Givat ha-Parsa 32. Kvish Harif
13. Netiv Hagdud, Salibiya 33. Mushabi
14. Abu Ghosh 34. Beidha
15. Jericho 35. Nahal Issaron
16. el-Khiam 36. Ain Abu Nejheileh
17. Wadi Dobai ii, IIA 37. Hashem el-Taref
18. Nizzanim 38. Wadi Tbeik
19. Horvat Rabud 39. Abu Maadi I, III, Ujrat
΄ Mabed,Jabel Rubsha
20. Qatif 40. Ujrat Suleiman
Νεολιθικοί οικισμοί
Μεγιδδώ (Megiddo) - Παλαιστίνη
Συρία – Παλαιστίνη
Ιεριχώ
( 8500 – 7500 B.C )
Τμήμα κυκλικού πύργου
 Αρχιτεκτονική
Jerf el Ahmar
( 8700-8500 B.C. )

 Οι κυκλικού τύπου κατοικίες

αποτελούν αντιπροσωπευτικό δείγμα
της αρχιτεκτονικής της περιοχής.

 Οι κατόψεις είναι τετράπλευρες με

στρογγυλεμένες γωνίες, ενώ τα
θεμέλια κατασκευάζονται από διπλή
σειρά λίθων και η ανωδομή από μονή.
 Jel el Ahmar
( 8700 – 8500 Β.C.)

Ημιυπόγεια κατοικία
Οικία με εσωτερική ακτινωτή διάταξη
 Νότια Ιορδανία
Wadi Feinan
( 9000 - 8500 Β.C.)
 Το Wadi Feinan ιδρύθηκε δίπλα σε κοίτη ποταμού, ο οποίος σήμερα έχει
αποξηρανθεί.
Προκεραμεική Νεολιθική Β-
Κύριοι αρχιτεκτονικοί τύποι
 Ιορδανία
Beidha
(7000 - 6500 B.C )

• Οι οικίες διατηρούν
το κυκλικό - ωοειδές
σχήμα, χαρακτηριστικό
στοιχείο του
Νατούφιου
Πολιτισμού.
 Νότια Ιορδανία
Baj’a
( 6500 B.C )

• Ο οικισμός, αμφιθεατρικής διάταξης,

έχει οικοδομηθεί σε μικρό λόφο.
• Σημαντικό χαρακτηριστικό του
αποτελούν οι πυκνά δομημένες
λιθόκτιστες οικίες.
• Οι οικίες είναι διώροφες. Δεν
παρατηρείται κανονικότητα στο σχήμα
τους.
• Η πρόσβαση επιτυγχανόταν μεσω
κλίμακος που εισερχόταν απ’ την οροφή
(όπως και στο Catal Hoyuk).
• Στη θέση Gebel οι οροφές των οικιών
αποτελούσαν τον μοναδικό δημόσιο
χώρο του οικισμού.
 Τοιχογραφίες
Βαj’a

 Στο δωμάτιο που εντοπίστηκε η

τοιχογραφία βρέθηκαν επίσης
θραύσματα ανθρωπίνων οστών,
οστά ζώων και στάχτη,
αποκαλύπτοντας ίσως το
συμβολικό / λατρευτικό του
χαρακτήρα.

 Στη θέση Καλαβασό-Τέντα της Κύπρου

εντοπίστηκε παρόμοια τοιχογραφία.
 Ain Ghazal
( 7250 – 5500 B.C. )

 Οι οικίες ήσαν λιθόκτιστες, ορθογώνιου

σχήματος, με ένα ή δυο δωμάτια.
 Το δάπεδο αποτελείται από δυο στρώματα
κονιάματος. Το κάτω στρώμα έφερε
χαλίκια και ασβέστη ενώ το επάνω ήταν
πιο λεπτό, έχοντας συνάμα υποστεί
προσεκτική λείανση.
 Κονιάματα υπήρχαν στους τοίχους,
ορισμένοι εκ των οποίων έφεραν
διακόσμηση με γεωμετρικά θέματα.
 Οι κατόψεις των οικιών της Ύστερης φάσης
είναι πολύπλοκες, με μικρά δωμάτια που
ανοίγονται σε ένα διάδρομο.
 Αξιοπερίεργο είναι ότι πολλοί σκελετοί
ακέφαλοι εντοπίστηκαν σε δάπεδα των
οικιών ή και κοντά σε αυτές.
 Ιορδανία
Basta
( 6500 – 6000 B.C.)

 Εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι τα

κτήρια είναι κατασκευασμένα επί
ανδήρων ύψους 3 έως 4 μέτρων, με
πολλά δωμάτια και υπόγειους χώρους.
 Τα δάπεδα από ασβεστοκονίαμα
ενίοτε φέρουν χρώμα, είναι
στιλβωμένα και σε κάποιες
περιπτώσεις ζωγραφισμένα.
 Wadi Tbeik-
Kυκλικά κτίσματα
( 6200 – 6000 B.C.)
 Νότια Ανατολία,
Βόρεια Μεσοποταμία:
Νεολιθικές θέσεις
 Μεσοποταμία
Umm Dadagyiyah
( 6000 – 5600 B.C.)

 Ο οικισμός περιλαμβάνει πηλόκτιστα

οικήματα χωρίς λίθινα θεμέλια και
αποθηκευτικούς χώρους που
επικοινωνούν μεταξύ τους,
διαθέτοντας πρόσβαση από την στέγη.
 Οι τοίχοι διακοσμούνται με
τοιχογραφίες. Επισημαίνονται
ομοιότητες με τις αντίστοιχες
τοιχογραφίες από το Catal Huyük.
 Tell Hassuna
( 6200 – 5500 B.C.)

 Σύνθετες οικίες με
εσωτερική αυλή και
χώρους για διαμονή
και εργασία.
 Tell es Sauguan
( 6200 – 5500 B.C. )

 Ο οικισμός διαθέτει αραιή διάταξη,

με διόδους και ανοικτούς χώρους
(πλατείες;).
 Τα κτίσματα είναι τετράπλευρα με
πολλά δωμάτια και εσωτερική
αυλή.
 Ο οικισμός περιβάλλεται από
περίβολο από πλίνθους και τάφρο.
 Ιράν
Ganj Dareh
( 8000 B.C. )
 Θεμέλια οικιών
 Ανατολία
Catal Huyük
( 7500 – 6500 B.C. )
 Ευρήματα και τοιχογραφική διακόσμηση από τη θέση Catal Huyük
 Catal Huyük
Αναπαράσταση εσωτερικού οικίας
Πολιτισμός Obeid
(6000 – 3700 Β.C.)
Οbeid
 Obeid-
πολιτισμικά επιτεύγματα
Εργαλεία
Μ.Ασία
 Η τεχνολογία της κεραμεικής

Η κατασκευή των αγγείων από πηλό ακολουθούσε τα εξής πέντε στάδια :

 α. Προετοιμασία του πηλού, με ανάμειξη υλικών όπως άμμος, χαλαζίας,

σχιστόλιθος, άστριοι, θρυμματισμένα όστρεα ή άχυρο.
 β. Δημιουργία πλακών ή κουλούρων, ενώ ο πηλός ήταν ακόμη εύπλαστος,
που τοποθετούνταν η μια πάνω στην άλλη, μέχρι να επιτευχθεί το επιθυμητό
ύψος. Αυτό επιτυγχανόταν με το χέρι, όπως και το ξύσιμο των επιφανειών.
 γ. Στίλβωση της επιφάνειας. Με την στίλβωση το αγγείο αποκτούσε μια
λεία, χωρίς πόρους επιφάνεια. Ως εργαλεία στίλβωσης χρησιμοποιούντο
βότσαλα, όστρεα και τα όστρακα.
 δ. Διακόσμηση της εξωτερικής επιφάνειας του αγγείου με ανάγλυφο,
γραπτό ή εγχάρακτο διάκοσμο.
 ε. Ψήσιμο του αγγείου που πραγματοποιείτο σε σωρούς ή λάκκους, άνευ
χρήσης κλιβάνου.
Kεραμεική Μ. Ανατολής
πρώιμη φάση Halaf
 Κεραμεική των θέσων:
Tepe Guran και Tepe Sabz
 Obeid
Aγγεία και διακόσμηση κεραμεικής
 Ειδωλοπλαστική
Μ.Ανατολής

 Είναι μοναδικά, καθώς δεν έχουν

εντοπιστεί άλλα παρόμοια στον
χώρο της Μέσης Ανατολής και οι
ανασκαφείς τους απέδωσαν
αμέσως λατρευτική ιδιότητα.

 Στα περισσότερα δεν

αναγνωρίζεται το φύλο, ενώ όταν
είναι αναγνωρίσιμο, απεικονίζουν
θηλυκές μορφές και μάλιστα σε
κατάσταση εγκυμοσύνης.
 Λατρεία των κρανίων

 Η συνήθεια αυτή απαντάται

μόνον στην Μ. Ανατολή και
αποδίδεται κυρίως σε
προγονολατρεία.
 Ευρώπη-
Θεωρίες Νεολιθικοποίησης

 Χάρτης της Ευρώπης με τους πιθανούς

δρόμους εισαγωγής του Νεολιθικού
Πολιτισμού στην Ευρώπη:

- Ο πρώτος, απ’ τα Βαλκάνια ακολούθησε

την διαδρομή του Δούναβη και κατέληξε στη
Κεντρική Ευρώπη (Γαλλία).
- Ο δεύτερος, απ’ την Βαλκανική χερσόνησο
μεταπήδησε στην αντίστοιχη Ιταλική για να
καταλήξει στην Ιβηρική.

 Άλλη θεωρία υποστηρίζει ότι η εμφάνιση

του Νεολιθικού Πολιτισμού στην Ευρώπη
είναι ζήτημα αμιγώς τοπικής / εγχώριας
εξέλιξης.
 Ελλάδα:
Oι σημαντικότεροι Νεολιθικοί οικισμοί
Νεολιθικές θέσεις σε Μακεδονία και Θράκη
 Γεωμορφολογία του αιγαιακού
χώρου

 Η λεκάνη του Αιγαίου, που δημιουργήθηκε από τις συνεχείς συγκρούσεις

ανάμεσα στην Αφρικανική και την Ευρωπαϊκή πλάκα, διαμορφώθηκε πριν
από 40 εκατομμύρια χρόνια περίπου. Η ακτογραμμή γνώρισε μεταβολές
λόγω της συνεχιζόμενης ανόδου της θαλάσσιας στάθμης, η οποία
σταθεροποιήθηκε στις σημερινές περίπου τιμές, γύρω στα 6000 με 5000
χρόνια πριν.
 Αιγαιακός χώρος
Κλιματολογικές αλλαγές

 Ο χώρος του Αιγαίου κατά την Παλαιολιθική εποχή

χαρακτηριζόταν από το ψυχρό έως πολύ ψυχρό κλίμα, με
τελευταία ψυχρή περίοδο πριν από 18.000 έτη.

 Βαθμιαία από το 10000 έως το 8000 B.P. οι κλιματικές

συνθήκες πλησιάζουν τα σημερινά επίπεδα.

 Αυτές οι αλλαγές στο κλίμα επέτρεψαν γύρω στο 8000 – 6000

B.P. να εμφανιστεί το πρώτο μεσογειακό κλίμα, με την ανάλογη
δασική κάλυψη και έδαφος.

Πάνω σε αυτά τα στοιχεία στηρίχθηκε η πρώτη αγροτική οικονομία.

 Γεωργία

Τα σημαντικότερα γεωργικά προϊόντα που καλλιεργούνται στον

ελλαδικό χώρο είναι τα εξής:

 Mονόκοκκο και δίκοκκο σιτάρι

 Κριθάρι
 Όσπρια
 Φακή
 Μπιζέλι
 Ρόβι
 Κτηνοτροφία
 Τα πρώτα εξημερωμένα ζώα
εντοπίστηκαν στη Μ. Ανατολή.
 Η κτηνοτροφία ξεκίνησε με την
εκτροφή μικρών φυτοφάγων (αίγα /
πρόβατο) και επεκτάθηκε στο χοίρο
και τα βοοειδή, η παρουσία των
οποίων αποτελεί ένδειξη ενός καλά
οργανωμένου «συστήματος
παραγωγής».
 Tαφές
Ταφικά έθιμα
Υπάρχουν τρία είδη ταφών:

Κανονικές-πρωτογενείς Δευτερεύουσες Καύσεις

 Το σχήμα τον τάφων ήταν συνήθως ορθογώνιο, ωοειδές ή κυκλικό. Η στάση που
προτιμάται κυρίως είναι η συνεσταλμένη. Η προτίμησή της αποδόθηκε στην εξοικονόμηση
χώρου που προσφέρει. Στην συντριπτική τους πλειοψηφία οι νεκροί κτερίζονται με αγγεία ή
κοσμήματα. Η πρακτική αυτή ίσως αποτελεί τεκμήριο ύπαρξης πίστης των νεολιθικών
κοινωνιών στην μετά θάνατον ζωή.
 Νεολιθικές ταφές

Eγχυτρισμός (Α) και συνεσταλμένη στάση ταφής (Β).

Α Β
Οι σημαντικότεροι Νεολιθικοί
οικισμοί
στον ελλαδικό χώρο
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ-ΘΡΑΚΗ: Σέρβια Κοζάνης, Γιαννιτσά Μανδάλων,
Βασιλικά, Θέρμη Θεσσαλονίκης, Δήμητρα Σερρών, Σιταγροί
Δράμας, Ντίκιλι Τας, Μάκρη Αλεξανδρούπολης, Παράδεισος
Νέστου, Μικρό Βουνί Σαμοθράκης κ.α.
ΗΠΕΙΡΟΣ-ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ: Ασφάκα και λεκανοπέδιο Ιωαννίνων,
Σιδάρι Κέρκυρας, Κοιλάδα Καλπακίου-Δολιανών κ.α.
ΘΕΣΣΑΛΙΑ: Διμήνι, Σέσκλο, Τσαγγλί κ.α
ΑΤΤΙΚΗ: Ακρόπολη, σπήλαιο Πανός στο Μαραθώνα, σπήλαιο Κίτσου
στο Λαύριο, Νέα Μάκρη, Ραμνούς, Βραυρών, Ραφήνα κ.α.
ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ: Φράγχθι και Λέρνα Αργλίδος, Φλιοί
Κορινθίας, Τιρυνθα και Κεφαλάρι Αργολίδας, Κουφόβουνο
Λακωνίας, σπήλαια Κουφιέρου και Νέστορος Μεσσηνίας κ.α.
NΗΣΙΑ ΑΙΓΑΙΟΥ: Σάλιαγκος, Εμπορειός Χίου, Τηγάνι Σάμου, Ρηχά
Νερά Μύρινας Λήμνου, Θέρμη Λέσβου κ.α
ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ: Καλυθιές και σπήλαιο Κούμελο Αρχαγγέλου Ρόδου,
Τηγάνι Σάμου, Άγιος Γάλας Χίου, Παρθένι Λέρου κ.α.
ΚΡΗΤΗ: Κνωσός, Φαιστός, σπήλαια Γεράνι, Ειλειθυίας, Τράπεζα,
Κουμαρόσπηλιο, οικισμοί Νεροκούρου, Καλοί Λιμένες κ.α.
Φράγχθι Αργολίδας
 Νέα Νικομήδεια Μακεδονίας:
Αρχαιότερη Νεολιθική 6500-5800 Β.C

 Επικρατούν τα μονόχωρα
τετράγωνα οικήματα,
κατασκευασμένα από πασσάλους
κορμών δένδρων.
 Οι τοίχοι έφεραν πακτωμένα
κλαδιά με πηλό και στις δύο
πλευρές.
 Σέσκλο (5800-5300):

Oικίες θεμελιωμένες σε λίθινες κρηπίδες με ανωδομή από ωμοπλίνθους. Οι

στέγες ήσαν δίκλινες ή τετράκλινες, κατασκευασμένες από παχύ στρώμα πηλού.
 Διμήνι
«Ο αντιπροσωπευτικότερος οικισμός της Νεώτερης Νεολιθικής»
 Δισπηλιό Θεσσαλίας
«Ένα τυπικό δείγμα νεολιθικού λιμναίου οικισμού»
Μάνδαλο, Αρκαδικός Δράμας, Μακρύγιαλος Πιερίας
Νεώτερη / Τελική Νεολιθική
4800-3200 π.Χ.
 Νέα Μάκρη Αττικής

 Στην Αττική οι οικίες ήσαν

κατά κανόνα
κατασκευασμένες από
κορμούς και κλαδιά, οι
στέγες δίκλινες, ενώ αυλάκι
κατασκευαζόταν γύρω από
την οικία για προστασία από
τα νερά.
Οικισμοί της Τελικής Νεολιθικής στα νησιά
του Αιγαίου
Σάλιαγκος Αντιπάρου
Γυαλί Νισύρου
Χαρακτηριστικοί τύποι κεραμεικής στην
Νεολιθική Ελλάδα
Σχήματα γραπτής κεραμεικής της
Αρχαιότερης Νεολιθικής Περιόδου
Τύποι αγγείων της Μέσης Νεολιθικής
 Η Νεολιθική κεραμεική κατά περιοχές
Μακεδονία

 Αναπτύσσεται κατά τη Μέση Νεολιθική η γραπτή, ενώ με την έλευση της Νεώτερης Νεολιθικής τα σχήματα γίνονται πιο εξεζητημένα.

 Στη Θράκη επικρατεί αρχικά η σκοτεινόχρωμη και αργότερα η μονόχρωμη κεραμεική.

 Πελοπόννησος

Κατά την πρώτη φάση της Νεολιθικής περιόδου κυριαρχεί η χρήση


λεπτόκοκκου καθαρισμένου πηλού με μικρή περιεκτικότητα σε εγκλείσματα.
Το συνηθέστερο σχήμα είναι οι ημισφαιρικές φιάλες με χαμηλές
δακτυλιόσχημες βάσεις.

 Στην Μέση Νεολιθική κάνουν την εμφάνισή τους τα πρωτοβερνικωτά

αγγεία. Βασικά γνωρίσματα αυτού του κεραμεικού τύπου είναι η χρήση ενός
καθαρισμένου ρόδινου πηλού, η ελεγχόμενη ομοιογενής όπτηση, που
στόχευε στην κατασκευή λεπτότοιχων αγγείων, και η χρήση ενός είδους
βερνικιού από εναιωρημένο πηλό με ορυκτά οξείδια σιδήρου ή μαγγανίου.

 Στην τελευταία φάση ξεχωρίζει η διακόσμηση των μεγάλων αγγείων με

κατακόρυφες, οριζόντιες ή πλάγιες πλαστικές ταινίες, με εγχαράξεις ή
εκτυπώσεις με το δάχτυλο.
 Θεσσαλία

 Στην Αρχαιότερη Νεολιθική επικρατούν τρεις τύποι διακόσμησης : η γραπτή, με τη

μορφή τριγώνων κάτω από το χείλος, η πλαστική με τη μορφή αποφύσεων και τα
μελανοστεφή αγγεία.
 Άλλος χαρακτηριστικός τύπος διακόσμησης είναι η εγχάρακτη τεχνική, η οποία
επιτυγχάνεται με τσιμπήματα των δύο δακτύλων, με τα νύχια ή με το όστρεο cardium.
Χαρακτηριστικό σχήμα αυτής της περιόδου είναι ο σκύφος.

 Η εγχάρακτη διακόσμηση συνεχίζεται και στην Μέση Νεολιθική, περίοδο κατά την
οποία κάνει την εμφάνισή της η ξεστή, η οποία στηρίζεται στην απόξεση σε
παράλληλες ταινίες του ερυθρωπού χρώματος, με το οποίο αρχικά είχε αλοίφθεί το
αγγείο.

 Κατά την Νεώτερη Νεολιθική κάνουν την εμφάνισή τους η τεφρή (φάση Τσαγγλί) και
η μαύρη στιλπνή κεραμεική (φάση Λάρισα), ενώ ακολουθεί η διακόσμηση με ταινίες
ερυθρού και καστανού χρώματος (φάση Αράπη). Κατά την τελευταία φάση
ξεχωρίζουν επίσης η εμφάνιση της σπείρας και η διακόσμηση με λευκό χρώμα σε
ερυθρό βάθος.
 Ήπειρος-
Νησιά Ιονίου
Ο χαρακτηριστικός τύπος κεραμεικής που εμφανίζεται από την Αρχαιότερη
έως και τη Μέση Νεολιθική στην περιοχή, φέρει εμπίεστη διακόσμηση.

Δωδεκάνησα
 Σε πρωιμότερες φάσεις κατασκευάζονται καστανέρυθρα μονόχρωμα αγγεία
εξαιρετικής ποιότητας, με στιλπνή στιλβωμένη επιφάνεια.
 Στη Νεώτερη Νεολιθική κάνει την εμφάνισή της η γραπτή κεραμεική με γεωμετρικά
μοτίβα (τρίγωνα, τεθλασμένες γραμμές, δικτυωτά, συστήματα γραμμών).
 Στην Τελική Νεολιθική η γραπτή εκλείπει και τα αγγεία είναι κυρίως άβαφα,
χονδροειδή με στίλβωση ή επίχρισμα.

Κρήτη
 Από τη Αρχαιότερη μέχρι τη Νεώτερη Νεολιθική χαρακτηριστική είναι η κόσμηση
των αγγείων με σχέδια εγχάρακτα, γραμμικά, ενίοτε και στικτά. Σπάνια
παραδείγματα διακόσμησης με χρώμα εμφανίζονται στη Νεώτερη Νεολιθική.
Δείγματα Νεολιθικής Κεραμεικής
Γραπτή κεραμεική της Νεώτερης
Νεολιθικής
Νέολιθική Ειδωλοπλαστική
Τυπικά νεολιθικά εργαλεία
 Μεταλλουργία-
Κατεργασία χαλκού
Ακολουθούσε την εξής πορεία:
 A. Επεξεργασία (σφυρηλάτηση, κόψιμο, λείανση) του αυτοφυούς χαλκού σε ψυχρή
κατάσταση.

 Β. Σφυρηλάτηση του μετάλλου μετά την θέρμανσή του.

 Γ. Απόληξη του μετάλλου, που πραγματοποιείτο με την εκκαμίνευση οξυγονούχων

και ανθρακούχων μεταλλευμάτων χαλκού.

 Δ. Τήξη του μετάλλου μέσα σε μήτρες.

 Ε. Παρασκευή κρατερώματος με πρόσμειξη χαλκού και αρσενικού ή κασσιτέρου.

 ΣΤ. Απόληξη μετάλλου, με εκκαμίνευση θειούχων μεταλλευμάτων χαλκού.

 Ζ. Χύτευση μέσα σε καλούπια με την τεχνική της κυρόχυσης.

 Κατηγορίες
εργαλείων από
χαλκό
 Οπείς
 Πελέκεις
 Σμίλες
 Εγχειρίδια
 Σπάτουλες
 Νεολιθική Μικροτεχνία

 Σφραγίδες: κατασκευάζονται από μαλακό λίθο ή πηλό και φέρουν ένα βαθύ
διακοσμητικό ανάγλυφο.
 «Νεολιθική Κόσμηση»
Κοσμήματα: κατασκευάζονταν από λίθο, οστό ή όστρεο.

Συγκεκριμένα από όστρεα όπως η αχιβάδα, η πεταλίδα, ο κώνος ή ο σπόνδυλος,

οστά από διάφορα είδη ζώων και λίθους διαφόρων χρωμάτων, ενώ ιδιαίτερο
ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα κοσμήματα από χαλκό και χρυσό που
εντοπίστηκαν σε ταφές (βλ. Βάρνα Βουλγαρίας).
Κοσμήματα από λίθο, όστρεο και οστό
 Η Ευρώπη -6500 B.P.
Μεταβολές ευρωπαϊκού αναγλύφου
 Νεολιθική Ευρώπη και
Κλιματολογικές αλλαγές
 6500 – 5500 Β.C.:

Κλίμα ηπειρωτικό, με ξηρά και ζεστά καλοκαίρια και κρύους και ξηρούς χειμώνες.
Ποικιλία βλάστησης (στέπες και δάση).

 5500 - 3000 B.C.:

Ηπιότεροι και υγροί χειμώνες, δροσερά και υγρά καλοκαίρια, ενώ η

σταδιακή υποχώρηση των παγετώνων, επιφέρει σημαντικές αλλαγές στο
ανάγλυφο και στην ακτογραμμή της ηπείρου.
Xρονολογικές υποδιαιρέσεις της
Νεολιθικής Εποχής στην Ευρώπη

 Αρχαιότερη Νεολιθική: 7000-5800 B.C.

 Mέση Νεολιθική: 5800-5300 B.C.
 Νεώτερη Νεολιθική: 5300-4500 B.C.
 Ευρώπη-
Οι πρώτοι Νεολιθικοί πολιτισμοί

 Στην ανατολική Ευρώπη και στις

στέππες της νότιας Ουγγαρίας, της
Ρουμανίας, της Βουλγαρίας και
της Σερβίας αναπτύσσονται οι
πρώτοι νεολιθικοί πολιτισμοί
όπως του Κoros και του Starcevo.
Νεολιθικές θέσεις της Βουλγαρίας
 Νεολιθική θέση του πολιτισμού Vinca στη Βουλγαρία
 Νεολιθικός οικισμός (5000 B.C.) στην Ευρώπη (Πορτογαλία)
 Ευρώπη: κατόψεις
νεολιθικών οικιών
 Αναπαράσταση ευρωπαϊκών καταλυμάτων της Νεολιθικής
εποχής.
 Αναπαράσταση ευρωπαϊκού οχυρωμένου οικισμού της
Νεολιθικής εποχής.
 Χώρος για ταφή
νεκρών. ( 3000 B.C.)
Βαλκανική Κεραμεική

 Κεραμεική της φάσης Protostarcevo

 Κεραμεική του Starcevo
Βαλκανική Κεραμεική
 Κεραμεική Βόρειας και Κεντρικής Βαλκανικής
Ευρωπαϊκή κεραμεική της Αρχαιοτέρας
Νεολιθικής
 Ευρωπαϊκή Νεολιθική ειδωλοπλαστική
Μεγαλιθισμός και
Ευρώπη

Οι μεγαλιθικοί πολιτισμοί, που

έλαβαν τ’όνομά τους απ’ την
εκτεταμένη χρήση μεγάλων λίθων στα
μνημεία τους, ήκμασαν σε όλη τη
δυτική Ευρώπη από τη Σουηδία μέχρι
και την Ισπανία.
 Ταφικά μεγαλιθικά μνημεία

•Δημιουργούνταν αρχικά δυο μεγάλοι

εφαπτόμενοι θάλαμοι, ένας οριζόντιος κι
ένας κάθετος.
•Στη συνέχεια, καλύπτονταν με σωρό
χώματος, που σχημάτιζε τύμβο.
• Στο εσωτερικό των θαλάμων του τύμβου
έχουν εντοπισθεί ανθρώπινα κατάλοιπα και
τέχνεργα.
• Πιστεύεται πως τα εν λόγω μεγαλιθικά
μνημεία χρησιμοποιήθηκαν ως τάφοι,
προορισμένοι μάλιστα να δεχθούν πολλαπλές
ταφές.

West Kennet στην Αγγλία

 Παραδείγματα ευρωπαϊκού
Μεγαλιθισμού
 Άπω Ανατολή-
Προϊστορικοί πολιτισμοί
και γεωμορφολογία / παλαιοπεριβάλλον
 Κίνα

 Κορέα ( Νότια και Βόρεια)

 Ταϊβάν

 Ιαπωνία
Γεωμορφολογία της Κίνας
 Λόγω της μεγάλης έκτασης της, η Κίνα διαιρείται
με γεωμορφολογικά κριτήρια σε πολλές περιοχές.
 Παρατηρείται μεγάλη γεωλογική αντίθεση
ανάμεσα στις εκτεταμένες παραλιακές πεδιάδες
στα ανατολικά και στην ορεινή περιοχή του
Θιβέτ.
 Κλίμα : τροπικό έως ψυχρό.
Γεωμορφολογία της Β. Κορέας
 Η Β. Κορέα διαθέτει κυρίως
ορεινές περιοχές. Λείπουν οι
μεγάλες πεδιάδες, αλλά υφίστανται
λεκανοπέδια.

 Στις ορεινές περιοχές

εντοπίζονται εν αφθονία
κρυσταλλικοί σχιστόλιθοι του
Προτεροζωικού αιώνος και
στρώματα από αναδιπλώσεις του
Παλαιοζωικού αιώνος και κυρίως
της Λιθανθρακοφόρου εποχής.
Γεωμορφολογία της Ν. Κορέας
 Το έδαφος σε ορισμένες περιοχές
παρουσιάζει έντονη κλίση.
 Η Ν. Κορέα διαθέτει μεγάλες εκτάσεις
δασών, στα οποία ευδοκιμούν αειθαλή
και υποτροπικά φυτά.
 Στα δάση επικρατούσαν τίγρεις,
πάνθηρες, λεοπαρδάλεις, αρκούδες,
λύκοι, αλεπούδες, ελάφια κι αντιλόπες.
Γεωμορφολογία της Ταϊβάν

 Ανατολική ακτή: βραχώδης,

γεμάτη όρμους.
 Δυτική ακτή: επίπεδη, που
καταλήγει σε πεδιάδα.
 Νότιες ακτές: επικράτηση
κοραλλιογενών υφάλων.
 Στη χώρα ανήκουν και
ηφαιστειογενή νησιά.
 Τα καλοκαίρια η Ταϊβάν
αντιμετωπίζει την έντονη
επίδραση ΝΔ μουσώνων και
υγρασίας.
Γεωμορφολογία της Ιαπωνίας
 Τα νησιά σχηματίστηκαν από τις
κορυφές βουνών που έμειναν
πάνω από την επιφάνεια της
θάλασσας.
 Οι ακτές παρουσιάζουν έντονο
διαμελισμό.
 Τα μεγαλύτερα νησιά έχουν
κατεύθυνση από Βορρά προς
Νότο.
 Ύπαρξη ηφαιστείων
 HOMO ERECTUS και Άπω Ανατολή

 Ο πολιτισμός της Άπω Ανατολής

ξεκίνησε από την Ηπειρωτική Κίνα
 Η παλαιότερη ένδειξη ανθρώπινης
παρουσίας χρονολογείται στα
1.800.000 έτη πριν από σήμερα.
 Ανθρωπολογικά κατάλοιπα έχουν
εντοπισθεί σε ουκ ολίγες θέσεις, με
πιο γνωστή το σπήλαιο
Zhoukoudian.
Εύρεση τροφής στην περιοχή κατά τα έτη
10.000 - 1.000 B.C
 Επικράτηση θήρας, αλιείας και εξημέρωσης ζώων.

 Ξεχωρίζουν δύο σημαντικές και τελείως

διαφορετικές μεταξύ τους φάσεις:

 i). Chulmun
και
 ii). Jomon
 Χρονολογικές διαιρέσεις της
περιόδου Jomon*

 Πρωτο Jomon : ca. 11.000 – 7500 B.C.

 Πρώιμη Jomon : ca. 7.500 – 3.600 B.C.
 Μέση Jomon : ca. 3.600-2.500 B.C.
 Ύστερη Jomon : ca. 2.500 – 1.000 B.C.
 Τελική Jomon : ca. 1.000 – 300 B.C.

*Όπως είναι γενικότερα αποδεκτές.

 Χαρακτηριστικά της περιόδου Jomon

 Ημιυπόγειες ωοειδείς καλύβες.

 Τετράπλευρα κτίσματα, κατασκευασμένα από φθαρτά υλικά.

 Καλλιέργεια ρυζιού (τέλος Jomon).

 Η παλαιότερη κεραμεική ca. 10.000 B.C.

 Κεραμεική και ειδωλοπλαστική : κυριαρχούν οι σχοινοειδείς εγχαράξεις, τα

γραμμικά σύμβολα και οι αναπαραστάσεις ζώων (κυρίως σκύλων και άγριων
αρκούδων) σε σχηματικές, φυσιοκρατικές και φανταστικές παραστάσεις.
 Επικράτηση κανονικών ταφών για ενήλικες και ταφών σε αγγεία για παιδιά. Κατά τη
Νεώτερη Νεολιθική εμφανίζονται νεκροταφεία. Συχνές οι διπλές ή πολλαπλές ταφές.
 Κυρίως κηνυγητικές και αλιευτικές δραστηριότητες.

 Ναυσιπλοϊκές δραστηριότητες: Οι ανασκαφές έφεραν στο φως πλοιάρια και ένα

είδος πρώιμου κανό.

 JOMON
και αρχαιολογική έρευνα

Από τους λόφους κοχυλιών οι αρχαιολόγοι ανασυνθέτουν:

 Το κλίμα κάθε εποχής

 Το αν η διατροφή επαρκούσε για τους ανθρώπους κάθε περιόδου.

 Η εύρεση οστρέων συχνά συνδέεται με την ύπαρξη οικισμού, ενώ μας

παρέχει και πληροφορίες σχετικές με τις εκάστοτε εποχιακές δραστηριότητες
(ψάρεμα, κυνήγι, συλλογή φυτών).
 Οι αρχαιολόγοι, μέσω των ευρημάτων, ανασύνθεσαν το διατροφικό
ημερολόγιο της περιόδου :

 Στις αρχές της άνοιξης προτιμούσαν τα όστρακα και διάφορα είδη φυτών.
 Το καλοκαίρι ψάρευαν, κυνηγούσαν θηλαστικά της θαλάσσης και
συνέλλεγαν όστρακα.
 Το φθινόπωρο συνέλλεγαν ξηρούς καρπούς, τους οποίους και αποθήκευαν.
 Το χειμώνα κυνηγούσαν θηλαστικά, θαλάσσια και της ξηράς.
Σωρός οστρέων και ορισμένα χαρακτηριστικά είδη.
  Οικία της περιόδου Jomon

 Σχέδια εργαλείων από τη Κίνα

Κόσμηση Jomon
Κεραμεική Α.
Ασίας
 Με ή χωρίς
διακόσμηση

 Η διακοσμημένη έφερε
εγχαράκτα, εμπίεστα ή
ανάγλυφα σχέδια, που
δημιουργούνταν με
κοχύλια ή με την τεχνική
του νυχιού ή με την χρήση
εργαλείων.
 Ιαπωνική Κεραμεική
Τελική Περίοδος Jomon (ρυθμός
Kamegaoka)

 Φλογόσχημα αγγεία
Ειδωλοπλαστική Jomon
 Οι άνθρωποι

Σύμφωνα με σκελετικές πληροφορίες :

 Oι άντρες είχαν ύψος 1,60 m και οι γυναίκες 1,50 m περίπου. Εμφανίζονται

δε μικρόσωμοι εν σχέσει με εκείνους που κατοικούσαν στα ηπειρωτικά.

 Αξιοπρόσεκτος είναι ο σχηματισμός της οδοντοστοιχίας τους, με

αξιοσημείωτες διαφορές στους τομείς και τους κοπτήρες.
Ταφές κτερισμένες με κοσμήματα
 Ακολουθεί η εποχή του Χαλκού.